03 January 2008

Μια νέα θρησκεία για το ενιαίο κράτος

...
Να θέσω ένα ερώτημα στους εκλεκτούς αναγνώστες: Ποιος ήταν ο Ρωμαίος αυτοκράτωρ που είδε πριν από κάποια σημαντική μάχη ένα θεϊκό όραμα, νίκησε σ' αυτή τη μάχη κατά κράτος, ένωσε πάλι την αυτοκρατορία και στη συνέχεια επέβαλε μία ενιαία θρησκεία;

Ξέρω πού πάει το μυαλό σας, αλλά έχετε άδικο: Πρώτος που οραματίστηκε και έκανε όλα αυτά, ήταν ο Αυρηλιανός (Lucius Domitius Aurelianus, 214-275), Ρωμαίος αυτοκράτωρ επί πενταετία από το έτος 27Ο μέχρι που πέθανε απροσδόκητα, μαχαιρωμένος από ένα γραμματέα του.

Μετά την υπόταξη του κράτους της Παλμύρας (Αίγυπτος, Εγγύς Ανατολή και τμήμα της Μικράς Ασίας) και την ερείπωση της πόλης, όπου είχε κηρύξει ανεξαρτησία από τους Ρωμαίους η βασίλισσα Ζηνοβία (Septimia Zenobia, γενν.
~240, πέθ. μετά το 272), ένωσε ο Αυρηλιανός τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία στρατιωτικά και πολιτικά και αποφάσισε να την ενοποιήσει και θρησκευτικά. Για το σκοπό αυτό υποστηρίχτηκε η διάδοση της λατρείας του θεού Ήλιου, ένας συγκρητισμός των λατρειών του ελληνικού Απόλλωνα, του αιγυπτιακού Σάραπη, του σημιτικού Βάαλ και του περσικού Μίθρα - όλες λατρείες με σημαντική αποδοχή στο ρωμαϊκό κράτος, κυρίως μεταξύ των ανδρών του μισθοφορικού στρατού.

Για να δοθεί δε από τη ρωμαϊκή εξουσία δείγμα ανωτερότητας και θεϊκής υποστήριξης της συγκεκριμένης νέας λατρείας, διαδόθηκε ότι ο Αυρηλιανός είδε όραμα πριν από την αποφασιστική μάχη για την κατάληψη της Παλμύρας. Η επιλογή του Αυρηλιανού δεν επιβίωσε πάνω από μερικές δεκαετίες, αλλιώς οι αυλικοί «Ιστορικοί» και κόλακες θα είχαν συμπληρώσει το όραμά του με λάβαρο και σύμβολα, σίγουρα και με κάποια προτροπή του τύπου «εν τούτω νίκα!»

Το έτος 274, στις 25 Δεκεμβρίου, ημέρα γέννησης του Μίθρα και ημέρα έναρξης της ελληνικής γιορτής του Τριέσπερου προς τιμή των «Πυρφόρων και Ηλιακών Θεοτήτων Ηρακλέους και Ηλίου», γιόρτασαν οι Ρωμαίοι στο ρωμαϊκό Πεδίο του Άρεως τα θυρανοίξια του ναού της γέννησης του θεού Ήλιου (Dies Natalis Solis Invictis). Και πράγματι, εκείνες τις ημέρες έχει ξεπεραστεί το χειμερινό ηλιοστάσιο και ο ήλιος φαίνεται όλο και περισσότερο στον ουρανό.

Στα ρωμαϊκά νομίσματα άρχισε να χαράσσεται η επιγραφή Sol Dominus Imperii Romani (ο ήλιος, κυρίαρχος του ρωμαϊκού κράτους) και ο ίδιος ο Αυρηλιανός παρουσιαζόταν ως ανώτατος εκπρόσωπος του θεού Ήλιου επί Γης. Μάλιστα η αυτοκρατορική κορώνα στα ρωμαϊκά νομίσματα διέφερε από αυτές προηγούμενων αυτοκρατόρων και θύμιζε ακτίνες του (θεού) Ήλιου. Η επιλογή της 25ης Δεκεμβρίου επί Αυρηλιανού προκαθόρισε την ημερομηνία για τα Χριστούγεννα, τα οποία γιορτάστηκαν στη Ρώμη ως χριστιανική γιορτή το έτος 354, στην Κων/πολη το 379 και στην Αντιόχεια το 388.

Όλα αυτά επαναλήφθηκαν με ίδια ακριβώς συνταγή από τον Κων/νο Α’ (Constantinus Flavius Valerius Aurelius, 272-337), ηλιολάτρη και αρχιερέα του Μιθραϊσμού. Τώρα όμως αξιοποιήθηκε νέα στρατιωτική νίκη, νέα πρωτεύουσα πλέον και νέα λατρεία. Προφανώς, οι αυτοκρατορικοί επιτελείς είχαν έτοιμο ένα σχέδιο, το οποίο πέρναγε από τον ένα αυτοκράτορα στον άλλον και, όποτε βρισκόταν ευκαιρία, γινόταν προσπάθεια εφαρμογής του για να δοθεί η εντύπωση μιας νέας αρχής. Το σκηνικό για τα οράματα και την επιλογή νέας λατρείας έμενε ίδιο. Καθόλου δεν τους ένοιαζε ποια θρησκεία θα επέλεγαν, σημαντικό ήταν μόνο να επιβληθεί μία και μοναδική.

Ο Κων/νος δεν έπαθε αυτά που συνέβησαν στον Αυρηλιανό, γιατί φρόντιζε ο ίδιος να εξοντώνει πρώτος όλους τους πιθανούς ή υποθετικούς εχθρούς του. Μέχρι τη γυναίκα και το γιο του δολοφόνησε, οι οποίοι σίγουρα θα διεκδικούσαν μερίδιο από την εξουσία στην τεράστια αυτοκρατορία.

Ο μεν Λακτάντιος, αυλικός συγγραφέας του Κων/νου δεν αναφέρει τίποτα από τα διαδιδόμενα, αλλά ότι συμφωνήθηκε να βάψουν οι στρατιώτες του Κων/νου ένα σταυρό στις ασπίδες τους (Coeleste signum Dei). Ο δε επίσης αυλικός συγγραφέας Ευσέβιος που άλλαξε μερικές φορές τις ιστορίες του, ανάλογα με τον νικητή σε κάθε πόλεμο, δεν ανέφερε αρχικά τίποτα σχετικό με όνειρο ή όραμα του Κων/νου. Σε άλλο βιβλίο του όμως, 25 χρόνια αργότερα, αναφέρει ότι ο Κων/νος είδε πάνω από τον ήλιο που έδυε το μήνυμα «εν τούτω νίκα» - ίσως όμως και στα λατινικά «in hoc signo vinces». Αλήθεια, τελικά στα ελληνικά ή στα λατινικά έστελνε ο θεός μηνύματα στους Ρωμαίους στρατιωτικούς;

Η βασίλισσα Ζηνοβία της Παλμύρας

Με αυτή την ιστορική «εγκυρότητα» και χωρίς αναφορά σε σταυρό καταγράφηκε ως γεγονός το «όνειρο του Κων/νου», το οποίο όμως προέρχεται από τον Αυρηλιανό...

Ο Ρώσος βυζαντινολόγος A. Vasiliev (Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας) γράφει ότι, «αυτές οι πληροφορίες (για τον Κων/νο) είναι τόσο αντιφατικές μεταξύ τους, ώστε δεν μπορούν να αξιοποιηθούν ως ιστορικό υλικό». Ας το διαβάσουν αυτό οι παραμυθάδες που συγγράφουν τα σχολικά βιβλία και συντηρούν τα μυθεύματα του κατηχητικού.

Ο Έλληνας καθεστωτικός ιστορικός Κ. Παπαρρηγόπουλος δέχεται ότι οι ιστορίες που γράφει ο αυλικός συγγραφέας Ευσέβιος για τον Κων/νο, είναι υπερβολικές, δεδομένου ότι τις άλλαξε μερικές φορές, μέχρι να σταθεροποιηθεί ο Κων/νος ως τελικός νικητής και αυτοκράτορας.

Η βυζαντινολόγος Ελ. Γλύκαντζη-Αρβελέρ αναφέρει ότι οι ιστορίες για τα οράματα του Κων/νου, όπως αναφέρθηκαν πριν, παρέμεναν αναξιοποίητες για αρκετούς αιώνες και άρχισαν να βγαίνουν στη θεολογική ρητορεία μετά τον 8ο αιώνα, περίπου με τη λήξη της εικονομαχίας, με προσθήκη του σταυρού στο όνειρο, ώστε να πάρει η χριστιανική παραμυθολογία νέα ώθηση με οράματα και θαύματα... Έτσι κι αλλιώς, η εποχή μετά την εικονομαχία ήταν εξόχως παρακμιακή, με ελάχιστα συγγράμματα και μικρό αριθμό διανοουμένων, άρα δεν υπήρχε κίνδυνος διαψεύσεων! Κι αυτοί οι λίγοι που συνέγραφαν είχαν σχεδόν αποκλειστικό στόχο τον επηρεασμό και την πιθανή κατάκτηση της εξουσίας.

Αν είχε ευδοκιμήσει η επιλογή που εισήγαγε ο Αυρηλιανός και είχαν επιμείνει σ' αυτή την «παράδοση» οι επόμενοι αυτοκράτορες (και ο Κων/νος), όλοι εμείς θα ήμασταν σήμερα δια νηπιοβαπτισμού Μιθραϊστές και οι θεόπληκτοι και ακροδεξιοί θα έβγαζαν λόγους για τον «Ελληνομιθραϊκό Πολιτισμό» - καθόλου πρωτότυπο...
 




(Στέλιος Φραγκόπουλος, Stelios Frangopoulos)