21 February 2016

Τι πιστεύει αυτός που δεν πιστεύει;

του Θανάση Γιαλκέτση, Ελευθεροτυπία, 19/6/2011

Το βιβλίο του ιταλού φιλοσόφου και επιστημολόγου Τζούλιο Τζορέλο έχει τίτλο «Χωρίς Θεό» («Senza Dio», Longanesi, 2010).

Η ακόλουθη συνέντευξη του Τζορέλο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Il Mucchio.

-Στην πνευματική σας διαμόρφωση υπήρξε καθοριστική η ανάγνωση του δοκιμίου του Μπέρτραντ Ράσελ «Γιατί δεν είμαι χριστιανός». Τι σας εντυπωσίασε σε αυτό;

Πάνω απ' όλα με εντυπωσίασε η διανοητική διαύγεια και το θάρρος αυτού του γίγαντα του εικοστού αιώνα, ο οποίος υπήρξε τόσο σημαντικός όχι μόνον για τη φιλοσοφία της επιστήμης αλλά και για την ηθική και την πολιτική. Σε αυτό το κείμενο, ο Ράσελ εκφραζόταν ως εξής: «Οταν θα πεθάνω θα εκμηδενιστώ και τίποτα από μένα δεν θα επιζήσει. Δεν είμαι πλέον νέος και αγαπώ τη ζωή. Αρνούμαι όμως να ζω τρέμοντας από φόβο με τη σκέψη της εκμηδένισης. Η ευτυχία δεν είναι λιγότερο αληθινή επειδή πρέπει να τελειώσει, ούτε η σκέψη και η αγάπη χάνουν την αξία τους επειδή δεν είναι αθάνατες». Οταν ήμουν ακόμα μαθητής του λυκείου, σκεφτόμουν πολύ πιο επίμονα από όσο σήμερα την ιδέα του τέλους όλων των πραγμάτων. Λόγια όπως αυτά του Ράσελ μου υποδείκνυαν έναν εγκόσμιο τρόπο για να προχωρήσω μπροστά. Ηταν δηλαδή ένα κίνητρο για να πω ναι στη ζωή -εννοώ αυτή την επίγεια ζωή- χωρίς κάποια ουράνια ανησυχία.

-Ενα από τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούνται για την αντίκρουση του αθεϊσμού είναι το ακόλουθο: πώς γίνεται να αρνείστε την ύπαρξη του Θεού, αφού δεν το γνωρίζετε; Δεν νομίζετε ότι ο αθεϊσμός είναι μια μορφή αντεστραμμένου θεϊσμού, δηλαδή η επαναπρόταση με αρνητικούς όρους εκείνου που δεν μπορεί παρά να είναι μια πράξη πίστης;

Στο βιβλίο μου θεωρώ τον αθεϊσμό ως μια υπαρξιακή στάση, που σημαίνει ότι είναι και ένας τρόπος για να θέτει κανείς φιλοσοφικά και επιστημονικά ζητήματα. Διόλου τυχαία τον ορίζω μεθοδολογικό, δηλαδή μη δογματικό, αθεϊσμό. Επομένως δεν είναι διόλου μια μορφή πίστης ανάλογη με εκείνη αυτού που πιστεύει στον ένα ή στον άλλο Θεό.

-Σύμφωνα με τον άθεο όχι μόνον δεν υπάρχει Θεός αλλά ούτε και ψυχή, καθώς αυτή θεωρείται «λειτουργία» του σώματος και επομένως θνητή όπως και αυτό, αφού παύει να υπάρχει με το θάνατο του σώματος. Τι είναι κατά τη γνώμη σας η ψυχή ή ο ανθρώπινος νους; Ανάγονται στον εγκέφαλο;

Εδώ και αιώνες ή και χιλιετίες οι άνθρωποι ασχολούνται με το δυϊσμό νου και σώματος, ψυχής και σάρκας. Πριν ακόμα από τα αποτελέσματα της βιολογίας και της νευροφυσιολογίας, αυτός ο δυϊσμός καταρρίφθηκε από δυο μεγάλους πρωταγωνιστές της φιλοσοφίας: τον ορθολογιστή Μπαρούχ Σπινόζα και τον εμπειριστή Ντέιβιντ Χιουμ. Εκκινώντας από αρκετά διαφορετικές αφετηρίες οι δυο τους συγκλίνουν στη θέση ότι το εγώ μας, που θέλει να είναι αθάνατο, δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένας τρόπος ύπαρξης της φύσης.

-Σε τι πιστεύει αυτός που δεν πιστεύει; Ο άθεος δεν είναι σε τελική ανάλυση ένας μηδενιστής, αφού δεν πιστεύει σε τίποτα; Το γεγονός ότι πιστεύει στην αυθυπόστατη αξία της ζωής τον γλυτώνει από κάθε μορφή μηδενισμού;

Προσοχή, να μη γενικεύουμε: υπάρχει ένας σωρός πεποιθήσεων τον οποίο εγώ χρησιμοποιώ στην καθημερινή ζωή και στην επιστημονική έρευνα, ξεκινώντας από την «ωραία θρησκεία της αριθμητικής», για να το πω με τα λόγια του Μολιέρου. Συνήθως πιστεύω ότι 2+2=4. Αλλά αυτές τις πεποιθήσεις, όποιος έχει μια προσεκτική μεθοδολογική στάση, αποφεύγει να τις κάνει φετίχ. Αν πέφτουν δυο σταγόνες βροχής πάνω στο τζάμι του παραθύρου, πολύ σύντομα δεν έχω τέσσερις σταγόνες αλλά πιθανότατα μόνο μία. Αυτό ήταν ένα ωραίο παράδειγμα του Καρλ Πόπερ, για να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε σε ποιό βαθμό η λογική και τα μαθηματικά μπορούν να εφαρμόζονται στη ζωή.

-Αν υπάρχει μια «καλή χρήση» του αθεϊσμού, φαντάζομαι ότι θα υπάρχει και μια κακή χρήση. Ποια θα ήταν αυτή;

Γνωρίσαμε και αυτήν την ιδιαίτερη στρέβλωση που εκπροσωπούσε ο κρατικός αθεϊσμός στην πρώην Σοβιετική Ενωση και σε άλλες χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού. Υπάρχει επίσης ένας αθεϊσμός ο οποίος τείνει από την αρχή να αρνιέται κάθε πολιτισμική συμβολή που προέρχεται από τις θρησκείες. Με δυο λόγια, αυτός ο αθεϊσμός θα ήθελε να μετατρέψει μια συναγωγή, ένα τζαμί ή μιαν εκκλησία σε κέντρο διασκέδασης ή σε κάτι παρόμοιο. Είναι προφανές ότι δεν συμφωνώ με αυτόν.

-Εσείς διεκδικείτε για μιαν ελεύθερη κοινωνία την αξία της ανεκτικότητας μάλλον παρά του σεβασμού. Δεν μπορούμε να σεβόμαστε ανορθολογικές και επιζήμιες θρησκευτικές πεποιθήσεις. Ποιές «συνταγές» υποδεικνύετε για την αντιμετώπιση του θρησκευτικού φονταμενταλισμού;

Η απάντηση είναι πιο απλή απ' όσο μπορεί να σκεφτεί κανείς από πρώτη άποψη. Για να το πω με τα λόγια του Τόμας Τζέφερσον: δεν με ενδιαφέρει αν ο γείτονάς μου πιστεύει σε ένα μόνο Θεό, σε είκοσι Θεούς ή σε κανένα. Το σημαντικό είναι να μη με χτυπάει ή να μη με κλέβει. Κάθε φορά που στο όνομα του Θεού παραβιάζονται τα δικαιώματα των συμπολιτών μας, χρειάζεται η παρέμβαση του νόμου. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι εγκρίνουμε έναν πόλεμο για την εξαγωγή της δημοκρατίας στις χώρες από τις οποίες προέρχονται οι βιαιότητες των φανατικών. Επιπλέον, αν μια ανοιχτή και δημοκρατική κοινωνία αρχίσει να κλείνεται στον εαυτό της για αυτοάμυνα, οι φονταμενταλιστές έχουν ήδη νικήσει. (...).

20 February 2016

Παρρησία

Από την Αρχαία Ελλάδα στον Χριστιανισμό...
του Αριστοτέλη Κωλώτη Κερασοβίτη, ΚΗΠΟΣ FB, 20/2/2016 
Ορμώμενος από την Παρρησία, με την οποία οι επικούρειοι αντιμετωπίζουν τις προσωπικές τους σχέσεις, θέλησα να κάνω μία εργασία αναζητώντας την ρίζα αλλά και την διαδρομή της στο πέρασμα των αιώνων. Η έρευνα μου έφερε στο φως στοιχεία τα οποία και σας τα παραθέτω.
Κατ' αρχήν, χρειάζεται απαραίτητα να ξεκαθαρίσουμε το πρωταρχικό νόημα της λέξης, όταν αναφερόμαστε σε κάτι συγκεκριμένο, όταν αναζητούμε, ή όταν εκφέρουμε γνώμες. Ιστορικά τον όρο «παρρησί» τον συναντάμε για πρώτη φορά μέσα στην διασωθείσα Ελληνική Γραμματεία στον Ευριπίδη (5ος αιώνας π.α.χ.χ., «Ιππόλυτος» 422, «ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΑΡΡΗΣΙΑι ΘΑΛΛΟΝΤΕΣ»).

Η «Παρρησία» λοιπόν σημαίνει το να εκφράζεται κάποιος με θάρρος και ειλικρίνεια, με ευθύτητα και τόλμη, δίχως φόβο και αναστολές. Ωστόσο, δεν πρέπει να την συγχέουμε με την τραχύτητα ή την αγένεια.
Ένα από τα βασικά στοιχεία της «παρρησίας» είναι η προϋπόθεση να κατέχει κάποιος ήδη την αναγκαία ηθική ποιότητα, ώστε να μπορεί να πει άφοβα την (υποκειμενική) αλήθεια, την οποία αποφεύγει να επωμισθεί ο φαύλος ο δειλός ή ο ψεύτης.
Στην περίοδο της κλασικής Ελλάδας, εάν εξαιρέσουμε τον Πλάτωνα που την έβλεπε ως εφαλτήριο της φλυαρίας των δημοκρατικών, η «Παρρησία» θεωρείτο βασική αρετή, και προϋπόθεση μέσω της οποίας διαμορφωνόταν η ελευθεροπρέπεια του ανθρώπου που τον ξεχώριζε από την δουλικότητα. Αυτή εκδηλωνόταν τόσο στον πολιτικό λόγο (όπου ο πολίτης καλούνταν να υπερασπιστεί τις θέσεις του) στον πολιτιστικό (θέατρο, ποίηση κτλ) αλλά και στον θρησκευτικό.
Παράγωγά της είναι το ουσιαστικό «παρρησιαστής» (που με εξαίρεση τα «Ηθικά Νικομάχεια», δεν απαντάται στα σωζόμενα κείμενα της κλασικής αρχαιότητος, αλλά επικρατεί αργότερα, κατά την ρωμαϊκή εποχή, στον Πλούταρχο και τον Λουκιανό), δηλαδή εκείνος που μιλά ελευθέρως, το ρήμα «παρρησιάζομαι» και το επίθετο «παρρησιαστικός» (Αριστοτέλης, «Ρητορική», 2.5.11), δηλαδή ο διατειθέμενος να ομιλήσει ελευθέρως.
Αρκετοί κλασικιστές όπως ο Βρετανός Ρίτσαρντ Λίβινγκστον (1880-1960) και ο Ελβετός Αντρέ Μπονάρ (1888-1959) συμφωνούν ότι τα κυριότερα γνωρίσματα του αρχαιοελληνικού πνεύματος είναι τα ακόλουθα πέντε:
1. το Μέτρον και η Φρόνηση
2. η Ευθύτης και Παρρησία
3. η Φιλοκαλία, δηλαδή η αγάπη για το κάλος4. ο Ανθρωπισμός
5. η αγάπη για Ελευθερία
Σε αντίθεση με όλα τα παραπάνω όμως, η «Παρρησία», σύμφωνα με τον απόστολο Παύλο, για τους χριστιανούς πηγάζει από τη σχέση τους με τον Θεό η οποία βασίζεται στην πίστη στον Ιησού Χριστό, προσθέτοντας ότι διαμέσου του Ιησού Χριστού «έχουμε αυτή την παρρησία καθώς και πρόσβαση με πεποίθηση μέσω της πίστης μας σε αυτόν». (Επιστολή προς Εφεσίους 3:8-12) Αντί να αποτελεί έμφυτο προνόμιο δηλαδή η "παρρησία" πηγάζει από τη σχέση μας με τον Θεό, η οποία βασίζεται στην πίστη στον Ιησού Χριστό. Επίσης ο Παύλος συνέδεσε την ελπίδα με «μεγάλη παρρησία». (Επιστολές 2 προς Κορινθίους 3:12 και Φιλιππησίους 1:20.)
Το παρ’ αξία δώρο της παρρησίας συνεχίζει να μας λέει ο Παύλος είναι αληθινά πολύτιμο. Με αυτό μπορούμε να δοξάζουμε τον Θεό στο έργο κηρύγματος και διδασκαλίας που κάνουμε καθώς και να τον πλησιάζουμε ακόμη πιο πολύ μέσω προσευχής. Ας “μην αποβάλουμε την παρρησία μας, για την οποία θα δοθεί μεγάλη ανταμοιβή”—η ανταμοιβή της αιώνιας ζωής. (Επιστολή προς Εβραίους 10:35).
Και ενώ ο Παύλος μας λέει όλα αυτά, ο «Γέρων Παΐσιος» ενημερώνει τους ομοθρήσκους του ότι «η παρρησία είναι αναίδεια και διώχνει μακριά τον φόβο του Θεού σαν τον καπνό που βάζουμε στις μέλισσες, για να απομακρυνθούν από την κυψέλη». ("Γέροντος Παΐσιου του Αγιορείτου Λόγοι Α΄, Μέρος Γ΄, Κεφάλαιο 4ο".)
Και συνεχίζει ο «Γέρων Παΐσιος» στην ίδια παραπομπή: 
«Να νιώθεις τον εαυτό σου κάτω από όλους. Χρειάζεται ταπείνωση πολλή. Σαν μικρότερη που είσαι, να έχης σε όλες τις αδελφές σεβασμό και ευλάβεια. Να λες τον λογισμό σου ταπεινά και όχι να δείχνης ότι τα ξέρεις όλα. Τότε θα σε χαριτώνη ο Θεός και θα κάνης προκοπή. Η παρρησία στον υποτακτικό είναι ο μεγαλύτερος εχθρός του, γιατί διώχνει την ευλάβεια. Συνήθως στην παρρησία επακολουθεί η ανταρσία και έπεται η αναισθησία και η αδιαφορία για τις μικρές αμαρτίες στην αρχή, τις οποίες σιγά-σιγά συνηθίζει κανείς και τις βλέπει μετά φυσιολογικές· αλλά ανάπαυση στο βάθος της ψυχής δεν υπάρχει παρά μόνον άγχος. Ούτε και μπορεί να καταλάβη ο άνθρωπος τι έχει, γιατί η καρδιά εξωτερικά είναι γλιτσιασμένη και δεν αισθάνεται τις στραβοξυλιές που κάνει».
Ο επικούρειος Φιλόδημος από τα Γάδαρα της Παλαιστίνης (110 - 35) στο έργο του «Περί Παρρησίας» αξιολογεί την Παρρησία όχι αυτοτελώς αλλά σύμφωνα με την ποιότητα του υποκειμένου της: «Άλλος εκδηλώνει παρρησία λόγω ευγενικού χαρακτήρος και άλλος λόγω μοχθηρού χαρακτήρος. Ευγενικός είναι όποιος πάντοτε έχει καλή πρόθεση, φιλοσοφεί συνετά και διαρκώς, είναι μεγαλόψυχος, αδιάφορος για τη δόξα, καθόλου πολιτικάντης, απαλλαγμένος από φθόνο, αναφέρεται μόνο στο θέμα συζήτησης και δεν ξεφεύγει από αυτό για να προσβάλει ή να διαπομπεύσει ή να περιφρονήσει ή να βλάψει, ούτε χρησιμοποιεί ασελγείς εκφράσεις ή κολακείες. Ούτε είναι ασυγκράτητος στην γλώσσα, ούτε μεμψίμοιρος, διότι δεν είναι ανόητος ώστε να θυμώσει ακόμη και αν κάποιος τον βλάψει λίγο, ούτε είναι ευερέθιστος, ούτε τραχύς, ούτε πικρόχολος. Αντιθέτως, είναι λόγω μοχθηρίας που εκδηλώνει παρρησία αυτός που έχει τα αντίθετα χαρακτηριστικά».
Είναι εμφανής η σύγχυση στον χριστιανικό ορισμό της λέξης «Παρρησία» σε σχέση με τον αρχαιοελληνικό, όπου η ύπαρξη του Δημοκρατίας γέννησε πολύ σύντομα ένα θαυμαστό χαρακτηριστικό του Έλληνος Ανθρώπου που λέγεται Παρρησία και η οποία εξηφανίσθη μετά την πλήρη καταστροφή των Ελληνικών πολιτικών θεσμών (λ.χ. διάλυση επί Ιουστινιανού των τελευταίων Βουλευτηρίων των ελληνικών πόλεων) και έκτοτε σε ελάχιστες μόνο περιπτώσεις, και αυτές στους σύγχρονους καιρούς μόνο, επέστρεψε αυτή ξανά στο αυθεντικό της νόημα και μέγεθος... 

Giordano Bruno

Η εκτέλεση ενός επιστήμονα οραματιστή από τον εκκλησιαστικό μηχανισμό

15 February 2016

Το ψέμα δεν είναι ψέμα

του   Πέτρου Παπασαραντόπουλου, Παρεμβάσεις, 30/12/2015
Σειρά στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ, με προεξάρχοντα τον πρωθυπουργό, εκστομίζουν, με απόλυτη φυσικότητα, τερατώδη ψεύδη, που στη συνέχεια αναπαράγονται από τα φιλικά μέσα ενημέρωσης και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αποκτώντας διαστάσεις αυτονόητων αληθειών στον «κοινό νου». Αξίζει να μνημονεύσουμε κάποια από αυτά, ως ενδεικτικά μιας γενικευμένης πρακτικής, που δεν γνωρίζει όρια. Μιας πρακτικής που την συμπύκνωσε υποδειγματικά ο Γιάννης Μηλιός, όταν συμμετείχε στην ηγετική ομάδα, δηλώνοντας ότι «αν προεκλογικά λέγαμε ότι συμφωνούμε με το 70% του μνημονίου, θα ήμαστε τρίτο κόμμα».
Από τις πρώτες ημέρες που ο ΣΥΡΙΖΑ ανέλαβε κυβερνητικές ευθύνες, η κοινή γνώμη βομβαρδιζόταν με δηλώσεις στελεχών και υπουργών ότι η συμφωνία με τους εταίρους και δανειστές «επίκειται». Ο Δημήτρης Μάρδας τοποθετούσε τη συμφωνία την 1η Απριλίου, ο Γιώργος Σταθάκης «τη Μεγάλη Τετάρτη (8 Απριλίου)», ο Αλέκος Φλαμπουράρης δήλωνε ότι «στο Eurogroup της 24ης Απριλίου θα υπάρχει 100% συμφωνία», το Μαξίμου άφηνε να γίνει γνωστό ότι η συμφωνία «καθαρογραφόταν» στις 27 Μαΐου, ο Γιώργος Σταθάκης επανερχόταν με νέες προβλέψεις, επικαιροποιώντας τις προηγούμενες, για συμφωνία στις 29 ή στις 30 Μαΐου, ο Γιάνης Βαρουφάκης την 5η Ιουνίου, ενώ το αποκορύφωμα ήταν οι δηλώσεις Μάρδα το απόγευμα της 14ης Ιουνίου ότι «τα βρήκαμε στο 90%», για να ακολουθήσει, λίγες ώρες αργότερα, η αποχώρηση της ελληνικής αντιπροσωπείας από τις διαπραγματεύσεις, και η ρήξη. Αξίζει επίσης να αναφερθεί η σουρεαλιστική δήλωση Κατρούγκαλου, στις 10 Ιουνίου 2015, ότι «πάμε για μια τίμια συμφωνία που δεν θα είναι μνημόνιο. Το βράδυ θα έχουμε συμφωνία».  


Λένιν: "Οι κομμουνιστές πρέπει να συγκαλύπτουν την αλήθεια, να χρησιμοποιούν παράνομες μεθόδους".
Τώρα πλέον γνωρίζουμε, από τα στοιχεία που έχουν στο μεταξύ αποκαλυφθεί, ότι όλες αυτές οι δηλώσεις δεν ήταν τίποτα άλλο από ένας ψεκασμός ψεμάτων. Η κυβέρνηση αναζητούσε άλλες λύσεις, φαντασιωνόταν καταλήψεις στο Νομισματοκοπείο με παράλληλο τραπεζικό σύστημα και περιφερόταν διεθνώς ζητώντας οικονομική ενίσχυση από αυταρχικά και αντιευρωπαϊκά καθεστώτα που, ευτυχώς, δεν πήραν ποτέ στα σοβαρά αυτές τις εκκλήσεις. Παράλληλα, διέσπειρε ασύστολα ψεύδη, για τους ιθαγενείς [2].
Η ίδια συστηματική χρήση ψέματος έγινε με την κατάργηση, το «σκίσιμο» του Μνημονίου, με ένα άρθρο και ένα νόμο, που ήταν το κεντρικό προεκλογικό σύνθημα του ΣΥΡΙΖΑ [3]. Ο Α. Τσίπρας, που στις 11 Μαΐου 2014 δήλωνε στο Έθνος της Κυριακής ότι «θα σκίσουμε τα μνημόνια μέρα μεσημέρι» και ότι «το μνημόνιο τελειώνει την πρώτη μέρα της κυβέρνησης της Αριστεράς», δεν είχε κανέναν δισταγμό να δηλώσει στις 29 Ιουλίου 2015 ότι «εγώ δεν είπα ότι θα σκιστούν τα μνημόνια με έναν νόμο και κανένας δεν το είπε». Είχαν προηγηθεί, ο Γιάννης Μπαλάφας, στις 13 Μαΐου 2015, με τη δήλωση ότι «δεν είπαμε ποτέ ότι θα σκίσουμε τα μνημόνια» και η Ζωή Κωνσταντοπούλου με τον ισχυρισμό ότι η κατάργηση του μνημονίου μ’ έναν νόμο κι ένα άρθρο ήταν «σχήμα λόγου».
Η ανενδοίαστη χρήση του ψέματος χαρακτηρίζει τον δημόσιο λόγο του ίδιου του πρωθυπουργού Α. Τσίπρα ακόμα και στις συναντήσεις του με ξένους ηγέτες. Σε συνάντησή του με την Άγγελα Μέρκελ, τον Απρίλιο του 2015, της είπε ότι «το συνταξιοδοτικό δεν μας κοστίζει 14% του ΑΕΠ όπως ισχυρίζεστε, αλλά 7%». Σε άρθρο που έγραψε τον Ιούνιο του 2015, στην Der Tagesspiegel, υποστήριξε ότι «το συνταξιοδοτικό μάς κοστίζει 16,2% του ΑΕΠ». Στο ίδιο άρθρο ισχυρίζεται ότι «η μέση ηλικία αποχώρησης από την αγορά εργασίας των αντρών στην Ελλάδα είναι στα 64,4 χρόνια, δηλαδή 8 μήνες νωρίτερα από τα 65,1 χρόνια της Γερμανίας, ενώ οι Ελληνίδες αποχωρούν από την εργασία τους στα 64,5 χρόνια, 3,5 περίπου μήνες αργότερα από τις Γερμανίδες που αποχωρούν στα 64,2 χρόνια». Όμως, η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία δίνει εντελώς διαφορετικά στοιχεία (2013): «Στην ηλικία των 57 ετών και 8 μηνών προσδιορίζει η Ελληνική Στατιστική Αρχή τη μέση ηλικία συνταξιοδότησης, σύμφωνα με τα αποτελέσματα ειδικής έρευνας που διεξήγαγε...» [4].

Θα μπορούσε κανείς ν’ αναφέρει δεκάδες περιπτώσεις όπου το ψέμα είναι το κυρίαρχο στοιχείο στις πολιτικές δηλώσεις στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ. Από τη δήλωση της Όλγας Γεροβασίλη ότι «το 50% του προγράμματος της Θεσσαλονίκης έχει ήδη υλοποιηθεί», τις δηλώσεις του Πάνου Σκουρλέτη «λεφτά για μισθούς και συντάξεις υπάρχουν εις το διηνεκές», έως τους ισχυρισμούς του Δημήτρη Βίτσα ότι «όταν προστατεύεται η συντριπτική πλειοψηφία και κατά πάσα πιθανότητα το σύνολο των φτωχών, λαϊκών νοικοκυριών, το σύνθημα “κανένα σπίτι σε χέρια τραπεζίτη” είναι πραγματικότητα», με κορυφαία τη δήλωση του Νίκου Παππά ότι «η χώρα έχει σταθερότητα, ανακάμπτει και προχωρά σε μεγάλες αλλαγές» [5].
Ενδιαφέρουσα είναι επίσης η περίπτωση του Νίκου Φίλη, που το πρωί της 10ης Ιουνίου 2015 δήλωνε ότι «η ελληνική κυβέρνηση δεν θα εφαρμόσει μνημόνιο, αλλά θα καταργήσει το μνημόνιο», για να επανορθώσει το βράδυ της ίδιας ημέρας ότι «το μνημόνιο καθιερώθηκε με εκβιασμό χρέους, αλλά δεν καταργείται. Δεν μπορεί να ξηλωθεί το μνημόνιο», ενώ εκτός κωδικοποίησης είναι η περίπτωση Βαρουφάκη, με τις διαρκώς αυτοδιαψευδόμενες δηλώσεις, όπως, για παράδειγμα η δήλωσή του «έχω καταγράψει το Eurogroup της Ρίγας», που συνοδεύτηκε, έπειτα από λίγες ημέρες, με τη δήλωση του ιδίου «παραμύθια η ηχογράφηση της συνεδρίασης του Eurogroup». Πρόκειται για τον ίδιο άνθρωπο που στις 6 Απριλίου 2015 δήλωνε, μετά την έκτακτη συνάντηση με την Κριστίν Λαγκάρντ την Κυριακή του Πάσχα των Καθολικών, ότι η Ελλάδα θα πληρώνει τις υποχρεώσεις της στο ΔΝΤ «στο διηνεκές», τη στιγμή που, όπως ο ίδιος αποκάλυψε αργότερα, προσπαθούσε να πείσει τον Αλέξη Τσίπρα να προχωρήσει σε χρεοκοπία της χώρας και σε αθέτηση όλων των διεθνών υποχρεώσεων.

Το καθολικό ψεύδος

Υπάρχει κάποια εξήγηση για όσα προαναφέρθηκαν; Πρόκειται για περιπτώσεις αδίστακτων πολιτικάντηδων που χρησιμοποιούν κάθε μέσον για την απόκτηση και διατήρηση της εξουσίας ή μήπως υποκρύπτεται κάτι βαθύτερο;
Θεωρούμε ότι θα άξιζε τον κόπο να διερευνηθεί η σχέση ανάμεσα στη συστηματική χρήση του ψέματος και στον ιδεολογικό πυρήνα της πλειονότητας των στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ, που δεν είναι άλλος από τον σκληρό μαρξισμό-λενινισμό, κάτι που οδηγεί στον απόλυτο κυνισμό.
Ας ξεκινήσουμε από το ίνδαλμα πολλών στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ, του Πρωθυπουργού συμπεριλαμβανομένου [6], δεδομένου ότι έχει χρησιμοποιήσει πολλές φορές αποσπάσματα από κείμενά του, προκειμένου να τεκμηριώσει τις δικές του απόψεις, τον Βλαντιμίρ Ίλιτς Λένιν. Ο Λένιν δεν διστάζει να υποστηρίξει τα ακόλουθα:
«Οι κομμουνιστές πρέπει να συγκαλύπτουν την αλήθεια, να χρησιμοποιούν παράνομες μεθόδους. […] Μας κατηγορούν ότι τότε τάζαμε λαγούς με πετραχήλια και τώρα δεν κρατάμε τις υποσχέσεις μας. Τότε όμως σκοπός μας ήταν η επανάσταση. Γίνεται επανάσταση χωρίς να δίνουμε απλόχερα υποσχέσεις; Τώρα είμαστε εξουσία και τα πράγματα αλλάζουν» [7].
Περιγράφοντας αυτό το φαινόμενο ο Κολακόφσκι, ένας από τους σημαντικότερους διανοούμενους στην ανάλυση του σταλινικού φαινομένου, προχωρεί σε μια εκπληκτική επισήμανση:
«Στη σοσιαλιστική χώρα το ψέμα δεν είναι ψέμα, αν σχετίζεται με τον ανώτατο στόχο. […] Η αστική τάξη εξαπατά το λαό για να κυβερνήσει. Το σοσιαλιστικό κράτος, απ’ τη φύση του, δεν μπορεί να εξαπατήσει το λαό, γιατί οι φαινομενικές απάτες υπηρετούν μελλοντικούς θριάμβους της αλήθειας, άρα δεν είναι απάτες» [8].
Όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει ο Κολακόφσκι στο εξαιρετικό κείμενό του «Ο ολοκληρωτισμός και οι αρετές του ψέματος», γραμμένο μετά την επιβολή στρατιωτικής δικτατορίας στην Πολωνία, το 1981, «αυτή η ολοκληρωτική ιδεολογία ασκεί το ρόλο της και εξηγεί με τον δικό της τρόπο τη σημασία του ψέματος στη σύγχρονη ολοκληρωτική κοινωνία, ρόλος που είναι τόσο ιδιαίτερος και δημιουργικός που και η ίδια η λέξη “ψέμα” ηχεί ακατάλληλα. […] Την εποχή του Στάλιν όλη η πνευματική ζωή των λαών της Σοβιετικής Ένωσης είχε βυθιστεί στην πλημμύρα του καθολικού ψέματος (υπογράμμιση δική μας) [9].
Ο Λεωνίδας Χατζηπροδρομίδης, ο σημαντικότερος στην Ελλάδα μελετητής του φαινομένου του σταλινισμού, επισημαίνει ότι «ήταν τέτοια η απόλυτη εξουσία του Στάλιν, χωρίς ιστορικό προηγούμενο, που έδινε εντολές για συλλήψεις, εκτελέσεις, βασανισμούς, οι οποίες στόχο είχαν να τσακίσουν τη σπονδυλική στήλη της κοινωνίας και να καταργήσουν τη διάκριση αλήθειας και ψέματος».
Καθολικό ψέμα, λοιπόν. Όπως τονίζει ο Πέτρος Μαρτινίδης, «κλειδί στη θεοποίηση του ψεύδους, όπως δείχνει ο Χατζηπροδρομίδης, ήταν ο βολονταρισμός — η παράδοξη για υλιστές αντίληψη πως, αν κλείσουν τα μάτια στις αδικίες που οι ίδιοι διαπράττουν, η κοινωνία δικαίου και αλληλεγγύης θα προκύψει χάρη στη θέλησή τους να την οικοδομήσουν» [10].
Αξίζει, βέβαια, να θυμίσουμε ότι όλα αυτά τα φαινόμενα τα είχε επισημάνει και ο Λέων Τρότσκι, που υποστήριζε τα ακόλουθα:
«Χιλιάδες συγγραφείς, ιστορικοί και οικονομολόγοι στην ΕΣΣΔ διατάσσονται να γράφουν αυτό που δεν πιστεύουν. Καθηγητές σε πανεπιστήμια και δάσκαλοι σε σχολεία εξαναγκάζονται να αλλάζουν βιαστικά γραμμένα εγχειρίδια για να προσαρμοστούν στα διαδοχικά στάδια του επίσημου ψέματος. Το πνεύμα της Ιεράς Εξέτασης που διαποτίζει πλήρως την ατμόσφαιρα της χώρας τρέφεται [...] από βαθιές κοινωνικές πηγές. Για να δικαιολογήσει τα προνόμιά του το κυβερνών κοινωνικό στρώμα διαστρέφει την θεωρία που έχει σαν σκοπό της την εξάλειψη όλων των προνομίων. Το ψέμα χρησιμεύει, επομένως, σαν το θεμελιακό ιδεολογικό τσιμέντο της γραφειοκρατίας. Όσο πιο ασυμβίβαστη γίνεται η αντίφαση ανάμεσα στη γραφειοκρατία και τον λαό, τόσο πιο χοντροκομμένο γίνεται το ψέμα, τόσο πιο ξεδιάντροπα μετατρέπεται σε εγκληματική πλαστογράφηση και δικαστική σκευωρία. Όποιος δεν έχει κατανοήσει την εσωτερική διαλεκτική του σταλινικού καθεστώτος θα αποτύχει επίσης να κατανοήσει τις δίκες της Μόσχας». [11].
Με όσα εκτέθηκαν ανωτέρω, μπορούμε αβίαστα να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι σταλινισμός και ψέμα είναι έννοιες αλληλένδετες. Είναι, όμως, αυτό προνόμιο μόνο του ερυθρού ολοκληρωτισμού; Όπως φαίνεται από το απόσπασμα που ακολουθεί, γραμμένο από τον Αδόλφο Χίτλερ, ακριβώς η ίδια αντίληψη για το ρόλο του ψέματος υπάρχει και στο άλλο άκρο του πολιτικού φάσματος, το ναζιστικό. Ο Χίτλερ υποστήριζε ότι 
«Ένας παράγοντας για να γίνει πιστευτή η ψευτιά είναι το μέγεθός της. Με την πρωτόγονη αφέλεια των μαζών, ένα μεγάλο ψέμα είναι πιο αποτελεσματικό από ένα μικρό. [...] Δεν θα συμβεί ποτέ η μεγάλη μάζα να υποπτευθεί ένα τόσο μεγάλο ψέμα, και θα σταθεί τέλεια ανίκανη να πιστέψει πως θα μπορούσε να είχε κανείς τη σατανική ξετσιπωσιά να διαστρέψει την αλήθεια σε τέτοια έκταση» [12].
Οι άλλοι δεν έλεγαν ψέματα;
Αυτονόητα, προκύπτει το ερώτημα: Μόνον οι οπαδοί του φαιοκόκκινου ολοκληρωτισμού έχουν το προνόμιο του ψέματος; Δεν έχουμε πολλές περιπτώσεις πολιτικών που χρησιμοποίησαν και χρησιμοποιούν το ψέμα στις φιλελεύθερες δυτικές δημοκρατίες;
Θα ήταν αφέλεια ή εθελοτυφλία να υποστηρίξει κανείς ότι αυτό το φαινόμενο δεν απαντάται στις δυτικές δημοκρατίες. Υπάρχει, όμως, μια κρίσιμη διαφορά. Το πολιτικό ψέμα, στις φιλελεύθερες δημοκρατίες, είναι απολύτως κατακριτέο. Είναι εκτός δημοκρατικών κανόνων. Όποτε αποκαλύπτεται, στιγματίζεται και πολλές φορές τιμωρείται παραδειγματικά. Κάποιες συγκαλύπτεται. Είναι, όμως, η παρέκκλιση, η παραβίαση των κανόνων. Δεν είναι ο κανόνας, όπως συμβαίνει στον ολοκληρωτισμό.
Όσο πιο ουσιαστική είναι η συγκρότηση μιας δημοκρατικής κοινωνίας και όσο πιο ώριμοι είναι οι πολίτες, τόσο πιο περιθωριακό γίνεται το ψέμα ως πολιτική πρακτική.
Από την αρχαιότητα, το ψέμα συναντάται σε εκείνες τις περιστάσεις όπου οι δημαγωγοί συναντούν «λαό» πρόθυμο να τους ακολουθήσει. Mundus vult decipi, ergo decipiatur [Ο κόσμος θέλει να εξαπατηθεί, άσ’τον λοιπόν να εξαπατηθεί], έγραφε ο Γάιος Πετρώνιος [13].
Έπρεπε, όμως, να έλθει ο ολοκληρωτισμός, μαύρος και κόκκινος, για να αναγάγει το ψέμα σε κορυφαίο στοιχείο πολιτικής στρατηγικής [14]. Αυτό συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα, με τη φαιοκόκκινη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ και Ανεξαρτήτων Ελλήνων, χωρίς να προκαλεί ιδιαίτερες αντιδράσεις από τη φιλοευρωπαϊκή αντιπολίτευση. Εξαίρεση ίσως ο Ευάγγελος Βενιζέλος που πρόσφατα υποστήριξε ότι «υπάρχει συνεπώς μια και μόνη τράπεζα στην οποία το χαρτοφυλάκιο μετοχών του ΣΥΡΙΖΑ και των εταίρων του, εμφανών και αφανών, πάει καλά: η Τράπεζα του Ψεύδους που δεν περιέχει θυρίδες αυτοσυνειδησίας και συγγνώμης και ευτυχώς δεν μπορεί να ανακεφαλαιοποιηθεί πλέον εύκολα» [15]. 
Η αλλαγή της σημασίας των λέξεων
Η πρακτική του ψέματος ως πολιτικής μεθόδου συνδυάζεται και με ένα ακόμα χαρακτηριστικό των κυβερνητικών επιλογών. Πρόκειται για τη συστηματική προσπάθεια να αλλάξει η σημασία των λέξεων. Επειδή δεν μπορούν να αλλάξουν την πραγματικότητα, αλλάζουν τις λέξεις.
Με τον τρόπο αυτό, το μνημόνιο έγινε μια απαγορευμένη λέξη και μετονομάστηκε σε πρόγραμμα-γέφυρα. Αντιστοίχως, η «Τρόικα», που απαρτιζόταν από το ΔΝΤ, την ΕΚΤ και την ΕΕ, μετονομάστηκε σε «Θεσμούς», που φυσικά όχι μόνο εξακολούθησε και με το νέο της όνομα να απαρτίζεται από το ΔΝΤ, την ΕΚΤ και την ΕΕ, αλλά και από τα ίδια πρόσωπα.
Στις 2 Απριλίου 2015, όταν πλέον έγινε φανερό ότι ο ΕΝΦΙΑ δεν μπορούσε να καταργηθεί, η τότε αρμόδια υπουργός Νάντια Βαλαβάνη δήλωσε σοβαρά ότι «ψάχνουμε τη νέα ονομασία για τον ΕΝΦΙΑ». Οι μειώσεις συντάξεων από τον υπουργό Γιώργο Κατρούγκαλο βαφτίστηκαν ασυναρτήτως σε «ισοδύναμα που θα προκύπτουν από την αρχιτεκτονική του συστήματος».
Είναι προφητικά για την πραγματικότητα που ζούμε, τα λόγια του Θουκυδίδη:
«Για να δικαιολογούν τις πράξεις τους άλλαζαν ακόμα και τη σημασία των λέξεων. Η παράλογη τόλμη θεωρήθηκε ανδρεία και αφοσίωση στο κόμμα (φιλέταιρος), η προσωπική διστακτικότητα θεωρήθηκε δειλία που κρύβεται πίσω από εύλογες προφάσεις και η σωφροσύνη προσωπίδα της ανανδρίας. Η παραφορά θεωρήθηκε ανδρική αρετή, ενώ η τάση να εξετάζονται προσεκτικά όλες οι όψεις ενός ζητήματος θεωρήθηκε πρόφαση για υπεκφυγή. Όποιος ήταν έξαλλος γινόταν ακουστός, ενώ όποιος έφερνε αντιρρήσεις γινόταν ύποπτος» [16].
Πρόκειται για μια εφιαλτική πραγματικότητα. Η Τρίτη Ελληνική Δημοκρατία καταρρέει. Ανυπεράσπιστη. Το ψέμα κυριαρχεί στη δημόσια σφαίρα, οι λέξεις αποκτούν μιαν άλλη σημασία, η ασυναρτησία καταργεί την κριτική σκέψη και ανοίγει το δρόμο στον ανορθολογισμό και τη συνωμοσιολογία [17]. Νέοι «αντιμνημονιακοί» μύθοι αναδύονται [18]. Όποιος διαφωνεί είναι εχθρός [19] και εκτός «εθνικής γραμμής» [20]. Η Αστυνομία της Σκέψης έχει κάνει την εμφάνισή της. Η πολιτική συνθηκολόγηση του ΣΥΡΙΖΑ συνοδεύεται από την ιδεολογική σκλήρυνση εναντίον των δανειστών και εταίρων [21]. Η Νέα Ομιλία εξαπλώνεται. Με τον τρόπο αυτό, ο λόγος του μίσους, που εκφέρεται από τους ασκούντες εξουσία, μετατρέπεται σε λόγο του ολοκληρωτισμού.
Με τα λόγια του Όργουελ:
«Το Κόμμα είπε ότι η Ωκεανία δεν ήταν ποτέ σύμμαχη με την Ευρασία. Αυτός, ο Γουίνστον Σμιθ, ήξερε ότι η Ωκεανία ήταν σύμμαχη με την Ευρασία μόλις τέσσερα χρόνια πριν. Αλλά πού υπήρχε αυτή η γνώση; Μόνο στη συνείδησή του που οπωσδήποτε σύντομα θα εκμηδενιζόταν. Και εάν όλοι οι άλλοι παραδέχονταν το ψέμα που επέβαλε το Κόμμα –αν όλα τα αρχεία έλεγαν το ίδιο παραμύθι– τότε το ψέμα περνούσε στην ιστορία και γινόταν αλήθεια» [22].

 [1] Πέτρος Παπασαραντόπουλος, «Η ασυναρτησία σκέπει τη χώρα», The Books’ Journal, τεύχος 57, Ιούλιος-Αύγουστος 2015.
[2] Νίκος Δήμου, «Οι μικροί Γκαίμπελς», Protagon, 29 Απριλίου 2015, http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.article&id=40750 (ανάκτηση 29 Νοεμβρίου 2015).
[3] Κατερίνα Παναγοπούλου, «10 φορές που ο ΣΥΡΙΖΑ είπε ότι “θα σκίσει το μνημόνιο”... ως “σχήμα λόγου”»,AthensVoice, 18 Μαΐου 2015, http://www.athensvoice.gr/article/city-news-voices/%CF%80% (ανάκτηση 29 Νοεμβρίου 2015).
[4] Χριστίνα Κοψίνη, «Παρά την αύξηση των ορίων, στα 57,8 έτη η μέση ηλικία συνταξιοδότησης το 2012», Η Καθημερινή, 24 Δεκεμβρίου 2013.
[5] Πάσχος Μανδραβέλης, «Η μάχη για τη Δημοκρατία (ΙΙ)», Η Καθημερινή, 1 Ιουλίου 2015, όπου ο αρθρογράφος υποστηρίζει ότι βρισκόμαστε μπροστά σε «διολίσθηση σε ένα αυταρχικό καθεστώς».
[6] Συνέντευξη Αλέξη Τσίπρα στον ραδιοσταθμό «Στο Κόκκινο» και στον δημοσιογράφο Κώστα Αρβανίτη, στις 29 Ιουνίου 2015.
[7] Β. Ι. Λένιν, Κράτος και Επανάσταση – Η διδασκαλία του μαρξισμού για το κράτος και τα καθήκοντα του προλεταριάτου στην επανάσταση, Σύγχρονη Εποχή, 1976.
[8] Αναφέρεται στο Λεωνίδας Χατζηπροδρομίδης, Ο σταλινισμός και οι μεταμοντέρνοι θαυμαστές του, Επίκεντρο, 2013, σ. 38-39.
[9] Στο ίδιο.
[10] Πέτρος Μαρτινίδης, «Ο θεός-ιστορία: από την τραγωδία στην απάτη», AthensReviewofBooks, τεύχος 52, Ιούνιος 2014.
[11] Leon Trotsky, The Stalin School of Falsification, New Park Publications, 1974.
[12] Αδόλφος Χίτλερ, Ο Αγών μου, Κάκτος, 2006.
[13] Γάιος Πετρώνιος (Gaius Petronius, 27 - 66 μ.Χ.), ο αποκαλούμενος arbiter elegantiae (διαιτητής της κομψότητος), ήταν αυλικός του Νέρωνα και θεωρείται ο συγγραφέας του «Σατυρικού».
[14] Αχιλλέας Γραβάνης, «Υποδόρια διολίσθηση», Μεταρρύθμιση, 23 Οκτωβρίου 2015, όπου ο αρθρογράφος μιλάει για «υποχθόνια ολοκληρωτική πολιτική»http://metarithmisi.gr/%CF%85%CF%80%CE%BF%CE%B4%CF%8C%CF%81%CE%B9%CE%B1-(ανάκτηση 29 Νοεμβρίου 2015).
[15] Ευάγγελος Βενιζέλος, «Η Τράπεζα του Ψεύδους δεν ανακεφαλαιοποιείται εύκολα», Capital, 23 Νοεμβρίου 2015, http://www.capital.gr/story/3082769 (ανάκτηση 29 Νοεμβρίου 2015).
[16] Θουκυδίδου Ιστορίαι, Παπαδήμας, 1998, Βιβλίο 3, Κεφάλαιο 82.
[17] Παπασαραντόπουλος, «Η ασυναρτησία σκέπει τη χώρα», όπ. παρ.
[18] Φώτης Γεωργελές, «10 νέοι αντιμνημονιακοί μύθοι», AthensVoice, τεύχος 531, 17 Ιουνίου 2015.
[19] Είναι χαρακτηριστικές οι δηλώσεις Τσίπρα στις 23 Μαΐου 2015:«Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο αντίπαλος δεν βρίσκεται μόνο στο Βερολίνο, τις Βρυξέλλες ή την Ουάσιγκτον. […] Ίσως ο πιο σκληρός βρίσκεται και εντός των τειχών: δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι εκτός από την τρόικα των ξένων υπήρξε όλα τα χρόνια και το λόμπι των υποστηρικτών της τρόικας των ξένων στη χώρα μας».
Από τις βολές Τσίπρα δεν ξέφυγαν και οι πρώην σύντροφοί του που δημιούργησαν τη Λαϊκή Ενότητα: «Ας το καταλάβουν επιτέλους ότι όποιος θέλει έξοδο από το ευρώ, είναι με τον Σόιμπλε, που θέλει να πάει τη χώρα μας στο ευρωπαϊκό περιθώριο», δήλωσε, σύμφωνα με την ειδησεογραφία, στις 18 Μαΐου 2015, ο Αλέξης Τσίπρας σε συνεργάτες του. Το κομματικό στέλεχος που γίνεται εχθρός, όπως περιγράφεται στο Άρθουρ Καίσλερ, Το μηδέν και το άπειρο, Πατάκης, 2014.
[20] Αλέξης Τσίπρας απευθύνοντας προειδοποίηση προς Γιάννη Στουρνάρα στις 9 Μαΐου2015: «Απαιτούμε, όμως, από όλους αυτούς να είναι συνεπείς στο έργο που έχουν αναλάβει και να τηρούν την εθνική γραμμή».
[21] Πέτρος Παπασαραντόπουλος, «Ο λενινιστικός “πραγματισμός” και το αντιμνημονιακό Μνημόνιο», TheBooks’ Journal, τεύχος 58, Σεπτέμβριος 2015.
[22] Τζωρτζ Όργουελ, 1984 – Ο Μεγάλος Αδελφός, Κάκτος, 1978.



11 February 2016

Τα αποτελέσματα του PISA απογοητεύουν

του Απόστολου Λακασά, Καθημερινή, 11/2/2016

Τουλάχιστον ο ένας στους τέσσερις Ελληνες μαθητές δεν είναι σε θέση να εντοπίζει πληροφορίες σε ένα κείμενο, να διενεργεί διαδικασίες ρουτίνας ακολουθώντας οδηγίες, να κάνει απλή σύνδεση ανάμεσα στην πληροφορία που βρίσκεται στο κείμενο και σε κοινή καθημερινή γνώση. Αυτό υποδηλώνει ο πάτος στον οποίο βρίσκεται η Ελλάδα στα ποιοτικά δεδομένα που μετράει ο ΟΟΣΑ για τα εκπαιδευτικά συστήματα των χωρών-μελών του.

Ειδικότερα, χθες, ο ΟΟΣΑ παρουσίασε μια ποιοτική ανάλυση των αποτελεσμάτων στους διαγωνισμούς PISA από το 2003 έως και το 2012. Ο διαγωνισμός PISA διενεργείται κάθε τρία χρόνια και σε αυτόν μετέχουν 15χρονοι μαθητές από τις χώρες του ΟΟΣΑ, εξεταζόμενοι στα Μαθηματικά, στην Κατανόηση Κειμένου και στις Φυσικές Επιστήμες. Το PISA δίνει πλήθος πληροφοριών που δεν προσφέρει καμία άλλη έρευνα εθνική ή διεθνής, όπως είναι π.χ. τα κίνητρα των μαθητών για μάθηση, οι στάσεις και οι πεποιθήσεις τους, οι στρατηγικές μάθησης που ακολουθούν, το κλίμα που επικρατεί στο σχολείο, οι δραστηριότητες που οργανώνει το σχολείο, τα εξωσχολικά μαθήματα, η χρήση των νέων τεχνολογιών εντός και εκτός σχολείου.

Στον διαγωνισμό του 2012, η Ελλάδα βρέθηκε στην τρίτη και τελευταία ομάδα χωρών, με μέση επίδοση χαμηλότερη από τον μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ. Μεταξύ 65 χωρών, στην Κατανόηση Κειμένου η Ελλάδα ήταν στην 39η θέση και στη 41η θέση στα Μαθηματικά και στις Φυσικές Επιστήμες.




Ωστόσο, το ζητούμενο είναι να μελετηθεί τι συμβαίνει στα ποιοτικά δεδομένα της ελληνικής εκπαίδευσης. Ο ΟΟΣΑ κατατάσσει τα αποτελέσματα των χωρών σε έξι επίπεδα: το πρώτο είναι το χειρότερο, το έκτο το καλύτερο. Με άριστα το 20, το επίπεδο 1 θα μπορούσε να αντιστοιχεί σε βαθμό έως 3,5 και το επίπεδο 6 σε βαθμό από 16,6 και πάνω. Ετσι, με βάση τα ποιοτικά αποτελέσματα:

• Στο χειρότερο επίπεδο βρέθηκε ο ένας στους τρεις (35,7%) Ελληνες μαθητές στα Μαθηματικά, ο ένας στους πέντε (22,6%) στην Κατανόηση Κειμένου και ο ένας στους τέσσερις (25,5%) στις Φυσικές Επιστήμες. Οι αντίστοιχοι μ.ό. του ΟΟΣΑ είναι 23%, 18% και 17,8%.

• Αντίστροφα, στο καλύτερο επίπεδο, στα Μαθηματικά βρέθηκε το 0,6% των Ελλήνων, στην Κατανόηση Κειμένου το 0,5% και στις Φυσικές Επιστήμες το 0,2%. Οι αντίστοιχοι μ.ό. του ΟΟΣΑ είναι 3,3%, 1,2% και 1,2%.

Οπως προκύπτει, στους αρνητικούς δείκτες η Ελλάδα είναι υψηλότερα από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ και στους θετικούς πολύ χαμηλότερα. «Η ανάλυση των δεδομένων για τους Ελληνες μαθητές ανέδειξε ότι οι παράγοντες που σχετίζονται με τις χαμηλές επιδόσεις είναι το κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο της οικογένειας, οι μετανάστες, το φύλο, η προσχολική εκπαίδευση και ως προς τα Μαθηματικά, η στάση απέναντι στο μάθημα (αυτο-αντίληψη, επιμονή, άγχος)», ανέφερε χθες στην «Κ» η Χρύσα Σοφιανοπούλου, εθνική διαχειρίστρια του PISA και επίκουρη καθηγήτρια Ανάλυσης της Εκπαιδευτικής Επίδοσης και της Πληροφορικής Κατάρτισης στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο.

Ως προς τις επιδόσεις των χωρών του ΟΟΣΑ, Βραζιλία, Γερμανία, Ιταλία, Μεξικό, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρωσία, Τυνησία και Τουρκία, βελτίωσαν τις επιδόσεις τους στα Μαθηματικά μεταξύ 2003 και 2012, με τη μείωση του ποσοστού των μαθητών με χαμηλές επιδόσεις στο αντικείμενο. Οπως σχολιάζει η κ. Σοφιανοπούλου: «Προφανώς πρόκειται για χώρες με πολλές μεταξύ τους κοινωνικο-οικονομικές και πολιτισμικές διαφορές. Αλλά εκεί βρίσκεται η ουσία: όλες οι χώρες μπορούν να βελτιώσουν τις επιδόσεις των μαθητών τους, εάν ληφθούν οι κατάλληλες πολιτικές και υπάρχει βούληση για την εφαρμογή τους».

09 February 2016

Η ιστορικός Μαρία Ευθυμίου για το παρόν και το μέλλον της Ελλάδας

της Πέπης Αλευρά, eleftheria.online.gr, 7/2/2016

Οι περισσότεροι συμφωνούν πως η ιστορικός Μαρία Ευθυμίου είναι ένας άνθρωπος εξαιρετικός: τόσο ζωντανή παρουσία και ταυτόχρονα τόσο οικεία, τόσο χαμογελαστή και προσιτή σε όλους... που μιλώντας της κινδυνεύει κανείς να ξεχαστεί και να «ξεχάσει» τον όγκο των ακαδημαϊκών προσόντων της, την ευρυμάθεια, την τεράστια γλωσσομάθεια και την πολυεπίπεδη σκέψη της συνομιλήτριάς του. Βέβαια, εδώ ακριβώς συνοψίζεται η επιτυχία της. Γιατί με πνεύμα ανοιχτό, χιούμορ και πάθος, υπερεπάρκεια γνώσεων, μεταδοτικότητα και βαθιά ευγένεια, η Μαρία Ευθυμίου διδάσκει πρώτα απ' όλα πώς πρέπει να είναι ένας δάσκαλος - και πώς όλος ο κόσμος θα μπορούσε να αγαπά την Ιστορία. 

Αν υπήρχαν πολλοί τέτοιοι δάσκαλοι, αλλά και περισσότεροι πολίτες πρόθυμοι ν' αγκαλιάσουν την αλήθεια, ίσως να τη γλυτώναμε αυτή την κάθοδο. Και ν' αποφεύγαμε, κυρίως, τα χειρότερα... τα οποία προβλέπει εκείνη, παρόλο που τα απεύχεται.


- Η Ιστορία, αντί για ένα συναρπαστικό μάθημα, για τον περισσότερο κόσμο είναι συνώνυμη της πλήξης. Τι φταίει - και τι μπορεί ν’ αλλάξει;

«Η Ιστορία είναι η ζωή των ανθρώπων. Επομένως, είναι ό,τι πιο ελκυστικό μπορείς να διδάξεις και να διδαχθείς. Αν σ’ ενδιαφέρει η ζωή και η πορεία της, τότε μπορείς να διδάξεις την Ιστορία με τρόπο συναρπαστικό. Οπως και η ζωή, όμως, θέλει ψυχή και πάθος. Αλλιώς, είναι ένας πληκτικός μονόλογος».

- Εσείς κινείστε στον αντίποδα του «ακαδημαϊσμού», προσεγγίζοντας και ένα ευρύτερο κοινό σε όλη την Ελλάδα. Ποια νιώθετε πως είναι η «αποστολή» σας;

«Είναι μία ευλογία. Θεωρώ τον εαυτό μου εξαιρετικά τυχερό που έρχομαι σε επαφή με τόσους ανθρώπους. Μαθαίνω πολλά από αυτούς και πλουτίζω η ίδια σαν άνθρωπος. 

Ταυτόχρονα, αισθάνομαι χαρά που μπορώ να προσφέρω κάτι χρήσιμο στην κοινωνία μου, σε δύσκολες ώρες της Ιστορίας της». 

- Στα μαθήματά σας γκρεμίζετε κάποιους μύθους, με αποφασιστικότητα αλλά και σεβασμό στο ακροατήριο. Συναντάτε ποτέ αντιδράσεις; 

«Παραδόξως, δεν συναντώ, παρά σπανιότατα, αντιδράσεις. Αντίθετα, το ελληνικό ακροατήριο αποδεικνύεται βαθυστόχαστο, ευρυμαθές, υγιώς κριτικό, πολιτισμένο, υπομονετικό, γενναιόδωρο».

- Ο πατριωτισμός και η αλήθεια είναι φίλοι ή αντίπαλοι;

«Όταν κανείς αντιμετωπίζει τα θέματα με ψυχραιμία, μέτρο και εντιμότητα, ο πατριωτισμός και η αλήθεια συνταιριάζονται γόνιμα και ευεργετικά». 

- Οι Έλληνες επικαλούμαστε συχνά το ένδοξο παρελθόν μας. Το θεωρείτε φυσικό ή πρόκειται για κάποιου είδους σύνδρομο;

«Είναι σύνδρομο ανασφάλειας και λειψής αυτοεκτίμησης. Καθώς δεν εκτιμούμε τους εαυτούς μας και τον πολιτισμό που έχουμε παραγάγει στους νεότερους χρόνους, χρησιμοποιούμε το ένδοξο παρελθόν μας όχι σαν πηγή γνώσης παρά σαν δεκανίκι - για να στηριχθούμε κάπου. Στην ουσία, είναι δείγμα ήττας».   

- Πόσο καλά, πόσο ουσιαστικά γνωρίζουμε όμως την Ιστορία του τόπου μας και της ευρύτερης περιοχής;

«Φοβάμαι, καθόλου. Αρκούμαστε στα γενικά, στα έτοιμα, στα ψεύτικα, στα πεποιημένα, στα εύκολα, στα διαστρεβλωμένα. Μας βλάπτει πολύ αυτό. Και μας φτωχαίνει».

- Πέρα από τους απλούς ανθρώπους: Η πολιτική και η οικονομική ελίτ της χώρας γνωρίζουν στοιχειωδώς Ιστορία; Δρουν σύμφωνα με τα διδάγματά της;

«Η αίσθησή μου είναι πως, σε γενικές γραμμές, ελάχιστοι είναι εκείνοι που έχουν σκύψει με σοβαρότητα και μέθοδο στην Ιστορία, προκειμένου να δημιουργήσουν την απαραίτητη βάση γνώσεων για να χαράξουν τη δράση τους».

- Στη δύσκολη σχέση μας με τη Δύση, παρατηρεί κανείς μια γενική ασυνεννοησία. Υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης;

«Η ελληνική κοινωνία απομακρύνεται όλο και πιο σταθερά -και συνειδητά, πια- από τη Δύση. Δεν έχει ακόμα επιλέξει με σαφήνεια τον δρόμο προς τον οποίο θέλει να κινηθεί. Ισως, καθώς ζούμε σε εποχή μεταβατική, τα ίδια τα γεγονότα θα της επιβάλουν τον κόσμο στον οποίο θα ενταχθεί - και από τον οποίο φοβάμαι ότι θα απορροφηθεί. Και αυτός, κατά την γνώμη μου, δεν θα είναι η Δύση». 

- Με τους γείτονες Τούρκους και Αλβανούς έχουμε επίσης μια δύσκολη σχέση, απ' όπου λείπει η ψυχραιμία και περισσεύουν τα στερεότυπα. Πού θα μπορούσε να στηριχτεί μια μεγαλύτερη αλληλοκατανόηση;

«Δεν πιστεύω ότι θα υπάρξει κάτι τέτοιο στο προσεχές μέλλον. Αντίθετα, οι σχέσεις μας με τις δύο αυτές χώρες θα γίνονται, κατά την εκτίμησή μου, όλο και πιο δύσκολες και πιο επικίνδυνες - για την Ελλάδα».

- Γνωρίζετε 7 ξένες γλώσσες... Πόσο μας βοηθά μια γλώσσα να καταλάβουμε έναν λαό;

«Πολύ. Μέσα από τη γλώσσα, μπαίνουμε στην πυρήνα της σκέψης και της ψυχοσύνθεσης ενός λαού. Ταξιδεύουμε στην ψυχή του και οσφραινόμαστε το άρωμά του».

- Εχετε ταξιδέψει πολύ, και είστε μάλλον από τους λίγους περιηγητές που γνωρίζουν τόσο πολλά για τους τόπους που επισκέπτονται. Τι είναι εκείνο που κυρίως αναζητάτε στα ταξίδια σας; 

«Ταξιδεύω πολύ με τα πόδια. Έχω διασχίσει χώρες μόνη μου, αλλά και με συντροφιά. Ταξιδεύοντας συνομιλώ με την Ιστορία του κάθε τόπου και, έτσι, το ταξίδι γίνεται διπλό. Μαγικό. Σχεδόν μεταφυσικό».

- Αυτό το διάστημα έχουμε την τιμή να επισκέπτεστε και τα μέρη μας. Ποια είναι η γνώμη και η προτροπή σας για την Καλαμάτα και τη Μεσσηνία;

«Πράγματι, χάρις στον Σύνδεσμο Φιλολόγων, έχω τη χαρά να διδάσκω αυτόν τον καιρό στην Καλαμάτα. Το ακροατήριο δεν είναι μεγάλο, ωστόσο οι ευάριθμοι άνθρωποι που παρακολουθούν τα μαθήματα είναι φιλομαθείς, ουσιαστικοί, θερμοί, καλλιεργημένοι και ευγενείς». 

- Γνωρίζοντας τόσο καλά τους νόμους της Ιστορίας και τη διαδρομή του κόσμου ώς το σήμερα, πώς βλέπετε το παρόν και το μέλλον της Ελλάδας;

«Είμαι απαισιόδοξη, ελπίζοντας με όλη μου την ψυχή να διαψευστώ. Φοβάμαι πως η ηθική και πολιτισμική καταστροφή που επέφερε η γενιά μου -η μετεμφυλιακή γενιά- στη χώρα μας είναι ανήκεστη και μοιραία. Και το χειρότερο, πως δεν επιθυμούμε καν να βελτιωθούμε και να ανακάμψουμε. Είμαστε μία αυτοκτονική κοινωνία σε ηδονική κάθοδο συντριβής».




H Μαρία (Μαρώ) Ευθυμίου gεννήθηκε στη Λάρισα και σπούδασε στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ). Ολοκλήρωσε τους κύκλους των μεταπτυχιακών της σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης, στο Παρίσι. Από το 1981 ανήκει στο Διδακτικό και Ερευνητικό Προσωπικό του ΕΚΠΑ. Στην τρέχουσα περίοδο κατέχει τον τίτλο της αναπληρώτριας καθηγήτριας.  

Εχει διδαχθεί 7 ξένες γλώσσες: Αγγλικά, Γαλλικά, Γερμανικά, Ιταλικά, Ισπανικά, Αλβανικά, Τουρκικά. Xρημάτισε διευθύντρια του Τομέα Ιστορίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ και έχει εκπροσωπήσει την Ελλάδα σε Επιτροπές Ιστορίας της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Επίσης, έχει παρουσιάσει επιστημονικές ανακοινώσεις σε πολυάριθμα διεθνή συνέδρια Ιστορίας. Επιπλέον έχει μετάσχει σε δεκάδες ατομικές και ομαδικές εκπαιδευτικές δράσεις, σε επίπεδο δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Κατά την τελευταία 10ετία διδάσκει δωρεάν στο ευρύ κοινό, σχεδόν καθημερινά σε εσπερινή βάση, σε ολόκληρη την Αττική  και την Ελλάδα, κύκλους Παγκόσμιας και Ελληνικής Ιστορίας. Μέχρι στιγμής έχουν παρακολουθήσει τα μαθήματα αυτά περί τα 35.000 άτομα. 

Από τις 20  Ιανουαρίου και για 5 τριήμερα διδάσκει «Μαθήματα Παγκόσμιας Ιστορίας» και στην Καλαμάτα, στο 1ο Γυμνάσιο. Το 2013 τιμήθηκε με το «Βραβείο Εξαίρετης Πανεπιστημιακής Διδασκαλίας εις μνήμην Β. Ξανθόπουλου - Στ. Πνευματικού». Εχουν εκδοθεί 3 βιβλία της κι έχουν δημοσιευθεί περισσότερα από 50 άρθρα της σε περιοδικά Ιστορίας, σε ένθετα και σε Πρακτικά Συνεδρίων. Ακόμη, έχουν δημοσιευθεί παρεμβάσεις και τοποθετήσεις της -περί τα πανεπιστημιακά και κοινωνικά- στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο. 

Οπως αναφέρει η ίδια η Μαρία Ευθυμίου μιλώντας για την οικογένεια, τα πρότυπα αλλά και τους φίλους της, είναι μητέρα δύο ξεχωριστών νεαρών ανδρών, του Γιωργή και του Ρήγα Χατζηλάκου, έχει δύο υπέροχες νύφες, την Claudia Marota και την Isaure Maiza, κι είναι γιαγιά της Μάγιας και της Ελενας. Είχε την ευλογία να είναι θυγατέρα δύο ακέραιων ανθρώπων, της Χριστίνας και του Δημήτρη Ευθυμίου, αδελφή ενός αγαπημένου αδελφού, του Πέτρου, και μαθήτρια ενός σπουδαίου πανεπιστημιακού δασκάλου και χαλκέντερου ιστορικού, του Βασ. Βλ. Σφυρόερα. Τέλος, έχει την τιμή να συγκαταλέγεται στον κύκλο των φίλων δεκάδων ζεστών, ουσιαστικών, αυθεντικών, ταλαντούχων, δοτικών και φωτεινών ανθρώπων - φίλων, συγγενών, συνορειβατών, συγκωπηλατών, συγχορευτών, συντραγουδιστών, συνοραματιστών, συνσυζητητών, συναδέλφων.

07 February 2016

Ο μισογυνισμός της Ορθοδοξίας

Ένα παλιό άρθρο της εφημερίδα ΒΗΜΑ, 20/8/2000, που παραμένει πάντα επίκαιρο.

του καθηγητή Βιολογίας Χρήστου Γεωργίου

Οι διακρίσεις σε βάρος των γυναικών έχουν τις ρίζες τους στην ίδια την Αγία Γραφή ενώ ακόμη και σήμερα η Εκκλησία δεν αναγνωρίζει σ' αυτές την απαιτούμενη ηθική υπόσταση να ιερουργούν ούτε να εισέρχονται στο Ιερό του ναού ή στο Αγιον Ορος


Με αφορμή τις έντονες αντιδράσεις της Ιεραρχίας για την κατάργηση της αναγραφής του θρησκεύματος στις ταυτότητες από την κυβέρνηση, πολλά γράφτηκαν και ειπώθηκαν για τη σχέση της Εκκλησίας με το Κράτος, αλλά ελάχιστα για τη σχέση της με τους πολίτες. Νομιμοποιείται ηθικά η Εκκλησία να παρουσιάζεται ως υπέρμαχος του δικαιώματος της ελευθερίας επιλογής των πολιτών, της προστασίας της ιδιωτικής ζωής τους και εν γένει της προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων; Από τη γέννησή μας κατηχούμεθα να πιστεύουμε ότι η Ορθοδοξία είναι υπέρμαχος της ισότητας των ανθρώπων ανεξαρτήτως φύλου, κοινωνικής θέσης, εθνότητας, θρησκευτικών πεποιθήσεων κτλ. Είναι έτσι τα πράγματα; Τα ερωτήματα αυτά τίθενται λόγω της γενικότερης στάσης της Εκκλησίας σε μια σειρά ζητημάτων, όπως στην αμφισβήτηση του δικαιώματος της ανεξιθρησκίας και της ελευθεροτυπίας για θρησκευτικά θέματα (π.χ., βιβλίο Μ. Ανδρουλάκη Μν) κ.ά., αλλά διότι σχετίζεται και με ένα επιμελώς αποσιωπούμενο κεφαλαιώδες ζήτημα, που αφορά το ήμισυ των συμπολιτών μας: τις θρησκευτικές διακρίσεις εναντίον της γυναίκας.
Οι μισογυνικές αντιλήψεις της Ορθοδοξίας έχουν τις ρίζες τους στην Παλαιά και στην Καινή Διαθήκη και διατηρούνται ακόμη και σήμερα. Πώς θα ένιωθαν, αλήθεια, οι Ελληνίδες αν συνειδητοποιούσαν ότι η θρησκεία τους τους προσφέρει έναν Θεό που τις προόρισε να υποτάσσονται στους άνδρες;
Ο Απόστολος Παύλος
Όχι ευχάριστα, αν έτσι έχουν τα πράγματα! Στην Αγία Γραφή βρίσκουμε την πρώτη διάκριση του Θεού εναντίον της γυναίκας, όταν δημιούργησε πρώτον τον άνδρα. Τη γυναίκα τη δημιούργησε ως βοηθό του άνδρα μόνο όταν διαπίστωσε ότι δεν υπήρχε κάποιο κατάλληλο ζώο γι' αυτή τη δουλειά ανάμεσα στα «θηρία του αγρού και όλα τα πτηνά του ουρανού». Διάκριση έκανε, επίσης, ως προς τον τρόπο δημιουργίας της και την προέλευση του ονόματός της. Τον άνδρα τον έφτιαξε εκ του μηδενός ενώ τη γυναίκα από τη μία πλευρά του. Την ονόμασε δε «γυνή (ανδρίς), διότι έγινεν από τον άνδρα αυτής». Ακόμη και για το προπατορικό αμάρτημα την τιμώρησε, εκτός άλλων, με πλήρη υποταγή στον Αδάμ: «...θα εξαρτάσαι δε πάντοτε από τον άνδρα σου και αυτός θα είναι ο κύριός σου».
Στις Προς Εφεσίους και Κορινθίους Επιστολές ο Απόστολος Παύλος είναι αποκαλυπτικός για τις μισογυνικές αντιλήψεις του: «... να υποτάσσεσθε εις τους ιδίους σας άνδρας, σαν να κάνετε την υποταγήν σας αυτήν προς τον Κύριον, ο οποίος παραγγέλλει και ζητεί να υποτάσσονται αι γυναίκες εις τους άνδρας των» και σε άλλο εδάφιο «... ο μεν άνδρας... επλάσθη εξ αρχής ως ο κύριος εκπρόσωπος της κυριαρχίας του Θεού επί της Γης και είναι διά τούτο περισσότερον από την γυναίκα εικών και δόξα του Θεού. Η γυναίκα δε ως το εξαιρετικότερον από τα άλλα κτίσματα, που έχει υπό την εξουσίαν ο άνδρας, είναι δόξα του ανδρός. Πράγματι δε ο άνδρας είναι υπεροχότερος από την γυναίκα, διότι δεν έγινε ο άνδρας από την γυναίκα, αλλ' η γυναίκα έγινεν από τον άνδρα. Και επί πλέον δεν εκτίσθη ο άνδρας διά να βοηθή την γυναίκα, αλλ' η γυναίκα επλάσθη προς χάριν και βοήθειαν του ανδρός».
Ακόμη και σήμερα η Εκκλησία εφαρμόζει διακρίσεις εναντίον των γυναικών. Δεν τους αναγνωρίζει την απαιτούμενη ηθική υπόσταση να ιερουργούν, ούτε να εισέρχονται στο Ιερό του ναού ή στο Άγιον Όρος. Δεν επιτρέπει στους αρχιερείς να παντρεύονται, για να μην σκανδαλίζονται από... γυναικείες επιρροές. Στον ναό, τους άνδρες τους τοποθετεί στα δεξιά και τις γυναίκες στα αριστερά (δηλαδή οι... κακοί εξ ευωνύμων;). Ακόμη και το κοριτσάκι-βρέφος το θεωρεί δυνητικά ανήθικο εκ γενετής, μια που ο παπάς το ευλογεί έξω από το Ιερό όταν σαραντίζει, ενώ το αγοράκι μέσα. Εγκλωβισμένες οι γυναίκες σε ένα θρησκευτικό δόγμα ανδροκρατικού δεσποτισμού, ελεγχόμενο από αντιδημοκρατικά εκλεγόμενους Ιεράρχες, υποτάσσονται στην Εκκλησία διότι, παρ' ότι αμφισβητεί κατάφωρα την ισοτιμία τους προς τον άνδρα, τις δελεάζει να προσμένουν μια θέση στον Παράδεισο, πάντα, όμως, υπό την απειλή ότι η απόφαση του Θεού θα είναι αμετάκλητη αν καταλήξουν στην Κόλαση. Μήπως, εν τέλει, είναι πιο δίκαιοι και πιο επιεικείς οι ανθρώπινοι νόμοι;
Η θρησκευτική ελευθερία
Οι δογματικές διακρίσεις της Ορθοδόξου Εκκλησίας δεν περιορίζονται μόνο στις γυναίκες όπως δείχνουν μερικά ενδεικτικά παραδείγματα: Στην ουσία έχει καταργήσει το δικαίωμα ελεύθερης επιλογής θρησκεύματος με την επιβολή του νηπιοβαπτισμού και της υποχρεωτικής κατήχησης ανήλικων (π.χ. διδασκαλία θρησκευτικών στα σχολεία), παρ' ότι ο Χριστός δεχόταν την βάπτιση και την κατήχηση μόνο ενηλίκων. Σημειωτέον, ο νηπιοβαπτισμός επιβλήθηκε από την Εκκλησία μετά το 300 μ.Χ., επί αυτοκράτοροςΙουστινιανού. Η σύνδεση της Εκκλησίας με κρατικές υπηρεσίες για την παρακολούθηση άλλων θρησκειών και η εν γένει διείσδυσή της σε κάθε πολιτικό, κοινωνικό και κρατικό θεσμό, με αποκορύφωμα την εμμονή της να αναγράφεται το θρήσκευμα στις ταυτότητες, έχει καταστήσει την Ελλάδα θρησκευτικό κράτος και την Εκκλησία «Εκκλησία ταυτοτήτων, Εκκλησία δηλώσεων». Πολλοί μη ορθόδοξοι έλληνες πολίτες αντιμετωπίζουν πολλαπλά προβλήματα διακρίσεων λόγω της αναγραφής του θρησκεύματος στις ταυτότητες, παρ' ότι η ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης ρητώς προστατεύεται από το Σύνταγμα. Με βάση νόμους του Μεταξά «περίπου 2.000 μη ορθόδοξοι έλληνες πολίτες συνελήφθησαν... και υπήρξαν 400 καταδίκες» για «αντιορθόδοξες» θρησκευτικές δραστηριότητες κατά την οκταετία 1984-92. Αλλόθρησκες μειονότητες δεν μπορούν να κτίσουν δικούς τους ναούς χωρίς την έγκρισή της. Οι πρακτικές διακρίσεων των αυτοχριζόμενων εκπρόσωπων του Χριστού βρίσκονται σε πλήρη διάσταση με τα λόγια του: «Δεν υπάρχουν πλέον διαφοραί εθνικότητος και κοινωνικής τάξεως και φύλου. Δεν υπάρχει πλέον διαφορά Ιουδαίου και Ελληνος, ... δεν υπάρχει άρσεν και θήλυ».
Η Εκκλησία αναγορεύεται ως ψυχή του Ελληνισμού για να διασφαλίσει την ιδεολογική επιβίωσή της (ίδρυση εκκλησιαστικού πανεπιστημίου) και την πολιτική επιρροή της (κατά κανόνα αντιδραστική, όπως αποδεικνύει η ταύτισή της με τον δικτάτορα Μεταξά, τη χούντα κτλ. Ταυτίζεται με τον Ελληνισμό ενώ ακόμη και την εξέγερση του 1821 την πολέμησε και κατασυκοφάντησε τους αγωνιστές της. Είναι τουλάχιστον αστείο να βλέπει κανείς τη... φιλειρηνική Εκκλησία να... ευλογεί τα στρατιωτικά όπλα.
Οι εγκόσμιες εξουσίες
Να ορκίζει κυβερνήσεις και εν γένει να διαπλέκεται με κοσμικούς θεσμούς και εξουσίες, κατ' αντίθεση με τον Χριστό που δεν τις αναγνώριζε. Η διαπλοκή της, βέβαια, με το κράτος της προσφέρει τεράστια οικονομικά οφέλη (π.χ. μισθοί κληρικών από χρήματα ορθόδοξων αλλά και αλλόθρησκων φορολογούμενων, διεκδίκηση 126 δισ. ­ και 60 δισ. για το Αγιον Ορος ­ από το Γ' Πλαίσιο Στήριξης), που μεγεθύνουν την ήδη αμύθητη περιουσία της, την οποία, από... αγνά χριστιανικά κίνητρα, δεν λέει με τίποτε να αποχωριστεί.
Πολύ λίγα φαίνεται ότι άλλαξαν στην Εκκλησία από τότε που αφορίστηκαν ο Γληνός και οΛασκαράτος και καταδιώχθηκε αγρίως ο Καζαντζάκης. Ανέκαθεν οι χριστιανικές θρησκείες αντιμετώπιζαν με εχθρότητα κάθε απελευθερωτική πνευματική ανέλιξη του ανθρώπου, όταν μάλιστα μπορούσε να δημιουργήσει ρήγματα στον ανορθολογισμό και στην κοινωνική υποταγή.
Οι αρχιερείς τους δημιούργησαν έναν χριστιανισμό στα μέτρα του... Αποστόλου Παύλου («οι δούλοι να υπακούετε εις τους κατά σάρκαν κυρίους με φόβον και τρόμον... σαν να υπακούετε εις τον Χριστόν», διότι ο Χριστός τούς παραήταν επαναστάτης («Μη νομίσητε ότι ήλθον βαλείν ειρήνην επί την Γην, ουκ ήλθον βαλείν ειρήνην, αλλά μάχαιραν». Οι σημερινοί «αντιπρόσωποι του Χριστού» μπορούν να κοιμούνται ήσυχοι και να ονειρεύονται εγκόσμιες εξουσίες. Αν ζούσαν στην εποχή του Χριστού, σίγουρα θα έβλεπαν εφιάλτες... ώσπου να σταυρωθεί!

05 February 2016

Η βιομηχανική επανάσταση των αρχαίων Ελλήνων

Μία εξέλιξη που δυστυχώς δεν συνέβη


ΤΟ ΒΗΜΑ, 4/2/2016

Οι επιστήμονες, μηχανικοί και εφευρέτες της Ελληνιστικής εποχής έφθασαν μια ανάσα πριν την αφετηρία της σύγχρονης Βιομηχανικής Επανάστασης: τη δημιουργία της ατμοκίνητης εμβολοφόρου υδραντλίας. Αυτό ανέφεραν ο καθηγητής του ΕΜΠ Θεοδόσης Τάσιος και ο ομότιμος καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσ/νίκης Μιχάλης Τιβέριος σε εκδήλωση στο Μέγαρο Μουσικής με τίτλο «Άραγε είχαν ατμοκίνητη υδραντλία οι Πτολεμαίοι;».
Τι γνώριζαν;
Όπως είπε ο κ.Τάσιος, τον καιρό των Πτολεμαίων, οι μηχανικοί είχαν εφεύρει διαδοχικά όλα τα αναγκαία μηχανολογικά εξαρτήματα (ιμάντες, σωλήνες, γρανάζια, στρόβιλοι κ.α.), που τους επέτρεπαν να αξιοποιούν την ενέργεια του αέρα και του νερού για τη δημιουργία αντλιών, εκμεταλλευόμενοι έτσι τόσο την αιολική, όσο και την υδροδυναμική ενέργεια. Επιπλέον, είχαν κάνει το αρχικό βήμα για την ατμοκίνηση με την μετατροπή της θερμικής ενέργειας σε κινητική, επιτυγχάνοντας την περιστροφική κίνηση μέσω ατμού.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του κ.Τάσιου, οι αρχαίοι Έλληνες μηχανικοί απείχαν ελάχιστα -από δέκα έως το πολύ 100 χρόνια- από το να εφεύρουν μια κανονική ατμοκίνητη υδραντλία, οπότε θα είχαν εκείνοι ξεκινήσει τη βιομηχανική επανάσταση πολύ πριν την ώρα της. Τελικά, αυτό συνέβη το 1776, όταν ο σκωτσέζος μηχανικός Τζέημς Βατ εφηύρε μια τέτοια ατμοκίνητη αντλία.
Αν και ο κ.Τιβέριος επεσήμανε πως από το αρχαία ιστορικά κείμενα έχει διασωθεί μόνο το 2,5% περίπου, συνεπώς δεν μπορεί να αποκλεισθεί ότι ίσως το τελικό βήμα της ατμοκίνησης είχε γίνει, έστω κι αν κατασκευάσθηκε μία μόνο πρωτότυπη αντλία ως παιγνίδι και μετά η σχετική τεχνολογία ξεχάσθηκε, όμως -μέχρι στιγμής τουλάχιστον- δεν υπάρχουν οι σχετικές μαρτυρίες και τα αποδεικτικά στοιχεία.
Πόσο κοντά ήμασταν;
Ο κ.Τάσιος -που είναι και πρόεδρος της Εταιρείας Μελέτης της Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας- εκτίμησε ότι οι πρόγονοί μας έφθασαν πολύ κοντά στην «πηγή», χάρη στις εντυπωσιακές επιστημονικές και τεχνολογικές προόδους τους, όμως δεν είχαν τελικά προχωρήσει στην αξιοποίηση του ατμού για την κίνηση μιας αντλίας και τελικά μιας μηχανής.
Οι κ.κ. Τάσιος και Τιβέριος αναφέρθηκαν στο σημαντικό τεχνολογικό έργο του Κτησίβιου (3ος αι. π.Χ., ιδρυτής της Σχολής Μηχανικών και Μαθηματικών στην Αλεξάνδρεια), του Φίλωνα από το Βυζάντιο (μαθητή του Κτησίβιου) και του Ήρωνα (μάλλον 1ος αι. μ.Χ), οι οποίοι με τις εφευρέσεις τους έδειξαν πόσο προχωρημένη ήταν η ελληνική εφαρμοσμένη επιστήμη και τεχνολογία. Πολλά έργα των Ελλήνων μηχανικών, όπως επεσήμανε ο κ.Τιβέριος, διασώθηκαν σε αραβικές μεταφράσεις.

Ο κ.Τάσιος τόνισε το πάθος των αρχαίων Ελλήνων για την τεχνολογία και επεσήμανε ότι, ήδη στα έπη του Ομήρου, γίνεται αναφορά σε αυτόματα και πλοία-ρομπότ. Αργότερα, ο συνδυασμός του κοσμοπολιτισμού (ιδίως στην Αλεξάνδρεια), της ανερχόμενης μεσαίας τάξης και του ενδιαφέροντος των Πτολεμαίων οδήγησε σε σημαντικές εφευρέσεις, όπως δείχνει και ο μηχανισμός των Αντικυθήρων. Αν και παραμένει ερώτημα κατά πόσο αυτές οι τεχνολογίες γνώρισαν ευρύτερη εφαρμογή ή παρέμειναν προνόμιο μιας μικρής ομάδας ανθρώπων.