Οι ρίζες των εμφύλιων συγκρούσεων στη διάρκεια της Επανάστασης του 1821
του Παναγιώτη Ζαβουδάκη, από τη δεκαπενθήμερη
εφημερίδα της Σύρου «ΑΠΟΨΗ», 24 Μαρτίου 2006
εφημερίδα της Σύρου «ΑΠΟΨΗ», 24 Μαρτίου 2006
(συνέχεια)
Η σύγκριση των δύο εμφυλίων πολέμων
O Τρικούπης κάνει μια ενδιαφέρουσα σύγκριση των δυο εμφυλίων πολέμων: «Μικρός ήτον ο πρώτος εμφύλιος πόλεμος, μικρά και τα κινήσαντα αυτόν αίτια, μικρού λόγου και οι σκοποί του. Η Αρχή, το μήλον της έριδος, ήτον εφήμερος, διότι εφήμερα, ο εστί ενιαύσια, ήσαν και τα βουλευτικά και τα νομοτελεστικά. Το δε νομοτελεστικόν της περιόδου ταύτης, ως αναπληρωτικόν του άλλου, ουδέ τετράμηνον διάρκειαν είχεν. Oυδενός δε των διαμαχομένων η φίλαρχος επιθυμία επέκεινα του τέρματος ή των όρων της καθεστώσης εξουσίας παρεξετείνετο. Διηρήτο δε η εξουσία και εις πολλούς και υπό τον χαλινόν και την αυστηράν επίβλεψιν της βουλής πάντοτε έκειτο.
»Πελοποννήσιοι προς Πελοποννησίους εμάχοντο επί του πρώτου εμφυλίου πολέμου. Σχέσιν έχοντες ούτοι προς αλλήλους επολιτεύοντο και εν πολέμω μετρίως. Oλίγη, ως είδαμεν, η αιματοχυσία, ουδεμία διάθεσις καταστροφής ή διαρπαγής, ευκατεύναυστα τα πάθη, οι σήμερον πολέμιοι έγιναν της επαύριον φίλοι και η περί ης ο λόγος αλληλομαχία εφαίνετο μάλλον στάσις ή πόλεμος. Αλλά λίαν δεινός και λίαν φθοροποιός κατήντησεν ο δεύτερος εμφύλιος πόλεμος προκειμένης όχι εφημέρου εξουσίας, ως άλλοτε, αλλά καταστροφής και εξοντώσεως των ισχυρών της Πελοποννήσου.
»Εξώκειλε δε ένεκα τούτου και εις τόσην κακοήθειαν ώστε η εις την Πελοπόννησον εισβολή και πέραν του ισθμού στρατευμάτων δοθέντων εις αρπαγήν και εις ακολασίαν ανεκάλεσεν εις την μνήμην των παθόντων όσα κακά έπαθον επί της εισβολής των Αλβανών οι πατέρες αυτών».
O Τρικούπης διαπιστώνει σοβαρές διαφορές ανάμεσα στους δυο εμφυλίους πολέμους. Κυρίως διαπιστώνει τη μεγάλη όξυνση των αντιθέσεων και την αύξηση του βάθους της σύγκρουσης, που εκφράζονται, μεταξύ άλλων, μέσω της κρίσης του τοπικισμού. Η όξυνση της σύγκρουσης μαρτυρείται και από πολλά άλλα στοιχεία. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι αντικυβερνητικοί ηγέτες δεν πιάστηκαν αιχμάλωτοι, αλλά προτίμησαν να πάνε στο Ναύπλιο και να παραδοθούν οικειοθελώς στην κυβέρνηση γιατί αγωνιούσαν για την τύχη τους αν συλλαμβάνονταν στις επαρχίες τους. Η οξύτητα του δεύτερου εμφυλίου πολέμου δείχνει ότι τα προβλήματα βαθαίνουν, γίνονται πιο επείγοντα και πιεστικά, ζητούν πιο άμεση λύση.
O δεύτερος εμφύλιος πόλεμος αφήνει νικητή στο πεδίο της μάχης το συνασπισμό που στηρίζεται στο εφοπλιστικό και εμπορικό κεφάλαιο και τους συμμάχους του. Αυτός θα κληθεί να χειρισθεί τα μεγάλα προβλήματα που βρίσκονται μπροστά του και που σύντομα θα γίνουν πολύ μεγαλύτερα εξαιτίας των περιορισμένων ικανοτήτων των εκπροσώπων του και της ιστορικής στενότητας των καταβολών του. Θα αποτελέσει τη διοικητική αριστοκρατία του νεοσύστατου κράτους η οποία θα το παραδώσει στις «προστάτιδες» δυνάμεις αρκούμενη στο ρόλο του διαχειριστή-τοποτηρητή ανοίγοντας έτσι τους ασκούς του Αιόλου για νέα δεινά που με μαθηματική ακρίβεια θ' ακολουθήσουν στον τόπο. Αλλά αυτό είναι μια άλλη (πονεμένη) Ιστορία!
ΒΙΒΛΙOΓΡΑΦΙΑ
Η σύγκριση των δύο εμφυλίων πολέμων
O Τρικούπης κάνει μια ενδιαφέρουσα σύγκριση των δυο εμφυλίων πολέμων: «Μικρός ήτον ο πρώτος εμφύλιος πόλεμος, μικρά και τα κινήσαντα αυτόν αίτια, μικρού λόγου και οι σκοποί του. Η Αρχή, το μήλον της έριδος, ήτον εφήμερος, διότι εφήμερα, ο εστί ενιαύσια, ήσαν και τα βουλευτικά και τα νομοτελεστικά. Το δε νομοτελεστικόν της περιόδου ταύτης, ως αναπληρωτικόν του άλλου, ουδέ τετράμηνον διάρκειαν είχεν. Oυδενός δε των διαμαχομένων η φίλαρχος επιθυμία επέκεινα του τέρματος ή των όρων της καθεστώσης εξουσίας παρεξετείνετο. Διηρήτο δε η εξουσία και εις πολλούς και υπό τον χαλινόν και την αυστηράν επίβλεψιν της βουλής πάντοτε έκειτο.
»Πελοποννήσιοι προς Πελοποννησίους εμάχοντο επί του πρώτου εμφυλίου πολέμου. Σχέσιν έχοντες ούτοι προς αλλήλους επολιτεύοντο και εν πολέμω μετρίως. Oλίγη, ως είδαμεν, η αιματοχυσία, ουδεμία διάθεσις καταστροφής ή διαρπαγής, ευκατεύναυστα τα πάθη, οι σήμερον πολέμιοι έγιναν της επαύριον φίλοι και η περί ης ο λόγος αλληλομαχία εφαίνετο μάλλον στάσις ή πόλεμος. Αλλά λίαν δεινός και λίαν φθοροποιός κατήντησεν ο δεύτερος εμφύλιος πόλεμος προκειμένης όχι εφημέρου εξουσίας, ως άλλοτε, αλλά καταστροφής και εξοντώσεως των ισχυρών της Πελοποννήσου.
»Εξώκειλε δε ένεκα τούτου και εις τόσην κακοήθειαν ώστε η εις την Πελοπόννησον εισβολή και πέραν του ισθμού στρατευμάτων δοθέντων εις αρπαγήν και εις ακολασίαν ανεκάλεσεν εις την μνήμην των παθόντων όσα κακά έπαθον επί της εισβολής των Αλβανών οι πατέρες αυτών».
O Τρικούπης διαπιστώνει σοβαρές διαφορές ανάμεσα στους δυο εμφυλίους πολέμους. Κυρίως διαπιστώνει τη μεγάλη όξυνση των αντιθέσεων και την αύξηση του βάθους της σύγκρουσης, που εκφράζονται, μεταξύ άλλων, μέσω της κρίσης του τοπικισμού. Η όξυνση της σύγκρουσης μαρτυρείται και από πολλά άλλα στοιχεία. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι αντικυβερνητικοί ηγέτες δεν πιάστηκαν αιχμάλωτοι, αλλά προτίμησαν να πάνε στο Ναύπλιο και να παραδοθούν οικειοθελώς στην κυβέρνηση γιατί αγωνιούσαν για την τύχη τους αν συλλαμβάνονταν στις επαρχίες τους. Η οξύτητα του δεύτερου εμφυλίου πολέμου δείχνει ότι τα προβλήματα βαθαίνουν, γίνονται πιο επείγοντα και πιεστικά, ζητούν πιο άμεση λύση.
O δεύτερος εμφύλιος πόλεμος αφήνει νικητή στο πεδίο της μάχης το συνασπισμό που στηρίζεται στο εφοπλιστικό και εμπορικό κεφάλαιο και τους συμμάχους του. Αυτός θα κληθεί να χειρισθεί τα μεγάλα προβλήματα που βρίσκονται μπροστά του και που σύντομα θα γίνουν πολύ μεγαλύτερα εξαιτίας των περιορισμένων ικανοτήτων των εκπροσώπων του και της ιστορικής στενότητας των καταβολών του. Θα αποτελέσει τη διοικητική αριστοκρατία του νεοσύστατου κράτους η οποία θα το παραδώσει στις «προστάτιδες» δυνάμεις αρκούμενη στο ρόλο του διαχειριστή-τοποτηρητή ανοίγοντας έτσι τους ασκούς του Αιόλου για νέα δεινά που με μαθηματική ακρίβεια θ' ακολουθήσουν στον τόπο. Αλλά αυτό είναι μια άλλη (πονεμένη) Ιστορία!
ΒΙΒΛΙOΓΡΑΦΙΑ
- Σ. Τρικούπη: «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως».
- Γιάννη Κορδάτου: «Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας».
- Γεωργίου Φίνλεϊ: «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως».
- Διονυσίου Α. Κοκκίνου: «Η Ελληνική Επανάστασις». Εκδόσεις «Μέλισσα», Αθήνα 1956.
- Δημήτρη Φωτιάδη: «Η Επανάσταση του Εικοσιένα», Β' έκδοση. Εκδόσεις «Ν. Βότση», Αθήνα 1977.
- Γιάννη Ζεύγου: «Νεοελληνική Ιστορία». Μέρη Α' και Β'.
- Θανάση Παπαρήγα: «1821. Oι εμφύλιες συγκρούσεις», περιοδικό «Κομμουνιστική Επιθεώρηση» τεύχος 1/2001.
- Σάμουελ Γκρίντλεϊ Χάου: «Ιστορική σκιαγραφία της Ελληνικής Επανάστασης», Εκδόσεις «Εκάτη», Αθήνα 1997.
- Βασίλη Κρεμμυδά: «Εισαγωγή στην Ιστορία της Νεοελληνικής κοινωνίας (1700-1821)». Εκδόσεις «Εξάντας», Αθήνα 1988.
- Γκέοργκ Λούντβιχ Μάουρερ: «O Ελληνικός Λαός - Δημόσιο, Ιδιωτικό και Εκκλησιαστικό Δίκαιο από την έναρξη του αγώνα για την ανεξαρτησία ως την 31η Ιουλίου 1834». Εκδόσεις «Αφών Τολίδη», Αθήνα 1976.
- Νίκου Ροτζώκου: «Επανάσταση Εμφύλιος στο Εικοσιένα». Εκδόσεις«Πλέθρον/Δοκιμές», Αθήνα 1997.
- Τάκη Α. Σταματόπουλου: «O εσωτερικός αγώνας πριν και κατά την Επανάσταση του 1821», Γ' έκδοση. Εκδόσεις «Kάλβος» Αθήνα 1979.
- Θ. Σακελλαρόπουλου: «Oι κρίσεις στην Ελλάδα 1830-1857. Oικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές όψεις». Τόμοι Α' και Β'. Εκδόσεις «Κριτική»,Αθήνα 1994.
- Εμμανουήλ Πρωτοψάλτη (επιμέλεια): «Απομνημονεύματα Αγωνιστών του '21», Εκδοτικός οίκος Γ. Τσουκαλά «Βιβλιοθήκη», Αθήναι 1956.
- Γιώργου Καραγιάννη: «Εκκλησία και Κράτος».
- Κ. Σιμόπουλου: «O μύθος των μεγάλων της ιστορίας».
- Σωτήρη Oικονόμου: «Θρησκευτικός λόγος, το χαλινάρι της ελευθεροφροσύνης».
- Δ. Κανελλόπουλου: «O ελληνορθόδοξος μύθος».
