Η μοναξιά των ετοιμοθάνατων

 ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ ΤΣΕΒΡΕΝΗ, Καθημερινή, 13.03.2023 

Και οι νεκροί υπήρξαν ζωντανοί κάποτε

Ένα δοκίμιο για το νόημα της ζωής και του θανάτου

NORBERT ELIAS, μτφρ. Μ. Κόντος και Γ. Μέρτικας, εκδ. Κουκκίδα, σελ. 108

Μια μέρα όλοι θα πεθάνουμε. Κι όμως, αυτή η κοινότοπη πρόταση, αυτή η αναπόφευκτη αλήθεια αποφεύγεται, αποκρύπτεται, θεωρείται βίαιη, άσπλαχνη, προκαλεί φρίκη. Φαίνεται πως δεν είναι εύκολο να συζητάμε, ακόμη και με τους φίλους μας ή με τους δικούς μας ανθρώπους, τον πιο ανθρώπινο από όλους τους φόβους, τον φόβο του θανάτου, τα συναισθήματα που προκαλεί η σωματική παρακμή, τις αλλαγές που φέρνει το γήρας, η ασθένεια.

Ο Νόρμπερτ Ελίας, διάσημος κοινωνιολόγος του 20ού αιώνα, δημοσίευσε αυτό το μικρό δοκίμιο, «Η μοναξιά των ετοιμοθάνατων», τη δεκαετία του 1970, αποφασισμένος να θίξει από κοινωνιολογικής οπτικής ένα από τα σημαντικότερα και πιο γενικευμένα προβλήματα της σύγχρονης εποχής, που όσο περνούν τα χρόνια τόσο επιτείνεται: πρόκειται για την κοινωνική και συναισθηματική απομόνωση των ετοιμοθάνατων, των ανθρώπων που η επαφή μας μαζί τους απειλεί την ονειρική επιθυμία της αθανασίας μας και επαναφέρει στο προσκήνιο το αποπνικτικό αίσθημα του οριστικού τέλους.

«Η κατάσταση των ετοιμοθάνατων σήμερα είναι γενικά αδιαμόρφωτη, μια κενή περιοχή στον κοινωνικό χάρτη» και φαίνεται πως θα παραμείνει ένα κοινωνικό ζήτημα χωρίς δημοσιότητα, αφού η σύγχρονη κοινωνία κάνει τα πάντα για να απαλλαχθεί από τη θέα ή τα συναισθήματα της περατότητας.

Η σύγχρονη κοινωνία κάνει τα πάντα για να απαλλαχθεί από τη θέα ή τα συναισθήματα της περατότητας.

Αυτό το μικρό δοκίμιο, που συνοδεύεται στην παρούσα έκδοση από μία αναθεωρημένη διάλεξη του Ελίας με τίτλο «Το γήρας και ο θάνατος», δεν αποτελεί μια συστηματική μελέτη ή μια αναλυτική, επιστημονική ανάπτυξη του θέματος, αλλά μάλλον ένα κοινωνιολογικό περίγραμμα που θίγει πολλά από τα γειτονικά ζητήματα, όσα συνοδεύουν την απομόνωση των γερόντων, των αρρώστων, των εξασθενημένων, το μεγάλο αλλά σιωπηρό θέμα της κοινωνικής τους απομάκρυνσης.

Συναντάμε, έτσι, τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίστηκε το θέμα σε διάφορα στάδια πολιτισμικής ανάπτυξης, τις αλλαγές που επήλθαν σε επίπεδο θρησκευτικό ή επιστημονικό, στο πεδίο της κοινωνικής οργάνωσης, τις ιδιαιτερότητες ανόμοιων, ομόχρονων κοινωνικών πλαισίων, τις διαφορετικές ατομικές, συλλογικές και κοινωνικές νοοτροπίες, το πέρασμα από το δημόσιο στο ιδιωτικό. Και όσο διαβάζουμε τις παρατηρήσεις και τις σκέψεις του συγγραφέα, δεν γίνεται παρά να τις επεκτείνουμε και να σημειώνουμε νοητικά όσα από αυτά ισχύουν ακόμη, όσα έχουν αλλάξει και κυρίως όσα έχουν ενισχυθεί στη σύγχρονη εποχή, με τις ακόμη μεγαλύτερες τεχνικές και τεχνολογικές εξελίξεις, με την ακόμη μεγαλύτερη έμφαση στην εξατομίκευση, όσα ζούμε στο παρόν, με την πανδημία, τους πολέμους, τις φυσικές καταστροφές.

Για παράδειγμα, ένα από τα θέματα ενδιαφέροντος αποτελεί η ανάδειξη του σύγχρονου ταμπού που αφορά την έκφραση έντονων, αυθόρμητων συναισθημάτων, το οποίο, σε συνδυασμό με την εξάλειψη των συμβατικών φράσεων ή τελετουργικών, χωρίς να έχουν αντικατασταθεί από νέα, καθιστά εξαιρετικά δύσκολη τη διαχείριση της επαφής μας με τους ετοιμοθάνατους.

«Κρυφτό» με τα παιδιά

Εις επίρρωσιν, ο συγγραφέας σημειώνει τη δυσκολία των ενηλίκων να μιλήσουν στα παιδιά για το απλό γεγονός του θανάτου, την περατότητα της ζωής τους, όμοια με όλων των άλλων. Και, σήμερα, αν επεκτείνουμε αυτή τη συλλογιστική, μπορούμε να προσθέσουμε την αδυναμία μας να μιλήσουμε στον ετοιμοθάνατο για αυτό που έχει μπροστά του, όπως αποκρύπτουμε, πολλές φορές, και την ασθένεια από τον άρρωστο. Η κοινωνία μας κάνει ό,τι μπορεί για να απαλλαχθεί από το αναπόφευκτο, υποθάλποντας και αναπτύσσοντας ισχυρούς μηχανισμούς ατομικής και κοινωνικής απώθησης.

Ο Ελίας, σε αυτό το πυκνογραμμένο δοκίμιο, εξετάζει πώς μετατρέπεται η κατανόηση και το περιεχόμενο του νοήματος της ζωής και του θανάτου σε κοινωνίες που δίνουν όλο και μεγαλύτερη έμφαση στο άτομο, στην ατομικότητα και την εξατομίκευση, στον εξορθολογισμό, στην ατομική ανεξαρτησία. Με την αύξηση του προσδόκιμου της ζωής, με τη γενική επικράτηση της ειρήνευσης, με την έμφαση στην υγιεινή και την εξασφάλιση ιατρικά καλών συνθηκών, καλύπτεται το αίσθημα της ενοχής, δικαιολογείται η άρνηση να αντιμετωπιστεί ευθέως το ζητούμενο, προωθούνται συλλογικά επιθυμητές ιδέες και διασφαλίζεται η απόκρυψη και η λογοκρισία.

Από την άλλη, όμως, εκτός από την κοινωνική πλευρά και την οπτική των ζώντων και κοινωνικά ενεργών, το ζήτημα εξετάζεται και από την οπτική των ίδιων των προσώπων που αντιμετωπίζουν τον θάνατο. Το νόημα της μοναξιάς και της μοναχικότητας των ετοιμοθάνατων, αλλά και το φως με το οποίο ο επερχόμενος θάνατος φωτίζει τη ζωή τους, η φροντίδα για τις σωματικές τους ανέσεις, αλλά και η δυσκολία συναισθηματικής ή κοινωνικής επικοινωνίας με τους οικείους, ακόμη και ο ίδιος ο φόβος του θανάτου μπορεί να προξενούν την ίδια οδύνη με τον φυσικό πόνο και τη σωματική ασθένεια.

Ο Ελίας προτείνει, σε όλα τα στάδια της επιχειρηματολογίας του, άμεσα ή έμμεσα, να αρχίσουμε να μιλάμε για το γεγονός, να αρχίσουμε να το μελετάμε, να το εξετάζουμε, να το συζητάμε δημόσια και ιδιωτικά. Οσο κι αν ακούγεται σκληρό, όλοι θα πεθάνουμε μια μέρα και αν το απωθούμε ή δεν το φέρνουμε στο προσκήνιο, το πιθανότερο είναι ότι θα έρθει η ώρα να αντιμετωπίσουμε την κοινωνική απομάκρυνση, την απομόνωση, τη συναισθηματική καταπίεση. Μπροστά στους νεκρούς δεν χρειάζεται να στεκόμαστε σοβαροί και αμίλητοι, να λογοκρίνουμε τα συναισθήματά μας, να μη γελάμε ή να μην κλαίμε με τις αναμνήσεις μας. Υπήρξαν κι αυτοί ζωντανοί άνθρωποι, κάποτε, εντός του κοινωνικού χώρου, και ως τέτοιους τους ενθυμούμαστε, όπως θα ενθυμούνται κι εμάς, ενδεχομένως, όταν θα φθάσουμε στη θέση τους.

Νίκος Μαστοράκης για την Εύα Καϊλή

tilestwra.com, 22/12/2022 

Ο Νίκος Μαστοράκης σχολιάζει τις αποκαλύψεις που ήρθαν στο φως της δημοσιότητας για την Εύα Καϊλή σχετικά με το σκάνδαλο Qatargate. Συγκεκριμένα απαριθμεί τις κινήσεις της Εύας Καϊλή από τη στιγμή που αποκαλύφθηκε ο φερόμενος χρηματισμός της από τους Καταριανούς, κάνοντας λόγο μεταξύ άλλων για έναν «συνδυασμό απληστίας, κενής φιλοδοξίας και πρωτοφανούς κουταμάρας».

Αναλυτικά η ανάρτησή του:

«Η ΚΟΥΤΗ ΕΥΑ

Όσο μαθαίνουμε περισσότερα για το EvaGate, τόσο τείνω να πιστέψω ότι η εγχώρια/πανευρωπαϊκή “καλλονή” μπλέχτηκε σε τέτοιο λαβύρινθο ανεντιμότητας, οδηγημένη από ένα συνδυασμό έμφυτης απληστίας, κενής φιλοδοξίας και πρωτοφανούς κουταμάρας. Ίσως στην εξίσωση αυτών των καταστρεπτικών απαξιών, να προσθέσουμε και τη γοητεία του Ιταλού εραστή.

Βλακεία #1: Να αποδεχτεί πονηρές/παράνομες προτάσεις lobbying ενώ είχε τέτοια θέση και τίτλο.

Βλακεία #2: Να εκτίθεται με προκλητικό τρόπο στις υποψίες συναδέλφων της, κάνοντας ανοιχτά προκλητικές δηλώσεις για τον “πελάτη Κατάρ.”

Βλακεία #3: Να μην αφουγκραστεί τον ψίθυρο άλλων σοσιαλτετοιων βουλευτών που τη λοξοκοίταξαν, ίσως όχι επειδή υποπτεύονταν ότι τα έπαιρνε, όσο επειδή η δεν τα έπαιρναν εκείνοι, η επειδή τα έπαιρναν και φοβόντουσαν ότι η Εύα θα τους χάλαγε την πιάτσα

Βλακεία #4: Να προβαίνει απερίσκεπτα σε αγορές ακινήτων, ενώ ένας καλός απατεώνας θα περίμενε χρόνια για να χρησιμοποιήσει το μαύρο χρήμα.

Βλακεία #5: Να φυλάει στο διαμέρισμα της το μαύρο χρήμα, αντί να το είχαν “κομματιάσει” και μοιράσει σε μέρη και τόπους που θα ήταν δύσκολο να ανευρεθεί από τις διωκτικές αρχές.

Βλακεία #6: Να μη θυμάται ότι όλοι παρακολουθούνται από όλους, και στον πανικό της (στη σύλληψη του Ιταλού) να τηλεφωνεί στον πατέρα της ζητώντας “μεταφορικό μέσο” των μετρητών, αμέσως μετά δε στον αρχιμαφιόζο Ιταλό για να τον προειδοποιήσει. Παράξενο που δεν πήρε και τον τέως κολλητό της Ανδρουλάκη…

Βλακεία #7: Όχι μόνο να φυγαδεύσει το χρήμα με όχημα τον μπαμπά, αλλά να αφήσει στην βαλίτσα του μετρητού προσωπικά της αντικείμενα, ως… ακούσια αυτοενοχοποίηση. Δεν είχε ακούσει κάτι για DNA.

Βλακεία #8: Να λέει ότι δεν είδε, δεν ήξερε, δεν άκουσε λες και στο διαμέρισμα των 53 τ.μ. υπήρχαν κρυψώνες για ένα εκατομμύριο μετρητά. “Αγάπη μου, έκρυψα τα λεφτά” στορυ.

Βλακεία #9: Να τα ξεράσει όλα στον ανακριτή πάνω στον πανικό της, άντε τώρα να τα μαζέψουν οι δικηγόροι της.

Η καρικατούρα-Εύα μου θυμίζει το παλιό jingle “τι κουτή, κουτή, κουτή” αλλά και το ανέκδοτο “δεν είσαι μόνο κερατάς, είσαι και φλύαρος».

Μητσοτάκης - Ερντογάν

Εμμονές.

 του Ι.Κ. Πρετεντέρη (από ΤΑ ΝΕΑ):

Ο Ερντογάν συναντήθηκε για πρώτη φορά με τον Μητσοτάκη τον Σεπτέμβριο 2019 στη Νέα Υόρκη. Τα πράγματα κύλησαν ήρεμα.

Συζητώντας με διπλωμάτες και δημοσιογράφους που βρέθηκαν εκεί κατάλαβα ότι η τουρκική πλευρά χαρακτήρισε τον Μητσοτάκη «άπειρο» – λογικό, δύο μηνών Πρωθυπουργός ήταν...

Κατάλαβα επίσης ότι δεν υπήρξε καμία χημεία μεταξύ των δύο. Λογικό και αυτό. Για όποιον ξέρει έστω και ελάχιστα τον Μητσοτάκη, το αντίθετο θα αποτελούσε έκπληξη.

Οι Τούρκοι μάλιστα φαίνεται πως θεώρησαν ότι δεν έδειξε τον δέοντα «σεβασμό» στον πρόεδρό τους.

Επειδή όμως ο Μητσοτάκης ούτε αγενής είναι, ούτε ανάγωγος, αναρωτήθηκα τι είδους «σεβασμό» δεν έδειξε. Κατάλαβα ότι εννοούσαν σεβασμό στο εικαζόμενο μέγεθος της Τουρκίας και στο διαμέτρημα του Ερντογάν.

Υποθέτω δηλαδή ότι περίμεναν πως ο Έλληνας Πρωθυπουργός θα απευθυνόταν στον τούρκο πρόεδρο περίπου σαν «junior» προς «senior».

Τον αντιμετώπισε όμως ισότιμα. Χωρίς αίσθημα μειονεξίας. Ίσως και με έναν τόνο ελαφράς ανωτερότητας – «αστικής αυτοπεποίθησης» θα έλεγε ο Τσακαλώτος.

Έκτοτε το ρήγμα βάθυνε. Ο Ερντογάν που οικοδομούσε για τον εαυτό του ένα διεθνές προφίλ ευρύτερης αποδοχής είδε ότι ο «κύριος» από την Ελλάδα ούτε του το αναγνωρίζει, ούτε το αποδέχεται.

Ακολούθησε ο Έβρος, το καλοκαίρι του 2020, οι αμυντικές συμφωνίες, οι εξοπλισμοί, ο ΟΗΕ, η Πράγα κι άλλες τρεις μεταξύ τους συναντήσεις που δεν φαίνεται να διασκέδασαν τις εντυπώσεις.

Εν τω μεταξύ ο «junior» ψήλωσε, απέκτησε έρμα και έβγαλε γλώσσα. Ενώ ο «senior» περιφέρει όλο και πιο εκνευρισμένος μια μεταφράστρια με μαντίλα και εξωφρενικές απαιτήσεις.

Αποτέλεσμα; Ο εκνευρισμός είναι κακός σύμβουλος. Όπως και οι προσωπικές εμμονές.

Αυτά για την ψυχολογία, παρόλο που δεν κάνω τον ψυχολόγο. Αλλά να μιλήσουμε και για την πολιτική.

Γιατί ο Ερντογάν ξεκίνησε άραγε αυτήν την κόντρα στον ΟΗΕ ή την Πράγα; Υπήρχε περίπτωση να μείνει ο άλλος μουγγός; Και τι κέρδισε αλείφοντας βούτυρο στο ψωμί του Μητσοτάκη;

Για να είμαι ειλικρινής, δεν ξέρω ποιος μπορεί να ερμηνεύσει τον Ερντογάν. Φοβάμαι ότι καθίσταται όλο και πιο ακατανόητος, άρα δεν ξέρεις σε τι αποβλέπει.

Ακόμη περισσότερο που έχουμε να κάνουμε με έναν πολιτικό περιορισμένου κοσμοπολιτισμού, απολυταρχικής νοοτροπίας, δύσκολης συνεννόησης και μάλλον αναχρονιστικής ανατολίτικης ιδιοσυγκρασίας.

Πολύ φοβούμαι δηλαδή ότι η κόντρα με τον Μητσοτάκη δεν είναι μια κόντρα δύο ανθρώπων που δεν μιλούν την ίδια γλώσσα, ούτε δύο χωρών με αποκλίνοντα συμφέροντα.

Είναι μια κόντρα δύο κόσμων.

Ελληνική γλώσσα: εργαλείο κριτικής σκέψης και πολιτισμικής ταυτότητας

Πραγματικότητα ή μύθος;

του Γιάννη Γούση, Διπλ.Μηχανικού, Σύμβουλου Επιχειρήσεων

Οικονομικός Ταχυδρόμος, 23/9/2022

Η ακόλουθη ιστορία είναι πραγματική και εκτυλίσσεται στις αρχές της δεκαετίας του 90. Ένας νέος από την Ελλάδα γνωρίζει μια νέα από την Κολομβία. Και οι δύο ζουν και εργάζονται σε μεγάλη πόλη της Γερμανίας. Μετά από λίγο καιρό και αφού η σχέση τους έχει προχωρήσει, επισκέπτονται για λίγες ημέρες την Ελλάδα, όπου, μεταξύ των άλλων, έρχεται η στιγμή της γνωριμίας της νέας με την οικογένεια. «Και πως σε λένε κορίτσι μου;» ρωτάει με φιλικό τρόπο ο μπαμπάς. «Αλίσια» απαντάει η νέα. «Πως; Αλίσια; Και στ’ αγγλικά πως το λένε;» «Alice» ήταν η απάντηση της νέας. «Δηλαδή Αλίκη στα ελληνικά;» «Ναι» πετιέται κι απαντάει ο νέος.

Αφού το ζευγάρι πέρασε λίγες όμορφες ημέρες στην Ελλάδα κι οι γονείς χάρηκαν που γνώρισαν το κορίτσι του γιού, το οποίο το συμπάθησαν κιόλας, ήρθε η ώρα της επιστροφής στη Γερμανία. Μια ημέρα, καθώς περπατούσε ο νέος στην αγορά, έπεσε η ματιά του σε κάποιες κούπες του καφέ, στις οποίες ήταν αποτυπωμένα ονόματα με την ερμηνεία του ονόματος στα αγγλικά. Και ω του θαύματος σε μια από τις κούπες υπήρχε το όνομα Alice. Χωρίς δεύτερη σκέψη ο νέος αγόρασε την κούπα και αμέσως άρχισε να διαβάζει: Alice, the truthful… «Truthful;» αναρωτήθηκε. «Δηλαδή αληθινό;»… «Μπας και το Alice να προέρχεται από τη λέξη αλήθεια;»

Δεν τον άφησε σε ησυχία η σκέψη αυτή κι έτσι άρχισε να το ψάχνει αλλά επειδή εκείνη την εποχή δεν είχε εμφανιστεί ακόμα το Internet, χρειάστηκε λίγο χρόνο για ν’ ανακαλύψει, ότι το όνομα Alicia στα ισπανικά προέρχεται πραγματικά από την λέξη αλήθεια. Και αυτόματα του ήρθε στο μυαλό η σκηνή με τον πατέρα του και η «διαδρομή» του ονόματος από τα ισπανικά Alicia στ’ αγγλικά Alice και εν συνεχεία μέσω της «μετάφρασής» του στα ελληνικά, δηλαδή Αλίκη. «Πάει, χάσαμε τη μπάλα…» ήταν η επόμενη σκέψη του. Χρειάστηκε λίγο χρόνο για να θυμηθεί, κάπως αμυδρά στην αρχή, μία πρόταση, που είχε αναφέρει ο καθηγητής Γ. Μπαμπινιώτης και συγκεκριμένα «Η γλώσσα υπάρχει γιατί υπάρχει η σκέψη μας και με τη σκέψη μας πλησιάζουμε τον κόσμο μας.»

Πόσο θα μπορούσε να ταίριαζε στη συγκεκριμένη περίπτωση αυτή η περιγραφή! Να έχεις στα «χέρια» σου την προέλευση του ονόματος στα ισπανικά (Alicia), έχοντας μάλιστα τη δυνατότητα να κατανοήσεις και να εξηγήσεις το νόημά του (α-λήθεια) και αντ’ αυτού να χρησιμοποιείς σαν «δεκανίκι» τ’ αγγλικά (Alice) και στο τέλος να καταλήγεις τελείως αλλού (Αλίκη). Και για «του λόγου το α-ληθές»: Από το στερητικό ἀ- και τη λέξη λήθη σχηματίστηκε το αρχ. ἀληθής (> ἀλήθεια). Λήθη: προέρχεται από θέμα τού ρήματος λανθάνω «μένω απαρατήρητος, κρυμμένος, διαφεύγω την προσοχή». Επομένως ήταν αρχικά «αυτός που δεν μπορεί να περάσει στη λήθη, να λησμονηθεί ή να αποκρυβεί», άρα «αυτός που δεν λανθάνει, δεν υποκρύπτεται, αλλά είναι εμφανής, απτός, πραγματικός, αληθινός».

Τελικά μάλλον είχε δίκαιο ο φιλόσοφος Αντισθένης: «Αρχή σοφίας ονομάτων επίσκεψις».

Με λίγα λόγια, η ελληνική γλώσσα με τη δομή της μάς προσφέρει τη δυνατότητα ν’ αντιληφθούμε τις έννοιες τής γλώσσας και ταυτόχρονα με ένα μεγάλο αριθμό παραγώγων και σύνθετων λέξεων, να τις εκφράσουμε ακριβολογώντας, άρα και να δομήσουμε αντίστοιχα τη σκέψη μας, κάτι το οποίο δεν υπάρχει, τουλάχιστον σε τέτοιο βαθμό, σε άλλες γλώσσες. Ένα μικρό παράδειγμα σε σύγκριση με τ’ αγγλικά: η λέξη φθινόπωρο, δηλαδή φθίνω (=λιγοστεύω) + ὀπώρα (=φρούτο). Στα αγγλικά απλώς autumn. Αξιοποιώντας παράλληλα τη δομημένη σκέψη μας σε άλλα γνωστικά αντικείμενα της εκπαίδευσης, π.χ. μαθηματικά, φυσική, ιστορία, έκθεση, πληροφορική κλπ., θα είμαστε σε θέση να «επενδύσουμε» αυτά τα εφόδια στους νέους και στις νέες μας, έτσι ώστε να είναι σε θέση να κατανοούν, όχι μόνο το «τι είναι» αυτό που φαίνεται, αλλά και το «πώς προήλθε» αυτό και κάποιες φορές ακόμα και το «γιατί» είναι έτσι όπως είναι.

Η στοχευμένη εκπαίδευση μπορεί να ξεκινήσει ήδη από το νηπιαγωγείο ή και νωρίτερα με παραδείγματα από την ελληνική μυθολογία, όπως π.χ. ο μύθος της Ευρώπης. Ταυτόχρονα με τη μαγεία της πλοκής του μύθου, που συναρπάζει τα παιδιά εξάπτοντας τη φαντασία τους, αγγίζοντας παράλληλα τον ψυχισμό τους και κεντρίζοντας την περιέργειά τους, θα οδηγούνται στη διερεύνηση και εν συνεχεία στην εξήγηση του ονόματος της όμορφης Ευρ-ώπης, η ομορφιά της οποίας πηγάζει και από τα όμορφά της μάτια, δηλ. εὐρεῖς ὦπας, για την ακρίβεια «μεγάλα μάτια» (ευρύς + ωψ, πληθ. ώπας). Από την ίδια ρίζα (οράω-ώ, δηλαδή βλέπω) προέρχεται μεταξύ των άλλων κι η όψη. Οψόμεθα λοιπόν!

Κατ’ αυτόν τον τρόπο τα παιδιά του Δημοτικού θα έχουν ήδη «εθιστεί» συναισθηματικά να αγαπούν τη γλώσσα τους και ταυτόχρονα θα έχουν εκπαιδευτεί να «προπονούν» με δομημένο τρόπο την έμφυτη περιέργειά τους, ψάχνοντας τις πληροφορίες και τα στοιχεία εκείνα, τα οποία θα τα οδηγούν στην επίλυση των αποριών τους. Αφορμής δοθείσης και αιτίας υπάρχουσας: ἀπορῶ: (στερητικό α+πόρος = διέξοδος, διέλευση, εκ του περάω = περνώ), βρίσκομαι σε αδιέξοδο και αδυναμία (εξ ου και η λέξη άπορος), αδυνατώ να καταλάβω και να εξηγήσω κάτι. Σταδιακά θα είναι σε θέση, πάντα με την υποστήριξη των δασκάλων τους, να επεκτείνουν την συγκεκριμένη μεθοδολογία διερεύνησης και στα υπόλοιπα γνωστικά αντικείμενα με αποτέλεσμα να μάθουν να σκέφτονται αναπτύσσοντας κριτική σκέψη, η οποία θα γίνει βίωμά τους και θα τους συνοδεύει σε όλη τους τη ζωή.

Μήπως τελικά με εργαλείο τη γλώσσα μας μπορούμε να «μπολιάσουμε» τα παιδιά μας με κριτική σκέψη, έτσι ώστε να είναι σε θέση να ψάχνουν με δομημένο τρόπο τις και στις πηγές των πληροφοριών, έτσι ώστε να εξάγουν τεκμηριωμένα συμπεράσματα και να περάσουν από την πληροφόρηση στη γνώση, βασικό ζητούμενο ιδιαίτερα στην εποχή της υπερπληθώρας των πληροφοριών; Μήπως με έναν δημιουργικό τρόπο εκμάθησης της γλώσσας μας αγγίζοντας και τις συναισθηματικές «χορδές» θα είναι σε θέση τα παιδιά να συνειδητοποιήσουν την ίδια τους την πολιτισμική ταυτότητα, βασικότατο εφόδιο αυτογνωσίας, κατ’ επέκταση αυτοεκτίμησης, αλλά και προσανατολισμού στη ζωή τους;

Μήπως έχει φθάσει η ώρα ένας/μία υπουργός ν’ ανακαλύψει τον θησαυρό (ελληνική γλώσσα) που βρίσκεται θαμμένος στην αυλή του σπιτιού μας και να προχωρήσει μαζί με τους δασκάλους και όποιους άλλους θα χρειασθεί, στην αξιοποίησή του, έτσι ώστε να δικαιούται να αποκαλείται κυριολεκτικά Υπουργός Παιδείας και όχι να προΐσταται του Υπουργείου Εκπαίδευσης, που στην πραγματικότητα έχουμε μέχρι σήμερα;

Υ.Γ. 1: Όνομα Alicia και ετυμολογία στα ισπανικά, από Wikipedia: Proviene del griego antiguo Αλήθεια (alétheia), que significa “verdad”. Μετάφραση: Προέρχεται από τα αρχαία ελληνικά Αλήθεια (alétheia), που σημαίνει “αλήθεια”.

Υ.Γ. 2: Ο νέος και η νέα της ιστορίας, εν έτει 2022 κατά 30+ χρόνια λιγότερο νέοι, είναι παντρεμένοι και έχουν δύο κόρες.

Ο Πλάτων, ο Popper και το αθηναϊκό imperium

του Κ. Α. Πισπιρίγκου, Καθημερινή, 3/9/2022

Το 1945 ο οίκος G. Routledge & Sons, Ltd εξέδωσε στο Λονδίνο το δίτομο έργο «The Open Society and its Enemies» του Αυστριακού φιλοσόφου Καρλ Ράιμουντ Πόπερ, κείμενο που έμελλε να γίνει από τα διασημότερα του 20ού αιώνα. Από το 1982 το βιβλίο κυκλοφορεί και στα ελληνικά: Καρλ Πόπερ, «Η ανοιχτή κοινωνία και οι εχθροί της» (Δωδώνη 1982, 1991 και Παπαζήσης 2003, 2021).

Στον πρώτο τόμο, στον οποίο εξετάζει τη δημοκρατική Αθήνα ως πρώιμη ανοικτή κοινωνία και τον Πλάτωνα ως εχθρό της, ο συγγραφέας αναφέρθηκε στην εξωτερική πολιτική της κλασικής μας πόλεως χωρίς να αποφύγει να τη χαρακτηρίσει ιμπεριαλιστική. Παρά την αντιπάθειά του για τον Πλάτωνα, έδειξε σεβασμό στην πλατωνική ορθότητα ονομάτων. Δεν φοβήθηκε μήπως ο χαρακτηρισμός υπονομεύσει τη στράτευσή του υπέρ της ανοικτής κοινωνίας. Υποστήριξε ότι μόνο με κάποια μορφή ιμπεριαλισμού ήταν δυνατόν να γίνει η υπέρβαση της παλαιάς κοινωνικής δομής με τον φυλετικά κλειστό και αυτάρκη χαρακτήρα, προσέθεσε δε ότι κάποια από τα ιμπεριαλιστικά μέτρα της Αθήνας ήταν μάλλον φιλελεύθερα. Ακόμη, είχε πίστη στο εμπόριο σε τέτοιο βαθμό, ώστε να πιθανολογήσει ότι το imperium της Αθήνας επί των συμμάχων της θα ήταν πρόσκαιρο αν δεν είχε καταλυθεί και ότι το ενδιαφέρον της για την ανάπτυξη του εμπορίου θα οδηγούσε σε κάποιο είδος ομοσπονδίας.

Εν κατακλείδι, το πρώτο ιστορικά αξιόλογο imperium που ασκήθηκε από δημοκρατία είχε κατά τον Πόπερ τη δυνατότητα να μετεξελιχθεί σε μια παγκόσμια αυτοκρατορία του ανθρώπου. Γι’ αυτό κρίθηκε επικίνδυνο από τον Πλάτωνα και άλλους αρχαίους λογίους που υιοθετούσαν τον σπαρτιατικό παρτικουλαρισμό. Κατά τον Πόπερ, εχθρός της ανοικτής κοινωνίας είναι ο καθοδηγούμενος από μια ανεξέλεγκτη αυθεντία κολεκτιβισμός. Μετά τον πλατωνικό κολεκτιβισμό, κύριο θέμα του πρώτου τόμου, εξετάζει στον δεύτερο τόμο τη φιλοσοφία (Χέγκελ - Μαρξ) ως έρεισμα των δύο περιπτώσεων κολεκτιβισμού του 20ού αιώνα (εθνικισμός - κομμουνισμός) που κατέληξαν σε ολοκληρωτισμό. Ανοικτή κοινωνία υπάρχει τώρα στις φιλελεύθερες δημοκρατίες της Δύσης (κυρίως στις ισχυρότερες, την αγγλική και την αμερικανική, που ασκούν το απερχόμενο αποικιοκρατικό και το επερχόμενο μετα-αποικιοκρατικό imperium). Εκεί η κρατική βία υποχωρεί και πρυτανεύουν ο ανθρωπισμός με την κριτική σκέψη στην αντιμετώπιση των πολλών και σύνθετων προβλημάτων της εποχής.

Η έκδοση του βιβλίου του Πόπερ συνέπεσε με την ολοκλήρωση ενός κοσμοϊστορικού σταδίου της εξέλιξης των πολιτικών θεωριών και των διακρατικών σχέσεων. Οσο κι αν διαφωνεί κανείς με την πολεμική διάθεσή του για τον Πλάτωνα (κι ακόμη τον Ηράκλειτο, τον Θουκυδίδη, τον Αριστοτέλη) και τους μεταγενέστερους «εχθρούς της ανοικτής κοινωνίας» Χέγκελ και Μαρξ, οφείλει να υποκλιθεί στην ευθύτητά του και να αναγνωρίσει τη συμβολή του στη διάλυση της πλάνης για τη δυνατότητα βελτίωσης των κοινωνιών μέσω της εφαρμογής ακραία ανελεύθερων πολιτικών συστημάτων φιλοσοφικής εμπνεύσεως. Αλλά η ιδεολογική προκατάληψή του είναι έκδηλη. Η εικασία του, λ.χ., για την τάση του εμπορίου να μετατρέψει το Αθηναϊκό imperium σε ομοσπονδία στερείται ιστορικών επιχειρημάτων. Θυμίζει τον ορφικό ύμνο στον θεό του εμπορίου Ερμή, που έχει στα χέρια του το άμεμπτο όπλο της ειρήνης (ος χείρεσσιν έχεις ειρήνης όπλον αμεμφές, λέει ο ύμνος).

Δεν καταφεύγουν στον μύθο μόνον οι «εχθροί της ανοικτής κοινωνίας». Εάν αυθαιρετούν ο Πλάτων με την ενόραση της ουράνιας Πολιτείας και ο Mαρξ με την προφητεία της αταξικής κοινωνίας, όπως ισχυρίζεται ο Πόπερ, ο ίδιος εικάζει το ενδεχόμενο της παγκόσμιας αυτοκρατορίας του ανθρώπου εξίσου αυθαίρετα. Η αλλαγή ύφους (εικασία αντί ενόρασης ή προφητείας) δεν αίρει την αυθαιρεσία. Γιατί αυθαιρετεί; Διότι η κρατικά δομημένη κοινωνία, η διάδοχος της φυλετικής, παραμένει κλειστή παρά τα αναμφισβήτητα ανοίγματα της δημοκρατίας και του εμπορίου. Δέχεται αυτά τα ανοίγματα μόνον όταν εκτιμά ότι είναι ενισχυτικά της δύναμης, του πλούτου και των εν γένει λειτουργικών δυνατοτήτων του δικού της κράτους. Στην αντίθετη περίπτωση ακολουθεί αντίδρομα συνθήματα που επηρεάζουν την εξωτερική πολιτική και απειλούν τη λειτουργία των θεσμών στο εσωτερικό: America First, Goodbye EU, La France insoumise, ακούμε σήμερα στις μεγάλες φιλελεύθερες δημοκρατίες της Δύσης.

Οι παρατηρήσεις αυτές δεν διεκδικούν κάτι περισσότερο από μια υπόμνηση της ανάγκης για ορθότητα ονομάτων, η οποία συνήθως λησμονείται σε χαλεπούς καιρούς. Οπωσδήποτε, δεν δηλώνουν αδιαφορία για το σημερινό ενδεχόμενο να τερματιστεί το πλανητικό imperium της φιλελεύθερης Δύσης, έστω κι αν αυτό δεν έχει δείξει σημάδια μετεξέλιξης σε παγκόσμια αυτοκρατορία του ανθρώπου. Αντιθέτως, η ανησυχία για τούτο το ενδεχόμενο είναι εύλογη για πολλούς λόγους. Σοβαρότερος όλων είναι η εκτίμηση του βαθμού του περιορισμού ελευθερίας, τον οποίο επιφύλαξε κάθε ιστορικά δεδομένο imperium στους ανίσχυρους. Ως προς αυτή την εκτίμηση, ο σερ (από το 1965) Καρλ Ράιμουντ Πόπερ δεν έσφαλε: όλα τα ολοκληρωτικά συστήματα φιλοσοφικής εμπνεύσεως του 20ού αιώνα ήταν εξαρχής ή έγιναν σε σύντομο χρόνο ιμπεριαλιστικά και το δικό τους imperium αποδείχθηκε πιο δυναστικό από το imperium της μετα-αποικιοκρατικής Δύσης (όπως ακριβώς το imperium της Σπάρτης –και αργότερα της ελληνιστικής μοναρχίας– αποδείχθηκε πιο δυναστικό από το imperium της Αθήνας).

Το πρώτο ιστορικά αξιόλογο imperium που ασκήθηκε από δημοκρατία είχε κατά τον Αυστριακό φιλόσοφο Καρλ Πόπερ τη δυνατότητα να μετεξελιχθεί σε μια παγκόσμια αυτοκρατορία του ανθρώπου.

Οι τηλεφωνικές παρακολουθήσεις και οι NY Times.

Απάντηση έδωσε ο συγγραφέας Απόστολος Δοξιάδης στο άρθρο του Αλεξάντερ Κλάππ στους New York Times για τις υποκλοπές στην Ελλάδα, επεισόδιο που έκανε τον δημοσιογράφο να γράψει για "Σαπίλα στην Ελλάδα" που πλέον την βλέπουν όλοι.

Όπως σημειώνει ο Απ. Δοξιάδης "έστειλα χτες άρθρο μου στους New York Times, όπου σχολίαζα το προχθεσινό Guest Story του Alexander Clapp. Αρνήθηκαν να το δημοσιεύσουν, με το σκεπτικό ότι δεν δημοσιεύουν άρθρα που σχολιάζουν άλλα άρθρα. Εφόσον είναι γενικός κανόνας, σεβαστός." Αλλά το άρθρο τελικά δημοσιεύθηκε στην αγγλόφωνη έκδοση της εφημερίδας Καθημερινή.

Όπως γράφει ο Απ. Δοξιάδης "βρήκα το άρθρο του εντελώς αδύναμο, σε γεγονότα και λογική. Σε ένα αδιαμφισβήτητο γεγονός, για το οποίο συμμερίζομαι την αποτρόπαιοτητά του, επιχειρεί να χτίσει ένα μεγάλο οικοδόμημα, με φτωχά και ελαττωματικά εργαλεία.

Το άρθρο του κ.Clapp, προσθέτει ο συγγραφέας, είναι εξαιρετικό παράδειγμα της σοφιστικής παράδοσης, με αφθονία σε τεχνικές που κάνουν μια μη-αλήθεια να μοιάζει με αλήθεια, τεχνικές που είναι δυστυχώς όλο και πιο οικείες στην εποχή μας του ανερχόμενου λαϊκισμού."

Το άρθρο του Απόστολου Δοξιάδη:

"Είναι ένα από τα θαύματα της δημοκρατίας, και της ελευθερίας της έκφρασης που αυτή επιτρέπει, ότι ένα άτομο μπορεί ελεύθερα να επιτεθεί σε μια δημοκρατική κυβέρνηση μέσω δημόσιας επιχειρηματολογίας. Ωστόσο, το θαύμα δεν εκτείνεται στο να αποδώσουμε με μαγικό τρόπο σε οποιαδήποτε τέτοια επίθεση την αξία της αλήθειας. Όπως αντιλήφθηκαν οι Έλληνες που ζούσαν στην Αθήνα στις οκτώ δεκαετίες της δημοκρατίας της, τον 5ο αιώνα π.Χ., ένα δημόσιο επιχείρημα συμβάλλει στον δημόσιο λόγο από το γεγονός ότι μπορεί το ίδιο να αντικρουστεί ελεύθερα, να δοκιμαστεί και να λογοδοτήσει τόσο για το πραγματικό του περιεχόμενο όσο και για το συμπέρασμα που υποτίθεται ότι συνάγεται από αυτά.

Ο κ. Alexander Clapp δημοσίευσε ένα άρθρο γνώμης στους New York Times με τίτλο "Η σήψη στην καρδιά της Ελλάδας είναι πλέον ξεκάθαρη για όλους", το οποίο ολοκληρώνεται με ένα ειρωνικό σχόλιο στην αναφορά του Έλληνα πρωθυπουργού κ. Μητσοτάκη στους "αρχαίους Έλληνες, όταν μίλησε στην κοινή συνεδρίαση του Κογκρέσου πριν από μερικούς μήνες λέγοντας ότι αυτοί "θεωρούσαν την αλαζονεία, τον εξτρεμισμό και την υπέρβαση εξουσίας τις χειρότερες απειλές για τη δημοκρατία". Η ειρωνεία, σύμφωνα με τον κ. Clapp, διατυπωμένη με την παλιά καλή ελληνική μορφή της ρητορικής ερώτησης, είναι "γιατί ο κ. Μητσοτάκης δεν αισθάνεται το ίδιο;".

Ο Γοργίας, ο πιο διάσημος από τους Έλληνες σοφιστές, ήταν γνωστός για τον ισχυρισμό του ότι μπορούσε να μιλήσει για οποιοδήποτε θέμα και να εκφωνήσει έναν πειστικό και συγκινητικό λόγο υπερασπίζοντας οποιαδήποτε θέση – και το αντίθετό της. Όποιος έχει παρακολουθήσει έναν εισαγγελέα και έναν συνήγορο υπεράσπισης να διαφωνούν σε μια ποινική δίκη, ξέρει για τι πράγμα μιλάει. Όμως, αν και το άρθρο του κ. Clapp δεν αγγίζει τα ύψη ενός Γοργία, είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα της παράδοσης των σοφιστών, και στις πολυάριθμες τεχνικές τους να κάνουν μια μη αλήθεια να μοιάζει με αλήθεια, τεχνικές με τις οποίες το ευρύ κοινό, δυστυχώς, είναι ολοένα και πιο εξοικειωμένο, την εποχή αυτή του αυξανόμενου λαϊκισμού.

Βοηθά πάντα να ξεκινάμε με αδιαμφισβήτητα γεγονότα, όπως και ο κ. Clapp, δηλώνοντας ότι πρόσφατα αποκαλύφθηκε ότι τα τηλέφωνα ενός ερευνητή δημοσιογράφου και του αρχηγού ενός κόμματος της ελληνικής αντιπολίτευσης παρακολουθούνταν από την ελληνική υπηρεσία πληροφοριών. Δυστυχώς, αυτό είναι αλήθεια, και μια μεγάλη αποτυχία του κ. Μητσοτάκη, υπό τον οποίο λειτουργεί η μυστική υπηρεσία. Αλλά ο κ. Clapp χρησιμοποιεί αυτή την αναμφισβήτητη αλήθεια για να οικοδομήσει ένα οικοδόμημα αναληθών, εν μέρει αληθινών (αλλά ίσως λανθασμένων) και/ή αβάσιμων ή οιονεί τεκμηριωμένων επιχειρημάτων για να υποστηρίξει τη δραματική δήλωση του τίτλου του, δημιουργώντας έτσι την ψευδή εικόνα του για τη σημερινή Ελλάδα ως ένα σκοτεινό, αντιδημοκρατικό κράτος.

Το πρόσφατο σκάνδαλο των υποκλοπών, γράφει, "βαφτίστηκε ελληνικό Watergate". Παραλείπει να αναφέρει ότι μεταφράζεται έτσι από τα ελληνικά αντιπολιτευτικά μέσα. Επίσης, δεν λαμβάνει υπόψη την προφανή διαφορά: στο επίκεντρο του σκανδάλου Γουότεργκεϊτ βρισκόταν ένας Πρόεδρος των ΗΠΑ που αρνήθηκε να αποκαλύψει το γεγονός της συνενοχής του σε κατάφωρη κατάχρηση εξουσίας, ενώ στην υποτιθέμενη αντίστοιχη ελληνική περίπτωση ήταν ο ίδιος ο πρωθυπουργός που επιβεβαίωσε το σκάνδαλο και έλαβε άμεσα μέτρα, απολύοντας τον αρχηγό της υπηρεσίας πληροφοριών και επίσης τον ισχυρό γενικό γραμματέα του, για την "αντικειμενική ευθύνη" του, καθώς του είχε ανατεθεί η επίβλεψη της υπηρεσίας.

Ως δημοκρατικός Έλληνας, απεχθάνομαι όπως ο κ. Clapp τις υποκλοπές. Όμως, σε αντίθεση με αυτόν, θυμάμαι ότι αυτό που διακρίνει μια δημοκρατία από ένα αυταρχικό κράτος είναι η ύπαρξη ελέγχων και ισορροπιών. Και παρόλο που αυτά προορίζονται, ιδανικά, να προλαμβάνουν τις αποτυχίες, λειτουργούν επίσης, αν αυτό δεν συμβεί, τιμωρώντας και διορθώνοντάς τες. Το πρώτο δυστυχώς δεν συνέβη στην περίπτωση των υποκλοπών. Αλλά το δεύτερο το έπραξε, μια απόδειξη ότι οι έλεγχοι και οι ισορροπίες είναι σε ισχύ και σε λειτουργία.

Οι περισσότερες από τις ψηφιακές δημοσιογραφικές αναφορές του κ. Clapp, με σκοπό να επιβεβαιώσουν τις απόψεις του, αφορούν μαχητικά αντικυβερνητικά ελληνικά μέσα. Έτσι, για να δείξουμε ότι "ξεπηδά μια σκοτεινή πραγματικότητα" και ότι η "διαφθορά και η σύγκρουση συμφερόντων" κυριαρχούν στην Ελλάδα, ο κ. Clapp μας συνδέει με άρθρα όπου διαβάζουμε το υποτιθέμενο σκανδαλώδες γεγονός ότι ο μορφωμένος στις ΗΠΑ γιος του πρωθυπουργού εργάζεται ως βοηθός στο γραφείο ενός Ισπανού βουλευτή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (τι φρίκη! τι φρίκη!) και επίσης τον μάλλον συκοφαντικό ισχυρισμό ότι ένας ηθοποιός και σκηνοθέτης με μακρά διακεκριμένη καριέρα, που διορίστηκε διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου, αργότερα κρίθηκε από ποινικό δικαστήριο ένοχος για βιασμό – το σκάνδαλο εδώ φέρεται να είναι ότι δεν διορίστηκε αξιοκρατικά αλλά επειδή ήταν "φίλος" του πρωθυπουργού (δεν ήταν) και ότι η κυβέρνηση προσπάθησε να καλύψει τα παραπτώματα του (δεν το έκανε).

Ο κ. Clapp δηλώνει ότι οι υποκλοπές ήταν "ένα κακό χαρακτηριστικό του ελληνικού κράτους" – όπως και κάθε κράτους, θα μπορούσα να προσθέσω. Δεν του αρέσει και δεν μου αρέσει, όταν δεν δικαιολογείται από αδιάσειστα στοιχεία. Ωστόσο, για να τα πούμε όλα, προσθέτω ότι, δεδομένου ότι παρακολουθούμουν κρυφά από τις υπηρεσίες ασφαλείας της προηγούμενης κυβέρνησης λόγω του ακτιβισμού μου για την υποστήριξη των δικαιωμάτων των Τούρκων προσφύγων, δεν μπορώ να υποστηρίξω τον δίκαιο τόνο του κ. Clapp, ειδικά επειδή ποτέ δεν μίλησε εναντίον της φρικτής απόπειρας ελέγχου του ελεύθερου Τύπου και των μέσων ενημέρωσης με νόμο, και άλλες αντιδημοκρατικές πρακτικές από την προηγούμενη κυβέρνηση.

Σε αντίθεση με έναν σοφιστή, ένα άτομο που επιδιώκει την αντικειμενικότητα δεν πρέπει να γενικεύει με βάση κάποιους λίγους ισχυρισμούς, ειδικά εάν δεν υποστηρίζονται από στοιχεία. Και έτσι διαφωνώ με τον γενικό τόνο και το υπονοούμενο συμπέρασμα του εν λόγω άρθρου, το οποίο διάβασα ως προσπάθεια να πείσει τον μη ειδικό αναγνώστη ότι η Ελλάδα διολισθαίνει σε μια άβυσσο αυταρχικής διακυβέρνησης, σάπιων δομών κλπ. Λοιπόν, δεν είναι έτσι.

Εάν το άρθρο του κ. Clapp είχε κάποια υπολείμματα αντικειμενικότητας, θα ήταν λογικό να το αντικρούσουμε αναπτύσσοντας τα επιτεύγματα της Ελλάδας τα τελευταία χρόνια, τα οποία είχαν ως αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων, την έξοδό της, την περασμένη εβδομάδα, από το 12ετές "Ενισχυμένο πλαίσιο επιτήρησης" της ΕΕ, βάζοντας τέλος στην ελληνική κρίση. Θα μπορούσα επίσης να γράψω για το μεγάλο πλήγμα στη γραφειοκρατία που επέφερε ο επιτυχημένος ψηφιακός μετασχηματισμός, ο χειρισμός μεγάλων κρίσεων και πολλά άλλα, ένας μετασχηματισμός που απορρίπτεται ως "επίπλαστος".

Αλλά δεν είμαι εκπρόσωπος ή έστω συνήγορος αυτής της κυβέρνησης. Γράφω επειδή αντιδρώ στην προσβολή που δέχομαι ως Έλληνας πολίτης διαβάζοντας την προκατειλημμένη γνώμη του κ. Clapp για τη χώρα μου. Και έτσι τελειώνω σημειώνοντας ότι οι πιο αξιοσέβαστοι παγκόσμιοι αξιολογητές της δημοκρατίας, το Freedom House, που ιδρύθηκε από την Eleanor Roosevelt, και ο Economist's Index, θεωρούν ότι η Ελλάδα τα τελευταία τρία χρόνια είναι σημαντικά περισσότερο, και όχι λιγότερο, δημοκρατική από ό,τι στο παρελθόν."

Υπόθεση Novartis: Συνωμότες ή γελωτοποιοί;

Πώς εξηγείται το «παράδοξο» της επιλογής θυμάτων της συνωμοσίας 

του Κώστα Κούρκουλου, νομικού,  athensvoice.gr, 22/6/22

Υπόθεση Novartis: Η στάση του ΣΥΡΙΖΑ ως κυβέρνηση, η αντίδραση της Δικαιοσύνης, το δημόσιο συμφέρον και η στοχοποίηση των πολιτικών αντιπάλων.

Η ιστορία είναι γνωστή: Όταν οι αμερικανικές υπηρεσίες ερευνούσαν τις δράσεις της Novartis διεθνώς για την ύποπτη διόγκωση των φαρμακευτικών δαπανών, η τότε κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ έπραξε ακριβώς το αντίθετο.

Και ο λόγος; Το γεγονός ότι αν διεξαγόταν αντίστοιχη έρευνα και στην Ελλάδα, θα είχε ανεπιθύμητα αποτελέσματα. Διότι θα αποκαλυπτόταν ότι αιτία για το θηριώδες ύψος της φαρμακευτικής μας δαπάνης ήταν οι υπεσυνταγογραφήσεις, στις οποίες όμως εμπλέκονταν χιλιάδες γιατροί. «Λαός» δηλαδή.

Και οι δημαγωγοί δεν δυσαρεστούν ποτέ τον «λαό». Μόνο τον κολακεύουν. Ακόμη και στη διαφθορά. 

Προκειμένου λοιπόν η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ να μη θίξει τους εν Ελλάδι εμπλεκόμενους στην διαφθορά επειδή ήταν πολλοί, αποφάσισε συγκαλύψει το σκάνδαλο, αφήνοντας στο απυρόβλητο τη Novartis.

Αποδεικνύοντας έτσι ότι δεν την ενδιέφερε ούτε το δημόσιο χρήμα, ούτε η νομιμότητα, ούτε η αποκάλυψη κανενός σκανδάλου, αλλά μόνον η δημαγωγία περί αυτών.

Το «κενό» όμως που άφηνε η αδιαφορία της κυβέρνησης για το δημόσιο συμφέρον, «αναπληρώθηκε» από τη σπουδή κάποιων συμπολιτών μας, στελεχών της Novartis, να φροντίσουν το δικό τους συμφέρον!

Οι οποίοι, όταν έλαβαν την πληροφορία ότι μπορούσαν να εισπράξουν αμοιβή αν μετείχαν στην έρευνα του αμερικανικού δημοσίου για την δραστηριότητα της Novartis στην Ελλάδα, «άρπαξαν» την ευκαιρία. Έτσι κατέθεσαν στο FBI ως μάρτυρες, όσα προφανώς θεώρησαν ότι θα τους παρείχαν δικαίωμα σε αμοιβή, για τη διασφάλιση της οποίας προσέλαβαν και δικηγόρο. 

Ενώ όμως ανέμεναν τα κέρδη τους από την ευφάνταστη αυτή κίνηση στην αλλοδαπή, ατύχησαν εν Ελλάδι. Αφού, κατά τον τότε αρμόδιο αναπληρωτή υπουργό υγείας της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, «… τους έπιασαν με τη γίδα στην πλάτη, τους πίεσαν και κελάηδησαν….». Δηλαδή, κατά τον υπουργό, τους συνέλαβαν να εγκληματούν στη χώρα μας σχετικά με τη Novartis. 

Και αντί να λειτουργήσουν οι θεσμοί, πράγμα που σήμαινε την άμεση παραπομπή στη Δικαιοσύνη των συλληφθέντων, συνήφθη μία σκοτεινή συναλλαγή ανάμεσα στην κυβέρνηση και στους συλληφθέντες «μάρτυρες», ώστε να μη διωχθούν οι τελευταίοι, παρ’ ό,τι βρέθηκαν «με τη γίδα στην πλάτη».

Με «αντιπαροχή» όμως εκ μέρους τους καταθέσεων –είναι το, κατά τον υπουργό, «κελάηδημα»- οι οποίες αποτέλεσαν το μοναδικό «υλικό» μίας πρωτοφανούς για δημοκρατική χώρα συνωμοσίας εις βάρος πολιτικών αντιπάλων της κυβέρνησης.

Οι οποίοι επιλέχθηκαν ως θύματα όχι με βάση κάτι που έπραξαν ή δεν έπραξαν, αλλά σύμφωνα με τον «φονικό κανόνα» του ολοκληρωτισμού: ότι η τύχη των θυμάτων του δεν εξαρτάται ποτέ από αυτό που κάνουν ή δεν  κάνουν, αλλά μόνον από την ταυτότητά τους. Δηλαδή από αυτό που «είναι» ή συμβολίζουν. 

Έτσι εξηγείται το «παράδοξο» της επιλογής θυμάτων της συνωμοσίας, που δεν είχαν καμία σχέση με τα φάρμακα. Ή άλλων που μείωσαν τη φαρμακευτική δαπάνη. Και μάλιστα, παρά την αντίσταση του ΣΥΡΙΖΑ. Ο οποίος, με καταιγίδα ψεμάτων, προσπάθησε να αποτρέψει την χρήση των γενοσήμων, ώστε να μη μειωθεί η φαρμακευτική δαπάνη, στην πιο δύσκολη στιγμή για τη χώρα.

Πλην όμως, με τις ψευδείς καταθέσεις των «πιεσθέντων μαρτύρων» διαπράττονταν νέα εγκλήματα, τα οποία δεν ήταν δυνατόν να «κρυφτούν», όπως αυτά που οδήγησαν στην αρχική τους σύλληψη. Γι’ αυτό επέλεξαν να «κρύψουν» τους ίδιους τους «πιεσθέντες μάρτυρες»!

Έτσι τους μεταμφίεσαν από «πιεζόμενους» σε «προστατευόμενους μάρτυρες», ευτελίζοντας έναν θεσμό που προορίζεται για την προστασία των μαρτύρων από ενέργειες βίαιων ομάδων.

Παρά τη μεταμφίεσή τους όμως, οι «μάρτυρες» κινδύνευαν να δώσουν λόγο στην Δικαιοσύνη για τα εγκλήματα που διέπρατταν με τις ψευδείς καταθέσεις τους. Οπότε υπήρχε κίνδυνος να αποκαλύψουν και τη σκοτεινή συναλλαγή που προηγήθηκε.

Για να τους προστατεύσουν λοιπόν και από τη Δικαιοσύνη, τους ανακήρυξαν «μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος». Κάτι σαν «αγίους» της δημόσιας ζωής. Ώστε να τους προσφέρουν «ασυλία», για τα εγκλήματα που διέπρατταν με τις ψευδείς καταθέσεις τους.

Όμως, ακόμη και το «θαύμα» της «αγιοποίησης» αποδείχτηκε «κίβδηλο». Διότι, σύμφωνα με τον νόμο  (άρθρο 47 ΚΠΔ), για να χαρακτηριστεί κάποιος «μάρτυρας δημοσίου συμφέροντος», πρέπει α) να μην «εμπλέκεται καθ’ οιονδήποτε τρόπο» στην υπόθεση και β) να μην «αποβλέπει σε ίδιον όφελος».

Άρα, σύμφωνα με τον νόμο, τόσο η προσδοκία πληρωμής από τις ΗΠΑ, όσο και η προηγούμενη σύλληψη «με τη γίδα στην πλάτη», δεν επέτρεπαν την απόδοση σ’ αυτούς της ιδιότητας του «μάρτυρα δημοσίου συμφέροντος».

Απαγόρευση όμως που περιφρόνησαν οι τεχνουργοί της συνωμοσίας, θεωρώντας ότι η νομιμότητα είναι «μικροαστική προκατάληψη» και η εφαρμογή του νόμου ζήτημα άποψης. 

Κάτι που τους οδήγησε στην ύβρη. Με αποτέλεσμα, προτού καν επιληφθεί η Δικαιοσύνη, να γνωστοποιήσουν την καταδικαστική τους απόφαση κατά των θυμάτων τους, με την ανατριχιαστική ανακοίνωση του αρμοδίου επί της δικαιοσύνης υπουργού: «βρισκόμαστε μπροστά στο μεγαλύτερο σκάνδαλο από συστάσεως ελληνικού κράτους».

Εδώ όμως εντοπίζεται και το μοιραίο λάθος τους. Διότι τους διέφυγε ότι η Ελλάδα, παρ’ ό,τι  δεν πέρασαν δύο αιώνες απ’ όταν ήταν επαρχία της oθωμανικής αυτοκρατορίας, είναι ήδη «παραδόξως νεωτερική χώρα», σύμφωνα με τον εύστοχο χαρακτηρισμό του Γιάννη Βούλγαρη, στο ομότιτλο βιβλίο του.

Με συνέπεια η κυβέρνηση να μην «ελέγχει όλους τους αρμούς της εξουσίας» και κυρίως τη Δικαιοσύνη, όπως συμβαίνει στις τριτοκοσμικές και μετασοβιετικές τυραννίες. Αντίθετα, να υπάρχει διάκριση των εξουσιών και η Δικαιοσύνη να λειτουργεί, έστω «κουτσά – στραβά», ως ανεξάρτητη.

Συνθήκη που δεν άφηνε χώρο για την υλοποίηση των ολοκληρωτικών παραληρημάτων των συνωμοτών -κατάλοιπων της θητείας τους στον σταλινισμό- να γίνουν εξολοθρευτές της αντιπολίτευσης, για να μείνουν μόνοι αυτοί στον κόσμο.

Με αποτέλεσμα, λόγω της ύπαρξης ανεξάρτητης Δικαιοσύνης, μία υπόθεση που ξεκίνησε ως φονική συνωμοσία, στηριζόμενη στην επιθυμία των συνωμοτών να μην υπάρχουν συνταγματικοί περιορισμοί στην εξουσία τους, εξέπεσε σε παρωδία.

Παρασύροντας στην ευτέλεια του θεσμικού παλιάτσου όσους -είτε με την ελαφρότητα του  βαλκάνιου αρχηγού ΚΥΠ που φιλοδόξησε να γίνει ο Έλλην Βισίνσκι, είτε με τον κυνισμό των οπαδών του πραγματικού Βισίνσκι- μετείχαν στην κατασκευή της. Οι οποίοι δηλαδή αποδύθηκαν στον τσαρλατανισμό, νομίζοντας ότι εξολοθρεύουν τους αντιπάλους τους.

Γι’ αυτό και μοναδικό τους επίτευγμα ήταν κατάκτηση του ύψιστου προνομίου του γελωτοποιού: Να μην έχει καμία σημασία, ό, τι κι αν λένε.

«Ζήσε, για τα άλλα σου παιδιά»

Έξοδος: Μνημειώδης συλλογή προφορικής ιστορίας για την έξοδο από τη Μικρασία, μία από τις σημαντικότερες στην Ευρώπη».

του Βασίλη Μηνακάκη, Καθημερινή, 6/3/22

«Hμασταν στην Πούντα. Στέκαμε γραμμή για να μπαρκάρουμε. O,τι είχαμε, μπόγους, βαλίτσες, τα πετούσαν για να περάσουν. Πέρασε η μητέρα μου, η αδερφή μου έπεσε κάτω, ο κόσμος την πατούσε, δεν μπορούσε να σηκωθεί. Eνας στρατιώτης, καθώς βάσταγε το μωρό της, το τρύπησε με την ξιφολόγχη. Το πέρασε από τη μια άκρια της φασκιάς ως την άλλη. Το ‘βαλε σε μιαν ακρούλα. “Ζήσε, κόρη μου, για τα άλλα σου παιδιά” της είπε η μάνα μας. Εγώ ακόμη δεν είχα περάσει τη ζώνη και με τραβά ένας Τουρκαλάς από το χέρι και μου λέει: “Ντουρ, μωρή” [στάσου, μωρή]. Βάζω κάτι φωνές, κάτι κλάματα· φωνές και η μάνα μου. Πέρασαν πεντέξι, μένα πού να μ’ αφήσει να περάσω. “Αχ παιδάκι μου” λέει η μάνα μου. Πέφτει κάτω και λιποθυμά. Στο μεταξύ ο Τούρκος μού δίνει ένα σκαμπίλι, που άστραψε το φως μου. “Τσικάρ παρά” [βγάλε λεφτά] λέει. Θυμήθηκα το πεντόλιρο, του το ‘δωσα. Μ’ αυτό γλύτωσα. Μου δίνει μια σπρωξιά. Πέφτω κάτω. Κι έσπασα τα γόνατά μου. Έχασα και το ένα παπούτσι μου. Πέταξα και το άλλο στη θάλασσα. Εκεί πια οι Ιταλοί μάς ανέβασαν αγκαλιά στο καράβι».

Αυτή είναι η συγκλονιστική μαρτυρία της Αννας Καραμπέτσου, από το Νυμφαίο, έναν από τους 2.150 οικισμούς της Μικρασίας με παρουσία ελληνικού στοιχείου. Πλήθος αντίστοιχων μαρτυριών περιέχεται στην πολύτομη σειρά «Η έξοδος», η οποία θα συνοδεύει μερικά από τα κυριακάτικα φύλλα της «Καθημερινής» κατά τους επόμενους μήνες. Τα βιβλία εκδόθηκαν σταδιακά από το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών (ΚΜΣ) –το πρώτο το 1980 και το τελευταίο το 2016–, αποτελούν καρπό ενός ερευνητικού-εκδοτικού προγράμματος που διήρκεσε περισσότερο από μισόν αιώνα και, όπως σημειώνει στον πρόλογο του τελευταίου τόμου ο Πασχάλης Μ. Κιτρομηλίδης, ακαδημαϊκός, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και διευθυντής του ΚΜΣ, αναδεικνύουν «τόσο το εύρος και το βάθος της παρουσίας του ελληνισμού στη Μικρασιατική χερσόνησο όσο και το δράμα της συμφοράς και του ξεριζωμού, που, ωστόσο, μέσα από τις ανεξιχνίαστες περιστροφές της Ιστορίας ανανέωσε την ελληνική κοινωνία».

Οι πρώτοι τόμοι αφορούν τον ελληνισμό των παραλίων της Μικράς Ασίας. Ακολουθούν οι τόμοι που αναφέρονται στην κεντρική και νοτιοδυτική Μικρασία, καθώς και εκείνοι για τον Πόντο. Η συγκέντρωση των μαρτυριών –η απογραφή της μνήμης του μικρασιατικού ελληνισμού– άρχισε με πρωτοβουλία της Μέλπως Λογοθέτη-Μερλιέ λίγα χρόνια αφότου έφυγε και ο τελευταίος Ελληνας από τη μικρασιατική γη και διήρκεσε τρεις και πλέον δεκαετίες. Στο πλαίσιο αυτής της πρωτοβουλίας, συνεργάτες του ΚΜΣ ταξίδεψαν στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, ηπειρωτικού ή νησιωτικού, για να βρουν τους ξεριζωμένους και να ακούσουν από το στόμα τους τα περιστατικά που έζησαν εκείνες τις στιγμές. Συνάντησαν απλώς ανθρώπους –αγρότες, εργάτες, επαγγελματίες, ιερείς, δασκάλους, νοικοκυρές– και κατέγραψαν όσα άκουσαν όσο γινόταν πιο πιστά, αποφεύγοντας να προσθέσουν ή ν’ αφαιρέσουν το παραμικρό από τις αφηγήσεις. Κράτησαν με πιστότητα τη γλώσσα των πληροφορητών, τόσο από την άποψη της μορφής και του λεξιλογίου όσο και από την άποψη της διατύπωσης. Ετσι συγκεντρώθηκε ένα τεράστιο υλικό, τμήμα του οποίου, ύστερα από επιλογή, παρουσιάζεται στους τόμους της «Εξόδου». Ο γενικός τίτλος των τόμων έχει την ιστορία του: Η Επιτροπή της Κοινωνίας των Εθνών για την αποκατάσταση των προσφύγων στην Ελλάδα, στη μεγάλη έκθεση με τον τίτλο «Η εγκατάσταση των προσφύγων στην Ελλάδα» χρησιμοποίησε τον όρο «Εξοδος» για να προσδιορίσει το γεγονός του ξεριζωμού των Ελλήνων της Μικρασίας. Το ΚΜΣ υιοθέτησε τον όρο στο βιβλικό του νόημα και με τον ίδιο τρόπο τιτλοφόρησε τις αφηγήσεις των Ελλήνων της Μικρασίας που αναφέρονται στο γεγονός του ξεριζωμού.

Οι μαρτυρίες της «Εξόδου», σημειώνει ο Π. Κιτρομηλίδης, συγκροτούν μια «μνημειώδη συλλογή προφορικής ιστορίας, η οποία δεν είναι μόνο η μεγαλύτερη και παλαιότερη στην Ελλάδα αλλά και μία από τις σημαντικότερες στην Ευρώπη. […] μέσα από το συναίσθημα του νόστου που εμπεριέχει μια συνεχή σύγκριση του τότε, του χαμένου παραδείσου της αλησμόνητης πατρίδας, με το τώρα, την εμπειρία της προσφυγιάς και τον αγώνα της επιβίωσης που σήμαινε η εγκατάσταση στη νέα πατρίδα, συνιστούν εξίσου σημαντική πηγή για την κοινωνική ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας».

Ανακοίνωση «Άρδην» για την εισβολή στην Ουκρανία

(ακόμα και οι τέως αναρχικοί αλλάζουν την οπτική γωνία)

Με την Ουκρανία και τον ουκρανικό λαό ενάντια στη ρωσική εισβολή. Χωρίς υποσημειώσεις, «ναι μεν αλλά», και φοβίες «μήπως ταυτιστούμε με το ΝΑΤΟ». Με τους αδάμαστους Ρώσους πολίτες που διαδηλώνουν κατά δεκάδες χιλιάδες σε σαράντα ρωσικές πόλεις αψηφώντας την τρομοκρατία του δικτάτορα σώζοντας την τιμή του ρωσικού λαού. Με τους δεκάδες χιλιάδες Έλληνες που περνάνε δύσκολες στιγμές σε Μαριούπολη και Οδησσό.

Η Ρωσία πραγματοποιεί μια ωμή και αιματηρή εισβολή στη γειτονική της Ουκρανία, επιστρατεύοντας χονδροειδή και κυνικότατα ψεύδη για να συγκαλύψει τον επεκτατισμό της. Έναν επεκτατισμό διαχρονικό που δεν άλλαξε ούτε με τον Τσάρο ούτε με τον Στάλιν ούτε με τον πρώην πράκτορα της Γκα-Γκε-Μπε, Βλαδίμηρο Πούτιν, οπαδό της μετα-σοβιετικής «αυτοκρατορίας», με τις πλάτες της Κίνας, και την έμμεση συμβολή του δόλιου Πόντιου Πιλάτου που λέγεται Τουρκία.

Όποιος έχει μάτια, βλέπει: η προς Ανατολάς διεύρυνση του ΝΑΤΟ, επιχείρημα που χρησιμοποιεί σήμερα η Ρωσία για να καμουφλαριστεί από επιτιθέμενη σε αμυνόμενη, έχει παγώσει από το 2014. Σε ό,τι αφορά στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, την ένταξη στο ΝΑΤΟ τη ζητούσαν επίμονα οι ίδιες οι κοινωνίες τους σε συντριπτικά ποσοστά, γιατί ιστορικά έχουν δεινοπαθήσει από τον ρωσικό επεκτατισμό και φοβούνταν μήπως αυτός επανέλθει – όπως επανέρχεται σήμερα στην Ουκρανία.

Η Δύση, για να αποσοβήσει αυτό τον επεκτατισμό, θα μπορούσε να είχε επιλέξει να ενσωματώσει τη Ρωσία στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι – όπως εξ άλλου συνέβαινε μέχρι το 1917. Δεν το έκανε, τυφλωμένη από το «τέλος της ιστορίας» και τη χίμαιρα μιας παγκόσμιας κυριαρχίας. Αποτελεί όμως αυτό επιχείρημα ή δικαιολογία για να υποδουλώσει εκ νέου τα έθνη της Ανατολικής Ευρώπης με τον ωμό κυνισμό που επιχειρεί σήμερα ο Πούτιν;   

Με το «Blitzkrieg» που διεξάγει σήμερα στην Ουκρανία, η Ρωσία χαράσσει ξεκάθαρη πορεία προς τον Ευρασιατικό Άξονα. Η παγκοσμιοποίηση των Δυτικών βρίσκεται σε προφανή πτώση ενώ, αντίθετα, η Ευρασία είναι ο ανερχόμενος πόλος, εξαπλώνοντας ήδη ζώνες ελέγχου στην Αφρική, τη Λατινική Αμερική, την Ασία. Και δεν πρέπει να έχουμε καμία αμφιβολία ότι το πράσινο φως το έδωσε ο Κινέζος Βούδας. Άλλωστε για την εισβολή περίμεναν μέχρι το τέλος των Ολυμπιακών του Πεκίνου. Παράλληλα, η Ρωσία παρεμβαίνει στο εσωτερικό της Δύσης μέσω ενός υβριδικού πολέμου εκμεταλλευόμενη τη γενική εσωτερική κοινωνική δυσαρέσκεια, για να την μετατρέψει σε φερέφωνο της δικής της προπαγάνδας. Όπως εξ άλλου γινόταν στην εποχή της Σοβιετίας με τα κομμουνιστικά κινήματα. Διαμορφώνει, τέλος, ένα μοντέλο «αυταρχικής παγκοσμιοποίησης», όπου κυριαρχεί η δεσποτική εξουσία, η απαγόρευση της πολυφωνίας και της ελευθεροτυπίας, η ασφυκτική επιτήρηση με τη χρήση νέων τεχνολογιών όπου πρωτοστατεί η Κίνα.

Τι σημαίνουν όλα αυτά για την Ελλάδα; Η εισβολή στην Ουκρανία είναι κομμάτι μιας ευρύτερης στρατηγικής, η οποία προβλέπει την ισοπέδωση όλου του «ενδιάμεσου χώρου» ανάμεσα στην Ευρασία και το ευρωατλαντικό τόξο. Και αν αυτό για την Ουκρανία σημαίνει ότι θα πρέπει να υποταγεί ξανά στους Ρώσους, για εμάς σημαίνει ότι θα πρέπει να σκύψουμε το κεφάλι στον νεο-οθωμανό δικτάτορα.

Με τον ίδιο τρόπο που βλέπει ο Πούτιν την Ουκρανία, βλέπει ο Ερντογάν την Ελλάδα. Ήδη άλλωστε, με αφορμή την αγορά των Ραφάλ και των φρεγατών, πληθαίνουν οι δηλώσεις των Τούρκων αξιωματούχων πως «η Ελλάδα περικυκλώνει την Τουρκία». Η προβοκάτσια μεθοδεύεται και στο Αιγαίο εδώ και χρόνια, άλλοτε με τον υβριδικό πόλεμο του μεταναστευτικού, άλλοτε με τη «Γαλάζια Πατρίδα», και άλλοτε με τη Θράκη και την υποτιθέμενη καταπίεση της μουσουλμανικής μειονότητας.

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία θα πρέπει να ηχήσει σαν συναγερμός στα αυτιά της ελληνικής κοινωνίας. Οι εγχώριες ελίτ πιστεύουν ότι θα τους σώσει το δικαιωματιστικό ευρωατλαντικό κατεστημένο και δεν βλέπουν έτσι τη μοναξιά των Ουκρανών ενώπιον των ρωσικών αρμάτων. Δυστυχώς όμως και μια μεγάλη μερίδα του λαϊκού σώματος, εγκαταλελειμμένη για χρόνια στην άγνοια και την αμάθεια, προτιμάει να πεθαίνει ανεμβολίαστη ή να πιστεύει τη ρωσική προπαγάνδα περί «ομόδοξου έθνους». Χωρίς να βλέπει ότι, εδώ και εκατόν πενήντα χρόνια, η Ρωσία βρισκόταν σταθερά ενάντια στα ελληνικά εθνικά συμφέροντα. Και σήμερα ο Πούτιν «κάνει πλάτες» στον Ερντογάν για να μας καταπιεί ο τουρκικός επεκτατισμός.

Η Ελλάδα είχε και έχει κάθε συμφέρον να δει τη Ρωσία να χτίζει γέφυρες με την Ευρώπη. Η Ρωσία όμως διάλεξε άλλον δρόμο, τον οποίον θα πληρώσει πρώτα και κύρια το ίδιο το ρωσικό έθνος. Γιατί είναι δημογραφικά αδύναμο έναντι του μουσουλμανικού κόσμου, που ήδη κατακλύζει τη Ρωσία﮲ γιατί η χώρα του είναι πολύ πιο αδύναμη από την Κίνα, και θα καταντήσει δορυφόρος της﮲ και γιατί το καθεστώς Πούτιν καθίσταται δικτατορικό στο εσωτερικό, πράγμα που θα το πληρώσει η πλατιά πλειοψηφία των Ρώσων.

Εν τω μεταξύ, η ίδια η ύπαρξη της Ελλάδας κινδυνεύει, όπως άλλοτε υπονομευόταν από τους πολέμους που εξαπέλυε η «Νέα Τάξη» της Δύσης στη Γιουγκοσλαβία. Όπως τότε οι περιστάσεις απαιτούσαν ξεκάθαρα λόγια, έτσι το απαιτούν και τώρα, δίχως αστερίσκους, και ισαποστακισμούς – όπως κάνουν πολλοί, από αφέλεια ή από δόλο και συμφέρον.

Ούτως ή άλλως, ένας δρόμος υπάρχει μόνο για την Ελλάδα: ενίσχυση της αποτρεπτικής ικανότητας της χώρας, διπλωματικής και στρατιωτικής, της κοινωνικής συνοχής, της ενεργειακής και οικονομικής αυτοδυναμίας, αντιμετώπιση της ανεξέλεγκτης μετανάστευσης. Συμμαχία με δυνάμεις όπως η Γαλλία, που έχουν συνειδητοποιήσει τη μεγάλη αδυναμία της Ευρώπης, και κινούνται προς την κατεύθυνση μιας ανεξάρτητης ευρωπαϊκής πολιτικής με ξεκάθαρη τοποθέτηση απέναντι στην Τουρκία. Και κάτι τελευταίο: Την Κύπρο, και τα μάτια μας.

Και αν ο Τράγκας είχε μπει στη Βουλή;

 της Ρέας Βιτάλη, protagon.gr, 17/1/22

Δεν είμαι των ταξί. Ωστόσο, από τις ελάχιστες φορές που στα ξαφνικά χρειάστηκα, η ατμόσφαιρα χαράχτηκε μέσα μου. Σχεδόν ολοκληρωτικά αφορούσε ταξιτζήδες που δεν είχαν συνεργασία με κάποια κεντρική εταιρεία, τα αυτοκίνητά τους ήταν λιώμα και το ραδιόφωνο στη διαπασών. Ελεγες τον προορισμό σου, ούτε που σου απαντούσαν. Σου φύλαγαν τσαντίλα που τους αποσπούσες την προσοχή. Ακουγαν δοξολογία Τράγκα. 

Φύσαγαν, ξεφύσαγαν για κάθε γαμιόλη που έτρωγε τα λεφτά του κοσμάκη. Ηταν διαποτισμένοι από δηλητήριο, πύον, θυμό, μίσος, ακραία βεβαιότητα και πίστη σε ό,τι κατήγγειλε ο Μεγάλος Αρχηγός τους. Ο Μητσοτάκης ήταν Κούλης και είχε πολλααά λεφτά. Η Μαρέβα «κάτι με» το σπίτι κάποιου Βολταίρου και «πολλααά λεφτά». 

Πάντα έβρεχε «κάτι με», δεν υπήρχε σαφήνεια, ήταν σαν δυο σινιάλα που ο ένας κλείνει το μάτι στον άλλον και του σινιαλίζει: «Το ’πιασες, ρε μαλάκα;» (το «μαλάκα» του φίλου), «Το ’πιασα!», μην και φανεί ότι δεν το έπιασε. Ατμόσφαιρα σηψαιμίας, μπόχας, κατά συρροή απατεώνων κόλλαγε στο μυαλό όπως τσίχλα σε παπούτσι. Ολοι! ΟΛΟΙ! Πλην του Μεγάλου Αρχηγού. Που δεν τον ακούμπαγες, δεν τον έβαζες στα ανθρώπινα, ήταν θεός! 

Ο κορονοϊός και το εμβόλιο παρουσιάστηκαν ως το νέο, απόλυτο πεδίο «δόξης λαμπρόν». Ηταν «Η στιγμή Του»! Εκεί τα έδωσε όλα! Ετοιμαζόταν και το κόμμα. Αν δεν έκανε αυτός κόμμα, ποιος θα το έκανε; Να βγάλει στο φόρα τα αίσχη των κλεφταράδων. Το ’πιασες; Το ’πιασα! Αυτομάτως τάχθηκε εναντίον των εμβολίων, γιατί «Πολλααά τα λεφτά!». (Λες κι ακούω τη φωνή του μακαρίτη). «Το ’πιασες;», «Το ’πιασα». 

Μα, κακή μοίρα, ο φορολογικός κάτοικος του Πριγκιπάτου του Μονακό, χτυπημένος από τον κορονοϊό, μας άφησε χρόνους. Πάει και το κόμμα; Πώς αφήνεις τέτοιο περιουσιακό στοιχείο; Και φτάσαμε στη διαθήκη. Εκπλήξεις επιφύλασσε. Και ένα και δύο και τρία και τέσσερα και πέντε και έξι… Θα του ανάβουν κερί και τα τετρασέγγονά του από δέκα σημεία του πλανήτη! «Πολλά τα λεφτααά!». Ήξερε τι έλεγε. 

Επάγγελμα; Βαριά ασέλγεια διαπράττω και τρέμω μη με μπουμπουνίσει αστραπή. Ρώτησε ποτέ άνθρωπος τον Θεό τι επαγγέλλεται; Πάντως, ποιος Μπιλ και ποιος Ζάκερμπεργκ και ποιος Αλβέρτος; Κλεφταράδες! Συγκινητική η ένωση όλων των γυναικών του στην κηδεία του. Χρυσός άνθρωπος, ο μακαρίτης. Και τώρα, φιλαράκο; Συμμερίζομαι το δράμα σου. 

Ζόρικο πράγμα τέτοια ορφάνια. Σαν να σε βλέπω να κουνάς σημαίες, να ζητωκραυγάζεις με κόρνες, να του φωνάζεις «Γάμα τους», να χαμογελάει σαρδόνια από τη θέση του στη Βουλή… Τι χάσαμε, ρε μεγάλε! Επείγεσαι αρχηγού. Αν ανατράφηκες στη διαστροφή, σπάνια παίρνεις τη στροφή. Λες να τον έφαγαν τον Τράγκα; Λες όλα αυτά τα ακίνητα να είναι της Μαρέβας και να τα πάσαρε στον Τράγκα; Το ’πιασες; Ξέρω, το ’πιασες!   

ΥΓ 1: Τόσο κοινή και προβλέψιμη η πρακτική. Ρίχνεις τον φακό σου σε κάποιο «πιασάρικο» πρόσωπο και στα σκοτάδια του «τακτοποιείς» τον εαυτό σου. 

ΥΓ 2: Όσο εντυπωσιάζει ο πλούτος, άλλο τόσο η σιωπή των πάντων. 

Οι κληρικοί δημόσιοι υπάλληλοι

της Σώτης Tριανταφύλλου, Athensvoice, 13/1/2022

To ξεχασμένο αίτημα του διαχωρισμού της εκκλησίας από το κράτος, η χρηματοδότηση της εκκλησίας, το εκκλησιαστικό δημοσιοϋπαλληλίκι.

Λέμε τα ίδια και τα ίδια επειδή συμβαίνουν τα ίδια και τα ίδια. Θα ξαναπώ τα ίδια περί ιερωμένων της αγίας ορθοδόξου εκκλησίας μας, μερικοί εκ των οποίων αφορίζουν απίστους ―ας γελάσω! Η στάση μιας μερίδας ιερέων στα προβλήματα της πανδημίας ―η οποία έφερε έτσι κι αλλιώς στην επιφάνεια τον θρησκευτικό φανατισμό, τη χριστιανική μισογυνία, την αλαζονεία της εκκλησίας ως κράτος εν κράτει― φέρνει στην επιφάνεια και το ξεχασμένο αίτημα μιας (μικρής) μερίδας Ελλήνων: τον διαχωρισμό της εκκλησίας από το κράτος που σημαίνει, μεταξύ άλλων, περιορισμό της εξουσίας των ιερωμένων, μηδενισμό (ή σχεδόν) των κρατικών χορηγιών και κατάργηση του δημοσιοϋπαλληλικού καθεστώτος των ρασοφόρων.

Δεν είμαστε η μοναδική χώρα στην Ευρώπη που χρηματοδοτεί την εκκλησία, είμαστε όμως η μοναδική που τη χρηματοδοτεί καθ’ ολοκληρίαν. Το αποτέλεσμα είναι οι ιερωμένοι να εμπλέκονται περισσότερο στα πολιτικά ζητήματα και πολλοί από αυτούς να οργανώνουν με θράσος την ιδιωτική ζωή των πιστών· να τους καθοδηγούν με ιδέες του 19ου αιώνα και να τους φοβερίζουν με χριστιανικές απειλές τιμωρίας. Σ’ αυτό δεν ευθύνονται μόνο οι επαγγελματίες της εκκλησίας, ευθύνεται και το ποίμνιο ―η λέξη τα λέει όλα. Ωστόσο, ακόμα και στο ελληνικό πλαίσιο της θρησκοληψίας, κάποιες μεταρρυθμίσεις μπορούν να γίνουν: για παράδειγμα, το να πληρώνεται το εκκλησιαστικό προσωπικό από το εκκλησίασμα, όχι μέσω της γενικής φορολογίας. 

Φαντάζομαι πως, αφού οι Έλληνες δηλώνουν ενθουσιωδώς χριστιανοί ορθόδοξοι και δεν επιθυμούν τον διαχωρισμό της εκκλησίας από το κράτος, είναι πρόθυμοι να φορολογούνται για τη συντήρηση και ανάπτυξη της πίστης τους. Φόροι των υπολοίπων δεν θα έπρεπε να διοχετεύονται στην εκκλησία. Σε πολλές χώρες, οι πολίτες συνεισφέρουν 0,7-1% του ετησίου φόρου εισοδήματος στην εκκλησία της αρεσκείας τους. Και στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, ακόμα και σ’ εκείνες με μεγάλα ποσοστά θρησκευομένων όπως η Ιρλανδία και η Ιταλία, το κράτος δεν χρηματοδοτεί την εκκλησία και δεν συνεισφέρει στους μισθούς των κληρικών. Οι κληρικοί πληρώνονται αποκλειστικά από τις εκκλησίες τους.

Επειδή στην Ελλάδα, όπως επίσης έχουμε επαναλάβει πολλές φορές, τα αυτονόητα πράγματα δεν είναι αυτονόητα, θα πρέπει επιτέλους να καταλάβουμε ότι οι κληρικοί οφείλουν να υπόκεινται στους νόμους του κράτους: προς το παρόν, χαίρουν ελευθερίας που σκοντάφτει, λόγου χάρη, στη νομοθεσία περί ισότητας των φύλων ―διαπαιδαγωγούν τους πολίτες σε αντίθεση με τον νομικό πολιτισμό της χώρας· αντιπολιτεύονται την ίδια τη νομιμότητα. Πολλοί επιδίδονται σε σκοταδιστική προπαγάνδα εκμεταλλευόμενοι την αμορφωσιά, την ευπιστία και τους θρησκευτικούς φόβους του εκκλησιάσματος. Εξάλλου, οι ιερωμένοι, ως δημόσιοι υπάλληλοι, δεν αντιμετωπίζουν κυρώσεις και απολύσεις· όπως οι εκπαιδευτικοί αράζουν άνετα και αυτάρεσκα σε ένα γραφειοκρατικό σύστημα που τους προστατεύει ενώ ταυτοχρόνως τούς παραχωρεί ευρύ πεδίο επιρροής.

Η ελληνική εκκλησία θα έπρεπε να γίνει αυτοδιοικούμενη με τους μισθούς να καταβάλλονται από εσωτερικό εκκλησιαστικό μηχανισμό. Επίσης, απαιτούνται μειώσεις μισθών: η παπαδοσύνη δεν μπορεί να είναι καταφύγιο επαγγελματικού βολέματος. Τέλος, χρειάζεται κάποια αναβάθμιση της εκπαίδευσης των κληρικών: μερικοί δεν διαφέρουν σε τίποτα από τους φονταμενταλιστές ιμάμηδες. 

Η σχέση επιστήμης και θρησκείας

της Βάσως Κιντή, καθηγήτριας Φιλοσοφίας 

στο ΕΚΠΑ, Καθημερινή 31/12/21

Με αφορμή τη χειροτονία του ομότιμου καθηγητή της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Δ. Λινού σε ιερέα της Ορθόδοξης Εκκλησίας, αλλά και την ανακοίνωση της Ιεράς Συνόδου για ένα σκίτσο που προέβαλε ο Ηλίας Μόσιαλος και θεωρήθηκε προσβλητικό, ήρθε στο προσκήνιο και συζητήθηκε αρκετά η σχέση επιστήμης και θρησκείας. 

Η απορία, ή ακόμη και η κατάπληξη που εκφράστηκε για τη χειροτονία, είναι απόρροια της ιδέας ότι η επιστήμη και η θρησκεία είναι δύο πράγματα ασυμβίβαστα. Από τη μια ο ορθός λόγος, η κριτική και ο Διαφωτισμός, από την άλλη η πίστη, το δόγμα και ο σκοταδισμός. Στην πραγματικότητα αυτή η μανιχαϊστική ιδέα δεν είναι παρά μια ιδεολογική θέση, μια καρικατούρα του τι πράγματι ισχύει.

Μεγάλοι διαφωτιστές όπως ο Βολταίρος ή ο Μοντεσκιέ δεν ήταν άθεοι. Στα φιλοσοφικά συστήματα του Ντεκάρτ ή του Λάιμπνιτς o Θεός έχει κομβική και περίοπτη θέση. Ο Καντ, ήρωας του Διαφωτισμού, έβαζε όρια στη θεωρητική γνώση του Θεού για να κάνει χώρο για την πίστη. Ο φιλόσοφος Τζορτζ Μπάρκλεϊ ήταν επίσκοπος και ο Κοπέρνικος κληρικός. Μια πρόσφατη βιογραφία του Νεύτωνα έχει τίτλο «Ο ιερέας της φύσης: Οι θρησκευτικοί κόσμοι του Ισαάκ Νεύτωνα». Παρότι ο ίδιος δεν είχε το σχήμα, σύμφωνα με τη βιογραφία αυτή του Rob Iliffe (Oxford, 2017), πίστευε ότι ο κόσμος είναι ο ναός του Θεού και οι επιστήμονες που τον μελετούσαν ιερείς της φύσης. Στην ίδια βιογραφία διαβάζουμε ότι ο Νεύτων ήταν πιστός χριστιανός, διακεκριμένο μέλος της Εκκλησίας της Αγγλίας (αν και αυτή τον θεωρούσε αιρετικό λόγω των απόψεών του για το δόγμα της Αγίας Τριάδας), που τηρούσε ευλαβικά τα τυπικά της θρησκευτικής λατρείας και του οποίου η βαθιά πίστη ήταν η πιο σημαντική πλευρά της ζωής του. 

Ανάλογες περιπτώσεις μπορούμε να βρούμε και στον 20ό αιώνα, παρότι τα πεδία της επιστήμης και της φιλοσοφίας έχουν εδώ και αιώνες εν πολλοίς εκκοσμικευθεί. Ο κ. Λινός ανέφερε στο άρθρο του στην «Καθημερινή» (12/12/2021) περιπτώσεις χειρουργών που είναι ιερείς, ενώ μπορούμε να βρούμε και φιλοσόφους. Ο Αμερικανός φιλόσοφος Χίλαρι Πάτναμ, από οικογένεια κομμουνιστών Εβραίων, και ο ίδιος κομμουνιστής στα νιάτα του, στράφηκε στην ωριμότητά του στην εβραϊκή φιλοσοφία και στον Ιουδαϊσμό, το τελετουργικό και τις παραδόσεις του οποίου ακολουθούσε. Ο Ερναν Μακ Μάλιν, σημαντικός φιλόσοφος της επιστήμης, χωρίς καμία παραχώρηση σε θεολογικές ή μυστικιστικές θέσεις στο φιλοσοφικό έργο του, ήταν Ρωμαιοκαθολικός ιερέας.

Μπορεί λοιπόν να συνδυαστεί σε ένα πρόσωπο η επιστημονική καταξίωση με τη θρησκευτική πίστη. Αρκεί τα δύο πεδία να μένουν διακριτά. Να μην υπεισέρχεται ο ένας τρόπος σκέψης στον άλλον. Αυτό επεδίωξαν οι φιλόσοφοι που ανέδειξαν την προπέτεια του λόγου να εισβάλλει σε πεδία όπου δεν έχει δικαιοδοσία (π.χ., σε θεολογικά ζητήματα), κι αυτό ζητάμε σήμερα από τους θρησκευόμενους επιστήμονες: να μην επηρεάζεται η επιστημονική κρίση τους από τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις, ιδίως εάν λειτουργούν σε επιτροπές κ.λπ. ως εκπρόσωποι ενός κοσμικού κράτους ή θεσμού. 

Αυτό δεν είναι πάντα εύκολο. Εμφανίζονται συγκρούσεις, όπως αυτή για το κατά πόσον η Θεία Κοινωνία είναι επικίνδυνη για τη διάδοση της COVID-19. Αυτές οι συγκρούσεις εγείρουν το ερώτημα εάν μπορεί κανείς να είναι συγχρόνως γιατρός και ιερέας. Ο κ. Λινός στο άρθρο του με τίτλο «Κάθε γιατρός θα μπορούσε να είναι ιερέας» παραβλέπει το ζήτημα των συγκρούσεων και υποστηρίζει ότι «περισσότεροι γιατροί και άλλοι επιστήμονες στην Ελλάδα θα μπορούσαν ευκολότερα να γίνουν και ιερείς» αν επιτρεπόταν να μη φορούν ράσα. Μα δεν είναι αυτό το πρόβλημα. 

Το πρόβλημα είναι ότι μπορεί οι δύο δεσμεύσεις, στην επιστήμη και τη θρησκεία, να μην μπορούν να συμβιβαστούν. Τότε πρέπει κανείς να καταθέτει την επιστημονική του γνώμη όταν μιλάει ως επιστήμονας, και όχι τη γνώμη του πιστού. Οταν δεν μπορεί να τα συνδυάσει, πρέπει να παραιτείται από τη μία του ιδιότητα.

Στην περίπτωση με το σκίτσο του κ. Μόσιαλου τέθηκε το θέμα γιατί να χαίρει ειδικής προστασίας και σεβασμού η θρησκευτική πίστη όταν διάφορα θρησκευτικά δόγματα (ανεξάρτητα από το αν βρίσκονται στη Βίβλο ή είναι στοιχεία της παράδοσης) παραβιάζουν τη λογική. Αυτό που θέλουν να πουν είναι ότι οι θρησκευτικές πεποιθήσεις δεν στηρίζονται σε τεκμήρια που αναγνωρίζει η επιστήμη και άρα δεν πρέπει να χαίρουν ειδικού σεβασμού. 

Ομως, πρώτον, τα τεκμήρια της επιστήμης δεν έχουν εφαρμογή σε πεδία εκτός της επιστήμης. Οι αισθητικές μας κρίσεις, π.χ., δεν αξιολογούνται όπως οι επιστημονικές και το ίδιο μπορούμε να πούμε για τις θρησκευτικές πεποιθήσεις. Η θρησκεία, εξ ορισμού, δεν λειτουργεί όπως η επιστήμη. Γιατί να χρησιμοποιήσουμε τα κριτήρια της επιστήμης για να κρίνουμε τη θρησκεία; 

Δεύτερον, το κράτος στις φιλελεύθερες δημοκρατίες είναι ουδέτερο. Δεν ενδιαφέρεται για το αν είναι αληθείς ή ψευδείς οι πεποιθήσεις των πολιτών με όριο την πρόκληση βλάβης σε τρίτους. Τρίτον, η θρησκεία χαίρει ειδικής προστασίας και σεβασμού στις φιλελεύθερες δημοκρατίες για ιστορικούς, κοινωνικούς και φιλοσοφικούς λόγους. Ζητήματα ειδικά θρησκευτικής συνείδησης (με ελάχιστες επεκτάσεις) έχουν ειδική μεταχείριση διότι συνδέονται με την ατομική ταυτότητα, την προσωπική αξιοπρέπεια και τα πιο μύχια αισθήματα υπαρξιακής αγωνίας. Τέλος, η αναγνώριση της σημασίας της θρησκευτικής ελευθερίας δεν εμποδίζει στις φιλελεύθερες δημοκρατίες την αμφισβήτηση, τη σάτιρα ή την κριτική.

Η στερεοτυπική αντιπαραβολή ανάμεσα στο φως της επιστήμης και το σκότος της θρησκείας, στην ελευθερία της έρευνας και στο δόγμα, προκύπτει και από μια εξιδανικευμένη εικόνα για την επιστήμη. Η τρομακτική πρόοδος της επιστήμης που επιμήκυνε και βελτίωσε θεαματικά τη ζωή μας μας κάνει να μη βλέπουμε τις παραδοχές στις οποίες κάθε φορά στηρίζεται, την αβεβαιότητα που τη χαρακτηρίζει και η οποία προκύπτει από τους περιορισμούς της ανθρώπινης νόησης. 

Δεν είναι παρά ρασιοναλιστική αυταπάτη να πιστεύουμε ότι μπορεί να υπάρξει έσχατη, οριστική θεμελίωση ή απόδειξη των πεποιθήσεών μας, επιστημονικών ή άλλων. Η επιστήμη, όπως έλεγε ο Popper, «δεν εδράζεται πάνω σε στέρεο έδαφος. Η εντυπωσιακή δομή των θεωριών της υψώνεται, θα λέγαμε, επί ενός βάλτου. Είναι σαν ένα κτίριο που ανεγείρεται πάνω σε πασσάλους. Οι πάσσαλοι μπήγονται στον βάλτο, αλλά όχι πάνω σε μια φυσική ή “δεδομένη” βάση. Κι αν σταματήσουμε να μπήγουμε τους πασσάλους βαθύτερα, δεν είναι γιατί βρήκαμε σταθερό έδαφος. Σταματάμε απλώς όταν είμαστε ικανοποιημένοι ότι οι πάσσαλοι είναι αρκούντως σταθεροί για να στηρίξουν το οικοδόμημα, τουλάχιστον για την ώρα». Μπορεί να συνδυαστεί σε ένα πρόσωπο η επιστημονική καταξίωση με τη θρησκευτική πίστη. Αρκεί τα δύο πεδία να μένουν διακριτά.

Η επιστημονική γνώση είναι η καλύτερη που διαθέτουμε, αλλά πάντοτε με την επιφύλαξη της αναθεώρησης και της κριτικής. Αυτός ο διαρκής έλεγχος, η διαρκής προσπάθεια να λυθούν τα προβλήματα που διατυπώνονται από ένα πλήθος ερευνητών που επικοινωνούν διαρκώς μεταξύ τους είναι η εγγύηση ότι μπορούμε να της έχουμε εμπιστοσύνη και να στηριζόμαστε πάνω της, έστω πάντοτε προσωρινά.

Βλέπε επίσης: Η αντιπαράθεση θρησκείας και επιστήμης

Γιώργος Τράγκας, ένας ταλαντούχος των σκοταδιών

του Νικόλα Σεβαστάκη, 14/12/21, Lifo.gr

ΗΤΑΝ, ΑΝΑΜΦΙΒΟΛΑ, ο πιο θεατρικός άνθρωπος μιας δημοσιογραφικής ζώνης που συνόρευε ή φιλοξενούσε πολλές από τις σκοτεινές πλευρές της Ελλάδας των μεταπολιτευτικών χρόνων.

Γιατί κανείς δεν μπορεί να πει ότι δεν είχε ταλέντο ο Γιώργος Τράγκας. Η χρήση της υπερβολής, οι παύσεις και οι εκρήξεις, η τέχνη των υπονοούμενων και των απειλών, έφτιαχναν από παλιά μια ζοφώδη ατμόσφαιρα, ένα είδος φτηνής αλλά αποτελεσματικής μυσταγωγίας για τις μάζες. Συχνά μάλιστα, αυτή η εξτραβαγκάντσα έφερνε γέλιο, και αυτή ήταν άλλη μια επιτυχία στο παράδοξο μενού.

Θυμάμαι συχνά πως αυτοσυστηνόταν ως καραμανλικός. Όμως η πραγματική πολιτική και αισθητική προέλευση του Γιώργου Τράγκα ήταν τα μυστήρια της δεκαετίας του '80. Πολύ πριν από τις αντιμνημονιακές, αντιμερκελικές εμβατηριακές του παραστάσεις, πολύ πριν από την τελευταία του μεταμόρφωση σε μαχητή κατά της «χούντας του κορωνοϊού», η φωνή του Τράγκα παλλόταν αληθινά όταν μιλούσε για την τρομοκρατία, για το «Σημιτιστάν», για τα μυστικά που ο ίδιος άφηνε να εννοηθεί ότι κατείχε ως ες αεί αστυνομικός συντάκτης. Σμίλεψε έτσι μια πλούσια περσόνα συνωμοσιολογικά πολύ πριν γίνει μόδα στη θεωρία και στα σχόλια το θέμα της συνωμοσιολογίας.

Ο Γιώργος Τράγκας περιείχε έτσι κάτι από τα μυστήρια των Αθηνών, ένα κλείσιμο του ματιού στο παρακράτος, στις πίσω σελίδες, στις σκιάσεις. Και με όλα αυτά προίκα έγινε ένας επιχειρηματίας του εαυτού του, μια αποτελεσματική και δημοφιλής μηχανή ραδιοφωνικής (κυρίως) έκστασης. Σε φούρνους, ψιλικά ή σε ταξί, πλάθοντας λέξεις και χαρακτηρισμούς, οργανώνοντας τα συναισθήματα ενός λαού που δεν ήταν μόνο «λαϊκο-δεξιός», αλλά ήδη ένα υβριδικό πλάσμα, ένα σύνθεμα όλων των δυνατών αρνήσεων.

Αντιεκσυγχρονιστής, αλλά και υπέρ της αγοράς, αντιμνημόνιο και συγχρόνως λάτρης της μεγάλης ζωής στη Νότια Γαλλία ή αλλού, ευσυγκίνητος στη μνήμη του Εθνάρχη του και λυσσαλέος εχθρός των όσων εκπροσωπούσε ο Κώστας Σημίτης, ο Γιώργος Τράγκας έγινε μια εκδοχή ευαγγελιστή δίχως Θεό, το δημιούργημα της άναρχης διεύρυνσης του ραδιοτηλεοπτικού και δημοσιογραφικού πεδίου στην Ελλάδα των τελευταίων δεκαετιών.

Και μάλλον ο τοξικός λαϊκισμός του δεν θα ήταν τίποτα ιδιαίτερο δίχως την ικανότητά του να τον σαρκώνει, να τον υποδύεται με παντομίμες, με μουσικό χαλί, με τεχνικές υποβολής. Αν μάλιστα πάει κανείς πίσω, σε εκπομπές ή ρεπορτάζ της «Χώρας» ή παλαιότερα ακόμα, θα αναγνωρίσει αυτό το μίγμα φαντασμαγορίας και δηλητηρίου που αποτελούσε πάντοτε μια συνταγή επιτυχίας στις δημοκρατίες των ταμπλόιντ και αργότερα στην εποχή των social media.

Τελικά ο Τράγκας ήταν ένας από αυτούς που επινόησαν μια δημοσιογραφία του σκότους, κερδίζοντας την προσοχή ενός κοινού που ζητούσε ψυχική εκτόνωση και διάφορες μορφές εκδίκησης απέναντι σε κάποιες από τις ελίτ.

Ο θάνατός του από τις συνέπειες του Covid επισφραγίζει με θλίψη αυτή την ιστορία των μεταμορφώσεων ενός ταλαντούχου δημαγωγού που δεν είχε ενδοιασμούς, έχοντας καταλάβει εμπειρικά πως έτσι αποκτά κανείς ισχύ μέσα στην αρένα.