Ο φιλόσοφος Επίκουρος

Το κείμενο για τον Επίκουρο που παρουσιάζει η τηλεόραση του ΣΚΑΙ, στο πλαίσιο του διαγωνισμού για την ανάδειξη του σημαντικότερου Έλληνα.

Ο Επίκουρος (Σάμος, 341 π.Χ. - Αθήνα, 270 π.Χ.) ήταν αρχαίος έλληνας φιλόσοφος. Ίδρυσε δική του φιλοσοφική σχολή τον "Κήπο" όπως λέγονταν, μιας από τις πιο γνωστές σχολές της ελληνικής φιλοσοφίας. Η φιλοσοφική σχολή που βασίστηκε στις ιδέες του Επίκουρου ονομάστηκε Επικουρισμός.

Βιογραφία
Γεννημένος στη Σάμο το 341 π.Χ. 1, γιός του Νεοκλή και της Χαιρεστράτης. Ο πατέρας του, Αθηναίος πολίτης από τον δήμο Γαργηττού με καταγωγή από το παλιό επιφανές Αθηναϊκό γένος των Φιλαϊδών, συμμετείχε στον αποικισμό της Σάμου (Διογ. Λαέρτ. 10,1). Ο Επίκουρος άρχισε να έρχεται από νωρίς σε έντονη επαφή με τη φιλοσοφία του Ναυσιφάνη στο γειτονικό νησί Τέως, γεγονός που τον απομάκρυνε από κάθε πλατωνική δοξασία και τον έστρεψε στις θεωρίες του Δημόκριτου. Σε ηλικία 18 ετών μετάβηκε στην Αθήνα για την στρατιωτική και πολιτική του θητεία μαζί με τον κωμικό Μένανδρο. Για τα επόμενα 15 χρόνια της ζωής του δε γνωρίζουμε αρκετά πράγματα. Αργότερα δημιούργησε το δικό του Φιλοσοφικό Κύκλο στη Μυτιλήνη και μετά στη Λάμψακο, για να επιστρέψει το 307/6 π.Χ. σε ηλικία 34 ετών στην Αθήνα και να αγοράσει μια έκταση ανάμεσα στην Αθήνα και τον Πειραιά, όπου στέγασε το φιλοσοφικό του κοινόβιο, τον Κήπο όπως ονομάστηκε. Ο Επίκουρος δίδαξε για 35 χρόνια ακολουθώντας ήσυχη και λιτή ζωή. Περιστοιχίζονταν από άνδρες, γυναίκες, εταίρες και δούλους, που μετείχαν ισάξια στον επικούρειο Κήπο. Ο Επίκουρος πέθανε το 270 π.Χ. σε ηλικία 72 χρόνων.

Η Επικούρεια Φιλοσοφία

Κατά την ελληνιστική εποχή, την περίοδο δηλαδή που αρχίζει με το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου (323 π.Χ.) και τελειώνει συμβατικά με τη ναυμαχία στο Άκτιο, το 31 π.Χ., κυρίαρχη θέση στην αρχαία φιλοσοφία κατέχουν οι σχολές των Στωικών και των Επικούρειων, παράλληλα βέβαια με εκείνες των Πλατωνικών, Αριστοτελικών, Σκεπτικιστών, Κυνικών κ.α.. Ο Επίκουρος και η θεωρία του στρέφονται σ έναν ηθικολογικό χαρακτήρα της φιλοσοφίας. Στόχος του ήταν η αναζήτηση των αιτιών της ανθρώπινης δυστυχίας και των εσφαλμένων δοξασιών που την προκαλούν, όπως π.χ. η δεισιδαιμονία, ώστε να υπάρξει η αντιπρόταση για την προοπτική μιας ευχάριστης ζωής (ΖΗΝ ΗΔΕΩΣ), που για την επίτευξή της ο Επίκουρος προσέφερε ξεκάθαρες φιλοσοφικές συμβουλές.

Το ζην ηδέως επιτυγχάνεται με την απουσία του πόνου και φόβου και με τη βίωση μιας ζωής αυτάρκους περιβαλλόμενης από φίλους. Ο Επίκουρος δίδαξε ότι η ηδονή ή ευχαρίστηση όπως θα λέγαμε σήμερα και ο πόνος είναι το μέτρο για το τι πρέπει να προτιμούμε και τι να αποφεύγουμε. Βασικές αρχές της διδασκαλίας του είναι οι εξής: - με τον θάνατο έρχεται το τέλος όχι μόνο του σώματος αλλά και της ψυχής - οι θεοί δεν επιβραβεύουν η τιμωρούν τους ανθρώπους - το σύμπαν είναι άπειρο και αιώνιο - τα γενόμενα στον κόσμο συμβαίνουν τελικά, με βάση τις κινήσεις και τις αλληλεπιδράσεις των ατόμων που διακινούνται στο κενό χώρο

Γνωστή είναι η τετραφάρμακος, δηλαδή οι τέσσερις "αρχές" που πρόβαλλε ο Επίκουρος:

"Άφοβον ο θεός, ανύποπτον ο θάνατος. και ταγαθόν μεν εύκτητον, το δε δεινόν ευκαρτέρητον." (Φιλόδημος, επικούρειος φιλόσοφος)

και σε νεοελληνική απόδoση:

Ο θεός δεν είναι για φόβο (διότι η θεϊκή δύναμη δεν απειλεί εκ φύσεως), ο θάνατος δεν προκαλεί ανησυχία (διότι δεν υπάρχει μετά θάνατο ζωή) και το καλό (ό,τι πραγματικά χρειαζόμαστε) εύκολα αποκτιέται, το δε κακό αντέχεται (ό,τι μας κάνει να υποφέρουμε, εύκολα μπορούμε να το υπομείνουμε).

Επικούρεια Συγγράμματα

Από την επικούρεια φιλοσοφική σχολή στην Αθήνα, τον Κήπο, διαδόθηκαν οι αρχές της επικούρειας φιλοσοφίας σε όλο τον ελληνικό και αργότερα ρωμαϊκό κόσμο. Ο Επίκουρος, ήταν από τους πολυγραφότερους φιλοσόφους της Ιστορίας. Είχε συγγράψει έργα τα οποία αναπτύσσονταν σε 300 κυλίνδρους. Τα κυριότερα από αυτά σύμφωνα με τον Διογένη τον Λαέρτιο, ήταν τα εξής:

ΠΕΡΙ ΦΥΣΕΩΣ 37 ΣΥΓΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΕΡΙ ΑΤΟΜΩΝ ΚΑΙ ΚΕΝΟΥ ΠΕΡΙ ΕΡΩΤΟΣ ΕΠΙΤΟΜΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΦΥΣΙΚΟΥΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΜΕΓΑΡΙΚΟΥΣ ΔΙΑΠΟΡΙΑΙ ΚΥΡΙΑΙ ΔΟΞΑΙ ΠΕΡΙ ΑΙΡΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΦΥΓΩΝ ΠΕΡΙ ΤΕΛΟΥΣ ΠΕΡΙ ΚΡΙΤΗΡΙΟΥ Η΄ ΚΑΝΩΝ ΧΑΙΡΕΔΗΜΟΣ ΠΕΡΙ ΘΕΩΝ ΠΕΡΙ ΟΣΙΟΤΗΤΟΣ ΗΓΗΣΙΑΝΑΞ ΠΕΡΙ ΒΙΩΝ ΠΕΡΙ ΔΙΚΑΙΟΠΡΑΓΙΑΣ ΝΕΟΚΛΗΣ ΠΡΟΣ ΘΕΜΙΣΤΑΝ ΣΥΜΠΟΣΙΟΝ ΕΥΡΥΛΟΧΟΣ ΠΡΟΣ ΜΗΤΡΟΔΩΡΟΝ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΝ ΤΗ ΑΤΟΜΩ ΓΩΝΙΑΣ

ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΟΡΑΝΠΕΡΙ ΑΦΗΣΠΕΡΙ ΕΙΜΑΡΜΕΝΗΣ ΠΕΡΙ ΠΑΘΩΝ ΔΟΞΑΙ ΠΡΟΣ ΤΙΜΟΚΡΑΤΗΝ ΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚΟΝ ΠΡΟΤΡΕΠΤΙΚΟΣ ΠΕΡΙ ΕΙΔΩΛΩΝ ΠΕΡΙ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ ΑΡΙΣΤΟΒΟΥΛΟΣ ΠΕΡΙ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΠΕΡΙ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΚΑΙ ΛΟΙΠΩΝ ΑΡΕΤΩΝ ΠΕΡΙ ΔΩΡΩΝ ΚΑΙ ΧΑΡΙΤΟΣ ΠΟΛΥΜΗΔΗΣ ΤΙΜΟΚΡΑΤΗΣ Γ΄ ΜΗΤΡΟΔΩΡΟΣ Ε΄ ΑΝΤΙΔΩΡΟΣ Β΄ ΠΕΡΙ ΝΟΣΩΝ ΔΟΞΑΙ ΠΡΟΣ ΜΙΘΡΗΝ ΚΑΛΛΙΣΤΟΛΑΣ ΠΕΡΙ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ ΑΝΑΞΙΜΕΝΗΣ ΕΠΙΣΤΟΛΑΙ

Με το τέλος του ελληνορωμαϊκού κόσμου και την απαρχή του μεσαίωνα, τα περισσότερα επικούρεια έργα αφανίστηκαν λόγω του περιεχομένου τους. Από το έργο του Επίκουρου σήμερα σώζονται μέσω του βιογράφου Διογένη του Λαέρτιου (3αι. μ.χ.χ.), τρεις επιστολές (Προς Ηρόδοτο, Περί Φύσεως, Προς Πυθοκλή -Περί Ουρανίων Σωμάτων, Προς Μενοικέα -Περί Ζωής) και Οι Κύριες Δόξες, τα οποία αποτελούν την επιτομή του φιλοσοφικού του συστήματος. Το 1414 ο Πόντζιο Μπρατζιολίνι ανακάλυψε σ' ένα γερμανικό μοναστήρι το ποίημα De Rerum Natura (Για την Φύση των Πραγμάτων) του επικούρειου ρωμαίου Λουκρήτιου (94-55 π.χ.χ.). Το ποίημα αναπτύσσεται σε έξι βιβλία και εμπεριέχει την επικούρεια θεώρηση των πραγμάτων.

Το 1884 ανακαλύφθηκε από δύο Γάλλους αρχαιολόγους στην Ιωνία, η μεγάλη επιγραφή του επικούρειου Διογένη Οινοανδέα, φιλοσοφικό μνημείο της ανθρωπότητας. Το 1888 βρέθηκαν στο Βατικανό οι Επίκουρου Προσφωνήσεις. Απόψεις της επικούρειας φιλοσοφίας εντοπίζονται στα έργα άλλων συγγραφέων, όπως ο Αθήναιος, ο Κικέρων κ.α. Επίσης έχουμε και νέα κείμενα που έρχονται στο φως ακόμη και σήμερα, από τους απανθρακωμένους πάπυρους του Ηρακλείου (Ερκουλάνο) πόλης της Ιταλίας που είχε καταστραφεί από την ηφαιστιακή έκρηξη του Βεζούβιου. Στο πρόσφατο παρελθόν, τα επικούρεια έργα που έχουν σωθεί, εκδόθηκαν και στα νέα ελληνικά.

Αποσπάσματα Έργων

Στο De Rerum Natura (για τη φύση των πραγμάτων), ενα ποιητικό έργο γραμμένο πριν από σχεδόν 2.000 χρόνια, ο Ρωμαίος Λουκρήτιος λέει για τον Επίκουρο:

Καθώς η ανθρωπότητα χαμένη
Σ' όλη τη γης κοίτωταν νικημένη
Εμπρός στα μάτια ολονών, απ' τη Θρησκεία-που
Την κεφαλή επρόβαλε μέσα απ' τους ουρανούς
Σκιάζοντας με την όψης της, της φρίκης, τους θνητούς
Ένας Έλληνας ήταν αυτός που πρώτος τόλμησε ν'αψηφήσει
Και σήκωσε μάτια θνητά τον τρόμο ν'αντικρύσει
Αυτόν π' ούτε η δόξα των Θεών, μήδε η βοή του κεραυνού,
Μήτε τ'αστροπελέκι του ανταριασμένου ουρανού
Τον' εταπείνωνε μα τον τσινούσε με μήνιν πυρωμένη
Η άτρόμητη καρδιά του να είναι η πρώτη που οργισμένη
Τις πυλές που είχαν μανταλώσει αυτοί
της Φύσης της αρχαίας να τσακίσει.
(Liber I:62-70)

Παρά τις κατά καιρούς αστήρικτες κατηγορίες για αθεΐα, η ευσέβεια του φιλοσόφου υπήρξε παροιμιώδης. Ο Διογένης Λαέρτιος αναφέρει στο έργο του ΒΙΟΙ ΦΙΛΟΣΟΦΩΝ (10ο ΒΙΒΛΙΟ) για τον Επίκουρο ότι:

«ΤΗΣ ΜΕΝ ΓΑΡ ΠΡΟΣ ΘΕΟΥΣ ΟΣΙΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣ ΠΑΤΡΙΔΑ ΦΙΛΙΑΣ ΑΛΕΚΤΟΣ Η ΔΙΑΘΕΣΙΣ».

Στην επιστολή προς Μενοικέα, ο ίδιος ο Επίκουρος αναφέρει σχετικά με τους θεούς,

«ΘΕΟΙ ΜΕΝ ΓΑΡ ΕΙΣΙΝ. ΕΝΑΡΓΗΣ ΓΑΡ ΑΥΤΩΝ ΕΣΤΙΝ Η ΓΝΩΣΙΣ»,

δηλαδή ότι "οι Θεοί βέβαια υπάρχουν διότι η γνώση που έχουμε γι΄αυτούς είναι εναργής(ξεκάθαρη, ολοφάνερη, διαχρονική και καθολική)".

Η Επικούρεια φιλοσοφία την σύγχρονη εποχή

Κατά τη διάρκεια του διαφωτισμού, υπήρξαν προσωπικότητες που ακολούθησαν τις αρχές του Επίκουρου και τις διέδωσαν ανά το κόσμο. Μια μεγάλη μορφή της παγκόσμιας ιστορίας, ο Τόμας Τζέφερσον (αγγλ. Thomas Jefferson, 13 Απριλίου 1743 - 4 Ιουλίου 1826), ο τρίτος Πρόεδρος των Η.Π.Α. (1801-1809) και κύριος συγγραφέας της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας, είχε γράψει σε επιστολή προς το φίλο του, Γουίλιαμ Σορτ, (γραμμένη στο Μοντιτσέλο της Βιρτζίνια στις 19 Οκτωβρίου 1819), τα εξής:

"Όπως λες για τον εαυτό σου, έτσι κι εγώ είμαι Επικούρειος. Θεωρώ ότι η αυθεντική (όχι η πλαστή) διδασκαλία του Επίκουρου περιέχει καθετί λογικό από την πρακτική φιλοσοφία που μας άφησαν η Ελλάδα και η Ρώμη."

Επίσης είχε πει την εξής φράση για την αρχαία Ελλάδα: "Είμαστε όλοι υποχρεωμένοι στους αρχαίους Έλληνες για το ΦΩΣ εκείνο που μας οδήγησε μακριά από το σκοτάδι."

Σήμερα τόσο στην Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως, το φιλοσοφικό αυτό ρεύμα έχει υποστηρικτές που συνεχίζουν την παράδοση των επικούρειων της αρχαιότητας στον σύγχρονο κόσμο μας, ακολουθώντας την τελευταία φράση του Επίκουρου,

«ΧΑΙΡΕΤΑΙ ΚΑΙ ΜΕΜΝΗΣΘΑΙ ΤΑ ΔΟΓΜΑΤΑ»

Σημειώσεις

Η φιλοσοφία του Επίκουρου αποτέλεσε τη βάση της ατομιστικής αντίληψης για το σύμπαν και της υλιστικής μεταφυσικής. Κατά τον 19ο αιώνα, η φιλοσοφία του Επίκουρου εντυπωσίασε τον Κάρολο Μαρξ, ο οποίος το 1841 έγραψε διατριβή υπό τον τίτλο: «Διαφορά μεταξύ, της φυσικής φιλοσοφίας του Δημοκρίτου και του Επικούρου», την οποία υπέβαλε στην Φιλοσοφική Σχολή τού Πανεπιστημίου της Ιέννας στη Γερμανία και με αυτήν έλαβε τον τίτλο του διδάκτορα. Από τότε το φυσικόν και γνωσιολογικόν τμήμα της Επικούρειας φιλοσοφίας χρησιμοποιήθηκε ως βάση του διαλεκτικού υλισμού. Η γνωσιολογική θεωρία του διαλεκτικού υλισμού αποτελεί δάνειο που εισήχθη αυτουσίως στο φιλοσοφικό σύστημα του κομμουνισμού, από τον ίδιο τον Μαρξ. Ακόμη και ο Λένιν ασπάσθηκε την περί ειδώλων γνωσιολογική αντίληψη του Επίκουρου.

Βιβλιογραφία:

• ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΑΠΑΝΤΑ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΚΤΟΣ
• ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ Η ΑΛΗΘΙΝΗ ΟΨΗ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ, ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΘΕΟΔΩΡΙΔΗΣ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΣΤΙΑ
• ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΕΙΜΕΝΑ - ΠΗΓΕΣ ΕΠΙΚΟΥΡΕΙΑΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗΣ ΤΟΥ ΖΗΝ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ Εισαγωγή: D.S. Hutchinson Eπιμέλεια: Γ. Αβραμίδης, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΘΥΡΑΘΕΝ
• Ο ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ στον 21ο ΑΙΩΝΑ ERIC ANDERSON, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΘΥΡΑΘΕΝ
• Η ΦΙΛOΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΕΠΙΚΟΥΡΟΥ ΑΤΟΜΑ ΗΔΟΝΗ ΑΡΕΤΗ Α. ΚΟΕΝ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΘΥΡΑΘΕΝ
• Ο ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΘΕΟΙ ΤΟΥ A. J. FESTUGIERE, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΘΥΡΑΘΕΝ
• ΣΤΩΙΚΟΙ, ΕΠΙΚΟΥΡΕΙΟΙ και ΣΚΕΠΤΙΚΟΙ ΜΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ R.W. SHARPLES, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΘΥΡΑΘΕΝ
• ΔΙΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΥΡΕΙΑΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ Διδακτορική διατριβή ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ Εισαγωγή, μετάφραση, υπομνηματισμός ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΝΔΥΛΗΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΓΝΩΣΗ»
• ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ "Ο ΚΗΠΟΣ ΤΟΥ ΕΠΙΚΟΥΡΟΥ", ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΑΡΙΟΣ ΒΕΡΕΤΤΑΣ

Μόνο οι μισοί Έλληνες δέχονται την Επιστήμη της Εξέλιξης

...
Πολλοί άνθρωποι στον πλανήτη συνεχίζουν να αρνούνται την εξελικτική θεωρία -παρ' ότι το 2009 έχει κηρυχθεί «έτος Δαρβίνου»- με τους Έλληνες να είναι ανάμεσα στους πρώτους αμφισβητίες. Αυτή η άρνηση αποδίδεται σε έλλειψη παιδείας ή θρησκευτικούς παράγοντες. Πάντως, η Εκκλησία δηλώνει ότι θεωρεί την εξελικτική θεωρία συμβατή με τη χριστιανική πίστη.

«Η εγκύκλιος παιδεία των συμπολιτών μας έπασχε ανέκαθεν, και με δεδομένο την ελάχιστη βιολογία που διδάσκονται, σε συνδυασμό με την υπέρμετρη διδασκαλία των θρησκευτικών, θα μου προκαλούσε εντύπωση το αντίθετο - να ήμασταν δηλαδή έτοιμοι να αποκηρύξουμε τη δημιουργία της φύσης με τη βιβλική της έκδοση ή και με τη "μοντέρνα" λογική της, δηλαδή αυτή του νοήμονος σχεδιασμού», δηλώνει στην εφημερίδα Τα Νέα ο κ. Χρήστος Λούης, πρόεδρος του Τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Για τον κ. Λούη το πιο εντυπωσιακό στοιχείο της «σχέσης» των Ελλήνων με τον Κάρολο Δαρβίνο είναι ότι, όπως φαίνεται, το πρόβλημα δεν είναι πως δεν τον αποδέχονται -όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες- αλλά ότι δεν γνωρίζουν τι πρέσβευε.

Για την άγνοια και τη σύγχυση που επικρατεί η εξήγηση σύμφωνα με την Λουκία Πρίνου, βιολόγο - εκπαιδευτικό και διδάκτορα του Πανεπιστημίου Αθηνών, είναι απλή: «Όλοι οι μαθητές που τέλειωσαν το σχολείο πριν από το 1999 και δεν φοιτούσαν στη Β' Δέσμη δεν διδάχθηκαν ποτέ τη θεωρία της εξέλιξης του ανθρώπου. Αλλά και μετά το 2000 κανένας μαθητής του Λυκείου δεν διδάσκεται όχι μόνο την εξέλιξη του ανθρώπου αλλά γενικά την εξελικτική θεωρία». (Ο υπουργός κ. Πέτρος Ευθυμίου φρόντισε να μπει το θέμα αυτό στο τέλος του σχολικού βιβλίου, ώστε να μην διδαχθεί ποτέ, λόγω έλλειψης χρόνου! Λαμπρός σοσιαλιστής ο κύριος!)

Σύμφωνα με διεθνή έρευνα, που έγινε το 2006 για το περιοδικό «Νew Scientist», σχεδόν οι μισοί Έλληνες αμφισβητούν ακόμη τον Δαρβίνο. Από τους ερωτηθέντες μόνο το 54% συμφωνεί με την εξελικτική θεωρία, ενώ 150 χρόνια μετά την πρώτη έκδοση της «Καταγωγής των Ειδών» ένα ποσοστό 29% υποστηρίζει ότι δεν είχε δίκιο και το υπόλοιπο 18% δηλώνει ότι δεν γνωρίζει. (Πώς βγαίνει από αυτά το συμπέρασμα του συντάκτη ότι οι μισοί Έλληνες αμφισβητούν τον Δαρβίνο, μου είναι τελείως ακατανόητο! Εγώ διαπιστώνω ότι το 29% διαφωνεί, λιγότερο από το 1/3 του δείγματος. Το 18% που δεν γνωρίζει, μάλλον αγνοεί περί τίνος πρόκειται, όπως δεν ξέρει και τι είναι επιστήμη...)

Ενδεικτικό είναι ότι από τις 19 χώρες όπου διεξήχθη η έρευνα, η Ελλάδα ξεπερνά σε επίπεδα αποδοχής της εξελικτικής θεωρίας μόνο τις ΗΠΑ -όπου είναι γνωστή η διαμάχη της εξέλιξης με τον «ευφυή σχεδιασμό», σύμφωνα με τον οποίο κάποια ανώτερη μορφή νοημοσύνης κινεί τα νήματα στο Σύμπαν- και τη γειτονική Τουρκία.

Η επιστημονική κοινότητα έχει αποδεχθεί την ορθότητα και τη σημασία του Δαρβίνου στην κατανόηση του κόσμου, η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία ανακοίνωσε πως είναι συμβατή με τη χριστιανική πίστη και η Αγγλικανική του ζήτησε συγγνώμη.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν έχει πάρει επισήμως θέση, αν και ο αρχιμανδρίτης Τιμόθεος Άνθης, γραμματέας της Συνοδικής Επιτροπής Τύπου, Δημοσίων Σχέσεων και Διαφωτίσεως της Εκκλησίας της Ελλάδος, δηλώνει: «Η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν καταδίκασε ποτέ τις απόψεις του Δαρβίνου. Γνωρίζει την εξέλιξη, αυτή που ο άνθρωπος γνωρίζει προκειμένου να οδηγηθεί στην τελείωσή του. Άλλωστε ο μόνος τέλειος άνθρωπος που ήρθε στη Γη ήταν ο Χριστός». (άρτσι μπούρτσι και λουλάς)

Συμπληρώνει δε ότι «η εξέλιξη δεν γίνεται σε μια μέρα. Καθεμία από τις έξι ημέρες που αναφέρονται στη Γένεση ότι χρειάστηκαν για τη δημιουργία του κόσμου ισοδυναμεί με 1.000 χρόνια. Ουσιαστικά αυτό που καθορίζεται είναι η βούληση του Κυρίου να δημιουργήσει τον κόσμο, όχι ο χρόνος που χρειάστηκε». (αφού κάθε μέρα δημιουργίας αντιστοιχεί με 1.000 χρόνια, μπορούμε να προβληματιστούμε, τι συνέβη στα υπόλοιπα 13,7 δισεκ. χρόνια από την αρχή του κόσμου...)

Ακόμη και στην ιδέα ότι ο άνθρωπος κατάγεται από τον πίθηκο, η οποία προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις στη θρησκευτική κοινότητα παγκοσμίως, αφού ήταν αντίθετη με τη δημιουργία του ανθρώπου κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν, ο αρχιμανδρίτης δηλώνει με απλά λόγια: «Μα ήταν φυσικό ο άνθρωπος, ο οποίος παλαιότερα ζούσε εκτεθειμένος στο φυσικό περιβάλλον, να είχε τρίχες για να προστατευθεί από το κρύο. Όταν η Εκκλησία κάνει λόγο για κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν, εννοεί ότι ο Θεός έδωσε στον άνθρωπο τέσσερα χαρακτηριστικά που τον διαφοροποίησαν από τα υπόλοιπα πλάσματα, το κοινωνικό, το κυριαρχικό, το λογικό και το αυτεξούσιο». (εννοείται, πουθενά δεν αναφέρει η εξελικτική επιστήμη ότι ο άνθρωπος κατάγεται από τον πήθικο. Το μόνο που αναφέρει είναι -και αυτό φαίνεται να το δέχεται η επίσιμη εκκλησία- ότι ο σημερινός πίθηκος και ο σημερινός άνθρωπος έχουν κοινή καταγωγή!)

(www.in.gr, 19/2/2009)

Στην ψηφοφορία του www.in.gr για τη διδασκαλία της "Θεωρίας της Εξέλιξης" απάντησα ΟΧΙ, γιατί πράγματι δεν είχε γίνει ποτέ στο σχολείο μου αναφορά στο θέμα, ούτε περιείχαν τα παλιά σχολικά βιβλία οτιδήποτε σχετικό. Είχα ακούσει, βέβαια, σε συζητήσεις πολλά και διάφορα, αλλά ουσιαστική ενημέρωση πήρα αργότερα στο εξωτερικό, ως φοιτητής.

Ανθεστήρια

...

Αριστερά: Οινοχόη ανθεστηρίων με αποτύπωση εορταστικής σκηνής, Δεξιά: Αποτύπωση του εθίμου της αιώρας (κούνιας) στην εορτή των ανθεστηρίων.

(click)

::

Με φωτιά ενάντια στα πνεύματα

...

Ο βόρειοι λαοί της Ευρώπης έχουν κι αυτοί πανάρχαια έθιμα, τα οποία κάποιες εποχές απαγορεύτηκαν για να επιβληθεί η χριστιανική ομοιομορφία και ισοπέδωση. Όμως, εδώ και αρκετές δεκαετίες επανέρχονται τα έθιμα αυτά ως τοπικές γραφικότητες και άριστη αφορμή για γερή οινοποσία.

Η φωτογραφία δείχνει σκηνή από παραθαλάσσιες περιοχές της Γερμανίας, όπου ανάβονται τη νύχτα της 21^ης προς την 22^α Φεβρουαρίου τα παραδοσιακά Biike, τα σημάδια της φωτιάς, τα οποία έχουν στόχο να διώξουν τα (κακά) «πνεύματα του χειμώνα». Με τόσο κρύο και υγρασία σ' εκείνες τις περιοχές, λογικό είναι να χρειάζονται ισχυρές φωτιές που φαίνονται από πολύ μακριά, ώστε να εξωπεταχθούν τα «πνεύματα».

Αφού εκδιωχθούν οι καλικάντζαροι του χειμώνα, οι εορτάζοντες το ρίχνουν στο γλέντι, με λουκάνικα, Schnaps και μπύρες… Το καρναβάλι είναι γι' αυτούς ξενόφερτο έθιμο του Νότου.

(Στέλιος Φραγκόπουλος, Stelios Frangopoulos)

Και ο πάπας στο καρναβάλι

...
Στην Πάτρα προσέφυγε ένα κληρικός εναντίον της καρναβαλικής διοργάνωσης, γιατί ένα άρμα παρουσιάζει χλευαστικά τον κτηματομεσίτη Εφραίμ. Η προσφυγή του στα δικαστήρια απερρίφθη μεν, ο κόσμος πληροφορήθηκε όμως το γεγονός και, όπως είναι αυτονόητο, θα περιμένει με ιδιαίτερο ενδιαφέρον να δει το συγκεκριμένο άρμα. Οι δε τηλεοπτικοί παρουσιαστές θα μεταδίδουν κάτι σαν "αυτό είναι το άρμα, για το οποίο έγινε προσφυγή στα δικαστήρια..."

Το Σαββατοκύριακο που πέρασε ήταν το τελευταίο του ευρωπαϊκού καρναβαλιού και, όπως συνηθίζεται, σε όλες τις γνωστές πόλεις της Ευρώπης παρήλασαν άρματα. Στο Düsseldorf υπήρχε και ένα άρμα που δείχνει τον πάπα να ανταλλάσσει χειραψία με την προσωποποίηση του (χριστιανικού) διαβόλου, τον Εγγλέζο επίσκοπο Williamson, ο οποίος έχει εκφράσει ακροδεξιές και ρατσιστικές απόψεις. Μάλιστα, μόλις την προηγούμενη εβδομάδα απελάθηκε ο Williamson από την Αργεντινή, όπου δίδασκε θεολογία (ειρήνη και αγάπη, προφανώς!) σε νέους κληρικούς.


Η καθολική εκκλησία της Γερμανίας ή μεμονωμένοι κληρικοί δεν προσέφυγαν φυσικά στα δικαστήρια (θα έχαναν έτσι κι αλλιώς!), αλλά ο καρδινάλιος της Κολωνίας Meisner, γνωστός και ως "ιεροκήρυκας του μίσους", δήλωσε ότι οι καρναβαλιστές μπέρδεψαν το χιούμορ με την κακεντρέχεια... Πάντως ο ίδιος ο καρδινάλιος έχει δει παλαιότερα και τον εαυτό του σε καρναβαλικό άρμα, όταν ήταν ο ίδιος στόχος επιθέσεων για τις οπισθοδρομικές δραστηριότητες και απόψεις του.

Horst Mahler

ένα ζωντανό εκκρεμές, αλλά πάντα στα άκρα

O Horst Mahler υπήρξε επιφανής νομικός συμπαραστάτης των φοιτητών που επαναστάτησαν μετά τον Μάη του 1968. Στη συνέχεια διετέλεσε συνήγορος υπεράσπισης των επικεφαλής της τρομοκρατικής ομάδας RAF (Baader, Meinhof, Enslin κ.ά.) Είχε σπουδάσει τη δεκαετία του 195Ο νομικά στο Βερολίνο, με υποτροφία για «ιδιοφυείς φοιτητές» (hochbegabt) και δραστηριοποιήθηκε τότε σε παραδοσιακές εθνικιστικές φοιτητικές οργανώσεις. Στη δεκαετία του 196Ο ακολούθησε κι αυτός το γενικότερο πολιτικό ρεύμα και βρέθηκε στο αριστερό στρατόπεδο, πάντα ακραίος.

Το 197Ο οργάνωσε ο Mahler μαζί με συντρόφους τη δραπέτευση του «πελάτη» του Andreas Baader από τη φυλακή και συμμετείχε σε ληστείες τραπεζών. Στη συνέχεια, καταζητούμενος, διέφυγε μαζί με άλλα μέλη της τρομοκρατικής οργάνωσης στην Ιορδανία για να εκπαιδευτούν στο αντάρτικο πόλεων. Με την επιστροφή του στη Γερμανία συνελήφθη όμως και καταδικάστηκε σε 14 χρόνια φυλάκιση. Συνήγορος υπεράσπισής του ήταν ο σοσιαλδημοκράτης δικηγόρος και μετέπειτα, μέχρι προ μερικών ετών, υπουργός εσωτερικών της Γερμανίας, Otto Schily.

Το 1975 απήγαγαν στο Βερολίνο νεότερα μέλη της τρομοκρατικής οργάνωσης RAF έναν πολιτικό και ζήτησαν ως αντάλλαγμα την απελευθέρωση φυλακισμένων μελών της οργάνωσης. Έξι φυλακισμένοι αξιοποίησαν με χαρά την ευκαιρία αποφυλάκισης, ο μόνος που δεν δέχτηκε, ήταν ο Mahler. Με συνήγορό του τον μετέπειτα καγκελάριο Gerhard Schröder, αποφυλακίστηκε το 1980, αφού είχε εκτίσει τα 2/3 της ποινής του και είχε δείξει καλή συμπεριφορά ως φυλακισμένος.

::::

Αριστερά: Ο Mahler (με γυαλιά) το 1968, δίπλα στον Κον-Μπέντιτ, Κέντρο: Ο Mahler κρατούμενος τη δεκαετία του 1970, όταν χαιρετούσε ακόμα με υψωμένη γροθιά, Δεξιά: Ο Mahler 73 ετών, στην τελευταία δίκη του ως ακροδεξιός ρατσιστής.

Τότε αποκαλύφθηκε ότι ο Mahler είχε μετατραπεί στη φυλακή σε έναν ακροδεξιό θεόπληκτο, ο οποίος άρχισε να περιφέρεται στη Γερμανία και να βγάζει λόγους για την «ιστορική και ηθική αποκατάσταση του Χίτλερ», για την ανάδειξη της «ανωτερότητας του χριστιανικού πολιτισμού» κ.ά. Πέρα από αυτά, ο Mahler έγινε το έτος 2ΟΟΟ μέλος του ακροδεξιού-νεοναζιστικού κόμματος NPD, το οποίο εκπροσωπούσε ο ίδιος νομικά σε διάφορες δίκες, όταν η εισαγγελείς αμφισβητούσαν την προσήλωσή του στο γερμανικό σύνταγμα.

Το έτος 2ΟΟ3 αποχώρησε ο Mahler από το NPD, επειδή ήταν πολύ κοινοβουλευτικό και ίδρυσε ένα σωματείο για να διαδώσει το «ψεύδος του εβραϊκού ολοκαυτώματος» και να αποκαταστήσει στην κοινωνία όσους είχαν διωχθεί, επειδή αμφισβητούσαν τα εγκλήματα σε βάρος των Εβραίων επί Χίτλερ. Στο πλαίσιο αυτών των δραστηριοτήτων συνελήφθη ο Mahler στα μέσα του 2ΟΟ8, ήδη 72 ετών, επειδή χαιρετούσε ναζιστικά σε δημόσιο χώρο, πράγμα που είναι απαγορευμένο στη Γερμανία. Γι' αυτό το παράπτωμά του καταδικάστηκε σε φυλάκιση 11 μηνών.

Τώρα, Φεβρουάριος 2009, καταδικάστηκε ο ίδιος εκ νέου σε 6 ετών φυλάκιση, λόγω «ακροδεξιάς και ρατσιστικής διέγερσης». Ο 73χρονος Mahler είχε θέσει σε κυκλοφορία CD με ύμνους για το χιτλερικό καθεστώς και εναντίον των Εβραίων. Μάλιστα, η δίκη πραγματοποιήθηκε στο Μόναχο μετά από μήνυση που υπέβαλε ο ίδιος εναντίον του εαυτού του, για να του δοθεί η ευκαιρία, όπως δήλωσε, να αναπτύξει δημόσια τις εθνικιστικές και αντιεβραϊκές θέσεις του! Και το έκανε αυτό στην απολογία του, η οποία κράτησε συνολικά 12 ώρες. Εκεί δήλωσε ο κατηγορούμενος μεταξύ άλλων ότι είναι εθνικός διαφωτιστής, σωτήρας της χριστιανοσύνης, εχθρός των Εβραίων και υμνητής του χιτλερικού καθεστώτος.

Τώρα προετοιμάζει ο Mahler από τη φυλακή την προσφυγή του στο συνταγματικό δικαστήριο της Γερμανίας, γιατί καταπατήθηκε στην περίπτωσή του η «ελευθερία της πολιτικής έκφρασης» και, αν δεν πετύχει εκεί, θα προσφύγει στο ευρωπαϊκό δικαστήριο ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Ένας ιδιοφυής άνθρωπος που έκανε τον εαυτό του εκκρεμές μεταξύ των άκρων του πολιτικού φάσματος!

Πέρασε ο κομήτης - σημείο των ουρανών!

...

Χθες Τρίτη, όπου υπήρχε καθαρός ουρανός, μπορούσαν οι ενδιαφερόμενοι να δουν αμυδρά τον κομήτη Lulin που πέρασε "κοντά" στη Γη, σε απόσταση περί τα 6Ο εκατομμ. χιλιόμετρα.

Στον παλιό καλό Μεσαίωνα, που όλα ήταν τακτοποιημένα και εξελίσσονταν σύμφωνα με τη θεία βούληση, ο κομήτης θα αποτελούσε "σημείο των ουρανών", προειδοποίηση για την τιμωρία των ανθρώπων που είναι αμαρτωλοί (εγώ βέβαια όχι, αλλά οι άλλοι, μάλλον όλοι!). Πολλοί σαλταρισμένοι θα ανέβαιναν στα βουνά, ντυμένοι με ράσο, για να ζήσουν εκεί, κοντά στους ουρανούς την προσδοκόμενη και μηδέποτε ερχόμενη "δευτέρα παρουσία". Δεν κατάφεραν να κάνουν οτιδήποτε εδώ επί Γης και ελπίζουν να κάνουν στον "άλλο κόσμο".

Πάνε αυτά, τώρα περνάει ο κομήτης "δίπλα" μας και ούτε που του δίνουμε σημασία, χάνει ο θεούλης άλλη μια ευκαιρία να τιμωρήσει τους αμαρτωλούς, π.χ. οικοπεδοφάγους παπάδες και καλόγερους... Δεν θα έβλαπτε βέβαια καθόλου να τιμωρούσε κι εκείνον τον εκνευριστικό τύπο που παρκάρι το αμάξι του μπροστά στην είσοδο του γκαράζ. Πόσο αμαρτωλοί είναι οι άνθρωποι και δεν τους τιμωρεί κανείς...

Επιστήμη ή ποιητική της φύσης;

(του καθηγ. Θανάση Παπαβασιλείου, Κυριακάτικη Ελευθ. 15/2/2009)

Ποιος είδε τον άνεμο; Ούτ' εσύ ούτ' εγώ,
Αλλά όταν τα δέντρα κλίνουν τις κεφαλές τους,
Ο άνεμος περνάει ανάμεσά τους.
Christina Rossetti

Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι η δημοσίευση, το 1859, της Καταγωγής των Ειδών του Κάρολου Δαρβίνου, στην οποία υποστήριξε ότι η εξέλιξη είναι μια διαδικασία φυσικής επιλογής που απορρέει από την πάλη για επιβίωση, ήταν ένα ορόσημο.

Αντλώντας σε μεγάλο βαθμό από τα δεδομένα της εμβρυολογίας, παλαιοντολογίας, ανατομίας, βιογεωγραφίας κ.ά., ο Δαρβίνος έδειξε με ιδιοφυή τρόπο πώς τα ήδη γνωστά γεγονότα ταιριάζουν με το εξελικτικό τοπίο. Εκτοτε, η βιολογία απέκτησε ό,τι ο ιστορικός και φιλόσοφος Thomas Kuhn περιέγραψε ως «παράδειγμα».

■ Περισσότερο συναρπαστική και συναφής με τους σύγχρονους προβληματισμούς είναι η -συνειδητοποιημένη σήμερα- έκταση, στην οποία ο Δαρβίνος προσέγγισε τις αντιλήψεις των φιλοσόφων της εποχής του. Διατυπώθηκαν ενστάσεις ότι η θεωρία του Δαρβίνου ήταν κατά πολύ ασαφέστερη από τις καλύτερες θεωρίες των φυσικών επιστημών, και υπήρξαν αμφιβολίες εάν οποιαδήποτε βιολογική θεωρία θα μπορούσε να τα καταφέρει καλύτερα.

■ Αυτές οι ανησυχίες παραμένουν έως τις μέρες μας. Η σημερινή επικρατούσα εξελικτική θεωρία είναι μια σύνθεση των ιδεών του Δαρβίνου και της μοντέρνας γενετικής-μοριακής βιολογίας.

Από τη μία πλευρά, έχουμε τη δαρβινική σύλληψη της φυσικής επιλογής (ουσιαστικού κινητήρα της εξέλιξης του έμβιου κόσμου). Από την άλλη, έχουμε τώρα μια πλήρη θεωρία της φύσης της κληρονομικότητας και του τρόπου με τον οποίο δημιουργούνται παραλλαγές-ποικιλομορφίες και περνούν από γενιά σε γενιά. Μολονότι υπάρχει αμφισβήτηση και αντίλογος σ' αυτήν τη «νεο-δαρβινική» εικόνα, η κυρίαρχη άποψη μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως υπόβαθρο για να τεθούν φιλοσοφικά ερωτήματα σχετικά με την εξελικτική βιολογία.

■ Αναγνωρίζοντας ότι η ίδια η φυσική έχει αλλάξει στον περασμένο αιώνα, θα αναρωτιόνταν κάποιος: Είναι η εξελικτική θεωρία μια επιστήμη παρόμοιου χαρακτήρα με της φυσικής και της χημεία; Δίνοντας στο ερώτημα πραγματικό περιεχόμενο, ας το διατυπώσουμε διαφορετικά: Είναι η μοντέρνα (νεο-δαρβινική) εξελικτική αντίληψη μια γνήσια εμπειρική θεωρία ή είναι, απλώς, μια μεταφορική εκ νέου περιγραφή της φύσης, που συγγενεύει πιο πολύ με ποίηση παρά με επιστήμη; Με άλλα λόγια, μας μιλάει για τον αληθινό κόσμο, «εκεί έξω», ή μόνο περιγράφει ξανά, με εντυπωσιακή γλώσσα, ό,τι ήδη γνωρίζαμε;

Οταν δεν ξέρετε πού θα σας βγάλει ένας δρόμος, όπως με βλέπετε και σας βλέπω, θα σας βγάλει εκεί που θέλετε... Leo Rosten

■ Μεγάλο μέρος της έλλειψης άνεσης σχετικά με τον δαρβινισμό επικεντρώθηκε στον ζωτικό μηχανισμό της φυσικής επιλογής, ειδικά με το εναλλακτικό του όνομα της «επιβίωσης των ικανότερων».

Ποιος είναι αυτός που επιβιώνει (ακριβολογώντας: Ποιος είναι αυτός που αναπαράγεται);

Η απάντηση φαίνεται ότι είναι εκείνοι που οι βιολόγοι αναγνωρίζουν, εξ ορισμού, ως οι «ικανότεροι»! Εάν οι λευκοί σκώροι (για να θυμηθούμε τα εγχειρίδια βιολογίας των γυμνασιακών μας χρόνων...) επιζούν των αρπακτικών πουλιών, και οι πράσινοι, μαύροι και μπλε σκώροι καταβροχθίζονται, τότε οι λευκοί σκώροι είναι οι ικανότεροι.

Αλλά αυτό, τότε, σημαίνει ότι ο ουσιώδης μηχανισμός του δαρβινισμού ανάγεται στην κενή ταυτολογία ότι εκείνοι που επιβιώνουν είναι αυτοί που επιβιώνουν!

■ Αλλες κριτικές επισημαίνουν, με τη σειρά τους, ότι συχνά δεν υπάρχει στενή σχέση μεταξύ των συλλογιστικών αφετηριών-προϋποθέσεων και των συμπερασμάτων. Κατά συνέπεια, δεν φαίνεται να έχουμε σε εξελικτικές μελέτες την προγνωστική δύναμη που μπορούμε να αξιώσουμε στη φυσική. Ενας αστρονόμος μπορεί να μας πει με ακρίβεια πότε αναμένεται μια έκλειψη ηλίου. Κανένας βιολόγος, ωστόσο, δεν θα τολμούσε να προβλέψει τη μελλοντική ιστορία της προβοσκίδας του ελέφαντα.

■ Αναμφίβολα, έτσι, αποτυγχάνει ως γνήσια θεωρία (ανάλογη με αυτές που συναντούμε στις φυσικές επιστήμες), μόνο και μόνο επειδή ασχολείται πάντα με συμβάντα που ακολουθούν το γεγονός. Είναι μια ιστορική θεωρία. Επομένως, εκτός από την ασάφεια, ακόμα και κατ' αρχήν δεν αφήνει περιθώριο για πρόγνωση. Δεν προσπαθεί καν να προβλέψει τη μοίρα της προβοσκίδας του ελέφαντα, επειδή η «μελλοντική ιστορία» είναι μια αντίφαση όρων. Γι' αυτόν το λόγο, ακόμα δεν μπορεί να υπάρξει μια πραγματική επαλήθευσή της. Παραμένει μη ανατρέψιμη. Δεν (μοιάζει να) είναι αληθινή επιστήμη.

■ Οι «υπερασπιστές» του νεο-δαρβινισμού έχουν αντικρούσει πολλές φορές αυτή την επιχειρηματολογία. Κυρίως, τονίζουν ότι υπάρχει σύγχυση γύρω από το τι προσπαθεί να κάνει ο εξελικτιστής.

Είναι, ίσως, χρήσιμο να γίνει μια τριπλή διάκριση.

■ Πρώτον, υπάρχει η προσπάθεια να καθιερωθεί η εξέλιξη ως «γεγονός». Εχουν οι οργανισμοί ένα ιστορικό αλλαγής και ανάπτυξης, πιθανόν από μία ή λίγες μορφές;

■ Δεύτερον, επιχειρείται η εδραίωση της εξέλιξης ως «μονοπατιού». Τι πορεία ακολούθησαν οι οργανισμοί από το παρελθόν στο παρόν; Τα πτηνά προήλθαν κατευθείαν από τα κοινά ερπετά ή μέσω των δεινοσαύρων; Είναι η εξέλιξη προοδευτική;

■ Τρίτον, επιδιώκεται η διαλεύκανση των «μηχανισμών» της εξέλιξης. Ηταν η φυσική επιλογή, για παράδειγμα, παντοδύναμη;
■ Οσον αφορά το «γεγονός» και το «μονοπάτι», η ίδια η φύση τους δεν προσφέρεται για προβλέψεις.

Συνεπώς, ερωτήματα σχετικά με πρόβλεψη και δυνατότητα ανασκευής τίθενται μόνον όταν ασχολούμαστε με «μηχανισμούς», παρόλο βεβαίως που μπορεί να χρησιμοποιούμε θεωρίες (οι οποίες είναι ανατρέψιμες) όταν προσπαθούμε να ενισχύσουμε γεγονότα και να ανακαλύψουμε μονοπάτια.

■ Φιλοσοφικά, πολλοί θα ισχυρίζονταν πως υπάρχουν και άλλες παράμετροι στην καλή ή αυθεντική επιστήμη, πέρα από την πρόβλεψη και την επακόλουθη δυνατότητα αναίρεσης. Κατηγορηματικά, στις καλύτερες επιστήμες -ασφαλώς στις επιστήμες της φυσικής και της χημείας- ένα κύριο σημείο σχετικά με το λόγο για τον οποίο θεωρούμε ότι ο επιστήμονας διατυπώνει κάτι σημαντικό για την πραγματικότητα, είναι εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο επιτυγχάνεται η ενοποίηση. Οι καλές θεωρίες επιδεικνύουν αυτό που αποκαλείται «συγκυρία επαγωγών». Φέρνουν κοντά ανόμοια αποδεικτικά στοιχεία, συναρμόζοντάς τα σε ένα σύνολο, έως ότου αναφωνήσουμε: «Μια τέτοια σύγκλιση δεν μπορεί να είναι απλή σύμπτωση. Πρέπει να είναι αντανάκλαση της πραγματικότητας!» Αλλωστε, οι θεωρίες περνούν. Ο βάτραχος μένει (Jean Rostand).

«Με τραμπουκισμούς»

Στις 15 Φεβρουαρίου πέθανε σε ηλικία 88 ετών ο ομότιμος καθηγητής Θεολογίας των πανεπιστημίων Θεσ/νίκης και Αθήνας, Σάββας Αγουρίδης. Σε παλαιότερη συνέντευξή του (31/05/2000) στο δημοσιογράφο Θωμά Τάτση της Ελευθεροτυπίας, είχε πει ο μακαρίτης τα εξής, σχετικά με τη σύγκρουση που προκάλεσε ο Χριστόδουλος με την κυβέρνηση για το θέμα των αστυνομικών ταυτοτήτων:

Δημοσιογράφος: Ποια από τις μεγάλες κόντρες (μεταξύ Κράτους και Εκκλησίας) θυμάστε;

«Το 1965 πέρασαν με το "μεταθετό" (¹) 13 μητροπολίτες. Ύστερα από τα "Ιακωβικά" (²) και με το μεταθετό. Ο υπουργός (Παιδείας & Θρησκευμάτων) επί Γεωργίου Παπανδρέου απαγόρευσε να συνέλθει η Σύνοδος. Ο Αρχιεπίσκοπος, ένας γέρος άρρωστος, έμενε στο Βύρωνα. Ο (μητροπολίτης) Ελασσόνος έσκισε την υπουργική απόφαση από την πόρτα της Συνόδου, ο (μητροπολίτης) Κορινθίας με το αυτοκίνητό του και με τη βοήθεια ενός διακόνου κι ενός λαϊκού πήρε τον κακομοίρη τον Χρυσόστομο και τον πέταξε διά της βίας σ' ένα ταξί και τον κουβάλησε στην Αγίας Φιλοθέης, γιατί κατά τους εκκλησιαστικούς κανόνες άνευ του πρώτου δεν μπορεί να γίνει εκλογή.

Πέρασαν 3 με 4 μήνες, η κυβέρνηση δεν τους διόριζε, αλλά αναγκάστηκε με την πίεση. Τα ξέρουν δε αυτά γι' αυτό χρησιμοποιούν αυτούς τους τραμπουκισμούς. Μερικοί από αυτούς είναι πρωταγωνιστές τώρα. Ο Θεσσαλονίκης, για παράδειγμα. Τα ίδια έκαναν και επί Τρίτση το '87. Κι εκεί πέτυχαν. Δεν ξέρουν άλλη μέθοδο. Ούτε Θεολογία γνωρίζουν, ούτε πνευματικότητα εσωτερική έχουν για να κοιτάξουν τον εαυτό τους και την κοινωνία. Ξέρουν "είμαι επίσκοπος, είμαι αφέντης, με αναγνώρισε ο αυτοκράτορας, με αναγνώρισε ο σουλτάνος και με αναγνώρισε η ελληνική κυβέρνηση"».

Δημοσιογράφος: Υπάρχει όμως και η πλευρά των πολιτικών, που στηρίζουν την Εκκλησία.

«Είτε πρόκειται για βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας είτε πρόκειται για βουλευτές του ΠΑΣΟΚ, οι άνθρωποι ξέρουν ότι πρόκειται για ένα σοβαρό θέμα εκδημοκρατισμού της χώρας αυτή τη στιγμή. Το ξέρουν πολύ καλά, το ξέρουν ίσως πολύ καλύτερα και από εμένα. Όμως εκείνο που τους επηρεάζει να κάνουν δηλώσεις, είτε εναντίον της κυβέρνησης είτε να μιλούν με μισόλογα, είναι ότι μετράνε πόσες ψήφους μπορεί να χάσουν από τις ορθόδοξες ομάδες στην επαρχία που περιμένουν να ξαναβγούν βουλευτές μετά τέσσερα χρόνια. Είναι θλιβερό κατάντημα αυτό. Αισθάνομαι δηλαδή ως Έλληνας πολίτης μεγάλη ντροπή γι' αυτό το πράγμα. Το ευχάριστο είναι ότι είναι πολύ λίγοι.

Άκουσα προχθές τον κ. Παπαθεμελή. Εγώ έγινα καθηγητής της Θεολογικής Θεσσαλονίκης το 1951. Διορίστηκα στη Θεσσαλονίκη καθηγητής της «Kαινής Διαθήκης» και τότε εκείνος, νεαρός δικηγορίσκος, είχε αποφοιτήσει από το Πανεπιστήμιο. Ξέρετε με ποιον συνεδέετο; Συνεδέετο με τον Καντιώτη (³). Και εγώ επειδή έζησα στη Θεσσαλονίκη 14 χρόνια πριν κατεβώ στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, είχα παρακολουθήσει πώς δημιουργήθηκε η καριέρα του κ. Παπαθεμελή. Ο άνθρωπος δεν έκανε καμία ατιμία. Αλλά πρέπει να σας πω ότι η άνοδος του ανθρώπου αυτού στηρίχθηκε στα εκκλησιαστικά οικοτροφεία.

Τη δεκαετία του '60 φούντωσαν. Ξέρετε τι ρόλο έπαιξαν αυτά τα οικοτροφεία για να βγάλουν κάποιο βουλευτή ή για να του δώσουν τη διαφορά εκείνη από τους άλλους βουλευτές, ώστε να έχει εξασφαλισμένη την υπουργία; Αυτά τα ζήσαμε. Και βγαίνει προχθές ο κ. Παπαθεμελής και λέει: Δεν είναι αυτό το θέμα της ταυτότητας. Είναι η αιχμή του παγόβουνου. Το παγόβουνο είναι ότι αύριο μπορεί να πει να δουλεύουμε τις Κυριακές. Μετά να σκεφτεί η κυβέρνηση να βγάλουμε την εικόνα του Χριστού και μετά από καιρό, γιατί να λέμε στο όνομα της Αγίας Τριάδος. Και κάποιος του είπε, εξαιτίας αυτών των φαντασιώσεών σας περί κινδύνου του μέλλοντος, ξεσηκώνετε τον κόσμο; »

(¹) Η δυνατότητα μετάθεσης μητροπολίτη από τη μία στην άλλη, κατά τεκμήριο πλουσιότερη, μητρόπολη.
(²) Αρχιεπίσκοπος Ιάκωβος, εξελέγη αλλά καθαιρέθηκε σύντομα λόγω (υπαρκτών;) ηθικών παραπτωμάτων.
(³) Ταλιμπάν-ορθόδοξος μητροπολίτης, κατέβαινε με ομάδες παπάδων στην Πάτρα για να διαλύσει το «ειδωλολατρικό καρναβάλι»!

Επειδή σε προηγούμενη ανάρτηση κάποιος αμφισβήτησε την αρμοδιότητα του Σάββα Αγουρίδη για εκκλησιαστικά και θεολογικά θέματα, παραθέτω εδώ πάλι τα βιογραφικά στοιχεία του μακαρίτη. Αλλιώς θα επανέλθει ο αμφισβητίας και θα εστιάσει πάλι στο πρόσωπο του Αγουρίδη αντί στην ουσία της ανάρτησης!

Ο Αγουρίδης τελείωσε τη Θεολογική Σχολή του Πανεπ. Αθηνών και έγινε διδάκτωρ (Ph.D) στο Πανεπιστήμιο Duke, της Β. Καρολίνας, U.S.A. Το 1956 εξελέγη στο Πανεπ. Αθήνας υφηγητής στην έδρα της "Καινής Διαθήκης". Το ίδιο έτος εξελέγη έκτακτος και μετά τρία χρόνια τακτικός καθηγητής στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1956-1968). Από το 1969 υπηρέτησε ως καθηγητής στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και το 1985, μετά πολυετή πανεπιστημιακή θητεία, παραιτήθηκε.

Ο Αγουρίδης ήταν πολυγραφότατος στον ακαδημαϊκό χώρο και εκτός αυτού! Ενδεικτικώς αναφέρονται: Εισαγωγή εις την Κ. Διαθήκη, 1971, Τα Απόκρυφα και Ψευδεπίγραφα της Παλαιάς Διαθήκης, α' τόμος 1974 και β' τόμος 1985, Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, 1984, Ιστορία των Χρόνων της Κ. Διαθήκης, 1985, Υπομνήματα: στην Επί του Όρους Ομιλία, 1980,στην Πρώτη προς Κορινθίους Επιστολή, 1985, στις Α'Β'Γ' Επιστολές του Ιωάννου 1985, Υπόμνημα στην Αποκάλυψη του Ιωάννη, 1997, Υπόμνημα στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, 1991, Ιστορία της Θρησκείας του Ισραήλ, 1995 και πολλά άλλα βιβλία. Επίσης, επιμελήθηκε τη μετάφραση στα ελληνικά πολλών αξιόλογων καινοδιαθηκικών και θεολογικών έργων ξένων επιφανών συναδέλφων.

«Δυναστεία Χριστινάκη»

Οι δύο πανεπιστημιακοί φέρεται να έχουν «αποκαταστήσει» ακαδημαϊκά τα τρία τους παιδιά

Η καταγγελία που ακολουθεί, δημοσιεύτηκε αρχικά στο GURF, αλλά την είχα ακούσει από φίλους και συναδέλφους πανεπιστημιακούς ήδη προ αρκετών μηνών. Τώρα βγήκε και στις εφημερίδες!

(της Λινας Γιανναρου, Καθημερινή, 18/2/2009)

Στους παροικούντες τη... Θεολογική Σχολή ήταν γνωστή και ως «Αγία Οικογένεια». Τελευταία, μετά την ταχύτατη κυκλοφορία ανώνυμης καταγγελίας από email σε email, ο δημοφιλέστερος χαρακτηρισμός φαίνεται πως είναι «Δυναστεία Χριστινάκη».

Πρόκειται για την οικογένεια Ελένης και Παναγιώτη Χριστινάκη, της κοσμήτορος της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και του συζύγου της, καθηγητή και πρώην προέδρου του Τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας, οι οποίοι φέρεται να έχουν «αποκαταστήσει» ακαδημαϊκά τα τρία τους παιδιά, το σύζυγο της κόρης τους και... τον αδερφό τού συζύγου της κόρης τους, τοποθετώντας τους σε διάφορες θέσεις της Σχολής! Ειδικότερα, σύμφωνα με τα καταγγελλόμενα, η κόρη του ζευγαριού Ειρήνη Χριστινάκη έλαβε διδακτορικό τον Αύγουστο του 2004 από το Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας, με επιβλέποντα καθηγητή τον πατέρα της Παναγιώτη Χριστινάκη, τότε πρόεδρο του Τμήματος.

Σε λίγους μήνες, εκλέγεται επίκουρη καθηγήτρια και εντός τριών ετών γίνεται τακτική καθηγήτρια. Στη συνέχεια, ο σύζυγος τής Ειρήνης, Αθανάσιος Γλάρος, εκλέγεται επίκουρος καθηγητής στο ίδιο Τμήμα, ενώ ο αδερφός του, Γεώργιος Γλάρος, ετοιμάζεται για άλλη θέση στο ίδιο Τμήμα. Την ίδια ώρα, η άλλη κόρη Ολγα Χριστινάκη έλαβε θέμα διδακτορικού από τη Σχολή με επιβλέπουσα καθηγήτρια την αδερφή της Ειρήνη, ενώ και ο γιος Επαμεινώνδας Χριστινάκης, χωρίς πτυχίο Θεολογίας και χωρίς μάστερ, γίνεται υποψήφιος διδάκτωρ στη Σχολή Θεολογίας. Μιλώντας στην «Κ», ο κ. Παναγιώτης Χριστινάκης, φανερά ενοχλημένος από τις διαστάσεις που φαίνεται να λαμβάνει η υπόθεση, έκανε λόγο για «λασπολόγους», συνδέοντας το χρόνο της κυκλοφορίας του επίμαχου μηνύματος με τις εκλογές στη Σχολή.

Δεν διαψεύδει

Ωστόσο, δεν προχωρά σε διάψευση των καταγγελιών. «Επειδή εγώ είμαι καθηγητής θα απαγορεύσω στο παιδί μου να ακολουθήσει την ίδια επιστήμη;», αναφέρει χαρακτηριστικά. Οπως τονίζει, ο ίδιος δεν έλαβε μέρος στις κρίσεις που αφορούσαν την κόρη του και το γαμπρό του, «οι οποίες έγιναν από άλλους αξιόλογους καθηγητές». Οσο για τη γρήγορη ανέλιξη της κόρης του στη θέση της τακτικής καθηγήτριας, οφείλεται στην αξία της. «Είναι γνωστό αυτό που λένε στη Σχολή ότι η κόρη ξεπέρασε τον πατέρα». Σε ό,τι αφορά το γιο του Επαμεινώνδα, ο κ. Χριστινάκης επισημαίνει ότι «κατά τη γνώμη μου δεν πρέπει κάποιος χωρίς πτυχίο Θεολογίας να έχει τη δυνατότητα να λαμβάνει διδακτορικό από τη Σχολή, αλλά άλλοι άνοιξαν αυτή την πόρτα, όχι εγώ!» Η Ειρήνη Χριστινάκη, πάντως, είναι πράγματι επιβλέπουσα του διδακτορικού της αδερφής της, «πράγμα που δεν απαγορεύεται». «Σε κάθε περίπτωση, γιατί τόσα χρόνια δε μιλούσε κανείς; Στη ζωή μου υπήρξα πάντα έντιμος», καταλήγει.

Το θέμα πάντως έχει ξεσηκώσει θύελλα αντιδράσεων, κυρίως στους κόλπους εκπαιδευτικών, που κάνουν λόγο για κραυγαλέο δείγμα νεποτισμού στο μεγαλύτερο ΑΕΙ της χώρας.

Eπωνύμως

Από την πλευρά τους, οι πρυτανικές αρχές διαμηνύουν ότι «όποιος θέλει να καταγγείλει το οτιδήποτε πρέπει να έχει το θάρρος να το κάνει επωνύμως», τονίζοντας παράλληλα ότι έχουν ζητηθεί απαντήσεις από το Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας. Την ίδια ώρα, η υπόθεση έχει προκαλέσει προβληματισμό και στην Αρχιεπισκοπή (ως γνωστόν, οι Θεολογικές Σχέσεις διατηρούν στενούς δεσμούς με την Εκκλησία). Σημειώνεται ότι ο κ. Χριστινάκης υπήρξε σύμβουλος του Αρχιεπισκόπου Χριστόδουλου την περίοδο της σύγκρουσής του με το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

---

---

Εν Χριστώ αδελφοί

(του Παντελη Μπουκαλα, Καθημερινή, 19/2/2009)

Eφόσον όλοι, κατά τας Γραφάς, είμαστε «εν Χριστώ αδελφοί», και επιπλέον «εν γένος εσμέν», και εφόσον αυτό είναι το πρώτο και το κύριο που πρέπει να διδάσκει ένας καθηγητής της Θεολογίας, χριστιανός βέβαια, τι σημασία έχει το ότι στην ίδια Σχολή, τη Θεολογική Αθηνών, τις καθηγητικές έδρες τις μοιράζεται μία οικογένεια συν μία άλλη με την οποία η πρώτη έχει συνάψει γάμους; Τι έπρεπε να πουν, λοιπόν, οι καθηγητές απαντώντας στις εις βάρος τους καταγγελίες; Οτι, απλούστατα, στην εν Χριστώ και υπό τον Χριστό ανώνυμη ισότητα, καμιά αξία δεν έχουν τα ονοματεπώνυμα, τα οικογενειακά δέντρα, τα κλαδιά και τα παρακλάδια, ούτε βέβαια οι τίτλοι και οι θώκοι. Κατά συνέπεια, και πάντοτε κατά τας Γραφάς, ο νεποτισμός είναι ανέφικτος διότι είναι εκτός νοήματος, άρα εκτός νοήματος, ανόητες δηλαδή, είναι και οι βολές εναντίον του νεποτισμού.

Οι καθηγητές μας, ωστόσο, αντί να αντλήσουν επιχειρήματα από τα οικεία τους ιερά κείμενα, επέλεξαν να αμυνθούν με κοσμικότατες μεθόδους, πιθανόν και με τη σκέψη ότι καλή κι άγια είναι η ουράνια βασιλεία, ώς τότε όμως έχουμε καιρό, έχουμε κυρίως να ζήσουμε μια ζωή, και καλό κι άγιο είναι να τη ζήσουμε με δόξες και τιμές και αξιώματα. Πώς εξήγησε ο πρώην πρόεδρος του τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας το γεγονός ότι ο γιος του, που δεν διαθέτει πτυχίο Θεολογίας ούτε μάστερ, είναι υποψήφιος διδάκτωρ στη Σχολή Θεολογίας, με όχι λίγες πιθανότητες να έχει αυστηρό επιβλέποντα στο διδακτορικό του κάποιο από τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας;

Όχι, δεν είπε ότι διά της επιφοιτήσεως του Αγίου Πνεύματος μπορεί να γίνει γνώστης και κήρυκας των θεολογικών πραγμάτων κι ένας ψαράς, όπως τω καιρώ εκείνω. Αντίθετα, προσγειωμένος και κάπως μνησίκακος (όσο μνησίκακος μπορεί να είναι όποιος διδάσκει χριστιανισμό), διευκρίνισε ότι αυτή η ούτως ειπείν «εισπήδηση» δεν τον βρίσκει σύμφωνο, όμως: «Αλλοι άνοιξαν αυτήν την πόρτα, όχι εγώ».

Ποια είναι αυτή η «πόρτα» άραγε και ποιοι και πόσοι είναι αυτοί οι «άλλοι»; Να μπούμε στον πειρασμό εδώ και να σκεφτούμε ότι ο κύριος καθηγητής στρέφει καταγγελτικά το δάχτυλό του προς τη σύζυγο του πρωθυπουργού, η οποία, όντας νηπιαγωγός από ανώτερη σχολή έκανε διδακτικό σε ανώτατη σχολή, την Ιατρική, που καμία σχέση δεν είχε με τις ώς τότε σπουδές της, και έγινε κατόπιν γιατρός; Αδύνατον. Ενας καθηγητής της Θεολογίας δεν μπορεί παρά να έχει στο μυαλό του, πιθανόν και στην ψυχή του, τον λόγο του Χριστού, «πώς δύνασαι λέγειν τω αδελφώ σου, αδελφέ, άφες εκβάλω το κάρφος το εκ του οφθαλμού σου, αυτός την εν τω οφθαλμώ σού δοκόν ου βλέπων;»

Κι ύστερα, είναι μάθημα σωστό αυτό, να διδάσκεις τους μαθητές σου και τον κόσμο όλο, που σε ακούει με σέβας, καθότι καθηγητής και μάλιστα της Θεολογίας, ότι εφόσον έχουν ήδη αμαρτήσει κάποιοι άλλοι, δικαιούσαι κι εσύ την αμαρτιούλα σου; Δηλαδή όταν η αμαρτία μοιράζεται και διαχέεται, δεν βαραίνει πολύ στο μητρώο μας; Να το έχουμε υπόψη μας.

(βλέπε επίσης >>>)

Η πάλη του σπέρματος

Τα ... ξαδέλφια και ο Αγιος Βαλεντίνος

Αν πάτε σήμερα σε ένα ζωολογικό κήπο και ρωτήσετε τον ξάδελφό σας τον ουραγκοτάγκο της νοτιοανατολικής Ασίας (με τον οποίο μοιράζεστε το 96,4% του DNA) πώς σκοπεύει να γιορτάσει την ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου, θα σας κοιτάξει με ένα βλέμμα γεμάτο απορία δείχνοντας έτσι ότι δεν καταλαβαίνει για ποιο πράγμα μιλάτε.

Το ίδιο ακριβώς θα συμβεί αν μετά υποβάλετε την ίδια ερώτηση στον ακόμα πιο στενό συγγενή σας, τον γορίλα (με τον οποίο μοιράζεστε 97,7% του DNA). Τέλος, στην απόγνωσή σας θα στραφείτε στον πρώτο σας ξάδελφο τον χιμπαντζή (με τον οποίο μοιράζεστε 98,4% του DNA) για να τον ρωτήσετε πώς θα περάσει τη μεγάλη αυτή γιορτή των ερωτευμένων. Ομως και αυτός θα αντιδράσει με την ίδια αδιαφορία -αν φυσικά δεν σας βάλει τις φωνές για το γεγονός ότι του διακόψατε την ανάπαυση με τις παραξενιές σας.

Η αντίδραση αυτή των ξαδελφών σας θα είναι απολύτως κατανοητή. Οχι μόνο για τα μεγάλα πιθηκοειδή, αλλά για όλα τα θηλαστικά, η σημασιολογία της γιορτής του Αγίου Βαλεντίνου δεν έχει κανένα νόημα: Οι συνήθειες, τα ήθη και οι κανόνες που συγκροτούν την ανθρώπινη σεξουαλικότητα διαφέρουν ριζικά απ' αυτές όχι μόνο των μεγάλων πιθηκοειδών, αλλά και των υπολοίπων θηλαστικών του πλανήτη μας.

Ας δούμε αυτές τις διαφορές όπως τις περιγράφει ο γνωστός φυσιολόγος Jared Diamond στο βιβλίο του «Γιατί το σεξ είναι διασκέδαση» (εκδ. «Κάτοπτρο»).

■ Τα περισσότερα θηλαστικά δεν ζουν ως μια πυρηνική οικογένεια που συνίσταται από ένα ενήλικο αρσενικό και ένα ενήλικο θηλυκό. Σε πολλά είδη θηλαστικών τόσο τα ενήλικα αρσενικά όσο και τα ενήλικα θηλυκά είναι μονήρη και συναντιούνται μόνο για να συνουσιαστούν. Αντίθετα, μεταξύ των ανθρώπων οι περισσότεροι άνδρες και γυναίκες καταλήγουν σε μια μακρόχρονη σχέση, την οποία η κοινωνία αναγνωρίζει ως συμβόλαιο («γάμος») με αμοιβαίες υποχρεώσεις.

■ Συνήθως τα αρσενικά δεν παρέχουν καμιά φροντίδα στους απογόνους τους. Η μοναδική τους συνεισφορά στους απογόνους και την προσωρινή τους σύντροφο είναι το σπέρμα τους. Ακόμα και στα πιο κοινωνικά είδη θηλαστικών -όπως τα λιοντάρια, οι λύκοι, οι χιμπαντζήδες- κανένα ενήλικο αρσενικό δεν δείχνει να αναγνωρίζει κάποια συγκεκριμένα νεογνά ως δικά του. Μεταξύ των ανθρώπων, αντίθετα, η γονική φροντίδα παρέχεται συνήθως τόσο από τους άνδρες όσο και από τις γυναίκες.

■ Το σεξ στα κοινωνικά θηλαστικά γίνεται δημοσίως υπό τα βλέμματα των άλλων μελών του κοπαδιού. Κανείς συνουσιαζόμενος δεν φαίνεται να ενοχλείται από την παρουσία άλλων μελών της ομάδας. Ακόμα και ορισμένα ζώα, όπως οι χιμπαντζήδες όπου καμιά φορά το αρσενικό και το θηλυκό σε κατάσταση οίστρου αποφασίζουν να πάνε στην Αράχοβα για το Σαββατοκύριακο μόνοι τους, όταν επιστρέψουν η θηλυκιά πιθανότατα θα κάνει δημοσίως σεξ με άλλους ενήλικους χιμπαντζήδες. Αντίθετα, μεταξύ των ανθρώπων τα παντρεμένα ζευγάρια συνήθως κάνουν σεξ ιδιωτικά και ενοχλούνται από την παρουσία άλλων συνανθρώπων.

■ Τα ενήλικα θηλυκά των περισσότερων ειδών θηλαστικών χρησιμοποιούν διάφορους τρόπους -οπτικούς, οσφρητικούς, ακουστικούς, συμπεριφορικούς- για να ανακοινώσουν τη σύντομη φάση του αναπαραγωγικού τους κύκλου, κατά την οποία έχουν ωορρηξία και μπορούν να γονιμοποιηθούν. Αντίθετα, μεταξύ των ανθρώπων η ωορρηξία συνήθως αποκρύπτεται παρά κοινοποιείται.

■ Τα θηλυκά επιζητούν το σεξ μόνο κατά τη διάρκεια αυτών των γόνιμων ημερών, ενώ κατά τις άλλες ημερές είναι σεξουαλικά μη ελκυστικά ή λιγότερο ελκυστικά για τα αρσενικά στο βαθμό που δεν εκπέμπουν προκλητικά σήματα, και απωθούν τις ερωτικές κρούσεις οποιουδήποτε αρσενικού. Στις ανθρώπινες κοινωνίες αντίθετα η σεξουαλική δεκτικότητα της γυναίκας διαρκεί και μετά την περίοδο της γονιμότητας, κάτι που έχει συνέπεια οι περισσότερες συνουσίες να πραγματοποιούνται κατά την περίοδο που δεν είναι κατάλληλη προς σύλληψη.

Το αστείο είναι ότι πολλές φορές καταδικάζουμε διάφορες μορφές ερωτικής συμπεριφοράς μεταξύ συνανθρώπων μας ως «ανώμαλες», χωρίς να συνειδητοποιούμε ότι, ως είδος, την πιο «παρεκκλίνουσα» ερωτική συμεριφορά στη φύση την επιδεικνύουμε εμείς. Αυτό που εμείς θεωρούμε «φυσιολογική σεξουαλική συμπεριφορά» στα μάτια των συγγενών μας των περισσότερων άλλων θηλαστικών αποτελεί την πιο ακραία «ανωμαλία». Οπως γράφει ο Diamond:

«Ολα τα χαρακτηριστικά της ανθρώπινης σεξουαλικότητας -οι μακροχρόνιοι σεξουαλικοί συνεταιρισμοί, η συν-γονικότητα, ο ιδιωτικός χαρακτήρας της σεξουαλικής πράξης, η συγκαλυμμένη ωορρηξία, η παρατεταμένη δεκτικότητα των γυναικών, το σεξ για διασκέδαση -αποτελούν αυτό που εμείς ως άνθρωποι θεωρούμε φυσιολογική σεξουαλικότητα. Μας διεγείρει, μας διασκεδάζει ή μας αηδιάζει να διαβάζουμε για τις σεξουαλικές συνήθειες των θαλάσσιων ελεφάντων, των μαρσιποφόρων ποντικών ή των ουραγκοτάγκων, των οποίων η ζωή διαφέρει τόσο πολύ από τη δική μας. Η συμπεριφορά τους μάς φαίνεται παράξενη. Ομως με βάση τα πρότυπα 4.300 υπόλοιπων ειδών θηλαστικών του κόσμου, ακόμα και με βάση τα πρότυπα των πιο κοντινών μας συγγενών, των μεγάλων πιθήκων (χιμπαντζήδες, μπόνομπο, γορίλες και ουραγκοτάγκοι) οι περίεργοι είμαστε εμείς».

Κάρολος

(Ελευθεροτυπία, 14/02/2009)

Ώρες διδασκαλίας και Δαρβίνος

...
Η Χάρις και η Κοινωνία του Αγίου Πνεύματος ας τους φωτίσει. Μοιάζει απίστευτο αλλά στη Β' τάξη του Γυμνασίου οι έφηβοι διδάσκονται δύο ώρες Θρησκευτικά και μία ώρα Χημεία. Ημαρτον, Θεέ μου!
(ΥΓ.: 200 χρόνια μετά τη γέννηση του Δαρβίνου.)

(Γνώμες, ΤΟ ΒΗΜΑ, 13/2/2009)

Ο κ. Γ. Ν.Ιωαννίδης, δικηγόρος, από τη Θεσσαλονίκη, γράφει:

Απευθυνόμενος στον συντάκτη του πρωτοσέλιδου σχολίου της 13ης Φεβρουαρίου παρατηρώ: 1. Τι σχέση έχει η χημεία με τον Δαρβίνο; 2. Ο ίδιος, ως μαθητής, πόσες ώρες διδασκόταν χημεία στη Β' Γυμνασίου και τι αποκόμισε από αυτή τη διδασκαλία; Τι θυμάται από δαύτη; (Προσοχή, από χημεία και όχι από αλχημεία!) 3. Των φρονίμων (προπαγανδιστών της αθεΐας) ολίγα. Σας το είχα ξαναγράψει. Λίγοι έμειναν που να καταναλώνουν το κουτόχορτο της εκλεπτυσμένης και ρετουσαρισμένης αμάθειας (βλ. π.χ. τον σολοικισμό με τον οποίο ξεκινά το ανωτέρω σχόλιο) ως επιστημονική γνώση και της αδόκιμης ειρωνείας ως περίτεχνη δοκησισοφία.

(ΤΟ ΒΗΜΑ, 18/2/2009)

Ο κ. Θανάσης Κάραλης, από την Αλσούπολη Αττικής, γράφει:

Θα ήθελα και εγώ να ενώσω την φωνή μου με αυτήν του κ. Γ. Ν. Ιωαννίδη, δικηγόρου (Επιστολές, 18/2), ο οποίος διαμαρτύρεται για όσα έγραψε ο συντάκτης του πρωτοσέλιδου του «Βήματος» της 13/2.

Πράγματι, είναι απαράδεκτο να διδάσκεται το μάθημα των Θρησκευτικών στη Β' Γυμνασίου διπλάσιες ώρες από όσες διδάσκεται το μάθημα της Χημείας. Θα έπρεπε να διδάσκεται ακόμη περισσότερες. Ισως μάλιστα δεν θα έπρεπε να διδάσκεται καν η Χημεία. Ας μην αδικούμε όμως τον συντάκτη σας: μπορεί να φταίει γι' αυτό ο περιορισμένος αριθμός των θεολόγων που διδάσκουν στη μέση εκπαίδευση. Δεν πρέπει να βιαζόμαστε. Η πορεία προς ένα σχολείο στο οποίο θα διδάσκεται μόνον η Βίβλος είναι σταθερή και δεν θα ανακοπεί από τις προσπάθειες των αθέων για διδασκαλία ολίγων ωρών Φυσικής, Χημείας και Μαθηματικών (συμβόλων του Σατανά).

Επιπλέον, ο συντάκτης σας οφείλει να απαντήσει στο κρίσιμο ερώτημα του επιστολογράφου σας: Τι αποκόμισε από τη διδασκαλία της Χημείας στο Γυμνάσιο; («Τι θυμάται από δαύτη;» επί λέξει). Θα ήθελα να προσθέσω και εγώ τρία εξίσου κρίσιμα ερωτήματα στον άθεο συντάκτη σας: Ποιες είναι οι κινητές εορτές της θρησκείας μας; Γνωρίζει όλα τα ιερά άμφια; Τι θαύμα πραγματοποίησε ο Ιησούς κατά τον «εν Κανά» γάμο; Ας προσέξει τι απαντήσεις θα δώσει γιατί ενδέχεται διάφοροι έλληνες χριστιανοί να τον περιμένουν «στη γωνία» για να του δείξουν τι σημαίνει «αγάπη του Θεού».

(ΤΟ ΒΗΜΑ, 21/2/2009)

Ο κ. Θρασύβουλος Ι. Κοβασίδης, δικηγόρος, από τη Λάρισα, γράφει:

Ο εκ Θεσσαλονίκης συνάδελφός μου δικηγόρος κ. Γ. Ν. Ιωαννίδης, οπαδός προφανώς της εξ Αποκαλύψεως Αλήθειας, απευθυνόμενος στον συντάκτη σας του πρωτοσέλιδου σχολίου της 13.2.2009 παρατηρεί, μεταξύ των άλλων: «Τι σχέση έχει η χημεία με τον Δαρβίνο [...] Των φρονίμων (προπαγανδιστών της αθεΐας) ολίγα... Λίγοι έμειναν που να καταναλώνουν το κουτόχορτο της εκλεπτυσμένης και ρετουσαρισμένης αμάθειας...».

Στα πιο πάνω... βαθυστόχαστα, απαντώ: 1) Ο Δαρβίνος διετύπωσε τη βιολογική θεωρία της φυσικής εξέλιξης των ζωντανών οργανισμών, την οποία είχε ήδη υποστηρίξει ο Λαμάρκ (1744-1829). Η βιοχημεία είναι κλάδος της βιολογίας, που ασχολείται με τη μελέτη όλων των χημικών ουσιών που βρίσκονται στους ζωντανούς οργανισμούς και τη διερεύνηση των χημικών διεργασιών που πραγματοποιούνται σε αυτούς. 2) Ποιος καταναλώνει «κουτόχορτο», εκείνος που δέχεται άκριτα, ως «πιστός», τα όσα του «αποκαλύπτει» η Βιβλική Θρησκεία, της οποίας φανατικός απολογητής είναι, προφανώς, ο πιο πάνω συνάδελφός μου, ή εκείνος που ερευνώντας αμφισβητεί τους συντάκτες των «ιερών βιβλίων», που κατά έναν πλατωνικό φιλόσοφο του 2ου αιώνα της χρονολογίας μας, προσπαθούν «μόνους τους ηλιθίους και αγενείς και αναισθήτους και ανδράποδα και γύναια και παιδάρια πείθειν εθέλουσί τε και δύνανται»; 3) Οι συντάκτες της Κ.Δ. χρησιμοποιούν το ρήμα «χορτάζω» και όχι το «σιτίζω». Και διερωτώμαι: Μήπως υπάρχουν δύο είδη χόρτων, το «εξυπνόχορτο» και το «κουτόχορτο»; Αυτά τα ολίγα για τον Δαρβίνο, τη Χημεία, την αμάθεια, το κουτόχορτο και τους καταναλωτές του.

(ΤΟ ΒΗΜΑ, 21/2/2009)

Η ορθόδοξη θεολογική αντιμετώπιστη της "εξελικτικής επιστήμης"

Να προσθέσω στην προηγούμενη ανάρτηση ότι η ανατολίτικη, ορθόδοξη θεολογική αντιμετώπιση  της "εξελικτικής επιστήμης" δεν είναι ενιαία, αν και προβάλλονται συνήθως οι ακραίες φωνές, οι οποίες είναι και διασκεδαστικές. Οι θρησκευτικές απόψεις για την επιστήμη της εξέλιξης χωρίζονται, λοιπόν, σε τέσσερις κατηγορίες:

1. Η πρώτη είναι η φονταμενταλιστική, η οποία υποστηρίζει ότι, όσα γράφει η Π.Δ. (Γένεσις) είναι η μόνη αλήθεια. Οπότε, οτιδήποτε έρχεται μετά ως επιστήμη, απορρίπτεται. Αυτή την άποψη είχαν εκφράσει και όλοι οι «πατέρες» της εκκλησίας και είναι πολύ δύσκολο να απαλλαγούν από αυτή οι σύγχρονοι θεολόγοι, δεδομένου ότι για τέτοιες θεμελιώδεις αποφάσεις απαιτείται οικουμενική σύνοδος. Καλού κακού, πάντως, είχε αποφανθεί ο μακαρίτης Χριστόδουλος ότι «κανείς σοβαρός επιστήμονας δεν μπορεί να αποδείξει τη θεωρία της εξέλιξης». Εννοείται, ο Χριστόδουλος έχει σχολιάσει τα πάντα κατά τον προσφιλή του τρόπο - αλλ' αντ' άλλων. Απ' την άλλη μεριά, τι σημαίνει «αποδεικνύω τη θεωρία της εξέλιξης»; Λύνω μια εξίσωση ή κάνω πείραμα και περιμένω 1-2 εκατομμύρια χρόνια για να καταγράψω τα βιολογικά γεγονότα;
   


2. Η δεύτερη άποψη είναι η διαλλακτική και υποστηρίζει ότι τα γεγονότα που αναφέρει η Π.Δ. πρέπει να θεωρούνται συμβολικά. Έτσι είναι ελεύθερος να αποδεχθεί τα επιστημονικά δεδομένα όποιος πείθεται από αυτά. Οι υποστηρικτές αυτής της άποψης ξέρουν ότι οι Ταλιμπάν που εκπαιδεύονται επί πολλά χρόνια στα σχολεία, στα κατηχητικά και τις «ομάδες εργασίας», αποτελούν την πλειοψηφία των «πιστών» και δεν πρόκειται να συμφωνήσουν ποτέ με τη διαλλακτική άποψη... Άμα παρασύρεις επί χρόνια, δεκαετίες και γενιές κάποιους, δεν είναι δυνατόν να τους πεις ξαφνικά, ότι όλα αυτά τα χρόνια σας κοροϊδεύαμε. Οι παρασυρμένοι χρειάζονται αυτοδικαίωση και αυτοεπιβεβαίωση και, οπωσδήποτε, χρειάζονται αρκετό χρόνο για να συνειδητοποιήσουν ότι ήταν θύματα εκμετάλλευσης - κάτι σαν οπαδοί ποδοσφαιρικής ομάδας που μαθαίνουν αιφνιδίως και επισήμως ότι έπαιρναν τίτλους με τη βοήθεια της διαιτησίας...
   


3. Η τρίτη κατηγορία που ανέπτυξε ο θεολόγος και καθηγητής πανεπιστημίου Σάββας Αγουρίδης (πέθανε στις αρχές του 2009 σε ηλικία 88 ετών), αμφισβητεί τη σημασία της Π.Δ. ως πηγή ιστορικών και επιστημονικών γεγονότων και αναφέρει ότι η Γένεσις είναι βιβλίο μυθολογίας ενός νομαδικού και ποιμενικού λαού και δεν έχει νόημα να αναζητείται εκεί η αλήθεια. Βέβαια, ο μακαρίτης Αγουρίδης κομίζει γλαύκας, αλλά να μην περιμένουμε ότι θα πει ποτέ το ίδιο πράγμα κάποιο εξέχον στέλεχος του εκκλησιαστικού μηχανισμού. Οι Ταλιμπάν που εκπαιδεύονται όλα αυτά τα χρόνια και εξασφαλίζουν τις εισπράξεις του μηχανισμού, σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα αυτονομηθούν και θα φτιάξουν νέο «παλιοημερολογήτικο» μαγαζί.
   


4. Τέλος, η τέταρτη κατηγορία, την οποία αντιπροσωπεύει ο μητροπολίτης Περγάμου και ακαδημαϊκός Ιωάννης Ζηζιούλας, κάνει την ανάγκη φιλοτιμία και δηλώνει ευθέως ότι η δαρβινική επιστήμη είναι σωστή και άρτια, γιατί βοηθά τον άνθρωπο να κατανοήσει και να αγαπήσει και τα άλλα είδη του φυσικού βασιλείου και έτσι να αναπτύξει οικολογική συνείδηση. Εννοείται ότι ο κ. Ζηζιούλας λέει τέτοιες απόψεις σε στενό κύκλο Επιστημόνων ή Ακαδημαϊκών... Οι Ταλιμπάν αγνοούν ακόμα και την ύπαρξή του και, όσοι είναι υποχρεωμένοι να τον γνωρίζουν, σφυρίζουν αδιάφορα!
   

Σ.Φρ.

Ορθολογική ανθρωπολογία

(του καθηγ. Ευτύχη Μπιτσάκη, ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ - 15/02/2009)

Διακόσια χρόνια από τη γέννηση του Δαρβίνου και εκατόν πενήντα από την «Καταγωγή των Ειδών», ο δαρβινισμός δεν είναι μια επιστημονική υπόθεση. Είναι μια επιστημονική θεωρία, η οποία έχει επαληθευθεί από τη μελέτη των μορφών ζωής, από την ιστορία τους και από τη γνώση των εσωτερικών διεργασιών της ζωής, της κληρονομικότητας, της εξέλιξης.

Παρά ταύτα η θεωρία της εξέλιξης αντιμετωπίστηκε και αντιμετωπίζεται με εχθρότητα. Αλλού απαγορεύεται η διδασκαλία της και αλλού διδάσκεται αναγκαστικά, μαζί με την Γραφή. Σε εμάς η άποψη της θρησκείας και η άποψη της επιστήμης για τη ζωή διδάσκονται «ελεύθερα» και παράλληλα δημιουργώντας μια κατάσταση σχιζοφρένειας και ηθικού σχετικισμού. Γιατί, λοιπόν, αυτή η διαιωνιζόμενη εχθρότητα;

■ Είναι γνωστό ότι οι σχέσεις επιστημών και θρησκείας μεταβλήθηκαν στην πορεία της Ιστορίας. Από την πυρά, η επιστήμη ανέβηκε στον άμβωνα. Αλλά ο δαρβινισμός συνεχίζει να συγκεντρώνει τα πυρά, αν όχι τις βλασφημίες του άμβωνα. Γιατί;

Ο Κοπέρνικος, ο τρελός, κατά τον Λούθηρο, που θέλησε να ανατρέψει την τέχνη της αστρονομίας, απέδειξε το αβάσιμο του γεωκεντρισμού. Την ίδια στιγμή υπομόνευσε τον ανθρωποκεντρισμό, δηλαδή την βασική παραδοχή της χριστιανικής κοσμοαντίληψης, κατά την οποία ο άνθρωπος είναι το κέντρο και ο σκοπός της Δημιουργίας. Το «σύμπαν» του Κοπέρνικου και του Κέπλερ ήταν «κλειστό». Αλλά το «σύμπαν» της νευτώνειας κοσμολογίας είναι δυνάμει ανοικτό, καθώς η ύλη είναι κατασπαρμένη στον ανοικτό, άπειρο ευκλείδειο χώρο. Η Εκκλησία υιοθέτησε το νευτώνειο πρότυπο, για δύο λόγους: Κατά τον ευσεβή Νεύτωνα, αντίθετα με τον Δημόκριτο, η ύλη, τα «άτομα», δημιουργήθηκαν από τον Θεό. Συνολικότερα το μηχανιστικό πρότυπο του Νεύτωνα ήταν συμβατό είτε με το μηχανιστικό υλισμό (Λαπλάς), είτε με τη μηχανιστική μεταφυσική της Εκκλησίας.

■ Σε τι συνίσταται, αντίθετα, το σκάνδαλο του Δαρβίνου και του δαρβινισμού; Κατά τις Γραφές, τα είδη είναι σταθερά, τέτοια που τα δημιούργησε ο Θεός, κατά την απαρχή της Δημιουργίας. Αλλά η ανάπτυξη των επιστημών της ζωής υπονόμευε βαθμιαία το δόγμα του αναλλοίωτου. Ο Λιναίος (1707-1778) υποστήριζε τη σταθερότητα των ειδών. Ο Κιβιέ (1769-1832), μπροστά στα νεότερα δεδομένα, διατύπωσε τη θεωρία των διαδοχικών καταστροφών. Ομως ο Μπιφόν (1707-1788) μιλούσε ήδη, δειλά έστω, για εξέλιξη και ο Λαμάρκ (1744-1829) πρώτος διατύπωσε μια υπόθεση για την εξέλιξη των μορφών της ζωής.

Αλλά ο Δαρβίνος ήταν αυτός που διατύπωσε μια θεωρία της εξέλιξης, με βάση τη φυσική επιλογή, δηλαδή την επιβίωση των ατόμων ενός πληθυσμού που είναι περισσότερο προσαρμοσμένα στις συνθήκες του περιβάλλοντος. Ο άνθρωπος δεν αποτελεί εξαίρεση. Είναι και αυτός προϊόν της μακράς πορείας της φυλογένεσης η οποία οδήγησε στα ανώτερα θηλαστικά, στα ανθρωποειδή και τελικά στον νοήμανα άνθρωπο.

■ Το σκάνδαλο είναι προφανές και η αντίδραση εξηγήσιμη: Ο άνθρωπος βιολογικό-φυσικό ον; Οχι σκοπός της δημιουργίας; Και η αθάνατη, άυλη ψυχή, δωρεά του δημιουργού, κατά τις Γραφές, τον Καρτέσιο και όλη τη χριστιανική ανθρωπολογία; Για άλλη μια φορά ο Θεός εξοστρακίστηκε από τον Κόσμο. Αυτά στην εποχή του Δαρβίνου. Και σήμερα; Σήμερα, όπως ισχυρίστηκα, η θεωρία του Δαρβίνου συγκεκριμενοποιημένη και εμπλουτισμένη από τα δεδομένα της παλαιοντολογίας, της βιοχημείας, της μοριακής βιολογίας και της γενετικής, αποτελεί επιστημονική θεωρία, τη μόνη η οποία μπορεί να εξηγήσει το γεγονός της εξέλιξης.

■ Αλλά πριν εξελιχθεί, η ζωή έπρεπε να υπάρξει. Λοιπόν; Λοιπόν σήμερα γνωρίζουμε ότι οι πρώτες οργανικές ουσίες δημιουργήθηκαν στις συνθήκες των αρχέγονων θαλασσών και ωκεανών. Η αρχέγονη «σούπα» των οργανικών ουσιών αποτέλεσε την πρώτη ύλη για την εμφάνιση της ζωής. Τα «συσσωματώματα» του Οπάριν πιθανόν αποτέλεσαν έναν ενδιάμεσο κρίκο από την αρχική κολοειδή σούπα, προς τα προκαρυωτικά και κατόπιν τα ευκαρυωτικά κύτταρα. Ως προς αυτό υπάρχουν κενά, υπάρχουν υποθέσεις και θεωρίες αλλά συνολικά, κατά τον Φρ. Ζακόμπ (βραβείο Νόμπελ), δεν υπάρχει μεταφυσική οντότητα η οποία κρύβεται πίσω από το φαινόμενο της ζωής.

■ Σήμερα, αντίθετα με την εποχή του Δαρβίνου, είναι γνωστές οι χημικές διεργασίες και οι μηχανισμοί της κληρονομικότητας των έμβιων.

Η αλληλεπίδραση του είδους με το περιβάλλον συνεπάγεται τη διαφοροποίηση των ατόμων μέσω των μεταλλάξεων και την εξέλιξη μέσω της φυσικής επιλογής. Λέγεται ότι οι μεταλλάξεις είναι συνέπεια του καθαρού τυχαίου. Αλλά το τυχαίο υπόκειται σε καθορισμένη νομοτέλεια (νόμοι του τυχαίου). Μέσα από τα δεδομένα των σημερινών επιστημών της ζωής, αναδύεται και θεμελιώνεται ως επιστημονική αλήθεια, όχι μόνο το γεγονός της εξέλιξης, αλλά και η ενότητα του ζωικού βασιλείου.

■ Η ενότητα του ανθρώπου με το ζωικό βασίλειο, όπως υποστηρίχθηκε από το φιλοσοφικό ρεύμα που αρχίζει από τον Αναξίμανδρο και φτάνει στον Μαρξ, αποτελεί σήμερα κεκτημένο της επιστήμης. Ειδικά για τον άνθρωπο; Η δομή του σώματος, οι βιοχημικές διεργασίες, το κληρονομικό υλικό, η δομή και η λειτουργία του εγκεφάλου, διαφέρουν ποσοτικά από άλλα, «κατώτερα» είδη, αλλά έχουν κοινή βάση.

■ Σήμερα μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι δεν υπάρχει τομή, οντολογικό άλμα, ανάμεσα στον άνθρωπο και στα υπόλοιπα ζωικά είδη. Δεν καταγόμαστε από τους πιθήκους. Αλλά το γονιδίωμα του ανθρώπου ταυτίζεται σχεδόν με το γονιδίωμα του χιμπαντζή, με τον οποίον έχουμε και ένα κοινό χρωμόσωμα.

Και ο εγκέφαλος, και η νόηση; Και τα ζώα έχουν και αισθήματα και μία υποτυπώδη νοημοσύνη. Αλλά ο άνθρωπος είναι το μόνο «ζώο» που σκέφετεται με έννοιες. Θαύμα; Σήμερα ξέρουμε ότι «το σκεπτόμενο σώμα» (Σπινόζα) ο εγκέφαλος και ειδικά ο νεοφλοιός, κύρια έδρα της νόησης, είναι προϋπόθεση και ταυτόχρονα προϊόν της κοινωνικής ζωής. Και η ψυχή;

Ο δυϊσμός ψυχής και σώματος, τάφου της ψυχής; Σήμερα μπορούμε να ορίσουμε την «ψυχή» ως το σύνολο των εσωτερικευμένων σχέσεων του ανθρώπου με τον κόσμο και των δυνατοτήτων αυτών των σχέσεων.

■ Ο άνθρωπος μέλος του ζωικού βασιλείου; Οι αναγωγιστές θα τον υποβιβάσουν σε μηχανή επιβίωσης, σε αυτόματο προγραμματισμένο με μια τυφλή αναγκαιότητα.

Οι αναγωγιστές καταλήγουν σε έναν απλοϊκό χυδαίο υλισμό. Ιδεαλιστές και πιστοί, αντίθετα, θεωρούν την άποψη της θεωρίας της εξέλιξης ως εξευτελισμό του ανθρώπου.

Και η ηθική; «Αν δεν υπάρχει θεός, όλα επιτρέπονται»! Λάθος! Ακόμα και ο ευσεβής Καντ αναγνώριζε ότι ένας άθεος μπορεί να είναι εξίσου ηθικός με έναν πιστό. Η ιστορία επιβεβαιώνει του λόγου το αληθές.

■ Κατά τον χριστιανισμό, ο άνθρωπος είναι ένα ον εξαρτημένο από τον Θεό. Αντίθετα, όμως, μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι η αυτονομία του ανθρώπου θεμελιώνει την αξιοπρέπεια και την ελευθερία του. Σήμερα μπορούμε, αρχίζοντας από τον Δαρβίνο και τον Μαρξ, να συγκροτήσουμε μια ενδοκοσμική ηθική, με κέντρο και υπέρτατη αξία τον άνθρωπο.

Και ο θάνατος; Η αθανασία της ψυχής είναι παρηγορία και αυταπάτη. Αλλά η απόρριψη του απατηλού φωτός, της υπέρβασης, συνιστά άλλο ένα κεφαλαιώδες θεμέλιο της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

---

Η προσθήκη που είχα βάλει εδώ, αναρτήθηκε αυτοτελώς, επειδή μεγάλωσε πολύ!

Άρμα Εφραίμ στο καρναβάλι της Πάτρας

(ΜΠΟΓΑΤΣΟΣ ΚΩΣΤΑΣ, Ελεύθερος Τύπος, 19/2/2009)

«Η σάτιρα αφορά συμπεριφορές και διαγωγές προσώπων και δεν ταυτίζεται με τους θεσμούς. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιεί ως εργαλεία της την υπερβολή, την αναλογία, την ειρωνεία. Επιπλέον η σάτιρα αφορά πάντοτε δημόσιες συμπεριφορές, ενώ επί του προκειμένου η ταύτιση του θεσμού της Εκκλησίας με τον ηγούμενο Εφραίμ προσφέρει κακές υπηρεσίες στην Ορθοδοξία».

Αυτά υποστήριξε χθες ενώπιον του Μονομελούς Πρωτοδικείου Πατρών ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Καρναβαλιού της αχαϊκής πρωτεύουσας κ. Στάθης Χρυσικόπουλος, κατά την εκδίκαση των ασφαλιστικών μέτρων για την απόσυρση του ομοιώματος του ηγουμένου Εφραίμ από την καρναβαλική παρέλαση.

Τα ασφαλιστικά μέτρα κατέθεσε ο ιεραποστολικός σύλλογος «Άγιος Μάρκος ο Ευγενικός», με το επιχείρημα ότι προσβάλλεται το θρησκευτικό συναίσθημα των πολιτών. Στη διαδικασία παρενέβη και ο Δικηγορικός Σύλλογος, μέσω του κ. Δημήτρη Ρήγα, ο οποίος δήλωσε «τη συμπαράσταση και την αλληλεγγύη των νομικών της Πάτρας υπέρ του δήμου». Εν αναμονή της απόφασης του δικαστηρίου στελέχη του Δήμου Πατρέων έλεγαν στον ΕΤ ότι «τους προκαλεί θλίψη η τροπή που πήρε η υπόθεση» και επεσήμαναν ότι «αν τελικά αποσυρθεί το συγκεκριμένο άρμα, τότε στη θέση του θα βγει να παρελάσει μια τεράστια ανακοίνωση που θα αναφέρει τους λόγους της… εξαφάνισής του».

Οσον αφορά την επιστολή της Ιεράς Επιστασίας του Αγίου Όρους, που συστήνει να μην παρελάσει το άρμα με τον Εφραίμ, οι ίδιοι κύκλοι αρνήθηκαν να τη σχολιάσουν. Αυτό όμως που τους ενόχλησε περισσότερο ήταν η ακόλουθη αναφορά στα ασφαλιστικά μέτρα: «Στο περιβάλλον αυτού του άρματος (του Εφραίμ) θα περιφέρονται πλείστοι όσοι καρναβαλιστές, αγόμενοι και φερόμενοι από κάθε είδους πάθος και αναισχυντία, ασέμνως ενδεδυμένοι ή και ημίγυμνοι, με μπουκάλια μαυροδάφνης στο χέρι και με απουσία κάθε ηθικού φραγμού».

Από το δήμο απαντούσαν ότι «γίνεται μια περιγραφή του Καρναβαλιού που είναι εκτός τόπου και χρόνου, προσβάλλει δεκάδες χιλιάδες Πατρινούς και επισκέπτες, θίγει ολόκληρη την πόλη, την πολιτιστική και καρναβαλική της παράδοση».