28 October 2019

Όταν όλα έχουν τελειώσει: Αποτέφρωση

του Ηλία Κανέλλη, ΒΗΜΑ 28/11/2019

Ήταν τόσο απλό όσο το αβγό του Κολόμβου. Αλλά στις δημόσιες συζητήσεις που είχαμε κάνει αδυνατούσαμε ακόμα και να το περιγράψουμε. Αντίθετα, το περιγράφαμε απολύτως ως σύγκρουση ανάμεσα σε υπηρεσίες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ή του ευρύτερου δημόσιου τομέα και μερίδας των εκπροσώπων της, μερίδας των τοπικών κοινωνιών και κυρίως της Εκκλησίας, που αντιδρούσαν.
Ο λόγος για τη δυνατότητα των τεθνεώτων να αποτεφρωθούν, θεσμοθετημένος έπειτα από πολυετείς προσπάθειες πολιτών, προσέκρουε πάντως όχι τόσο στις αντιδράσεις της Εκκλησίας όσο στην αδυναμία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης (που διαχειρίζεται τα κοιμητήρια) να χωροθετηθούν και να δημιουργηθούν αποτεφρωτήρια. Ε, λοιπόν, αυτό λύθηκε εύκολα και χωρίς να ανοίξει ρουθούνι. Μια ιδιωτική εταιρεία ανέλαβε την ανέγερση αποτεφρωτηρίου στη Ριτσώνα της Εύβοιας. Νομοθετικά, η δυνατότητα ιδιωτικής επένδυσης είχε δοθεί επί υπουργίας Πάνου Σκουρλέτη. Την άδεια έδωσε η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας το 2018. Και το πρώτο ιδιωτικό αποτεφρωτήριο ήδη λειτουργεί επί κυβερνήσεως ΝΔ.
Ως γνωστόν, ιδίως τα τελευταία χρόνια, κάποιος που πέθαινε και είχε εκδηλώσει την επιθυμία του να καεί εξαγόταν συνήθως στη Βουλγαρία (αν το οικογενειακό βαλάντιο το επέτρεπε, υπήρχε η δυνατότητα να καεί και στη Δυτική Ευρώπη). Εκεί γινόταν η αποτέφρωση πολλών Ελλήνων και Ελληνίδων, συχνά σε ένα κλίμα μυστικοπάθειας. Εκτός από το συνάλλαγμα, κυρίως είχε χαθεί η αξιοπρέπεια των οικείων του θανόντος, που δεν είχαν τη δυνατότητα μιας αξιοπρεπούς εξοδίου τελετής για τον άνθρωπό τους. Ολα γίνονταν βεβιασμένα, σχεδόν κρυφά, σε αναξιοπρεπείς συνθήκες μεγάλης ταλαιπωρίας.
Η κύρια αντίδραση προερχόταν και συνεχίζει να προέρχεται από την Εκκλησία. Η Διαρκής Ιερά Σύνοδος αρνείται την καύση του νεκρού σε κλίβανο επειδή κατά το θρησκευτικό δόγμα που προνομιακώς διερμηνεύει το ανθρώπινο σώμα θεωρείται στοιχείο της υποστάσεως του ανθρώπου, που έχει πλαστεί κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν του Θεού και όχι «στερεό απόβλητο» που πρέπει να αντιμετωπίζεται όπως οι κοινωνίες αντιμετωπίζουν τα απορρίμματά τους.
Ήδη από το 2014 η Εκκλησία δεν κάνει θρησκευτική κηδεία ή μνημόσυνο σε τεθνεώτες που είχαν επιλέξει την καύση (διαβάζεται πάντως τρισάγιο για όσους το επιθυμούν), ενώ πλέον ζητείται η έκφραση της οικείας βουλήσεως του τεθνεώτος για την καύση του – δεν αρκεί η βούληση των οικείων του.
Το δικαίωμα στη μεταθανάτια διαχείριση της σορού καθεμιάς και καθενός απορρέει κυρίως από τις πεποιθήσεις μας, από τη διαχείριση του φόβου του θανάτου. Η δυνατότητα μιας εναλλακτικής διαχείρισης (διαδεδομένης σε άλλους πολιτισμούς, περιορισμένης στην Ελλάδα λόγω μιας δογματικής ανάγνωσης της ζωής) δεν έχει να κάνει τόσο με το θάνατο όσο με τη ζωή: την ελευθερία και τις δυνατότητες αυτοδιαχείρισης της ατομικότητάς μας που μας παρέχονται στο πλαίσιο της κοινωνικής μας συμβίωσης. Η πολιτική, σε μεγάλο βαθμό, συνεχίζει να υποτιμά την ατομικότητα, δεν τη συμπεριλαμβάνει στις μεγάλες αφηγήσεις της διαχείρισης του κόσμου και, κυρίως, της αλλαγής του. Συμβολικώς, λοιπόν, είναι απείρως ενδιαφέρον ότι στη διαχείριση του επέκεινα η απάντηση δόθηκε όχι από την Αυτοδιοίκηση, εγκλωβισμένη σε αυτές τις αφηγήσεις και στους φορείς τους, αλλά από την ιδιωτική πρωτοβουλία.

22 October 2019

Πρωινός διάλογος με ιεχωβάδες

της Αόρατης Μελάνης, 21/10/2019

-Καλημέρα, να σας μιλήσουμε λίγο για τον Θεό; Όλοι πιστεύουμε στον Θεό, έτσι δεν είναι;
-Όχι. Εγώ είμαι άθεη. Έχω διαβάσει πολύ, έχω σκεφτεί και έχω απορρίψει την πίστη στον θεό.
-Άθεη; Δεν σας πιστεύω. Δεν υπάρχουν άθεοι.
-Συγγνώμη, αλλά τώρα με προσβάλλετε.
-Εγώ σας προσβάλλω;
-Με προσβάλλετε βαθύτατα. Αρνείστε να δεχτείτε τον αυτοπροσδιορισμό μου; Δεν με σέβεστε; Ή μήπως μου λέτε ότι δεν υπάρχω;
-Δεν υπάρχουν άθεοι άνθρωποι. Θα σας το αποδείξω.
-Βεβαίως, να μου το αποδείξετε. Σας ακούω.
-Όλοι πιστεύουμε σε κάτι, έτσι δεν είναι;
-Τι εννοείτε "πιστεύουμε";
-Παραδείγματος χάρη, εσείς πιστεύετε στον εαυτό σας, σωστά;
-Αυτό που λέτε είναι διαφορετικό. Δεν είναι πίστη, αλλά εμπιστοσύνη. Όταν λέμε ότι πιστεύουμε στον θεό, εννοούμε ότι έχουμε δεχτεί την ύπαρξή του χωρίς αποδείξεις, μόνο επειδή το λένε κάποιες ιερές παραδόσεις, ιερά κείμενα ή κάποιοι άνθρωποι που το ισχυρίζονται. Ο εαυτός μου μπορεί να αποδειχθεί ότι υπάρχει, ενώ ο θεός δεν αποδεικνύεται ότι υπάρχει.
-Και όμως, θα σας αποδείξω ότι υπάρχει!
-Βεβαίως, να μου το αποδείξετε.



-Πείτε μου, εμείς πώς γίνεται και υπάρχουμε; Το ξέρετε αυτό;
-Βεβαίως το ξέρω, είμαι βιολόγος, μπορώ να σας το πω. Πριν δισεκατομμύρια χρόνια, στην αρχέγονη σούπα του πρώτου ωκεανού του πλανήτη μας, με τις κατάλληλες συνθήκες εμφανίστηκαν οι πρώτες οργανικές χημικές ενώσεις. Στη συνέχεια οργανώθηκαν στα πρώτα κύτταρα και με την εξέλιξη φτάσαμε στα εκατομμύρια είδη οργανισμών που υπάρχουν σήμερα.
-Κι η αρχέγονη αυτή σούπα πώς εμφανίστηκε; Μπορεί να δημιουργηθεί κάτι εκ του μηδενός;
-Μα δεν προέκυψε εκ του μηδενός. Προέκυψε από κάτι που προϋπήρχε.
-Βλέπετε; Όλα έχουν ένα αίτιο. Γνωρίζεται τι είναι το αίτιο και το αιτιατό;
-Βεβαίως το γνωρίζω. Αν λοιπόν δεν μπορεί να προκύψει κάτι εκ του μηδενός, ο Θεός πώς προέκυψε;
-Ακούστε. Ο Θεός είναι το πρώτο αναίτιο αιτιατό!
-Και πώς το ξέρετε εσείς αυτό;
-Είπατε πριν για τις γραφές. Δεν πιστεύετε στον Θεό, λέτε. Πιστεύετε στον Απόστολο Παύλο;
-Τι εννοείτε αν πιστεύω;
-Υπήρξε ένας Απόστολος του Θεού που λεγόταν Παύλος. Έγραψε επιστολές, κείμενα. Αυτό το πιστεύετε;
-Ναι, ξέρω ότι υπήρξε κάποιος ονόματι Παύλος που έγραψε επιστολές. Αλλά δεν το πιστεύω, έχω πεισθεί γι' αυτό. Το έχω διαπιστώσει. Βλέπετε τη διαφορά;
-Θα διαπιστώσετε και αυτό που σας λέω. Πείτε μου, αυτό το κτίριο πίσω σας, πώς έγινε;
-Το σχεδίασε ένας μηχανικός και το έχτισαν εργάτες.
-Και τον κόσμο λοιπόν κάποιος πρέπει να τον έκτισε, σωστά;
-Λάθος. Χρησιμοποιείτε μια παρομοίωση ως επιχείρημα. Οι παρομοιώσεις, οι αναλογίες και οι μεταφορές είναι καλολογικά στοιχεία, όχι επιχειρήματα. Το ότι δυο καταστάσεις μας φαίνονται παρόμοιες δεν συνεπάγεται ότι είναι ίδιες σε όλα τα σημεία τους. Διαβάστε λίγο φιλοσοφία της επιστήμης. 
-Η φιλοσοφία της επιστήμης...
-Με συγχωρείτε, αλλά έχω ραντεβού για φυσικοθεραπεία κι έχω αργήσει. Πρέπει να φύγω, χαίρετε.
-Είστε υπόλογη απέναντι στον Θεό...
-Ας έρθει να με βρει. Καλή σας μέρα.

Πραγματικό περιστατικό. Προσπάθησα να αποδώσω τους διαλόγους πιστά (pun not intended). Ελπίζω να μην παρέλειψα τίποτε σημαντικό.





17 October 2019

Ο Ριχάρδος και το κουκούλωμα της Τσιπραϊκής ανικανότητας...

Μια ελληνική ιστορία που βγάζει Μάτι
του Βαγγέλη Περρή, Athensvoice

Με πρόταση του εισαγγελέα ζητήθηκε η απαλλαγή του Ριχάρδου. Η επιπολαιότητα, το αλαλούμ και η βιασύνη που στήθηκε η κατηγορία σε βάρος του, τελικά λειτούργησε υπέρ του.
Πριν από περίπου ένα χρόνο ξέσπασε το «σκάνδαλο Ριχάρδου». Ο ενεχυροδανειστής με τα 100 καταστήματα και τις φαραωνικές τηλεοπτικές διαφημίσεις, λόγω κυρίως επαγγέλματος, δεν ανήκε στην κατηγορία των συμπαθέστερων Ελλήνων, οπότε η σύλληψή του επισκίασε τα υπόλοιπα γεγονότα της επικαιρότητας. Σύμπτωση: Τα περισσότερα αφορούσαν σε αποκαλύψεις για την απίστευτη ανοργανωσιά που επικρατούσε στο Μάτι, όταν ξέσπασε η πυρκαγιά του Ιουλίου.
Οι υπόνοιες για φτηνό αντιπερισπασμό αντιμετωπίστηκαν με καταιγισμό στοιχείων. Τα αντιγράφουμε από το πάντα καλά πληροφορημένο «Documento»: «Όπως αναφέρει η αστυνομία, η απώλεια εσόδων για το ελληνικό Δημόσιο από το λαθρεμπόριο χρυσού δεν μπορεί να εκτιμηθεί για την ώρα, εκτιμάται όμως ότι πρόκειται για πολλά εκατομμύρια ευρώ». Σύμφωνα με την ίδια καλή εφημερίδα «το κύκλωμα των λαθρεμπόρων έδιωχνε κάθε μέρα στην Τουρκία 100 έως 150 κιλά χρυσού, μερικές μέρες ακόμη και μισό τόνο, με τα παράνομα κέρδη να είναι γύρω στα 6 εκατομμύρια!» 

Παράλληλα, «τα μέλη του κυκλώματος συνεργάζονταν με κακοποιούς του κοινού ποινικού δικαίου που έκαναν ληστείες και στη συνέχεια πουλούσαν στο κύκλωμα τα κλοπιμαία». Οι υπόλοιπες επιβαρυντικές λεπτομέρειες γαργαλούσαν ακόμα περισσότερο το ενδιαφέρον του φιλοθεάμονος κοινού. «Το καλοκαίρι του 2018 συναντήθηκε ο Ριχάρδος με την Πάρις Χίλτον στη Μύκονο», «ζούσε σε πολυτελή βίλα στην Ανάβυσσο», «έκλεινε τραπέζι στο Nammos». Φυσικά δεν έλειπαν και τα υπόλοιπα στάνταρντς της ερευνητικής δημοσιογραφίας, η οποία απεκάλυπτε ότι «σε κρύπτη κρατούσε το θησαυρό ο Ριχάρδος», «ήταν φαν του Παττακού», «στην ομάδα ασφαλείας του  Αβραμόπουλου υπηρετούσε ο αστυνομικός που φέρεται να εμπλέκεται στο κύκλωμα». (Εντύπωση προξενεί η απουσία οποιασδήποτε αναφοράς στην Μαρέβα Μητσοτάκη.)
Η επιχείρηση πάταξης του λαθρεμπορίου χρυσού προς την Τουρκία έγινε ακόμη πιο αξιόπιστη, όταν τοποθετήθηκε επισήμως ο πάντα τεκμηριωμένος και ψύχραιμος τ. πρωθυπουργός σ. Αλέξης Τσίπρας. Μιλώντας στη Βουλή, αναφέρθηκε στη «σημαντική επιτυχία της ελληνικής αστυνομίας διότι εξαρθρώθηκε μία εγκληματική οργάνωση», κατανόμασε ως αρχηγό της τον Ριχάρδο στον οποίο, μια που ήταν εύκαιρος, απέδωσε και την αύξηση του ΕΝΦΙΑ, λέγοντας ότι «τολμούν να μιλούν οι εμπνευστές του ΕΝΦΙΑ, που είναι αυτοί που οδήγησαν τους πολίτες στα χέρια των λαθρεμπόρων χρυσού».
Η τεράστια αυτή επιτυχία είχε φυσικά το ιδεολογικό πρόσημο της Πρώτης Φοράς Αριστερά και το έκανε λιανό ο σ. Πολάκης με μία ακόμη καίρια ανάρτησή του: «Ριχάρδος... με κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ εξαρθρώθηκε το κύκλωμα των εκβιαστών τοκογλύφων ευυπόληπτων "άριστων" επιχειρηματιών της λαμογιάς που εκμεταλλεύτηκαν τη δυστυχία του κόσμου που έφεραν τα μνημόνια. Κατασχέθηκαν και τα κλεμμένα. ΣΗΜΕΡΑ ΟΙ ΣΑΠΙΟΙ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΚΑΛΥΨΗ».
Θα περίμενε κανείς ότι εφ’ όσον οι «σάπιοι τοκογλύφοι» οι οποίοι «ανέβασαν τις τιμες του ΕΝΦΙΑ» και «έφεραν τα μνημόνια» συνελήφθησαν, θα ακολουθούσε η παραδειγματική τιμωρία τους. Λάθος πρόβλεψη! Ελάχιστες ώρες μετά την καταδικαστική ετυμηγορία των σ.σ. Τσίπρα και Πολάκη, ο Ριχάρδος και οι υπόλοιποι κατηγορούμενοι αφέθησαν ελεύθεροι, οι δικηγόροι τους μίλησαν για «κακή, πρόχειρη την κατασκευασμένη δικογραφία», για μια «κακή νομική τροφή από ακατάλληλη αστυνομική  κουζίνα», αλλά και με τον σ. Τζανακόπουλο να περνά στην αντεπίθεση ζητώντας τα ρέστα: «Προκαλεί αλγεινή εντύπωση το σχόλιο περί φιάσκου στην υπόθεση Ριχάρδου. Λίγο περισσότερη υπομονή και εμπιστοσύνη στην Δικαστική Αρχή,δεν θα έβλαπτε».
Όσοι είχαν υπομονή και εμπιστοσύνη στη Δικαστική Αρχή πριν από λίγα εικοσιτετράωρα έμαθαν ότι με πρόταση του εισαγγελέα στο αρμόδιο συμβούλιο πλημμελειοδικών ζητείται η απαλλαγή του Ριχάρδου και των συγκατηγορουμένων του. Ο λόγος απλός: «Βάσει της τελωνειακής νομοθεσίας δεν οφείλονται κανενός είδους δασμοί και φόροι για εξαγωγή χρυσού στην Τουρκία»!
Δεν γνωρίζουμε αν ο λαϊκός εισαγγελέας σ. Πολάκης θα ασκήσει έφεση, αλλά κάποια συμπεράσματα μπορούν να βγουν. Το ένα αφορά στον τρόπο που «εξάρθρωσε το κύκλωμα λαθρεμπορίας» το σύστημα της σ. Γεροβασίλη. Προχώρησε σε φαντασμαγορικές συλλήψεις χωρίς προηγουμένως να έχει ρίξει έστω ένα βιαστικό διάβασμα στους σχετικούς νόμους.
Το δεύτερο σχετίζεται με τον προπαγανδιστικό μηχανισμό που στήθηκε προκειμένου να φύγει από την επικαιρότητα το θέμα της πυρκαγιάς στο Μάτι. Χρησιμοποιήθηκαν τα γνωστά κόλπα με τους γνωστούς πρόθυμους.
Το τρίτο έχει ως επίκεντρο τον ίδιο τον Ριχάρδο. Η επιπολαιότητα, το αλαλούμ και η βιασύνη που στήθηκε η σε βάρος του κατηγορία, τελικά λειτούργησε υπέρ του. Τώρα ο Ριχάρδος μπορεί να βγαίνει σαν αδικημένος στην Ελεονώρα Μελέτη και να ζητάει την επιβράβευση της κοινωνικής προσφοράς του ίδιου και του επαγγέλματός του, απευθυνόμενος στους τηλεθεατές σαν λευκή περιστερά. Τα βαφτικά πρέπει να χρεωθούν εξ ολοκλήρου στον ΣΥΡΙΖΑ.

14 October 2019

Ο Ηλίας Δημητρακόπουλος κατά της χούντας του 1968

Από το blog georgakopoulos.org
Esquire, Φεβρουάριος 2003

«Κύριε Γεωργακόπουλε, ποτέ μην υποτιμάτε την αξία των ανθρωπίνων σχέσεων».
Ο γλυκομίλητος παππούς που κάθεται στην πολυθρόνα απέναντί μου μοιάζει ευγενής και άκακος, ένας τζέντλεμαν από αυτούς που δεν πιστεύεις ότι υπάρχουν πια. Παίζει με ένα κίτρινο μπαλάκι για να γυμνάσει τους μύες του δεξιού του χεριού, το οποίο έσπασε πρόσφατα σκοντάφτοντας στα σκοτεινά σκαλοπάτια ενός ξενοδοχείου. Με σταθερή φωνή και συγκροτημένο, δημοσιογραφικό λόγο, μου διηγείται μια ιστορία, για να καταλάβω την αξία των ανθρωπίνων σχέσεων: Την απόδρασή του από την Ελλάδα, επί χούντας.
«Το Σεπτέμβρη του 1967 ήθελα να φύγω από την Ελλάδα. Η ευκαιρία μου παρουσιάστηκε όταν ο Ου Θαντ, Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, με κάλεσε να εκπροσωπήσω τον ελληνικό Τύπο στο 6ο Διεθνές Συνέδριο του Οργανισμού, που θα γινόταν στη Βαρσοβία της Πολωνίας. Ο Παπαδόπουλος, φυσικά, αρνήθηκε να μου δώσει άδεια εξόδου από τη χώρα. Ο ίδιος ο Θαντ επενέβη και απείλησε την Αθήνα με κυρώσεις, αν δεν μου επέτρεπε να ανταποκριθώ στην πρόσκληση του ΟΗΕ. Τότε ο Παπαδόπουλος, που ήταν έξυπνος άνθρωπος, μου κατάσχεσε το διαβατήριο και μου έδωσε ένα ταξιδιωτικό έγγραφο που ίσχυε μόνο για τρεις μέρες, και μόνο για να ταξιδέψω στην Πολωνία. Στη Βαρσοβία έγινα δεκτός από τους συνέδρους με χειροκροτήματα, γιατί ήταν γνωστές οι συνθήκες με τις οποίες είχα φτάσει. Αλλά δεν μπορούσα να δραπετεύσω από εκεί. Χωρίς λεφτά, χωρίς διαβατήριο, και με τη μυστική αστυνομία να με παρακολουθεί, δεν μπορούσα να κάνω τίποτα. Και ήξερα ότι αν γύρναγα στην Ελλάδα θα πήγαινα κατευθείαν στη φυλακή, λόγω των δηλώσεων που είχα κάνει στη Σύνοδο.
»Τρία χρόνια πριν, με αφορμή τους γάμους του Κωνσταντίνου και της Άννας Μαρίας, είχα πάει στη Δανία και είχα πάρει συνεντεύξεις από τον πρωθυπουργό Κραγκ, αξιωματούχους, και τη βασιλική οικογένεια. Η δανική κυβέρνηση τότε είχε μεγάλο πρόβλημα με τη Φρειδερίκη. Στη συνέντευξή μου μαζί του, ο Κραγκ βρήκε έναν ωραίο τρόπο να την επικρίνει. Εγώ τον ρώτησα: «Ποιος είναι ο ρόλος της βασιλομήτορος στη Δανία;». Βέβαια, η Δανία δεν είχε βασιλομήτορα τότε. Έκανα το ερώτημα σκόπιμα, και αυτός απάντησε: «Εμείς δεν αναγνωρίζουμε κανένα δικαίωμα στη βασιλομήτορα» και «είναι απαράδεκτο να παρεμβαίνει στα πολιτικά πράγματα». Αυτό εξόργισε τη Φρειδερίκη. Όταν οι Δανοί έφυγαν, τους συνόδευσα στο αεροδρόμιο του Ελληνικού. «Εμείς θα φύγουμε», μου είπαν, «και δεν θα έχουμε προβλήματα μ’ αυτή τη γυναίκα. Εσύ όμως θα μείνεις, και μπορεί να έχεις. Αν τυχόν χρειαστείς τίποτα, θα είμαστε στη διάθεσή σου». «Ευχαριστώ» είπα. Δεν περίμενα αυτά που θα ακολουθούσαν.
»Θυμήθηκα αυτή τη συνομιλία, και με τα λίγα λεφτά που είχα, τηλεφώνησα στο διπλωματικό γραφείο του Κραγκ. Μίλησα με τους πρέσβεις Τίλιτς και Μόλερ. «Τηλεφωνώ από τη Βαρσοβία», είπα, «και θέλω να μιλήσω στον πρωθυπουργό». «Βρίσκεται σε υπουργικό συμβούλιο», μου απάντησαν. «Θαυμάσια», είπα εγώ. «Επειδή αυτό που θέλω θα χρειαστεί υπουργική απόφαση, είναι ευκαιρία να τελειώνουμε». Μίλησα με τον Κραγκ, του εξήγησα την κατάσταση και του ζήτησα βοήθεια. «Μείνε εκεί που είσαι και περίμενε», μου είπε. Μετά από λίγη ώρα, που μου φάνηκε αιώνας, ήρθε ο Δανός πρέσβης στο δωμάτιό μου. Μου έδωσε αεροπορικό εισιτήριο και διαβατήριο. Αλλά δεν μπορούσα να φύγω από το ξενοδοχείο, γιατί με παρακολουθούσε η μυστική αστυνομία. Οι Δανοί είχαν καταστρώσει ένα σχέδιο, με τη συμμετοχή του προσωπικού της πρεσβείας. Ο πρέσβης, ο σύμβουλος, οι γραμματείς και οι ακόλουθοι, με έβαλαν στη μέση. Για να με σταματήσουν οι αστυνομικοί θα έπρεπε να τους χτυπήσουν, και αναπόφευκτα να δημιουργήσουν διπλωματικό επεισόδιο. Δεν το έκαναν. Έτσι με φυγάδευσαν στη λιμουζίνα της πρεσβείας, που θεωρείτο δανικό έδαφος, χωρίς να μας πειράξει κανένας. Με πήγαν στο αεροδρόμιο, όπου πήρα το αεροπλάνο της SAS για τη Δανία. Τελικά έφτασα στην Ουάσινγκτον 1η Οκτωβρίου του '67.
Γι’ αυτό σας λέω: Ποτέ μην υποτιμάτε την αξία των ανθρωπίνων σχέσεων.»
One-Man Lobby

Αν υπάρχει ένα πράγμα που έχει μάθει καλά ο Ηλίας Δημητρακόπουλος, είναι η αξία των ανθρώπινων σχέσεων. Γεννημένος στην Αθήνα την 1η Δεκεμβρίου του 1928, έγινε ο νεότερος φυλακισμένος των φυλακών Αβέρωφ από τις κατοχικές δυνάμεις το '43, ο νεότερος πολιτικός συντάκτης της Καθημερινής του Γεωργίου Βλάχου το '50, και τελικά ένας από τους διασημότερους (και ισχυρότερους) δημοσιογράφους της χώρας. Έφερε πίσω το Μακάριο από την εξορία του στις Σεϋχέλες, συνετέλεσε στην εκλογική ήττα του Καραμανλή το '63, και έγραψε το βιβλίο «Η Απειλή Δικτατορίας», στο οποίο 18 σημαντικά πολιτικά πρόσωπα των ΗΠΑ μιλούσαν για το πολιτικό πρόβλημα της Ελλάδας και προειδοποιούσαν για μια επερχόμενη χούντα. Ήταν το πρώτο βιβλίο που απαγόρευσε και έστειλε στην πυρά ο Παπαδόπουλος. 


«Το πρωί της 21ης Απριλίου, όταν τα αμερικανικά τανκς κατέβηκαν στον δρόμο των Αθηνών, το Δόγμα Τρούμαν, που έλεγε ότι οι ΗΠΑ θα βοηθήσουν κάθε χώρα που απειλείται από μια ένοπλη μειοψηφία, κατέρρευσε» λέει σήμερα ο Ηλίας Δημητρακόπουλος. «Η αγωνία μου ήταν ότι η δικτατορία θα κρατούσε 40 χρόνια, σαν του Σαλαζάρ. Και ήξερα ότι η μάχη ήταν στη Ουάσινγκτον, όχι στην Ευρώπη».
Φτάνοντας στην Ουάσινγκτον από τη Δανία, ο Δημητρακόπουλος έπιασε αμέσως δουλειά. Ο στόχος του ήταν η δυσφήμηση της χούντας και η αποκάλυψη των κύκλων που την στήριζαν. Μόνο όπλο του, το ανελέητο lobbying –οι «ανθρώπινες σχέσεις».
«Στη Ουάσινγκτον είχα πολλούς εχθρούς και πολλούς συμμάχους. Η γραφειοκρατία ήταν εναντίον μου. Η πλειοψηφία των Ελληνοαμερικανών, που υποστήριζε τη χούντα, το ίδιο. Είχα όμως τρεις πανίσχυρους συμμάχους: Τη Γερουσία των ΗΠΑ και τη Βουλή των Αντιπροσώπων, και τα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης». Ο Δημητρακόπουλος πηγαινοερχόταν στις ΗΠΑ τα προηγούμενα 17 χρόνια, και είχε δημιουργήσει έναν πολύτιμο κύκλο επαφών.
«Στην Αμερική είχα δημιουργήσει τη φήμη ενός πολύ καλά πληροφορημένου ανθρώπου. Είχα διασυνδέσεις που κανείς άλλος δεν είχε, είχα θάρρος, και ήμουν οργανωμένος άνθρωπος. Ο ένας γερουσιαστής με γνώριζε σε κάποιον άλλο. Δεν τους απασχολούσα με θεωρίες και αναλύσεις. Προσπαθούσα σε μία σελίδα ενός μνημονίου να τους δώσω μερικά βασικά στρατηγικά επιχειρήματα, τους λόγους για τους οποίους η πολιτική τους θα στρεφόταν τελικά εναντίον των ΗΠΑ, με τη δημιουργία αντιαμερικανισμού στην Ελλάδα».
Η χούντα του Καραμανλή

Η ελληνική δικτατορία έχει αποδοθεί σε πολλές αιτίες. Στο κέντρο όλων των θεωριών, βρίσκεται η ενεργή συμμετοχή των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών. Τα πράγματα όμως δεν έγιναν ακριβώς έτσι. Οι ΗΠΑ γνώριζαν ότι θα γίνει πραξικόπημα στην Ελλάδα, και πράγματι δεν έκαναν τίποτα για να το σταματήσουν. Το άλλοθί τους όμως προερχόταν από μια αναπάντεχη πηγή. Ο Ηλίας Δημητρακόπουλος το έμαθε λίγους μήνες μετά την άφιξή του στην Ουάσινγκτον.
«Το Φεβρουάριο του ‘67», μου λέει, «ο Κωνσταντίνος Καραμανλής βρισκόταν σε κρουαζιέρα στην Καραϊβική, μαζί με τον εφοπλιστή Θεοδωρακόπουλο. Κάποια στιγμή έφυγε, και έφτασε μυστικά στη Νέα Υόρκη. Συνάντησε τον Λόρις Νόρσταντ, ο οποίος επί 7 χρόνια ήταν Αρχιστράτηγος των δυνάμεων του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη. Ο Καραμανλής του πρότεινε να εισηγηθεί στη Ουάσινγκτον μία στρατιωτική λύση του ελληνικού πολιτικού προβλήματος, υπό την ηγεσία του ίδιου. Αυτή η πρόταση είχε πολλές συνέπειες, γιατί αφαίρεσε από το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ των τελευταίο ηθικό ενδοιασμό που μπορεί να είχε για χούντα στην Ελλάδα. Ο ίδιος ο Καραμανλής, ο αρχηγός της ελληνικής δεξιάς, τους έλεγε να κάνουν δικτατορία».
Το Φεβρουάριο του ‘68, ο Δημητρακόπουλος προέτρεψε τους φίλους του γερουσιαστές Γουέιν Μορς του Όρεγκον, Κουέντιν Μπέρντικ της Βόρειας Ντακότα, και Φρανκ Μος της Γιούτα να ζητήσουν ενημέρωση για την ελληνική κατάσταση, με αφορμή την αποτυχία του βασιλικού αντικινήματος. Για το θέμα έγινε Executive Session, μια συνεδρίαση στην οποία οι γερουσιαστές πήραν όσες πληροφορίες ήθελαν, αλλά δεν είχαν δικαίωμα να τις δημοσιοποιήσουν εκ των υστέρων. Κατά τη διάρκεια της συνομιλίας οι εκπρόσωποι της εκτελεστικής εξουσίας είπαν «Τι φωνάζει ο Δημητρακόπουλος, τη στιγμή που ο ίδιος ο αρχηγός της ελληνικής δεξιάς μας συνέστησε δικτατορία», και το θέμα έκλεισε.
«Μετά από λίγες μέρες με κάλεσε ο Γουέιν Μορς και μου είπε "Θέλω να μου δώσεις το λόγο της τιμής σου πως ότι σου πω θα ξεχαστεί και δεν θα το χρησιμοποιήσεις με κανένα τρόπο πριν πεθάνω ή στο επιτρέψω". Έτσι, από το Φεβρουάριο του '68 ήμουν κάτοχος ενός φοβερού μυστικού, το οποίο δεν μπορούσα να αποκαλύψω».
Και εκτός από αυτό, ο Δημητρακόπουλος κατάλαβε ότι δεν αρκούσε να επικαλείται το φιλότιμο ή την ηθική των Αμερικανών. Έπρεπε να βρει σκληρά στοιχεία που να ξεγυμνώνουν την προστασία που έδιναν στο δικτατορικό καθεστώς της Αθήνας.
Το μυστικό αποκαλύφθηκε τελικά το 1974, όταν ο Σάιρους Σούλτσμπέργκερ των Τάιμς της Νέας Υόρκης έγραψε τα απομνημονεύματά του. Ο Καραμανλής δεν αντέδρασε. «Ο Μορς είχε πεθάνει, αλλά εγώ είχα επιστολές από τους άλλους δύο, που επιβεβαίωναν την αποκάλυψη του Σούλτσμπεργκερ. Κανονικά ο Καραμανλής θα έπρεπε να μηνύσει τον εκδοτικό οίκο του Σούλτσμπεργκερ –αλλά δεν έκανε τίποτα. Τότε έγινε μία κολοσσιαία επιχείρηση μεταξύ Αθηνών και Ουάσινγκτον. Η κυβέρνηση του ρεπουμπλικάνου Φορντ ήθελε να προστατεύσει τον Καραμανλή από τις αποκαλύψεις του Νόρσταντ. Για αντάλλαγμα, ήθελε τη βοήθεια του Καραμανλή να αποκρύψει τη χρηματοδότηση του (επίσης ρεπουμπλικάνου) Νίξον από την ελληνική ΚΥΠ. Ο Καραμανλής τους κάλυψε. Έτσι, μου έριξε πίσω την επιβεβαίωση της ελληνικής πτυχής του Watergate από το '75 στο '83».
Όλοι Οι Άνθρωποι του Προέδρου

Το Νοέμβριο του 1968, ο ρεπουμπλικάνος Ρίτσαρντ Νίξον κέρδισε τις εκλογές και έγινε ο 37ος Πρόεδρος των ΗΠΑ. Για να τα καταφέρει, μεταξύ άλλων υπονόμευσε τις ειρηνευτικές συνομιλίες του Παρισιού για τον τερματισμό του πολέμου του Βιετνάμ, (η αποτυχία των οποίων παρουσιάστηκε ως ήττα του αντιπάλου του στις εκλογές Χιούμπερτ Χάμφρεϊ), και δέχτηκε παράνομη χρηματοδότηση από τη χούντα των Αθηνών.
Ο Τομ Πάπας, ένας πλούσιος και πανίσχυρος ελληνοαμερικανός, υπέρμαχος της χούντας και καλός φίλος του Νίξον, αυτός που ουσιαστικά επέβαλε την τοποθέτηση και διατήρηση του πρέσβη Χένρι Τάσκα στην Αθήνα, ήταν ο ενδιάμεσος για τη χρηματική συναλλαγή. Τα λεφτά, 549.000 δολάρια (ποσό μεγάλο για την εποχή), δόθηκαν σε τρεις δόσεις από τον διευθυντή της ΚΥΠ Μιχάλη Ρουφογάλη στον Πάπας, ο οποίος τα προώθησε στον Τζον Μίτσελ, campaign manager του Νίξον. Η χρηματοδότηση υποψηφίου από μια ξένη κυβέρνηση ήταν φυσικά παράνομη. Τα δε χρήματα προέρχονταν από τον προϋπολογισμό της ΚΥΠ, η οποία τρεφόταν κατά κύριο λόγο από τη CIA. Με άλλα λόγια, λεφτά της κρατικής Μυστικής Υπηρεσίας έφτασαν στα ταμεία ενός υποψηφίου, έστω και έμμεσα, πράγμα επίσης παράνομο.
Το τρομερό μυστικό παρέμενε μυστικό, μέχρι που έφτασε στα αυτιά του Ηλία Δημητρακόπουλου. Τότε ξεκίνησε ένα από τα συναρπαστικότερα πολιτικά θρίλερ του αιώνα μας.
«Άρχισα να υποπτεύομαι ότι κάτι συμβαίνει από τη συμπεριφορά του Σπύρου Άγκνιου. Τον γνώρισα μέσω της Λουίζ Γκόρ, ξαδέρφης του Αλ Γκορ, και πολύ σημαντικής φιγούρας στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα την εποχή εκείνη. Τότε ο Άγκνιου ήταν απλός κυβερνήτης του Μέριλαντ, και μου υποσχέθηκε ότι δεν θα ήταν μαζί μου, αλλά ούτε και εναντίον μου. Θα παρέμενε ουδέτερος. Όταν ο Νίξον τον επέλεξε για αντιπρόεδρο (σ.σ. μια απόφαση που χαρακτηρίστηκε «η πιο παρανοϊκή από τότε που ο Νέρωνας ανακήρυξε το άλογό του Ύπατο»), το θέμα πήρε άλλη διάσταση. Στην πρώτη του συνέντευξη ως υποψήφιος αντιπρόεδρος στο National Press Club, όπου πήγα με τη Λουίζ Γκορ, όταν ρωτήθηκε για την ελληνική στρατιωτική δικτατορία έβγαλε ένα χαρτάκι, και διάβασε την πιο γλοιώδη φιλοχουντική δήλωση που έγινε ποτέ από αμερικανό. Από τότε άρχισα να αναρωτιέμαι τι έκανε τον Άγκνιου να αλλάξει. Ψάχνοντας κατά Δημητρακοπουλέικο τρόπο, αποκάλυψα το θέμα της χρηματοδότησης της προεκλογικής εκστρατείας του Νίξον».
Ο Δημητρακόπουλος είχε στα χέρια του εκρηκτικό υλικό –το θέμα ήταν δυναμίτης για το αμερικανικό σύστημα, και μια σπουδαία ευκαιρία να πλήξει αυτούς που στήριζαν τη χούντα. Αμέσως στράφηκε στους φίλους του. «Όταν επιβεβαίωσα τις πληροφορίες μου», θυμάται, «ζήτησα τη βοήθεια του κυβερνήτη της Καλιφόρνια Έντμουντ «Πατ» Μπράουν, για να έρθω σε επικοινωνία με τον Πρόεδρο του Δημοκρατικού Κόμματος, Λάρι Ο’ Μπράιαν. Ο Πατ, αφού επικοινώνησε μαζί του, μου είπε ότι ο Ο’ Μπράιαν θέλει να με δει, αλλά θέλει να ξέρει ποιο είναι το θέμα. Εγώ τότε είχα δίλημμα. Υποψιαζόμουν ότι η CIA παρακολουθούσε τα τηλέφωνά μου, αλλά ταυτόχρονα έπρεπε να δω τον Ο’ Μπράιαν. Οπότε τον πήρα και του είπα περί τίνος πρόκειται».
Φυσικά, η CIA πράγματι τον παρακολουθούσε: Όταν ο Νίξον και ο Άγκνιου εξελέγησαν, το δεύτερο θέμα για το οποίο τους ενημέρωσε ο Διευθυντής του FBI Τζ. Έντγκαρ Χούβερ ήταν η τηλεφωνική επικοινωνία του Δημητρακόπουλου με τον κυβερνήτη Μπράουν. Ήταν η αρχή του πολέμου της κυβέρνησης των ΗΠΑ κατά του «έλληνα συνωμότη».
«Είδα τον Λάρι Ο’ Μπράιαν δύο φορές, το δε επιτελείο του με επισκέφθηκε τρεις φορές. Του είπα τα πάντα, και με ρώτησε πως αποδεικνύονται όλα αυτά. Του είπα ότι ο ταχύτερος τρόπος θα ήταν να πάει στον Λίντον Τζόνσον και να του πει να καλέσει τον Ρίτσαρντ Χελμς, το διευθυντή της CIA, τον οποίο ο ίδιος είχε διορίσει, και να τον ρωτήσει αν έχουν έτσι τα πράγματα. Ο Χελμς αναγκαστικά θα του έλεγε αλήθεια. Αυτός ήταν ο ευκολότερος τρόπος. Ο Ο’ Μπράιαν αυτό έκανε, αλλά ο Τζόνσον αρνήθηκε να βοηθήσει. Σύμφωνα με ένα βιβλίο του ιστορικού Ρόμπερτ Ντάλεκ (σ.σ. The Flawed Giant, 1999), ο Λίντον Τζόνσον δεν με συμπαθούσε, επειδή με θεωρούσε "troublemaker", πράγμα σωστό. Δεύτερον, είχε δικά του προβλήματα, και νόμιζε ότι ο Νίξον θα προσπαθούσε να τον εκβιάσει. Ήθελε να έχει αυτό το συμβάν στα χέρια του, για να το χρησιμοποιήσει ενάντια οποιουδήποτε εκβιασμού. Ο Ο’ Μπράιαν με ρώτησε αν υπάρχει άλλος τρόπος. Του είπα να στείλει δύο απεσταλμένους στην Αθήνα, κι εγώ θα τους φέρω σε επαφή με τις πηγές μου. Τελικά αποφάσισαν ότι κάτι τέτοιο είναι πολύ ριψοκίνδυνο. Με ρώτησαν ξανά αν έχω άλλο τρόπο. Είπα ότι μπορώ να φέρω τις πηγές μου από την Ελλάδα, αλλά δεν έχω τους οικονομικούς πόρους να τους φιλοξενήσω. Ο Ο’ Μπράιαν μου είπε «Ελάιας, αν κερδίσουμε τις εκλογές δεν θα υπάρξει πρόβλημα. Αν όμως χάσουμε…»
Στις 31 Οκτωβρίου του ’68 πέντε μέρες πριν από τις εκλογές, ο Λάρι Ο’ Μπράιαν έβγαλε επίσημη ανακοίνωση που ζητούσε εξηγήσεις από το Νίξον για τις σχέσεις με τον Τομ Πάπας, αν και δεν είχε βρει τρόπο να επιβεβαιώσει αυτά που του είπε ο Ηλίας Δημητρακόπουλος. «Με εμπιστεύτηκε. Με εμπιστεύτηκε απόλυτα».
Παρ’ όλα αυτά, ο Νίξον κατάφερε να κερδίσει τον Χιούμπερτ Χάμφρεϊ με μικρή διαφορά. Το μυστικό του Δημητρακόπουλου εξακολουθούσε να παραμένει μυστικό για το ευρύ κοινό, ελλείψει αποδείξεων. Τρία χρόνια αργότερα, στις 12 Ιουλίου του 1971, και μετά από πιέσεις του Έλληνα δημοσιογράφου, η Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής ξεκινά ανακρίσεις για το θέμα της ελληνικής δικτατορίας. Ο Ηλίας Δημητρακόπουλος ήταν βασικός μάρτυρας στην πρώτη συνεδρίαση. «Καθώς μιλούσα για την υπόθεση Πάπας, ο Μπέντζαμιν Ρόζενταλ, πρόεδρος της επιτροπής, με διέκοψε και μου ζήτησε να ετοιμάσω ένα μνημόνιο για τις σχέσεις των αδερφών Πάπας με την κυβέρνηση Νίξον. Όταν τελείωσε η συνεδρίαση, ο Τζον Μίτσελ, που ήταν πια υπουργός Δικαιοσύνης, έστειλε τους πράκτορές του στο γραφείο του Ρόζενταλ και ζήτησε την κατάθεσή μου. Βάσει των διατάξεων του Κογκρέσου, αυτό δεν επιτρέπεται παρά μόνο όταν εκδοθεί ο τόμος με όλα τα κείμενα, οπότε μπορεί να το αγοράσει οποιοσδήποτε. Με παίρνει τηλέφωνο ο Ρόζενταλ και μου λέει ότι έχουν έρθει πράκτορες του Internal Division του Μίτσελ, και ζητούν την κατάθεσή μου. Εγώ είπα "δώστε τη, δεν έχω να χάσω τίποτα"».
Με αυτό τον τρόπο, ο Νίξον έμαθε ότι ο Δημητρακόπουλος πρόκειται να καταθέσει ένα μνημόνιο με όσα ξέρει για τις «βρώμικες» πηγές χρηματοδότησής του. «Λίγες μέρες πριν καταθέσω το μνημόνιο», θυμάται ο Δημητρακόπουλος, «με επισκέφθηκε ο Μόρι Τσοτνερ, που ήταν πρωτοπαλίκαρο του Νίξον. Έξυπνος, επικίνδυνος άνθρωπος. Μου ζήτησε να μην καταθέσω το μνημόνιο. «Ο Πάπας είναι φίλος του Προέδρου», είπε, «μην το κάνεις. Θα είναι σοβαρό πρόβλημα». Φυσικά υπέβαλα το μνημόνιο, που ήταν περίπου 10 σελίδες. Στην τελευταία παράγραφο, έγραφα το εξής: «Τέλος, καταθέτω για τη διευκόλυνση της υπο-Επιτροπής, τεκμηριωμένες αποδείξεις που υποστηρίζουν τις παραπάνω καταγγελίες». Όταν ο Νίξον, ο Μίτσελ και ο Άγκνιου πήραν στα χέρια τους αυτό το μνημόνιο, δεν τους ενδιέφερε τι έλεγε από πάνω –μόνο η τελευταία παράγραφος. Ποια ήταν αυτά τα στοιχεία; Τι είχε δώσει ο Δημητρακόπουλος στο Κογκρέσο και στο Λάρι Ο’ Μπράιαν που δεν ξέρουμε; Αυτή ήταν η γένεση του Γουότεργκεϊτ».
Στις 17 Ιουνίου του 1972, στις 2:30 το πρωί, πέντε άντρες συνελήφθησαν στο κτίριο Γουότεργκεϊτ, όπου βρίσκονταν τα γραφεία του Δημοκρατικού Κόμματος. Στην αρχή κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει ότι αυτή ήταν η αφετηρία του μεγαλύτερου σκανδάλου στην ιστορία των ΗΠΑ. Καθώς οι εβδομάδες περνούσαν και οι εκλογές του Νοεμβρίου πλησίαζαν, οι δημοσιογράφοι Μπομπ Γούντγουορντ και Καρλ Μπέρνστιν της Ουάσινγκτον Ποστ άρχισαν να αποκαλύπτουν σιγά σιγά την αλήθεια.
Σύμφωνα με την Ποστ, αποστολή των πέντε ήταν να ρυθμίσουν ένα μηχανισμό υποκλοπών που είχαν εγκαταστήσει στο κτίριο από το Μάιο, και να φωτογραφίσουν στοιχεία των Δημοκρατικών. Σύμφωνα με πολλούς μελετητές, μεταξύ των οποίων και ο έγκυρος ιστορικός Στάνλεϊ Κάτλερ, που έχει γράψει το «Wars Of Watergate», τα στοιχεία που έψαχναν ήταν αυτά που είχε δώσει ο Ηλίας Δημητρακόπουλος στον Λάρι Ο’ Μπράιαν.
«Το ενδιαφέρον είναι», λέει ο ίδιος, «ότι αυτός που πλήρωσε για να εξαγοραστεί η σιωπή των διαρρηκτών, ήταν ο Τομ Πάπας».
Σχέδιο Δολοφονίας

Η «θορυβώδης» δράση του Ηλία Δημητρακόπουλου δεν θα μπορούσε να περάσει χωρίς συνέπειες. Ο Έλληνας δημοσιογράφος χτυπούσε ανελέητα μεγάλα πολιτικά συμφέροντα της Ουάσινγκτον. Ήταν επόμενο οι εχθροί του να μην μείνουν μόνο στις παρακολουθήσεις τηλεφωνικών συνδιαλέξεων και στις «φιλικές» προειδοποιήσεις.
Το Δεκέμβριο του 1970, πέθανε στην Αθήνα από πνευμονία ο τυφλός πατέρας του Δημητρακόπουλου. «Ήταν ο τελευταίος μου σύνδεσμος με το παρελθόν», θυμάται. Δεν είχε άλλη οικογένεια στην Ελλάδα. Αποφάσισε να καταθέσει αίτηση (του είχαν αφαιρέσει την ελληνική ιθαγένεια) για να ταξιδέψει στην Ελλάδα με ειδική άδεια. Οι φίλοι του Φρανκ Μος, Κουέντιν Μπέρντικ και Μάικ Γκράβελ (γερουσιαστής της Αλάσκα) έσπευσαν να τον βοηθήσουν. Ενώ ο Δημητρακόπουλος περίμενε υπομονετικά τις αρχές να ανταποκριθούν, ένα όργιο διαβουλεύσεων εκτυλισσόταν στο παρασκήνιο. Τηλεγράφημα του Τζόζεφ Σίσκο, βοηθού του Κίσινγκερ στο υπουργείο Εξωτερικών, προς τον πρέσβη Τάσκα αναφέρει: «Αν η ελληνική κυβέρνηση επιτρέψει την είσοδο στο Δημητρακόπουλο, είναι σαφές ότι πρέπει να αποφύγουμε να εγγυηθούμε τη δυνατότητά του να βγει από τη χώρα». Ο Τάσκα απαντούσε ότι «[ο Δημητρακόπουλος] θα μπορούσε ακόμα και να επιχειρήσει τη διοργάνωση κάποιας βίαιης εκδήλωσης, όπως μια αυτοσχέδια μικρή βόμβα».
«Με παγίδευαν», μου λέει ο υποψήφιος "βομβιστής". «Θα με σκότωναν και θα έλεγαν ότι είχα πάει με βόμβα. Ο Κίσινγκερ ουδέποτε διέψευσε οτιδήποτε από όλα αυτά». Εκείνο τον καιρό βέβαια ο Δημητρακόπουλος δεν ήξερε τίποτα για αυτά τα τηλεφωνήματα, και ήταν έτοιμος να δεχτεί την άδεια της ελληνικής κυβέρνησης να ταξιδέψει, όποτε αυτή ερχόταν. Τότε, ένα Σάββατο πρωί, χτύπησε το τηλέφωνό του. Στην άλλη άκρη της γραμμής ήταν ο γερουσιαστής Έντουαρντ Κένεντι. «Με πήρε τηλέφωνο ο ίδιος και μου είπε "Ελάιας, ακόμα κι αν σου εγγυηθούμε ασφαλή μετάβαση και επιστροφή, μην πας. Δεν μπορώ να σου πω γιατί, αλλά άκουσέ με, μην πας". Αυτό με συγκλόνισε. Ήταν η πρώτη φορά που φοβήθηκα πραγματικά για τη ζωή μου».
Ο Ηλίας Δημητρακόπουλος δεν πήγε στην Ελλάδα το Δεκέμβριο του ’70. Για πολλά χρόνια προσπαθούσε να εξασφαλίσει τα έγγραφα από τα οποία θα μάθαινε τι ακριβώς είχε συμβεί. Αυτό ήταν δύσκολο, επειδή ο Κίσινγκερ πήρε μαζί του όλα τα έγγραφα φεύγοντας από το Λευκό Οίκο, έκανε αντίγραφα που κράτησε ο ίδιος, και τα κατέθεσε στη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου από όπου δεν επιτρέπει τη δημοσιοποίησή τους πριν από το θάνατό του. «Ξέρω ότι έχει το φάκελο που με αφορά, γιατί έχω χιλιάδες έγγραφα που λένε «cc. Kissinger». Δηλαδή τα έχει πάρει. Όταν έγινε ο Κάρτερ Πρόεδρος των ΗΠΑ, οι κανόνες για τη διακίνηση των εγγράφων χαλάρωσαν λίγο. Ζήτησα το υλικό για μια ακόμα φορά. Είπαν στους δικηγόρους μου ότι δεν μπορούν να μας δώσουν έγγραφα, γιατί τα έχει πάρει ο Κίσινγκερ. Αλλά μπορούσαν να μας δώσουν τα ευρετήρια. Και τα πήραμε».
Εκεί, ανάμεσα σε χιλιάδες καταγραφές, υπήρχε και η εξής:
7024513 ΕΓΓΡΑΦΟ 5 ΑΠΟ 5 ΣΕΛ 1 ΑΠΟ 1
ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ ΓΝΩΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΓΕΡ/ΣΤΕΣ ΜΠΕΡΝΤΙΚ ΓΚΡΑΒΕΛ ΣΕΤ.
ΘΑΝΑΤΟΣ Κ. ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΦΥΛΑΚΗ ΑΘΗΝΩΝ ΗΜ/ΝΙΑ 701218.
Οι δικηγόροι του Ηλία Δημητρακόπουλου προσπάθησαν λυσσαλέα να πάρουν το συγκεκριμένο έγγραφο από τον Κίσινγκερ. Μετά από επτά χρόνια, οι δικηγόροι του τελευταίου απάντησαν με ένα λιτό «Τα στοιχεία δεν ανευρέθησαν».
Σχέδιο Δολοφονίας 2: Πόλεμος Λάσπης

Ο Χένρι Κίσινγκερ δεν είναι από τους ανθρώπους που εγκαταλείπουν εύκολα. Δεν είναι συνηθισμένος άνθρωπος, και δεν ήταν συνηθισμένος πολιτικός. Τον καιρό που ήταν Υπουργός Εξωτερικών ήταν ταυτόχρονα και Πρόεδρος της Επιτροπής των 40, μιας οργάνωσης που ήλεγχε και συντόνιζε όλες τις Μυστικές Υπηρεσίες των ΗΠΑ. Μέλη της ήταν "διαμάντια" σαν τον Τζον Μίτσελ.
«Το Γενάρη του 1972», θυμάται ο Ηλίας Δημητρακόπουλος, «έγινε ένα επίσημο γεύμα στο πιο αριστοκρατικό κλαμπ της Ουάσινγκτον, στο οποίο παραβρέθηκε η Λουίζ Γκορ, ο πρώην Πρόεδρος Τζορτζ Μπους, που τότε ήταν πρεσβευτής στον ΟΗΕ. και πολλοί άλλοι. Εγώ δεν ήμουν. Κατά τη διάρκεια του γεύματος ο Τζον Μίτσελ επιτέθηκε στη Λουίζ Γκορ, παρουσία όλων στο τραπέζι. Απειλούσε ότι θα με απελάσει, θα με καταστρέψει, γιατί επιτίθεμαι "στον φίλο Τομ Πάπας". Αναστατωμένη η Λουίζ Γκορ μου έγραψε: "Καθ’ όλη τη διάρκεια του γεύματος ο Μίτσελ επιτιθόταν σε μένα και εσένα, επειδή εσύ πολεμάς τον Τομ Πάπας. Ήταν ντροπιαστικό και ανεξέλεγκτο"».
Ήταν ακόμα πεντακάθαρο δείγμα της εικόνας που υπήρχε στα υψηλότερα κλιμάκια της κυβέρνησης για το πρόσωπο του Δημητρακόπουλου. «Ο Τζον Μίτσελ ήταν ένας έξυπνος δικηγόρος της Νέας Υόρκης που ήξερε πολλά. Ήταν κακή επιρροή για τον Νίξον», λέει, και συμπληρώνει γελώντας: «λες και τη χρειαζόταν». Ακόμα, ο Τζον Μίτσελ ήταν ο πρώτος Υπουργός Δικαιοσύνης που πήγε φυλακή.
Οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ, το FBI, το ίδιο το Υπουργείο Εξωτερικών, ξεκίνησαν από αρκετά νωρίς τα αντίμετρα κατά του Δημητρακόπουλου. Οι στόχοι και οι επιδιώξεις της όλης επιχείρησης μπορούν να περιγραφούν συνοπτικά από το παρακάτω απόσπασμα τηλεγραφήματος του πρέσβη Τάσκα τον Ιούλιο του ’71:
«Εδώ και καιρό πιστεύω ότι ο Δημητρακόπουλος είναι επικεφαλής πολύ καλά οργανωμένης συνωμοσίας που χρήζει διερεύνησης. Είδαμε πόσο αποτελεσματικά μάχεται κατά της πολιτικής μας στην Ελλάδα. Σκοπός του είναι να βλάψει τις σχέσεις μας με την Ελλάδα, να υπονομεύσει με τη συμμαχία του ΝΑΤΟ και να αποδυναμώσει τη θέση των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο».
«Με είπαν πράκτορα, κομμουνιστή, κάθε λασπολογία που μπορείτε να φανταστείτε. Το FBI με ανακάλυψε ακόμα και ένα υποτιθέμενο ειδύλλιο με τη Λουίζ Γκορ, για να με συκοφαντήσει». Και ο πόλεμος δεν προερχόταν μόνο από τις μυστικές υπηρεσίες. «Η ΑΧΕΠΑ είχε οργανώσει ειδική επιτροπή, την Greek Proclamation Committee, με σκοπό την εξόντωσή μου. Έγραφαν γράμματα στους βουλευτές, τους γερουσιαστές, τις εφημερίδες, τους φίλους μου, και με συκοφαντούσαν. Υπήρχε μια συνεχής μάχη, με σκοπό να με σκοτώσουν, ή να με δυσφημήσουν, να με υπονομεύσουν…»
Το Φεβρουάριο του 1974 ο Ιωαννίδης, τον οποίο ο Τάσκα αποκαλούσε «μπάτσο», βρισκόταν στο τιμόνι της Ελλάδας. «Τότε ήξερα πλέον ότι έχω να κάνω με τρελούς στην Αθήνα. Και ήξερα ότι το μίσος του Κίσινγκερ ήταν ανεξέλεγκτο». Τότε έφτασε στις ΗΠΑ ο νέος πρέσβης της Ελλάδας, Κωνσταντίνος Παναγιωτάκος. Στα απομνημονεύματά του «Στην Πρώτη Γραμμή Άμυνας», που δημοσιεύτηκαν πέντε χρόνια αργότερα, αναφέρει:
«Ενημερώθηκα για κάποια σχέδια σχετικά με την απαγωγή και τη μεταφορά του Ηλία Δημητρακόπουλου στην Ελλάδα, τα οποία μου θύμισαν μεθόδους της ΚGB».
Σύμφωνα με πληροφορίες που έχουν έρθει στο φως από το προσωπικό της πρεσβείας εκείνη την εποχή, το σχέδιο περιλάμβανε την απαγωγή του Δημητρακόπουλου και την επιβίβαση σε ελληνικό υποβρύχιο της Νατοϊκής δύναμης που στάθμευε στη Βιρτζίνια. Ο Χαράλαμπος Παπαδόπουλος, πολιτικός σύμβουλος στην πρεσβεία, κατέθεσε αργότερα ότι ο Χένρι Κίσινγκερ ήταν ενήμερος για την επιχείρηση, και πρόθυμος να την υποστηρίξει.
Ο Ηλίας Δημητρακόπουλος, που έμαθε πολύ αργότερα για όλα αυτά, επέζησε, και παρακολούθησε από την Ουάσινγκτον την κατάρρευση της χούντας (και μαζί και της ενότητας της Κύπρου) από μακριά. Επέστρεψε στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 1975.
Η Δίκη του Κίσινγκερ

Την Δευτέρα, 28 Μαϊου του 2001, ο δικαστής Ροζέ Λε Λουάρ έστειλε δικαστικούς κλητήρες στο ξενοδοχείο Ριτζ του Παρισιού για να επιδώσουν κλήτευση στον Χένρι Κίσινγκερ. Ο δικαστής Λε Λουάρ ερευνούσε την υπόθεση της εξαφάνισης πέντε Γάλλων πολιτών στη Χιλή επί Πινοσέτ, στα πλαίσια της επονομαζόμενης «Επιχείρησης Κόνδωρ», και καλούσε τον Κίσινγκερ, που τότε ήταν Υπουργός Εξωτερικών (και έχει αποδεδειγμένα συμμετάσχει στη δολοφονία ενός Χιλιανού στρατηγού του Αλιέντε) να καταθέσει για το θέμα. Ο Κίσινγκερ, με την κάλυψη των σωματοφυλάκων του, φυγαδεύτηκε από το Ριτζ, και έφυγε από τη Γαλλία χωρίς να καταθέσει. «Αυτό το συμβάν», λέει ο Ηλίας Δημητρακόπουλος «μαζί με την σύλληψη ηγετών όπως ο Πινοσέτ ή ο Μιλόσεβιτς, μου δημιουργούν αισιοδοξία. Πριν από πέντε χρόνια θα σας έλεγα ότι η προσαγωγή του Κίσινγκερ σε δίκη είναι όνειρο θερινής νυκτός. Τώρα δεν το πιστεύω αυτό».
Προς αυτή την κατεύθυνση λειτούργησε και η κυκλοφορία το βιβλίου «Η Δίκη του Χένρι Κίσινγκερ» του δημοσιογράφου Κρίστοφερ Χίτσενς (βλέπε και στήλη «Βιβλίο» στο Esquire 10), που περιγράφει τα εγκλήματα του πρώην Υπουργού στη Χιλή, την Καμπότζη, το Ανατολικό Τιμόρ, την Κύπρο, και προκάλεσε συζητήσεις σε όλες τις χώρες που κυκλοφόρησε. Πρωταγωνιστικό ρόλο στο βιβλίο έχει, φυσικά ο Ηλίας Δημητρακόπουλος. «Είναι όνειρό μου να δικαστεί ο Κίσινγκερ», λέει. "Δεν αμφισβητώ την εξυπνάδα ή τις ικανότητές του. Αμφισβητώ την ηθική του».
Πρόσφατα ο Κίσινγκερ, που δεν έχει αναλάβει επίσημο πόστο από το 1977, εκλήθη από τον Πρόεδρο Τζορτζ Μπους Τζούνιορ να ηγηθεί της επιτροπής που θα διερευνήσει την υπόθεση της 11ης Σεπτεμβρίου. Αρχικά δέχτηκε, αλλά λίγες μέρες αργότερα, παραιτήθηκε. Και είχε πολύ καλό λόγο. «Ο Κίσινγκερ δεν έχει καταθέσει ποτέ για τις οικονομικές συναλλαγές της εταιρίας συμβούλων Kissinger Associates, πουθενά. Οι ανακριτές της αρμόδιας επιτροπής της Γερουσίας, που θα τον ενέκριναν γι’ αυτό το πόστο, διεμήνυσαν στους δικηγόρους του ότι θέλουν να τον ρωτήσουν για τις οικονομικές του συναλλαγές. Ο Κίσινγκερ αρνήθηκε, επικαλούμενος το απόρρητο της σχέσης του με τους πελάτες. Οι οικογένειες των θυμάτων της 11ης Σεπτεμβρίου, που διάβασαν το βιβλίο του Χίτσενς, είπαν στην επιτροπή να τον ρωτήσει και για την υπόθεση του Σνάιντερ, την υπόθεση του Λατελιέρ, την υπόθεση του Δημητρακόπουλου». Πολύ λογικά, ο Κίσινγκερ επέλεξε να αποφύγει όλες αυτές τις ερωτήσεις. «Η παραίτησή του είναι μεγάλο πλήγμα γι’ αυτόν. Τελειώνει πλέον ο Κίσινγκερ. Ούτε η δική του γερουσία δεν τον εμπιστεύεται. Αυτό δεν τον κάνει λιγότερο έξυπνο ή γνώστη. Τον κάνει περισσότερο ανεπιθύμητο, σαν λεπρό».
Ένας ανεπιθύμητος, κουρασμένος γέρος άντρας, που έχει κάνει κακό σε τόσους ανθρώπους, σε τόσα έθνη, που πολέμησε σε τόσες μάχες και νίκησε, και τώρα έχει μείνει μόνος, αντιμέτωπος με μια τιμωρία που μπορεί, κάποτε, να έρθει. Σε ένα μικρό διαμέρισμα του Λυκαβηττού συνάντησα τον Έλληνα που τον αντιμετώπισε, πρόσωπο με πρόσωπο, μόνος, χωρίς υποστήριξη, με μόνο έπαθλο την ελευθερία μιας μικρής χώρας μερικές χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά.
«Αν γίνει αύριο η δίκη του Κίσινγκερ», λέει ο Ηλίας Δημητρακόπουλος, που σε λίγες μέρες θα επιστρέψει στην μόνιμη κατοικία του στην Ουάσινγκτον, «ο μόνος που μπορεί να καταθέσει επί προσωπικής βάσεως είμαι εγώ. Είναι έργο ζωής αυτό για μένα».
Μετά από χρόνια, το κείμενο που θα θυμίζει στους απανταχού ιστορικούς το ρόλο του Ηλία Δημητρακόπουλου είναι ένα αποχαρακτηρισμένο έγγραφο που περιέχει τα πρακτικά μιας συνάντησης του Υπουργού και των αναλυτών του στο Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ, στις 20 Μαρτίου του 1974, λίγους μήνες πριν το τέλος της χούντας. Όλα τα μεγάλα κεφάλια του Υπουργείου ήταν εκεί. Σε κάποιο σημείο της συνεδρίασης έλαβε χώρα η παρακάτω στιχομυθία ανάμεσα στον Χένρι Κίσινγκερ και τον πρέσβη Χένρι Τάσκα:
Κίσινγκερ: Γιατί είναι προς όφελος των ΗΠΑ να κάνουμε στην Ελλάδα αυτό που δεν έχουμε κάνει πουθενά αλλού: Να τους ζητήσουμε να δεσμευτούν στον Πρόεδρο ότι θα προχωρήσουν στον κοινοβουλευτισμό;
Τάσκα: Πιστεύω επειδή η Ελλάδα και οι Έλληνες, όσον αφορά την θέση τους στην κοινή γνώμη της Δυτικής Ευρώπης, αποτελούν μοναδική περίπτωση. Αν αναλογιστούμε το συνταγματικό καθεστώς της Ελλάδας, ή το ελληνικό λόμπι –όπως θες πές το-, διαπιστώνουμε ότι έχουν μια θέση στην Δυτική Ευρώπη και στις ΗΠΑ που η Βραζιλία, ή η Χιλή και οι άλλες χώρες δεν έχουν. Καμιά από αυτές τις χώρες δεν έχει ένα Δημητρακόπουλο, έναν Έλληνα πολιτικό πρόσφυγα που δραστηριοποιείται τα τέσσερα τελευταία χρόνια και ηγείται ενός δυναμικού αγώνα κατά της πολιτικής μας στην Ελλάδα.
«Εγώ τελειώνω τώρα», λέει ο Ηλίας Δημητρακόπουλος. «Το χρέος μου το έκανα. Αλλά φοβάμαι για το μέλλον. Αυτή δεν είναι η Αμερική που γνώρισα. Αυτό που έμαθα για την ανθρώπινη φύση, είναι ότι ποτέ δεν πρέπει να εγκαταλείπεις. Πάντοτε θα υπάρχει ένας Κράγκ, ένας Μπράουν. Όταν όλα φαίνονται μαύρα και σκοτεινά, πάντα υπάρχει μια αχτίδα φωτός. Ένας άνθρωπος μόνος, που τα βάζει με το κατεστημένο».
UPDATE: Ο Ηλίας Δημητρακόπουλος βραβεύτηκε από την Ελληνική Πολιτεία για την αντιδικτατορική του δράση στις 9 Ιανουαρίου του 2008.
UPDATE 2: Ο Ηλίας Δημητρακόπουλος πέθανε στις 17 Φεβρουαρίου του 2016 στη Ουάσινγκτον. Ήταν 88 χρονών.

05 October 2019

Οι επικούρειοι πάπυροι στο Herculaneum (Ηράκλεια) Καμπανίας

Με νέες τεχνικές, διαβάζουν πλέον την πίσω πλευρά των τυλιγμένων παπύρων

newsbeast.gr, 5/9/2019

Ιταλοί και άλλοι Ευρωπαίοι επιστήμονες κατάφεραν για πρώτη φορά, χρησιμοποιώντας μια υψηλής τεχνολογίας μη επεμβατική μέθοδο απεικόνισης, να δουν τμήματα του αρχαιοελληνικού κειμένου που βρίσκεται κρυμμένο στην πίσω πλευρά ενός από τους διάσημους παπύρους του Ηρακλείου (Herculaneum scrolls).

Οι εν λόγω πάπυροι, πολλοί από τους οποίους αφορούν έργα Ελλήνων φιλοσόφων, ανακαλύφθηκαν το 1752-54 σε αρχαιολογικές ανασκαφές στη λεγόμενη «βίλα των παπύρων» στο Ηράκλειο (αρχαίο Ερκολάνουμ-σημερινό Ερκολάνο) της Καμπανίας στην Ιταλία, κοντά στην Πομπηία. Η βίλα είχε καταστραφεί και θαφτεί στις στάχτες μετά την έκρηξη του γειτονικού ηφαιστείου του Βεζούβιου το 79 μ.Χ.

Σήμερα οι περίπου 1.840 πάπυροι φυλάσσονται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Νάπολης και στο Ινστιτούτο της Γαλλίας στο Παρίσι. Ουσιαστικά πρόκειται για την μοναδική αρχαία ελληνο-ρωμαϊκή βιβλιοθήκη που έχει διασωθεί και η οποία βρισκόταν σε ένα μικρό δωμάτιο της ρωμαϊκής βίλας. Είναι οι πρώτοι πάπυροι με ελληνική γραφή που βρέθηκαν σε αρχαιολογικές ανασκαφές.


Μετά την έκρηξη του Βεζούβιου, ένα κύμα καυτού αέρα, που έφθασε τους 320 βαθμούς Κελσίου, έκαψε τους ευαίσθητους παπύρους και τους άφησε απανθρακωμένους σε κατάσταση υπερβολικά ευάλωτη για να δοκιμάσουν οι ερευνητές να τους ανοίξουν και να τους διαβάσουν, χωρίς να διακινδυνεύσουν σοβαρά να τους καταστρέψουν. Έως τώρα επιχειρήθηκε να ανοιχθούν γύρω στους 800, αλλά συχνά το εγχείρημα είχε καταστροφικά ή περιορισμένα αποτελέσματα.

Όμως οι επιστήμονες συνεχίζουν -με ολοένα πιο σύγχρονες μεθόδους ψηφιακής τεχνολογίας- το εικονικό ξετύλιγμα και την ανάγνωση των παπύρων, κάνοντας συνεχώς νέες προόδους στο δύσκολο έργο τους.

Αυτή τη φορά, ερευνητές από την Ιταλία, τη Γαλλία, τη Γερμανία και τη Ρωσία, με επικεφαλής τον Γκρατσιάνο Ρανόκια του ινστιτούτου ILIESI (Instituto per il Lessico Intellettuale Europeo e Storia delle Idee) της Ρώμης, που έκαναν στη σχετική δημοσίευση στο επιστημονικό περιοδικό "Science Advances", ανακοίνωσαν ότι, κάνοντας χρήση της τεχνικής της υπερφασματικής απεικόνισης στο βραχύ υπέρυθρο τμήμα του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος (1.000 έως 2.500 νανόμετρα), κατόρθωσαν να «δουν» τμήματα ελληνικού κειμένου κρυμμένα στο πίσω μέρος του παπύρου PHerc. 1691/1021.

Ο πάπυρος αυτός, ο πιο διάσημος της συλλογής, περιέχει κείμενο από την «Ιστορία της Ακαδημίας» (της πλατωνικής), τμήμα ενός πολύ μεγαλύτερου έργου του επικούρειου φιλόσοφου Φιλόδημου. Η ανάγνωση του μέσω της νέας τεχνολογίας -που παρέχει καλύτερα αποτελέσματα από την προηγούμενη απεικόνιση στα 950 νανόμετρα- ανοίγει το δρόμο για να γίνει κάτι ανάλογο και σε άλλους απανθρακωμένους παπύρους της ίδιας ή άλλης συλλογής, κάτι που θα βοηθήσει σημαντικά τους ειδικούς στην παπυρολογία, κλασσική φιλολογία και αρχαία φιλοσοφία. Χάρη στη νέα τεχνική, το κρυμμένο κείμενο διακρίνεται πιο καθαρά ακόμη και από αυτό στη μπροστινή ορατή πλευρά.

Γκρατσιάνο Ρανόκια: Πρόσβαση ξανά μετά από 225 χρόνια

Όπως δήλωσε στο Αθηναϊκό και Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο κ. Γκρατσιάνο Ρανόκια, «οι 12 μεγάλες στήλες του ελληνικού κειμένου ανακαλύφθηκαν και μεταγράφηκαν για πρώτη φορά το 1795 από τον Ναπολιτάνο Τζενάρο Καζανόβα. Λίγο μετά, ο ξετυλιγμένος πάπυρος PHerc. 1691/1021 στον οποίο ανήκε το κείμενο, κόπηκε σε κομμάτια και αυτά τελικά κολλήθηκαν σε χαρτόνι, με αποτέλεσμα να καταστεί αδύνατη η πρόσβαση στο κρυμμένο κείμενο για τα επόμενα 225 χρόνια. Το χειρόγραφο αντίγραφο του Καζανόβα συμπεριλήφθηκε σε ένα φάκελο, ο οποίος περιείχε σκίτσα του παπύρου που είχαν γίνει πριν το 1802, τα λεγόμενα σκίτσα της Οξφόρδης, τα οποία τελικά 'μεταφέρθηκαν' -ή μάλλον ίσως θα έπρεπε να πει κανείς 'κλάπηκαν'- από τον αιδεσιμότατο Τζον Χέιτερ από το Παλέρμο στην Οξφόρδη, όπου σήμερα διατηρούνται στη βιβλιοθήκη Bodleian».

Αναφερόμενος στην καινοτομία και σημασία της νέας μεθόδου, ο Ιταλός ερευνητής τόνισε ότι «είναι η πρώτη φορά που οι επιστήμονες καταφέρνουν να έχουν πρόσβαση και να διαβάσουν με μη επεμβατικό τρόπο -χωρίς δηλαδή να απομακρύνουν τα τεμάχια του παπύρου από τη βάση τους- ένα κείμενο που είναι γραμμένο στο πίσω μέρος ενός αρχαίου παπύρου και στο οποίο δεν είχαμε έως τώρα πρόσβαση. Αυτό μας επιτρέπει να ανακτήσουμε για πρώτη φορά το πρωτότυπο ελληνικό κείμενο που βρίσκεται στην πίσω πλευρά του κυλίνδρου του παπύρου, ώστε να το συμπεριλάβουμε σε μια νέα κριτική έκδοση του πολύτιμου βιβλίου που περιέχει, της 'Ιστορίας της Ακαδημίας' του Φιλόδημου. Επιπρόσθετα, η μέθοδος μας έχει αυξήσει την χρωματική αντίθεση, καθώς και την αναγνωσιμότητα του ορατού κειμένου στη μπροστινή όψη, σε σχέση με τις προηγούμενες τεχνικές απεικόνισης».

Πόσο χρήσιμη θα είναι η νέα τεχνική για άλλους παπύρους μελλοντικά; «Θα είναι τρομερά χρήσιμη για την μην επεμβατική ανάγνωση του μη προσβάσιμου κειμένου που βρίσκεται στο πίσω μέρος άλλων οπισθογραφημένων παπύρων - συνολικά υπάρχουν οκτώ τέτοιοι στη συλλογή Herculaneum, σύμφωνα με τους ειδικούς. Θα βελτιώσει επίσης την κατανόηση του κειμένου χιλιάδων παπύρων του Ηρακλείου και άλλων ελληνο-αιγυπτιακών, τόσο στον πρόσθια όσο και στην οπίσθια όψη τους, κάτι που θα έχει σημαντικό αντίκτυπο στις γνώσεις μας για την αρχαία φιλοσοφία και την κλασσική λογοτεχνία».

Άνοιγμα σε Έλληνες ερευνητές

Σύμφωνα με τον κ. Ρανόκια , «κανένας Έλληνας επιστήμονας δεν εμπλέκεται στη νέα έρευνα. Αλλά ο κ. Κωνσταντίνος Ραπαντζίκος (σ.σ. ερευνητής στο Εργαστήριο Εικόνων και Συστημάτων Πολυμέσων του ΕΜΠ) ήταν ο πρώτος που εφάρμοσε την υπερφασματική απεικόνιση σε μεσαιωνικά παλίμψηστα, ενώ άλλοι τρεις Έλληνες συνάδελφοι εφάρμοσαν την πολυφασματική απεικόνιση στο πάπυρο του τάφου ΙΙ στη Δάφνη του 5ου αιώνα π.Χ., τον αρχαιότερο ελληνικό πάπυρο που έχει ποτέ ανακαλυφθεί.»

Ο Ιταλός ερευνητής δεν απέκλεισε «μελλοντική συνεργασία με οποιονδήποτε από αυτούς τους πολύτιμους 'Έλληνες συναδέλφους ή όποιον άλλο ενδιαφέρεται για να μεταφέρει τη σύγχρονη τεχνολογία στην κλασσική αρχαιότητα και πολιτιστική κληρονομιά».

Αναφερόμενος γενικότερα στην έως τώρα πρόοδο για την ανάγνωση των 1.840 παπύρων του Ηρακλείου, ο κ. Ρανόκια τόνισε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι «οι πάπυροι αυτοί έχουν υπάρξει αντικείμενο έντονης και κοπιώδους προσπάθειας αποκατάστασης και ερμηνείας τους κατά τα τελευταία 250 χρόνια από την ανακάλυψη τους, όταν ακόμη δεν είχε γεννηθεί η σύγχρονη παπυρολογία. Οι ερευνητές υπομονετικά τους διάβαζαν εδώ και δεκαετίες με γυμνό μάτι και μόνο τα τελευταία 50 χρόνια αυτό γίνεται και με συμβατικά μικροσκόπια. Εκατοντάδες μελέτες έχουν ήδη δημοσιευθεί που έχουν φωτίσει έως τώρα άγνωστους ή ελάχιστα γνωστούς Έλληνες και Ρωμαίους συγγραφείς και φιλοσόφους, συμβάλλοντας στη δημιουργία του μύθου του κλασσικού κόσμου».

Όλη η συλλογή των παπύρων του Ηρακλείου που σήμερα φυλάσσεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Νάπολης, είχε μεταξύ 1999-2002 φωτογραφηθεί υπέρυθρα (στα 950 νανόμετρα) από Αμερικανούς ερευνητές του Πανεπιστημίου Brigham Young.

Όπως είπε ο κ. Ρανόκια, «για εκείνη την εποχή, τα αποτελέσματα ήσαν θαυμάσια από άποψη χρωματικής αντίθεσης και αναγνωσιμότητας του ελληνικού κειμένου, φέρνοντας έτσι ένα είδος επανάστασης στις μελέτες του Ηρακλείου. Όμως, σε πολλές περιπτώσεις το κοντράστ ήταν ανεπαρκές και, επιπροσθέτως, η μέθοδος εκείνη αδυνατούσε να διεισδύσει σε βαθύτερα στρώματα και να αποκαλύψει το κείμενο από κάτω. Χάρη πλέον στην υπερφασματική απεικόνιση στο βραχύ υπέρυθρο, τόσο το κοντράστ όσο και η αναγνωσιμότητα έχουν γίνει εντυπωσιακά. Έτσι είναι δυνατό κάποιος να διαβάσει ακόμη και κρυμμένο κείμενο, που είναι αόρατο με άμεση παρατήρηση».

Η νέα απεικόνιση μέχρι τώρα ενός μόνο ξετυλιγμένου παπύρου, του PHerc. 1691/1021, που αποτελείται από εννέα μεγάλα και καλοδιατηρημένα τεμάχια, πραγματοποιήθηκε μέσα σε ένα πενθήμερο από ένα κινητό εργαστήριο του Εθνικού Κέντρου Έρευνας της Γαλλίας -CNRS, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ερευνητικής Υποδομής για τις Επιστήμες Πολιτιστικής Κληρονομιάς-E-RIHS.

Η ερευνητική ομάδα, σύμφωνα με τον κ.Ρανόκια, έχει στα σχέδια της «να επεκτείνει τα ίδια πειράματα στο σύνολο της συλλογής των παπύρων μέσα στα επόμενα λίγα χρόνια, με στόχο να δημιουργήσουμε μια ολοκληρωμένη βάση δεδομένων από υπερφασματικές εικόνες όλων των παπύρων του Ηρακλείου. Αυτό θα επιτρέψει αφενός στους συντηρητές να φρενάρουν την διαδικασία φθοράς που υφίστανται αυτοί οι πάπυροι και αφετέρου στους ερευνητές να κάνουν πληρέστερες και βελτιωμένες κριτικές εκδόσεις των κειμένων. Το κατά πόσο αυτό θα γίνει, προφανώς θα εξαρτηθεί τόσο από πολιτικές αποφάσεις, όσο και από τη διαθεσιμότητα ανθρώπινου δυναμικού και χρημάτων για ένα τέτοιο έργο».