Μια αναζήτηση του Νίκου Μουζέλη
Ο καθηγητής Νίκος Μουζέλης είχε δημοσιεύσει πριν από μερικούς μήνες κριτική για το βιβλίο του R. Dawkins, «Η περί θεού αυταπάτη», χωρίς να έχει διαβάσει το βιβλίο, όπως παραδέχθηκε ο ίδιος. Μετά από πολλαπλές ενστάσεις ότι κάτι τέτοιο είναι τελείως άστοχο, δέχθηκε ο κ. Μουζέλης την κριτική, απέσυρε τα σχόλιά του και υπεσχέθη ότι θα επανέλθει, αφού διαβάσει αυτό και άλλα συναφή βιβλία.
Στο ΒΗΜΑ της 1ης Δεκεμβρίου 2007 επανήλθε, λοιπόν, o κ. καθηγητής με ένα εκτεταμένο κείμενο και θα συνεχίσει σε επόμενα κυριακάτικα φύλλα της εφημερίδας. Στην ανωτέρω ηλεκτρονική διεύθυνση της εφημερίδας υπάρχει αυτούσιο το άρθρο.
Εγώ θα περιοριστώ προς στιγμή σε δύο μόνο σημεία του κειμένου του. Γράφει:
Στο ΒΗΜΑ της 1ης Δεκεμβρίου 2007 επανήλθε, λοιπόν, o κ. καθηγητής με ένα εκτεταμένο κείμενο και θα συνεχίσει σε επόμενα κυριακάτικα φύλλα της εφημερίδας. Στην ανωτέρω ηλεκτρονική διεύθυνση της εφημερίδας υπάρχει αυτούσιο το άρθρο.
Εγώ θα περιοριστώ προς στιγμή σε δύο μόνο σημεία του κειμένου του. Γράφει:
- «Η προφανής κριτική στην παραπάνω ασπρόμαυρη προσέγγιση είναι ότι υπάρχει μεν η σκοτεινή πλευρά της θρησκείας, αλλά υπάρχει και η φωτεινή. Υπάρχει η βαρβαρότητα, αλλά υπάρχει και ο πολιτισμός. Υπάρχει η μισαλλοδοξία και το μίσος εναντίον των αλλοθρήσκων, αλλά υπάρχει και η αποδοχή, η καθολική αγάπη για τους συνανθρώπους. Υπάρχει η κτηνωδία, αλλά υπάρχει και η αγιοσύνη. Με άλλα λόγια η θρησκεία, όπως και όλοι οι άλλοι κεντρικοί θεσμοί με τους οποίους ταυτίζονται οι άνθρωποι - το κράτος, η κοινότητα, η οικογένεια -, έχει και θετικές και αρνητικές πλευρές.»
Το επιχείρημα «υπάρχουν καλοί και κακοί», μπορεί να είναι αυτονόητο στην καθημερινή ζωή, το ακούμε για ταξιτζήδες, οπωροπώλες, φαρμακοποιούς, δικηγόρους, γιατρούς κτλ., αλλά δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για το θεσμό της εκκλησίας και τους ιερωμένους. Αυτοί οφείλουν, σύμφωνα με τη δική τους αντίληψη και αξίωση να είναι όλοι και σε όλα άριστοι. Διαφορετικά είναι άλλος ένας θεσμός της κοινωνίας με τα τρωτά του, άλλη μια επαγγελματική ομάδα χωρίς οποιαδήποτε διαφοροποίηση από τις υπόλοιπες. Και τότε γεννάται το ερώτημα, προς τι άλλος ένας θεσμός και άλλη μία επαγγελματική ομάδα που δεν προσφέρουν τίποτα αυτοτελώς στην κοινωνία και ταυτόχρονα απορροφούν τεράστιους κοινωνικούς πόρους; Η αγωνία για εξισορρόπηση του κ. Μουζέλη δεν αποφέρει, λοιπόν, τίποτα προκειμένου για «θεόπνευστους» (κατά το δικό τους ισχυρισμό) και εμπνεόμενους από το «άγιο πνεύμα» (παρομοίως) μηχανισμούς και ανθρώπους.
- Ο Dawkins και ο Dennett [...] υποστηρίζουν ότι η θρησκεία έχει και αρνητικές και θετικές επιπτώσεις. Κατά τον πρώτο όμως οι θετικές επιπτώσεις όχι μόνο είναι λιγότερο σημαντικές αλλά επιπλέον δεν αποδεικνύουν την ύπαρξη Θεού. Άλλο η ωφελιμότητα και άλλο η αλήθεια. Αυτό το επιχείρημα είναι σωστό. Ο Dawkins όμως δεν τονίζει ότι είναι εξίσου σωστό το αντίθετο επιχείρημα. Δηλαδή ότι οι θρησκευτικές δυσλειτουργίες δεν αποδεικνύουν την ανυπαρξία του θείου.
Περιορίζομαι στη φράση του κ. Μουζέλη «οι θρησκευτικές δυσλειτουργίες δεν αποδεικνύουν την ανυπαρξία του θείου». Εγώ πιστεύω ότι έχει άδικο ο κ. Μουζέλης και ότι οι «θρησκευτικές δυσλειτουργίες» ίσα ίσα επιβεβαιώνουν τη θέση του Dawkins!
Με τον όρο «δυσλειτουργίες» εννοούμε και πρέπει να εννοεί ο επιφυλλιδογράφος, για να μην ξεχνάμε, τις μεθοδευμένες καταστροφές πολιτισμών από τους εκκλησιαστικούς «πατέρες» και τους πιστούς Ρωμαίους αυτοκράτορες και στρατηγούς, τις πολλαπλές σφαγές «βαρβάρων» για εκχριστιανισμό και, παρεμπιπτόντως, για υποδούλωση και κατάκτηση των εδαφών τους, τις αλληλοσφαγές μεταξύ «ορθόδοξων» και «αιρετικών» πάσης φύσεως και κάθε εποχής, τις πάμπολλες σταυροφορίες (8 στην Ανατολή, 4-5 στη νότια Γαλλία και πάνω από 50 στη Βόρεια Ευρώπη) με απανωτές σφαγές «απίστων», «αιρετικών» και γυναικόπαιδων που δεν ήξεραν ή δεν μπόρεσαν ή δεν πρόλαβαν να επιλέξουν τη σωστή πλευρά, τις εκτεταμένες και συστηματικές δολοφονίες επί αιώνες «μάγων» και «μαγισσών», την εμπορία της όποιας «άφεσης αμαρτιών» με την πώληση συγχωροχαρτιών από Ανατολικούς και Δυτικούς χριστιανούς, τη εμπαθή δίωξη των φυσιοδιφών και τη συστηματική προσπάθεια παρεμπόδισης της επιστημονικής και κοινωνικής προόδου, τη διαχρονική ταύτιση με όλους τους αντιδραστικούς και καταπιεστικούς μηχανισμούς, από τους φεουδάρχες, τους ευγενείς και τους βασιλιάδες, μέχρι τους πολεμοκάπηλους και τους δικτάτορες, τη μεθοδευμένη διατήρηση των «πιστών» της Αφρικής, της Ασίας και της Νότιας Αμερικής στη φτώχεια και την αμάθεια, την αυστηρή απαγόρευση της χρήσης προφυλακτικών σε αμόρφωτους και απληροφόρητους ανθρώπους που μαστίζονται από το aids και άλλα μεταδιδόμενα νοσήματα, και άλλα πολλά, πάρα πολλά ακόμα – και το κυριότερο, όλα αυτά στο όνομα του θεού.
Λοιπόν, το ισχυρότερο επιχείρημα υπέρ της ανυπαρξίας του θεού είναι ότι, αν υπήρχε αυτός ο πάνσοφος, παντογνώστης, παντοδύναμος και πανάγαθος θεός, θα είχε επέμβει εδώ και πολλούς αιώνες και θα είχε κόψει τα χέρια και τα κεφάλια αυτών των εμπαθών που δολοφονούσαν στο δικό του όνομα, θα είχε κάνει σκόνη τους πολέμαρχους στους δύο παγκόσμιους πολέμους, με τις δεκάδες εκατομμύρια νεκρούς και τραυματίες, που αναγκάστηκαν να πολεμούν με το σύνθημα «Ο θεός μαζί μας» -και οι δύο πλευρές-, θα είχε αποτρέψει τις δολοφονικές επιθέσεις στους δίδυμους πύργους στο δικό του όνομα, με τις χιλιάδες νεκρούς και τραυματίες, εργαζόμενους και επισκέπτες, θα είχε εξαφανίσει τους εγκληματίες στο Βιετνάμ και στο Ιράκ οι οποίοι, στο όνομα του θεού και δήθεν του πολιτισμού, δολοφονούν ανύποπτους ανθρώπους και, πρωτίστως, αβοήθητα παιδιά (*).
Ένας παντογνώστης θεός που «είδε» τα παιδάκια στο Βιετνάμ να τρέχουν γυμνά και να καίγονται από το ναπάλμ, όπως τα είδαμε και τα βλέπουμε εμείς ακόμα και τώρα στην τηλεόραση και στη διπλανή φωτογραφία -ναπάλμ που έριξαν στο όνομά του οι πιστοί στρατιώτες- και δεν επενέβη αυτός, παντοδύναμος και πανάγαθος ων, να κατακεραυνώσει τους δράστες και να αποτρέψει, ο πάνσοφος, το μαρτύριο των ανήμπορων και αδύναμων παιδιών, μάλλον δεν διεκδικεί ο ίδιος καμιά ύπαρξη που να μας αφορά!
Αναρωτιέμαι, λοιπόν, γιατί σκοτίζονται οι επιφυλλιδογράφοι στα ύστερα χρόνια τους να αποδείξουν την ύπαρξή του;
Με τον όρο «δυσλειτουργίες» εννοούμε και πρέπει να εννοεί ο επιφυλλιδογράφος, για να μην ξεχνάμε, τις μεθοδευμένες καταστροφές πολιτισμών από τους εκκλησιαστικούς «πατέρες» και τους πιστούς Ρωμαίους αυτοκράτορες και στρατηγούς, τις πολλαπλές σφαγές «βαρβάρων» για εκχριστιανισμό και, παρεμπιπτόντως, για υποδούλωση και κατάκτηση των εδαφών τους, τις αλληλοσφαγές μεταξύ «ορθόδοξων» και «αιρετικών» πάσης φύσεως και κάθε εποχής, τις πάμπολλες σταυροφορίες (8 στην Ανατολή, 4-5 στη νότια Γαλλία και πάνω από 50 στη Βόρεια Ευρώπη) με απανωτές σφαγές «απίστων», «αιρετικών» και γυναικόπαιδων που δεν ήξεραν ή δεν μπόρεσαν ή δεν πρόλαβαν να επιλέξουν τη σωστή πλευρά, τις εκτεταμένες και συστηματικές δολοφονίες επί αιώνες «μάγων» και «μαγισσών», την εμπορία της όποιας «άφεσης αμαρτιών» με την πώληση συγχωροχαρτιών από Ανατολικούς και Δυτικούς χριστιανούς, τη εμπαθή δίωξη των φυσιοδιφών και τη συστηματική προσπάθεια παρεμπόδισης της επιστημονικής και κοινωνικής προόδου, τη διαχρονική ταύτιση με όλους τους αντιδραστικούς και καταπιεστικούς μηχανισμούς, από τους φεουδάρχες, τους ευγενείς και τους βασιλιάδες, μέχρι τους πολεμοκάπηλους και τους δικτάτορες, τη μεθοδευμένη διατήρηση των «πιστών» της Αφρικής, της Ασίας και της Νότιας Αμερικής στη φτώχεια και την αμάθεια, την αυστηρή απαγόρευση της χρήσης προφυλακτικών σε αμόρφωτους και απληροφόρητους ανθρώπους που μαστίζονται από το aids και άλλα μεταδιδόμενα νοσήματα, και άλλα πολλά, πάρα πολλά ακόμα – και το κυριότερο, όλα αυτά στο όνομα του θεού.
Λοιπόν, το ισχυρότερο επιχείρημα υπέρ της ανυπαρξίας του θεού είναι ότι, αν υπήρχε αυτός ο πάνσοφος, παντογνώστης, παντοδύναμος και πανάγαθος θεός, θα είχε επέμβει εδώ και πολλούς αιώνες και θα είχε κόψει τα χέρια και τα κεφάλια αυτών των εμπαθών που δολοφονούσαν στο δικό του όνομα, θα είχε κάνει σκόνη τους πολέμαρχους στους δύο παγκόσμιους πολέμους, με τις δεκάδες εκατομμύρια νεκρούς και τραυματίες, που αναγκάστηκαν να πολεμούν με το σύνθημα «Ο θεός μαζί μας» -και οι δύο πλευρές-, θα είχε αποτρέψει τις δολοφονικές επιθέσεις στους δίδυμους πύργους στο δικό του όνομα, με τις χιλιάδες νεκρούς και τραυματίες, εργαζόμενους και επισκέπτες, θα είχε εξαφανίσει τους εγκληματίες στο Βιετνάμ και στο Ιράκ οι οποίοι, στο όνομα του θεού και δήθεν του πολιτισμού, δολοφονούν ανύποπτους ανθρώπους και, πρωτίστως, αβοήθητα παιδιά (*).Ένας παντογνώστης θεός που «είδε» τα παιδάκια στο Βιετνάμ να τρέχουν γυμνά και να καίγονται από το ναπάλμ, όπως τα είδαμε και τα βλέπουμε εμείς ακόμα και τώρα στην τηλεόραση και στη διπλανή φωτογραφία -ναπάλμ που έριξαν στο όνομά του οι πιστοί στρατιώτες- και δεν επενέβη αυτός, παντοδύναμος και πανάγαθος ων, να κατακεραυνώσει τους δράστες και να αποτρέψει, ο πάνσοφος, το μαρτύριο των ανήμπορων και αδύναμων παιδιών, μάλλον δεν διεκδικεί ο ίδιος καμιά ύπαρξη που να μας αφορά!
Αναρωτιέμαι, λοιπόν, γιατί σκοτίζονται οι επιφυλλιδογράφοι στα ύστερα χρόνια τους να αποδείξουν την ύπαρξή του;
(*) Θα μπορούσα να αναφέρω εδώ και τα εγκλήματα των Στάλιν, Μάο και Πολ Ποτ στους λαούς τους και σε άλλους εξαρτημένους λαούς, αλλά αυτοί έχουν το ελαφρυντικό, ως προς το συζητούμενο εδώ θέμα, ότι δεν εγκλημάτησαν στο όνομα οποιουδήποτε θεού.
(Στέλιος Φραγκόπουλος, Stelios Frangopoulos)
Στο ΒΗΜΑ, 22/12/2007, δημοσιεύτηκαν και κάποιες επιστολές αναγνωστών, πάνω στο άρθρο του Ν. Μουζέλη.
«Τι Δαρβίνος, τι Φον Φον Ντένικεν!..»
Στο άρθρο του «Υπάρχει Θεός;», ο καθηγητής Ν. Μουζέλης αναφέρεται στα τελευταία συγγράμματα περί αθεϊσμού. Από την έδρα του στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο του Λονδίνου ο κ. Μουζέλης εξαγγέλλει μια σειρά θεμάτων, από τις εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις μέχρι τα σύγχρονα επιστημονικά ρεύματα. Κοινό χαρακτηριστικό: ο κ. Μουζέλης δεν έχει κατανοήσει ούτε καν τη βάση αυτών των θεμάτων.
Οι θέσεις του Χίτσενς χαρακτηρίζονται ως «αυταπάτη». Ο κ. Μουζέλης μάς πληροφορεί ότι «υπάρχει μεν η σκοτεινή πλευρά της θρησκείας, αλλά υπάρχει και η φωτεινή». Αυτό το οποίο δεν κατανοεί είναι ότι, όπως εξηγεί και ο Χίτσενς, η «φωτεινή πλευρά» δεν έχει τίποτε να κάνει με τη θρησκευτική προσήλωση, αλλά με τη φυσική τάση του άνθρωπου στην «αγάπη για τους συνανθρώπους». Πολύ πριν από την ύπαρξη θρησκειών, η άμιλλα, η κοινοκτημοσύνη ήσαν φυσικές τάσεις, οι όποιες δεν επιβάλλονταν λόγω της πίστης σε κάποια θεότητα.
Ο κ. Μουζέλης προχωράει στην ανάλυση των γραπτών του Ντόουκινς και Ντένετ δείχνοντας ακόμη λιγότερη κατανόηση. Μας εξηγεί ότι ο Ντόουκινς απορρίπτει την πιθανότητα ύπαρξης Θεού, επειδή «αν υπάρχει ένα ον το οποίο έχει δημιουργήσει τον κόσμο, αυτό πρέπει να είναι πιο πολύπλοκο από την απίστευτη πολυπλοκότητα του Σύμπαντος». «Γιατί» αναρωτιέται ο κ. Μουζέλης «να μην υπάρχει ένας δημιουργός πιο πολύπλοκος από το εξαιρετικά “πολύπλοκο” Σύμπαν;». Πέρα από το γεγονός ότι μεταφέρει το επιχείρημα του Ντόουκινς με λανθασμένο τρόπο, ο κ. Μουζέλης δεν αντιλαμβάνεται κάτι πολύ απλό: αν πιστεύουμε σε περιττά πολύπλοκες εξηγήσεις, τότε ποιος είναι ο ρόλος της επιστημονικής δραστηριότητας;
Στον τομέα της επιστημονικής δραστηριότητας του κ. Μουζέλη, γιατί να μην πιστέψουμε ότι για τις οικονομικές κρίσεις ευθύνεται η «διεθνής σιωνιστική συνωμοσία». Και αν ένας οικονομολόγος όπως ο κ. Μουζέλης μάς ζητήσει κάποια απόδειξη, γιατί να μην αποφανθούμε ότι «οι οικονομίες είναι πολύπλοκες οντότητες και η διεθνής σιωνιστική συνωμοσία μια ακόμη πιο πολύπλοκη δραστηριότητα, η οποία δύσκολα αποκαλύπτεται». Με βάση τη λογική του κ. Μουζέλη ακόμη και η πιο γελοία μεταφυσική θεωρία μπορεί να στηριχτεί με το επιχείρημα της «πολυπλοκότητας».
Ο κ. Μουζέλης μάς πληροφορεί ότι εφόσον τα επιχειρήματα της επιστήμης δεν μπορούν να έχουν επίπτωση στον χώρο του θρησκευτικού παραμυθιού, η επίθεση του Ντόουκινς κατά της θρησκείας «βασίζεται σε ένα πιστεύω». Τι να πει κανείς όταν καθηγητής Πανεπιστημίου χρησιμοποιεί τέτοια επιχειρήματα. Το γεγονός ότι δεν μπορούμε να αποδείξουμε ότι το ανθρώπινο είδος δεν δημιουργήθηκε από εξωγήινους πρέπει να μας οδηγήσει στην ίση «πίστη» στη θεωρία του Δαρβίνου και στη θεωρία ενός Φον Ντένικεν! Ο κ. Μουζέλης δεν καταλαβαίνει ότι με τα επιχειρήματά του κάνει τον χριστιανισμό ομώνυμο με τον τσαρλατανισμό, που επιβιώνει απλά και μόνο επειδή τα λεγόμενά του είναι πέρα κάθε λογικής αποδείξεως.
ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΜΑΥΡΟΕΙΔΗΣ, Λονδίνο, Μ. Βρετανία
«Σχήμα οξύμωρο η “καθολική αγάπη”»
Παρακολουθώ τις θέσεις του κ. Ν. Μουζέλη σχετικά με τα «πρόσφατα αθεϊστικά πονήματα» και τους συγγραφείς των. Με το άρθρο του της 16ης Δεκεμβρίου επανέρχεται με μια διάθεση εξισορροπιστική μεταξύ πιστών και αθεϊστών για να δώσει την άλλη άποψη. Μια άποψη αδύναμη, όμως, στην οποία έχουν ήδη απαντήσει παλαιότερα αρθρογράφοι και αναγνώστες σας. Η εμμονή του προβληματίζει.
Μας ζητά ο κ. Μουζέλης να βγάλουμε συμπεράσματα για τα όρια της επιστήμης μέσα από τις αδυναμίες ενός άλλου θεσμού, εξ ορισμού αντιεπιστημονικού! Το ότι η σύγχρονη επιστήμη έχει τα όριά της είναι γνωστό. Αντιστρέφοντας, επομένως, το επιχείρημα, τα πεπερασμένα όρια της επιστήμης δεν αρκούν για να δικαιώσουν τις θέσεις της θρησκείας για την ύπαρξη θείου. Ισοπαλία λοιπόν; Οχι βέβαια, γιατί αυτό θα αποτελούσε ισοπέδωση της λογικής και εξομοίωσή της με τον ανορθολογισμό.
Ο κ. Μουζέλης προσπαθεί να μετριάσει τη «σκοτεινή πλευρά» με «φωτεινές πλευρές», όπως ο πολιτισμός, η καθολική αγάπη και η αγιοσύνη. Ομως ο ανθρώπινος πολιτισμός δεν αποτελεί προϊόν των θρησκειών, αλλά το αντίστροφο. Αν εννοεί την πολιτισμένη συμπεριφορά, τότε θα γνωρίζει καλύτερα από εμένα, ως κοινωνιολόγος, ότι αποτελεί απαραίτητο συστατικό για την ομαλή συμβίωση και λειτουργία των κοινωνιών, εκφράζεται μέσα από τον νομικό μας πολιτισμό, δεν προϋποθέτει την ύπαρξη θρησκειών και δεν έχει ανάγκη από ουρανοκατέβατες εντολές.
Αν πάλι θαμπώνεται από τη θρησκευτική τέχνη, ας αναλογιστεί τους εκφραστικούς περιορισμούς που θέτουν οι θρησκείες και τη μονομερή θεματολογία που επιβάλλουν. Η «καθολική αγάπη» αποτελεί από μόνη της σχήμα οξύμωρο, καθώς οι θρησκείες εδώ και αιώνες αναίτια και αυθαίρετα διαχωρίζουν τους ανθρώπους σε «εσείς» κι «εμείς», υποσκάπτοντας από πριν πολλά από τα περιθώρια προσέγγισης μεταξύ τους.
ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΛΥΜΑΦΤΣΗΣ, Φαρμακοποιός, Θεσσαλονίκη
