Νυχτερινή Βενετία...

...
Συνήθως βλέπουμε ημερήσιες φωτογραφίες από τη Βενετία, με λαμπερό ήλιο και καθαρή ατμόσφαιρα. Το βράδυ δεν είναι τόσο εύκολο να βγάλει κάποιος ενδιαφέρουσες φωτογραφίες, πρώτον πρέπει να κυκλοφορεί και δεύτερον να έχει κατάλληλο εξοπλισμό, με τρίποδο κτλ. Εδώ δύο πετυχημένες βραδυνές φωτογραφίες στα κανάλια.

(click)

Το μηχανικό ρολόι

...
Από τους πρώτους χρόνους η θέση του ήλιου στον ουρανό έδειχνε την ώρα της ημέρας και για πολλές χιλιάδες χρόνια οι άνθρωποι, κυρίως γεωργοί και κτηνοτρόφοι, ρύθμιζαν με αυτό τον τρόπο τις εργασίες τους. Προφανώς αυτό ίσχυε μόνο για την ημέρα και όταν δεν υπήρχε συννεφιά. Πέρα από αυτά, με την παρατήρηση του ήλιου δεν ήταν δυνατόν να μετρηθούν μικρά χρονικά διαστήματα, π.χ. μερικών λεπτών, πεντάλεπτα ή δεκάλεπτα.

Για το σκοπό αυτό είχε επινοηθεί μια συσκευή, τόσο στην αρχαία Αίγυπτο, όσο και στην Κίνα, η οποία αποτελείτο από δύο θαλάμους που επικοινωνούσαν μεταξύ τους με λεπτό σωλήνα. Όταν οι θάλαμοι ήταν σε κατακόρυφη διάταξη, έπεφτε από τον πάνω θάλαμο στον κάτω λεπτή ξηρή άμμος. Μ' αυτό τον τρόπο μέτραγαν οι αρχαίοι δεκάλεπτα, εικοσάλεπτα κτλ. Επειδή συχνά αντί άμμου χρησιμοποιείτο κάποιο υγρό, π.χ. νερό, οι αρχαίοι Έλληνες ονόμασαν αυτή τη συσκευή κλεψύδρα, δηλαδή ο ένας θάλαμος «έκλεβε» νερό από τον άλλο. Άλλη μέθοδος ήταν η μέτρηση του χρόνου με το κάψιμο ενός κεριού. ο ομιλητής έπρεπε να τελειώσει το λόγο του μέχρι να καεί και να σβήσει το κερί.

Περί το 27O π.Χ. ο Κτησίβιος είχε κατασκευάσει ένα ρολόι, την υδραυλίδα, που αξιοποιούσε την άνοδο της στάθμης νερού, όταν αυτό έπεφτε από ένα θάλαμο, όπως στην κλεψύδρα. Αυτό το ρολόι χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα στους ρωμαϊκούς και τους μεταγενέστερους χρόνους. Το «Ηλιακό ρολόι των Φιλίππων» που απαρτίζεται από τρεις δακτυλίους κατασκευάστηκε στο πέρασμα από τον τρίτο στον 4ο μ.Χ. αιώνα. Μία κινέζικη «κλεψύδρα», ένα σφραγισμένο χρονόμετρο θυμιάματος με μορφή σκήπτρου, έκαιγε περί το 9OO μ.Χ. αρωματική ρητίνη (λιβάνι) συγκεκριμένης ποσότητας κι έτσι ήταν δυνατός ο καθορισμός χρονικών διαστημάτων. Το σφράγισμα απέβλεπε προφανώς στην εξασφάλιση από λαθροχειρίες!

Σε ένα επίσης κινέζικο αστρονομικό πύργο του Su Seng υπήρχε περί το 1O9O μ.Χ. ένας τροχός που είχε στην περιφέρειά του μικρά δοχεία. Καθώς περιστρεφόταν ο τροχός κάθε δοχείο γέμιζε σε μια θέση με νερό. Όταν το νερό έφτανε σε κάποια στάθμη το βάρος του κινούσε κατά ένα βήμα τον τροχό κι έτσι προέκυπτε κίνηση με ρυθμό μονάδας χρόνου. Η πρώτη ουσιαστική βελτίωση της κλεψύδρας έγινε μετά από πολλούς αιώνες, το 14ο αιώνα μ.Χ. Αν και βελτιωμένες οι νέες κλεψύδρες, δεν ήταν όμως πιο εύχρηστες από τις παλιές. Απλώς επιδέχονταν τοποθέτηση σε δημόσιους χώρους, σε πύργους ναών κτλ. και ο κόσμος έβλεπε την ώρα.

Από τις αρχές του 13ου αιώνα υπάρχουν πληροφορίες και περιπτωσιακά ευρήματα για κατασκευές μηχανικών ρολογιών, δεν έχουν διασωθεί όμως ονόματα και σχέδια, ώστε να είναι δυνατή μια ταυτοποίηση και εκτίμηση των τεχνολογικών δυνατοτήτων. Ως πρώτος σχεδιαστής μηχανικού ρολογιού αναφέρεται ο αστρονόμος και γιατρός Giacomo Dondi (Ντόντι, 1268-136O) από την Πάδοβα της βόρειας Ιταλίας, ο οποίος έγινε μ' αυτό τον τρόπο ηγέτης μιας οικογένειας ορολογοποιών που απέκτησε πανευρωπαϊκή φήμη. Αντίγραφα του πρώτου ρολογιού που σχεδίασε ο Ντόντι υπάρχουν σε διάφορα μουσεία. Τα μηχανικά ρολόγια κατασκευάζονταν αρχικά από σιδηρουργούς, οι οποίοι είχαν εμπειρία από τις κατασκευές μηχανισμού μύλων. Σταδιακά αυτές οι κατασκευές εξειδικεύτηκαν και από το σιδηρουργό γενικών καθηκόντων ξεπήδησε ο ωρολογοποιός, ο οποίος ασχολείται πλέον με λεπτομηχανικές κατασκευές.

Μετά από διάφορες προσπάθειες κατασκευής μηχανικού ρολογιού με σταθερό βήμα, επινοήθηκε ο μηχανισμός ταλαντευόμενης ράβδου, με την οποία κατασκευάζονταν όλα τα ρολόγια πύργων για περίπου 3ΟΟ χρόνια, από το μέσο του 14ου αιώνα και μετά. Με κάθε ταλάντωση της ράβδου ο τροχός γυρίζει κατά ένα δόντι. Πηγή ενέργειας είναι ένα βαρύδι το οποίο κρέμεται με σκοινί που είναι τυλιγμένο σε τύμπανο.

Αριστερά: Αρχή λειτουργίας κλεψύδρας και υλοποίηση σε πύργο ναού (click), Δεξιά: Μηχανισμός σταθερής κίνησης

Από το 14ο αιώνα αρχίζει στην Ιταλία και αλλού η εγκατάσταση μηχανικών ρολογιών σε δημόσιους χώρους, τα οποία τώρα κτυπούσαν τις ώρες. Ο διάσημος διανοούμενος και συγγραφέας του Μεσαίωνα Francesco Petrarca (Πετράρχης, 13O4-1374) σημειώνει ότι οι κτύποι του νεόδμητου τότε ρολογιού του Μιλάνου είναι πολύ χρήσιμοι για όσους πρέπει να υπολογίζουν το χρόνο τους. Επίσης στην Ιταλία παρουσιάστηκαν τα πρώτα φορητά ρολόγια, χωρίς να είναι γνωστός ο εφευρέτης τους. Από το 15ο αιώνα αναπτύχθηκε σημαντικά η ωρολογοποιία στην κεντρική Ευρώπη, ιδιαίτερα στη νότια Γερμανία, όπου τα ρολόγια έδειχναν λεπτά και δευτερόλεπτα. Η προσπάθεια για βελτίωση των ρολογιών οδήγησε στη μελέτη των γραναζιών και των δοντιών τους. Το έτος 1451 δημοσιεύτηκε μια εργασία για την κατασκευή δοντιών γραναζιών σύμφωνα με την κυκλοειδή καμπύλη και το 1525 σύμφωνα με την επικυκλοειδή.

Το 1481 παράγγειλε ο Γάλλος βασιλιάς Λουδοβίκος XI ένα ρολόι τσέπης. Την παραγγελία εκτέλεσε ο ορολογοποιός Julien Coudrey (Κουντρέ, ...-153O) και το ρολόι αυτό που έχει διασωθεί, φαίνεται να είναι ακόμα αρκετά ογκώδες. Τα φορητά, ατομικά ρολόγια διαδόθηκαν στην Ευρώπη ήδη πριν από το 15ΟΟ και συνδέονται με την πόλη της Νυρεμβέργης. Σ' αυτά τα ρολόγια πηγή ενέργειας ήταν ένα σπειροειδές ελατήριο, το οποίο αποταμιεύει δυναμική ενέργεια και την αποδίδει σταδιακά. Το ελατήριο, αν και ήταν ήδη γνωστό, χρησιμοποιήθηκε στην ορολογοποιία από τον Γερμανό Peter Henlein (Χενλάιν, 148O-1542), με αποτέλεσμα αυτό το ρολόι να γίνει πια ένας ανεξάρτητος, ολοκληρωμένος και αυτοδύναμος μηχανισμός - μόνο κούρδισμα χρειαζόταν! Το ελατήριο απέκτησε επίσης τεράστια τεχνική σημασία και στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε σε πολλές άλλες συσκευές που απαιτούσαν σταθερή παροχή μηχανικής ενέργειας.

Η κατασκευή μηχανικών ρολογιών αποτελεί ένα από τα σημαντικά άλματα στην πορεία της Τεχνικής. Μέχρι τότε μέτραγαν οι ερευνητές με αρκετή ακρίβεια τις γεωμετρικές διαστάσεις και το βάρος των σωμάτων, ο χρόνος δεν ήταν όμως δυνατόν ακόμα να μετρηθεί με ακρίβεια - μέχρι που κατασκευάστηκαν τα μηχανικά ρολόγια. Με τη χρήση των ρολογιών επήλθε και μια μεταβολή αντιλήψεων: ενώ μέχρι τότε έπρεπε να ανταποκρίνονται οι ανθρώπινες κατασκευές στη φύση (π.χ. χάρτης), στο εξής γινόταν αξιολόγηση της φύσης σύμφωνα με τις ενδείξεις οργάνων μέτρησης (μήκους, μάζας, χρόνου). Σταδιακά, με τη διάδοση των οργάνων, εισάγεται πλέον μια αντικειμενικότητα, γιατί το όργανο επιβάλλει το μέτρο σύγκρισης που γίνεται απ' όλους αποδεκτό.

Αν και από τα μέσα του 14ου αιώνα κατασκευάζονταν ανελλιπώς νεότερα και βελτιωμένα μοντέλα ρολογιών, τα φορητά ρολόγια μεγάλης ακρίβειας παρουσιάστηκαν τέσσερις αιώνες αργότερα, κατά το 18ο αιώνα (ναυτικό χρονόμετρο Harrison), με στόχο τον ακριβή προσδιορισμό του γεωγραφικού πλάτους των ποντοπόρων πλοίων. Πέρα από τη μεγάλη τεχνική και πολιτισμική σημασία των ρολογιών ακριβείας, η ενασχόληση των τεχνιτών με αυτά τα αντικείμενα οδήγησε στην ανάπτυξη της λεπτομηχανικής, με αποτέλεσμα να προκύψουν βελτιώσεις και σε άλλους σημαντικούς τεχνολογικούς τομείς, ανάμεσά τους στις κατασκευές μουσικών οργάνων.

Υπενθυμίζουμε ακόμα ότι ένας πρόδρομος των μηχανικών ρολογιών, χωρίς τεχνολογικό ή ιστορικό συσχετισμό με αυτά, είναι ο λεγόμενος «Μηχανισμός των Αντικυθήρων», ο οποίος ονομάζεται μερικές φορές και (μηχανικός) υπολογιστής, και είχε κατασκευαστεί κατά την ελληνιστική εποχή στη Ρόδο (~8O π.Χ.) Οι επιστημονικές απαιτήσεις και οι τεχνολογικές συνθήκες εκείνης της εποχής δεν φαίνεται να διευκόλυναν τη διάδοση της χρήσης και τη βελτίωση αυτού του μηχανισμού. Διαφορετικά θα είχε προκύψει πιθανόν ήδη 1.4ΟΟ χρόνια νωρίτερα η κατασκευή του μηχανικού ρολογιού, με όλες τις εικαζόμενες επιπτώσεις στις τεχνολογικές και κοινωνικές εξελίξεις.

Αυτή η προοπτική δεν σχετίζεται με το ποιος και πού επινοήθηκε ένας νεωτερισμός, όπως προσπαθούν συχνά να αποπροσανατολίσουν τον προβληματισμό διάφοροι κύκλοι, αλλά έχει άμεση σχέση με την πρόοδο και τη διάδοση των επιστημών και της τεχνολογίας και με τη βελτίωση της ζωής των ανθρώπων.

(Από την «Ιστορία της Τεχνολογίας»)

Μνημείο αντίστασης

...

Στο Ιράκ παρουσιάστηκε το "μνημείο αντίστασης", ένα παπούτσι επάνω σε βάθρο. Όπως είναι γνωστό, ο Ιρακινός δημοσιογράφος αλ Ζαΐντι έριξε δύο βολές με τα παπούτσια του εναντίον του Μπους. Έκτοτε έγινε διάσημος ο ίδιος και το παπούτσι σύμβολο αντίστασης κατά τη αμερικάνικης κατοχής.

Τώρα αποκαλύφθηκε και το σχετικό μνημείο, το οποίο μπορεί μεν προσωρινά να αποσύρει η κυβέρνηση, αλλά σίγουρα θα αποτελέσει σε όλο τον κόσμο διαχρονικό σύμβολο κατά του ιμπεριαλισμού.

Βιβλία, βιβλία

Γράμμα από τη Νέα Υόρκη

Βιολογικώς μιλώντας, οι άνθρωποι είμαστε παράξενα όντα. Εξετάζοντας μόνον και μόνον το θέμα του ζευγαρώματος, ανακαλύπτουμε ότι είμαστε το μοναδικό είδος που πολύ συχνά κάνει την παράλογη για την εξέλιξη επιλογή να ζευγαρώνει χωρίς να αναπαράγεται. Είμαστε επίσης το μόνο ζώο στον πλανήτη που έχει την έμμονη ιδέα να αναλύει τον εαυτό του . Κι αυτός είναι ακριβώς ο λόγος που έκανε τη Hannah Holmes, δημοσιογράφο για θέματα επιστήμης, να γράψει το βιβλίο «The Well - Dressed Ape» (Εκδόσεις «Random House»), στο οποίο εξερευνά τον εαυτό της και τον σύντροφο της σαν να ανακαλύπτει ένα νέο είδος.

Στο βιβλίο της η Holmes ασχολείται με τις ορμόνες και τον εγκέφαλο μας, με το πώς χρησιμοποιούμε τα εργαλεία, πώς βλέπουμε, μυρίζουμε και ακούμε, καθώς και με την πολύπλοκη σχέση μας με το φαγητό, μιας και είμαστε το μόνο ζώο που τρώει σε σημείο που να καταστρέφει την ίδια του την υγεία, συμπεριφορά απίστευτη για όλα τα άλλα άγρια ζώα. «Ο άνθρωπος σημαδεύει την περιοχή του με πόρτες και φράκτες , όμως εάν αισθανθεί απομονωμένος πέφτει σε κατάθλιψη», γράφει η συγγραφέας και συμπληρώνει ότι επίσης «θεωρεί τον εαυτό του πολύπλοκο, ευφυή και με κάθε τρόπο ανώτερο από τα αλλα ζώα». Είναι όμως έτσι πραγματικά;

Συγκρίνοντας και αντιπαραβάλλοντας τη βιολογία και τη συμπεριφορά των ανθρώπων με τα άλλα ζώα η Holmes δείχνει ότι η θέση μας ως ζώου ανάμεσα σε άλλα υπόκειται στις ίδιες εξελικτικές διαδικασίες. Κι όχι μόνον είμαστε ζώα, αλλά και σε ορισμένα σημαντικά θέματα, όπως είναι η όσφρηση και η όραση, είμαστε πολύ κατώτερα από τα άλλα ζώα.

Η Holmes τονίζει συνεχώς στο βιβλίο της ότι οι άνθρωποι δεν είμαστε τόσο διαφορετικοί όσο θα θέλαμε να πιστεύουμε, σε σχέση με τα άλλα ζώα. Για παράδειγμα, ένας εκπληκτικά μεγάλος αριθμός ειδών επικοινωνούν μεταξύ τους πολύ καλά, και μάλιστα οι σκύλοι διαθέτουν και αρκετά μεγάλο λεξιλόγιο. Επίσης η συγγραφέας μάς πληροφορεί ότι υπάρχουν κι άλλα όντα εκτός από τους ανθρώπους που λένε ψέματα. Οπως η αράχνη, για παράδειγμα , η οποία πηδάει πάνω στον ιστό της όταν απειλείται, για να στείλει ψεύτικο μήνυμα, ότι είναι πολύ μεγαλύτερη από ό,τι στην πραγματικότητα. Επίσης η συγγραφέας αναφέρει ότι ακόμη και ο χωρισμός είναι κάτι που βιώνουν ορισμένα είδη ζώων, όπως τα ζευγάρια των φλαμίγκο κι ένα 10 % των ζευγαριών των κύκνων.

Ταυτόχρονα η συγγραφέας αποκαλύπτει ότι ο Homo sapiens διαθέτει μερικά χαρακτηριστικά και συμπεριφορές που δεν τα έχει κανένα άλλο ζώο στη Γη. Το αισιόδοξο συμπέρασμα της Holmes είναι ότι «είμαστε το μόνο είδος που έχει την ικανότητα να σκέφτεται το αποτέλεσμα των πράξεών του, και μάλιστα να δρα ενάντια στο προσωπικό του συμφέρον, αν κι αυτό δεν συμβαίνει πάντα».

(ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΓΙΑΝΝΟΥΤΣΟΥ, ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 23/01/2009)

Οι Προσωκρατικοί

(του Νίκου Ντόκα, Βιβλιοθήκη, 23/1/2009)

Η. Diels-W. Kranz: «Οι Προσωκρατικοί, Οι μαρτυρίες και τα αποσπάσματα», εκδ. «ΠΑΠΑΔΗΜΑΣ», τόμος Β', σελ. 813.

Με την έκδοση και του Β' τόμου των «Προσωκρατικών» ολοκληρώθηκε η μεταφορά στη νεοελληνική του μνημειώδους έργου των Η. Diels και W. Kranz χάρη στην προσπάθεια του καθηγητή Φιλοσοφίας Β.Α. Κύρκου. Αυτό που μένει τώρα είναι να κυκλοφορήσει ένας τρίτος τόμος, που θα περιλαμβάνει το γενικό «ευρετήριο» του όλου έργου, ώστε να διευκολύνεται ο αναγνώστης στον εντοπισμό ονομάτων κ.λπ. Οταν ακούμε ή διαβάζουμε για τους «Προσωκρατικούς» συγγραφείς (φιλόσοφοι, ποιητές, επιστήμονες) κάθε άλλο παρά υποψιαζόμαστε το πλήθος τους.

Πόσοι ήταν οι φιλόσοφοι και οι φιλοσοφίζοντες πριν από την έλευση του Σωκράτη και μετά, αφού οι «σχολές» δεν έπαψαν να έχουν μαθητές και δασκάλους καθ' όλη τη διάρκεια της κλασικής λεγόμενης εποχής; Ενδεικτικά μπορεί να αναφερθεί ότι μόνο στον Α' τόμο έχουν συμπεριληφθεί περισσότερα από 400 ονόματα, «εκ των οποίων φυσικά τα περισσότερα θα παραμένουν για μας μόνον ονόματα. Ωστόσο όμως -σημειώνει ο Η. Diels στην πρώτη έκδοση του έργου το 1903- όλοι αυτοί έχουν τη συμμετοχή τους στην άνθηση και υπεράνθηση του ελληνικού πνεύματος».

Στον Α' τόμο περιλαμβάνονται: α. οι «απαρχές» -η προδρομική φάση των προσωκρατικών φιλοσόφων- και β. τα αποσπάσματα των φιλοσόφων του 6ου - 5ου αι. και των άμεσων διαδόχων, ενώ στον Β' τόμο ολοκληρώνεται η παράθεση προσωκρατικών του 5ου αι. και συμπληρώνεται με τους εκπροσώπους της αρχαίας σοφιστικής. Και στον Β' τόμο ακολουθείται η δομή του Α' τόμου ως προς τη διάταξη των φιλοσόφων και των σχετικών λημμάτων. Προτάσσονται -όπως σημειώνει ο επιμελητής της ελληνικής έκδοσης- οι μαρτυρίες (Testimonia) που διέσωσε η παράδοση και αναφέρονται στον βίο και στη διδασκαλία των προσωκρατικών διανοητών και ακολουθούν τα αποσπάσματα (Fragmenta), ό,τι δηλαδή διακρίβωσε η έρευνα παλαιότερα και πρόσφατα ως αυθεντικό λόγο των φιλοσόφων εκείνων.

Υπάρχει μια εκδοτική δέσμευση εκ μέρους των εμπνευστών και των εκδοτών του έργου να μη «διαταραχθεί» η αρχική τάξη και η αξιολογική κλίμακα που είχαν υιοθετηθεί από αυτούς, «παρότι νεότερες έρευνες και εκδόσεις των επιμέρους φιλοσόφων αποκλίνουν από ορισμένες επιλογές» τους. Ελάχιστες, λοιπόν, αλλαγές και εδώ, όπως και στον Α' τόμο, ώσπου να αποφασίσουν οι Γερμανοί εκδότες τη ριζική αναθεώρηση του έργου. Παρ' όλα αυτά έπαινος αξίζει τόσο στον μεταφραστή και επιμελητή όσο και στον Ελληνα εκδότη για το ότι παραδίδουν στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό ένα τόσο σπουδαίο έργο. Η μετάφραση έγινε από την 11η ανατύπωση της 6ης έκδοσης.

Ο χαρακτηρισμός "προσωκρατικοί" είναι πολύ προβληματικός, γιατί δίνει την εντύπωση ότι οι προγενέστεροι του Σωκράτη φιλόσοφοι, απλά προετοίμαζαν το δρόμο για να αναδειχθούν Σωκράτης, Πλάτων και Αριστοτέλης. Οπότε, στη συνέχεια έρχονται οι "μετασωκρατικοί" (Επίκουρος, Ζήνων κ.ά.), για τους οποίους δεν χρειάζεται να γίνει πια κουβέντα (και δεν γίνεται!)

Μπορεί να συνυπάρξουν τα Θρησκευτικά με τη Φυσική;

(του ΤΑΚΗ ΜΙΧΑ (www.tmichas.wordpress.com), ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 19/01/2009)

Οι πρόσφατες συζητήσεις σχετικά με το μάθημα των Θρησκευτικών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση φέρνουν ξανά στο προσκήνιο το ερώτημα της δυνατότητας συνύπαρξης της θρησκείας με την επιστήμη.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι εκείνοι που διαμόρφωσαν το εκπαιδευτικό σύστημα έτσι ώστε το παιδί να διδάσκεται Φυσική και Βιολογία αφ' ενός και Θρησκευτικά αφ' ετέρου πίστευαν ότι η επιστήμη και η θρησκεία δεν συγκρούονται κατ' ανάγκη μεταξύ τους. Τα δύο αυτά συστήματα σκέψης μπορούν να συνυπάρξουν διότι, σύμφωνα με μια αρκετά διαδεδομένη άποψη, έχουν διαφορετικά αντικείμενα: η θρησκεία έχει ως αντικείμενο τις ανθρώπινες αξίες, ενώ αντίθετα η επιστήμη τα φυσικά δεδομένα.

Ομως, όπως υπoστηρίζει ο κάτοχος Νόμπελ Φυσικής Στίβεν Γουάινμπεργκ σε πρόσφατο άρθρο του με τίτλο «Δίχως Θεό», αυτή η κατανομή αρμοδιοτήτων που θα άφηνε τους πάντες ευχαριστημένους είναι αρκετά προβληματική. Αντίθετα αυτό το οποίο ισχύει είναι ότι η σχέση μεταξύ των δύο συστημάτων σκέψης είναι συγκρουσιακή και η ενίσχυση του ενός ισοδυναμεί με αποδυνάμωση του άλλου.

Τα φαινόμενα

Το πρώτο σημείο σύγκρουσης αφορά τους γνωσιολογικούς ισχυρισμούς των δύο συστημάτων. Ιστορικά οι περισσότερες θρησκείες απέκτησαν κύρος επειδή η ερμηνεία πολλών μυστηριωδών φαινομένων -οι σεισμοί, οι πλημμύρες κ.λπ.- απαιτούσε αναφορά σε υπερφυσικές δυνάμεις ή όντα. Ομως με την πάροδο του χρόνου η επιστήμη αποκάλυπτε ότι ολοένα και περισσότερα από αυτά τα «μυστηριώδη» φαινόμενα είχαν μια φυσική εξήγηση. Αυτό φυσικά είχε συνέπειες για τη θρησκευτική πίστη. Αν οι άνθρωποι πιστεύουν στον Θεό επειδή δεν μπορούν να εξηγήσουν με διαφορετικό τρόπο διάφορα φαινόμενα και αν με την πάροδο του χρόνου αυτά τα φαινόμενα εξηγούνται με φυσικό τρόπο, η συνέπεια θα είναι η σταδιακή εξασθένηση της θρησκευτικής πίστης.

Ενα δεύτερο σημείο σύγκρουσης μεταξύ της θρησκείας και της επιστήμης αφορά τη θέση του ανθρώπου στον κόσμο. Πριν από τον Κοπέρνικο κυριαρχούσε η θεολογική άποψη σύμφωνα με την οποία η ανθρωπότητα κατείχε μια ξεχωριστή θέση στο κέντρο του κόσμου. Ομως η Φυσική ανατρέπει αυτή την αντίληψη. Η Γη είναι απλά ακόμα ένας πλανήτης που περιστρέφεται γύρω από τον ήλιο, ο ήλιος είναι απλά ένα από τα εκατοντάδες δισεκατομμύρια αστέρια σε έναν γαλαξία που με τη σειρά του είναι απλά ένας από τα δισεκατομμύρια των ορατών γαλαξιών και όλο το συνεχώς επεκτεινόμενο σύννεφο γαλαξιών είναι απλά ένα μικρό κομμάτι μιας πολύ μεγαλύτερης οικουμένης.

Η δεύτερη πηγή αμφισβήτησης της ξεχωριστής και προνομιακής θέσης του ανθρώπου στον κόσμο προέρχεται από τη βιολογία και τη δαρβινική θεωρία της εξέλιξης. Ο Δαρβίνος εκθρόνισε τον άνθρωπο από την προνομιακή του θέση δείχνοντας ότι δεν είναι κάτι το ιδιαίτερο αλλά προέρχεται από άλλα ζώα. Επίσης, η θεωρία της φυσικής επιλογής εξηγεί την εμφάνιση και εξέλιξη του ανθρώπου χωρίς να απαιτείται αναφορά σε έναν «πάνσοφο» δημιουργό. Ακόμη, όπως παρατηρεί ο Γουάινμπεργκ, δεν είναι μακριά η ημέρα όπου οι επιστήμονες θα μπορούν να εξηγήσουν την ανθρώπινη συμπεριφορά με αποκλειστική αναφορά σε χημικές διαδικασίες που δεν θα αφήνουν πλέον κανένα χώρο για την «αθανασία της ψυχής».

Το αλάθητο

Όμως υπάρχει και μια τρίτη πηγή σύγκρουσης μεταξύ των δύο συστημάτων που, σύμφωνα με τον Αμερικανό νομπελίστα, είναι η πιο σημαντική από όλες. Οι θρησκείες βασίζονται κατά κύριο λόγο στο αλάθητο μιας αυθεντίας -που μπορεί να είναι ένας ηγέτης, ένας Πάπας ένας αρχιεπίσκοπος, ένας προφήτης- ή σε ένα ιερό κείμενο όπως η Βίβλος ή το Κοράνι.

Φυσικά και οι επιστήμες βασίζονται σε ειδήμονες, όμως πρόκειται για κάτι το εντελώς διαφορετικό. Αν κανείς θέλει να καταλάβει κάποιο προωθημένο σημείο της θεωρίας της σχετικότητας, θα εξετάσει φυσικά την τελευταία μελέτη ενός ειδήμονα, όμως θα έχει πάντοτε υπ' όψιν του ότι ο ειδήμονας μπορεί να κάνει λάθος.

Αναμφίβολα και η επιστήμη έχει τους ήρωές της όπως τον Αϊνστάιν, όμως κανείς δεν θεωρείται ότι είναι αλάθητος και ότι η μια τυχόν απόρριψη των απόψεών του θα πρέπει να επισύρει πρόστιμα, φυλακίσεις ή ακόμα και λιθοβολισμούς ή απαγχονισμούς.

Δακτυλιοειδής έκλειψη ηλίου

...

Οι κάτοικοι της Ινδονησίας και ορισμένων απομακρυσμένων νησιών του Ειρηνικού ήταν οι μόνοι που μπόρεσαν να θαυμάσουν τη σπάνια δακτυλιοειδή έκλειψη της Δευτέρας, η οποία μεταμόρφωσε τον Ήλιο σε μαύρη τρύπα στεφανωμένη με έναν πύρινο δακτύλιο.

Δεκάδες άτομα βρίσκονταν συγκεντρωμένα στη δυτική παράκτια πόλη της Ανιέρ στην Ινδονησία όταν η Σελήνη έκρυψε τον Ήλιο στις 4.40 μμ τοπική ώρα. Η σιλουέτα του φεγγαριού κάλυψε το 92% της επιφάνειας του ηλιακού δίσκου, αφήνοντας γύρω της έναν τέλειο, εκτυφλωτικό δακτύλιο που διήρκεσε περίπου 4 λεπτά.

Ο βασικός μηχανισμός της δακτυλιοειδούς έκλειψης είναι ίδιος με της ολικής έκλειψης: η Σελήνη μπαίνει ακριβώς ανάμεσα στον Ήλιο και τη Γη. Η διαφορά στην περίπτωση της δακτυλιοειδούς έκλειψης είναι ότι το φεγγάρι εκείνη τη στιγμή απέχει από τη Γη λίγο περισσότερο από ό,τι συνήθως, οπότε φαίνεται μικρότερο στον ουρανό και δεν μπορεί να καλύψει τελείως τον ηλιακό δίσκο.


Το φαινόμενο γίνεται ορατό ως δακτυλιοειδής έκλειψη μόνο στις περιοχές όπου πέφτει η κύρια σκιά της Σελήνης. Λίγο έξω από το μονοπάτι που ακολουθεί αυτή η σκιά, η διέλευση του φεγγαριού γίνεται ορατή ως μερική έκλειψη.

Το μονοπάτι της δακτυλιοειδούς έκλειψης της Δευτέρας διέσχισε τον Ινδικό Ωκεανό και εξαφανίστηκε το σούρουπο λίγο πριν φτάσει τις Φιλιππίνες. Μόνο ορισμένες περιοχές της Ινδονησίας, καθώς και τα νησιά Κόκο στο Νότιο Ειρηνικό, μπόρεσαν να δουν το φαινόμενο σε όλο του το μεγαλείο.

Η μερική έκλειψη ήταν αντίθετα ορατή σε μια πολύ ευρύτερη ζώνη, η οποία περιλάμβανε το νοτιότερο ένα τρίτο της Αφρικής, τη νοτιοανατολική Ινδία και τη δυτική Αυστραλία.

(www.in.gr, ΔΟΛ, 26/1/2009)

Η Βίβλος και οι Έλληνες

...
Αν και έχω αυτό το τρίτομο έργο του Μάριου Βερέττα ήδη αρκετό καιρό στη βιβλιοθήκη μου, δεν είχα αποφασίσει να αρχίσω την ανάγνωσή του. Όλο κάτι επείγον προκύπτει και τα πιο εκτεταμένα σχέδια μένουν συνήθως στο ράφι!

Όμως, σε μια συζήτηση που είχα με τον συγγραφέα (βλέπε εδώ δημόσιο κάρφωμα!), άκουσα ενδιαφέρουσες ιστορικές λεπτομέρειες, τις οποίες πάντα ήθελα να πληροφορηθώ και γι’ αυτό τον προέτρεψα να τις γράψει σε ένα βιβλίο! «Πάλι;», μου απαντάει, «Δεν τα έχω γράψει όλα αυτά στο βιβλίο μου "Η Βίβλος και οι Έλληνες;"» Ωχ, πάλι αδιάβαστος πιάστηκα! Μου θύμισε σχολικές μέρες που με καλούσε ο καθηγητής για μάθημα κι εγώ έψαχνα να θυμηθώ ποια μέρα ήταν και σε ποιο μάθημα βρισκόμουν...

Πράγματι, ήταν το τρίτομο έργο που δεν είχα αρχίσει να διαβάζω! Ξεκίνησα λοιπόν με τον πρώτο τόμο, τον οποίο τελείωσα σε 2-3 μέρες, κυρίως απογεύματα και βράδια. Διαβάζεται εύκολα και ευχάριστα, περιέχει δε πολύ σημαντικές πληροφορίες και σχόλια, τα οποία διαβάζεις μεν σε 2-3 λεπτά, αλλά καθένα από αυτά απαιτεί ερευνητική και συγγραφική δουλειά αρκετών ωρών, ημερών ή εβδομάδων.

Τελικά διαπιστώνεις, άλλη μια φορά, ότι όλα αυτά που μάθαμε στο σχολείο και κυκλοφορούν σε διηγήσεις και ιστορικά ανέκδοτα, είναι από ανακριβή και διαστρεβλωμένα μέχρι ψευδή και κακόβουλα. Φυσικά, από μια στιγμή και μετά παύεις να εκπλήσσεσαι πλέον.

Ο πρώτος τόμος του βιβλίου που καλύπτει την ιουδαϊκή Ιστορία από τις αρχές (Γένεση) μέχρι την ελληνιστική εποχή (Μακκαβαίοι), αναφέρεται στις μισελληνικές αναφορές των δήθεν θρησκευτικών, αλλά στην πραγματικότητα μυθολογικών και ιστορικών βιβλίων του Ιουδαϊσμού. Κύριο αντικείμενο αυτών των «ιερών βιβλίων» που αποτελούν δήθεν το σχέδιο του θεού για τον κόσμο (όταν "κόσμος" ήταν η Ιουδαία) και έχουν γραφτεί, αντιγραφεί, διορθωθεί, αλλοιωθεί, τροποποιηθεί, προσαρμοστεί κ.ο.κ. ανάλογα με τις συνθήκες, τις ανάγκες και τις επιδιώξεις του ιουδαϊκού επαγγελματικού ιερατείου κάθε εποχής, είναι οι συγκρούσεις με το λαό των Φιλισταίων, οι οποίοι στη συλλογική μας μνήμη έχουν μείνει ως εχθρικοί, άπιστοι, αιμοβόροι και πολλά άλλα ακόμα.

Μάλιστα, το ήξερα από ετών αυτό, στα γερμανικά υπάρχει ο μειωτικός χαρακτηρισμός Philister για κάποιον, ο οποίος αντιπαθεί και δεν κατανοεί τις τέχνες και τους καλλιτέχνες, πιο συγκεκριμένα ο αμαθής μικροαστός. Αυτός ο χαρακτηρισμός πρέπει να πρωτοπαρουσιάστηκε γραπτός τον 16ο αιώνα, αλλά σίγουρα θα έχει εισαχθεί προφορικά ίσως και αιώνες πριν, στηριζόμενος στις εντυπώσεις που έπαιρναν οι πιστοί χριστιανοί από την ανάγνωση της Π.Δ.

Ενδιαφέρον είναι ότι, αυτοί οι Φιλισταίοι που συνήθως ονομάζονται στην Π.Δ. «αλλόφυλοι» και σε μια περίπτωση «Κρήτες», πρέπει να ήταν ακριβώς το αντίθετο από αυτό που προσπαθούν να μας πείσουν τα ιουδαϊκά βιβλία και υπονοεί η χρήση του όρου στο γερμανόφωνο χώρο.

Οι Φιλισταίοι ήταν κατά πάσα βεβαιότητα ελλαδικής (υστερομινωικής) προέλευσης, οι οποίοι στο πλαίσιο της αναζήτησης εύφορων εδαφών δημιουργούσαν αποικίες. Στη σημερινή Παλαιστίνη έφτασαν στο τέλος του 12ου αιώνα π.Χ., πριν από τους Ισραηλίτες, όταν άρχισε να μειώνεται η επιρροή των Αιγυπτίων σ' αυτή την περιοχή. Έφτασαν δε εκεί, είτε απ’ ευθείας από την Κρήτη, την Κύπρο, τη Ρόδο, την Αρκαδία και αλλού, είτε μέσω αποικιών τους στη Μικρά Ασία. Ο Ηρόδοτος έγραφε για προέλευση των Φιλισταίων από τη Λυδία και την Καρία, των οποίων οι κάτοικοι ήταν όμως αποδεδειγμένα κρητικής καταγωγής.

Αιχμάλωτοι Φιλισταίοι σε αιγυπτιακή απεικόνιση

Στην Παλαιστίνη (η οποία στα αραβικά λέγεται: Falastin, Filastin, Filistin) οι Φιλισταίοι δημιούργησαν μια συνομοσπονδία πέντε πόλεων, την Πεντάπολη ή Φιλισταία (Γάζα, Άζωτος, Ασκαλών, Ακκαρών, Γεθ). Εκεί έχουν βρεθεί κεραμικά καλλιτεχνήματα υστερομυκηναϊκής εποχής, τα οποία μοιάζουν με εκείνα της Ρόδου και της Κύπρου. Ο Φιλισταίοι ήταν έμπειροι θαλασσοπόροι με καράβια της μινωικής και μυκηναϊκής εποχής και έκτιζαν στις πόλεις τους ευρύχωρες κατοικίες και ανάκτορα. Θεοί τους ήταν οι ασιατικές παραλλαγές των ελληνικών θεών εκείνης της εποχής, με τον Δαγών στη θέση του κρητικού Δικταίου Δία και την Αστάρτη στη θέση της Αφροδίτης.

Γεγονός είναι ότι ποτέ, μέχρι το 722 π.Χ. που πέρασε όλος ο χώρος της Μέσης Ανατολής στον έλεγχο των Ασσυρίων, δεν κατάφεραν οι Ιουδαίοι, που είχαν την αμέριστη συμπαράσταση του εθνικού θεού τους (σταμάταγε την κίνηση του Ήλιου και της Σελήνης, σκότωνε τους άπιστους εχθρούς, βοηθούσε τους πιστούς κ.ο.κ.) να νικήσουν αποφασιστικά τους Φιλισταίους, να κατακτήσουν μια από τις πέντε πόλεις τους ή να βγουν μέχρι τη θάλασσα. Μάλιστα ο ιουδαϊκός θεός (Γιαχβέ) μιλάει με το στόμα του δήθεν προφήτη Ιεζεκιήλ και υπόσχεται στον «περιούσιο λαό» του ότι «εξολοθρεύσω Κρήτας και απολώ τους καταλοίπους τους κατοικούντας την παραλίαν…» (Ιεζεκιήλ 25.15,16) Προφανέστατα αγωνιούσαν να βγουν στη θάλασσα. Θεμιτό, δεν λέω, αλλά όχι να βάζουν το θεούλη να τους υπόσχεται αυτά που οι ίδιοι επιθυμούσαν!

Το έτος 587 π.Χ. το «Βασίλειο του Ιούδα» κυριεύτηκε από τον Βαβυλώνιο Ναβουχοδονόσορα Β' (Νεμπουκαντενέτσαρ, 605-582 π.Χ.), ο οποίος μετέφερε τα μέλη της ιουδαϊκής ηγετικής τάξης αιχμάλωτους στη Βαβυλώνα. Το 539 π.Χ. πέρασε ο χώρος της Παλαιστίνης στον έλεγχο των Περσών, το 332 των Μακεδόνων και το 63 π.Χ. γίνεται ρωμαϊκή επαρχία. Από το 638 μ.Χ. άρχισε ο εξαραβισμός της περιοχής, όταν το χαλιφάτο απέσπασε τα εδάφη της Παλαιστίνης από τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.

Τα φιλισταϊκά τείχη ήταν απόρθητα, οι ίδιοι οι κάτοικοι γνώριζαν την επεξεργασία του σιδήρου στην πρώτη εποχή αξιοποίησής του, ενώ οι Ιουδαίοι και άλλοι γειτονικοί λαοί διέθεταν μόνο όπλα από ορείχαλκο. Παίρνοντας επίσης υπόψη τις πληροφορίες από την Π.Δ. ότι οι Φιλισταίοι είχαν σημαντικές επιδόσεις στο θαλάσσιο εμπόριο, κάτι που οδηγεί τους συγγραφείς των ιουδαϊκών κειμένων να ονειρεύονται ανάλογες δυνατότητες στο μέλλον, όταν θα παραμέριζαν αυτούς τους ενοχλητικούς και αποτελεσματικότερους γείτονες, δείχνει ότι κάθε άλλο παρά μειωμένης εφευρετικότητας και δημιουργικότητας λαός ήταν και ότι οι παλιές και σύγχρονες κακολογίες σε βάρος τους μόνο ως προϊόν φθόνου των Ιουδαίων εκείνης της εποχής μπορεί να εξηγηθεί.

Φιλισταϊκά κεραμικά

Εννοείται, δεν πρόκειται να μεταφέρω εδώ όλο τον πρώτο τόμο του έργου «Η Βίβλος και οι Έλληνες» του Μάριου Βερέττα, ο οποίος περιέχει λεπτομερείς αναφορές των ελληνικού ενδιαφέροντος εδαφίων. Συνιστώ την ανάγνωσή του για να μάθουμε όλοι πολλά και διάφορα περιστατικά, τα οποία γράφει ή διορθώνει και ξαναδιορθώνει η ίδια η Π.Δ., αλλά εμάς μας τα διδάσκουν στραβά.

Π.χ. μαθαίνουμε στο ελληνικό σχολείο στο μάθημα των θρησκευτικών ότι ο μετέπειτα μέγας βασιλιάς Δαυίδ σκότωσε σε μονομαχία, όταν ήταν ακόμα νεαρός, τον θηριώδη Φιλισταίο Γολιάθ κτλ. (Α' Σαμουήλ, 17.1). Ένα εντυπωσιακό μεν αλλά ασήμαντο στην ουσία του περιστατικό μονομαχίας ηρώων, όπως παρουσιάζεται με παραλλαγές σε πολλά επικά, ιστορικά και λογοτεχνικά κείμενα μέχρι των ημερών μας. Όμως, στο Β' Σαμουήλ 21.19 αναφέρεται ότι τον Γολιάθ σκότωσε ο Ελεανάν σε μια μάχη και στη συνέχεια (Α' Χρονικών 20.4,5) ότι ο Ελεανάν δεν σκότωσε τον Φιλαισταίο Γολιάθ αλλά τον αδελφό του! Διορθώσεις επί διορθώσεων του «θεϊκού σχεδίου»!

Άντε τώρα να εκτιμήσεις γλωσσολογικά στην Π.Δ., ποιο εδάφιο γράφτηκε πότε και ποιο αποτελεί μεταγενέστερη προσθήκη, δεδομένου ότι ο Δαυίδ δεν ήταν ανέκαθεν ήρωας των Ιουδαίων, αλλά κάποτε συγκρούστηκε σε εμφύλιο πόλεμο με τον Σαούλ, αφού για κάποιο διάστημα δούλεψε ως αγροφύλακας των Φιλισταίων και στη συνέχεια βρέθηκε στον φιλισταϊκό στρατό εναντίον των συμπατριωτών του. Μύλος ψευδολογιών και μαγειρέματος για να βγει στο τέλος ένα τελείως αναξιόπιστο συνονθύλευμα, το οποίο όμως το χριστιανικό ιερατείο έχει υιοθετήσει αυτούσιο με όλα τα ανθελληνικά εδάφιά του. Σιγά που θα τους έθιγε!

(συνεχίζεται >>>)

---

Προσθήκη: Ο θεός Δαγών των Φιλισταίων που αναφέρθηκε προηγουμένως έχει πιθανόν βαβυλωνιακή προέλευση, λατρευόταν όμως κυρίως στην περιοχή της σημερινής Συρίας. Κύριο χαρακτηριστικό του είναι ότι αποτελείται από συνένωση ανθρώπου και ψαριού, όπως φαίνεται στη διπλανή φωτογραφία, μια αρσενική γοργόνα δηλαδή. Οι Φιλισταίοι τον είχαν ως θαλάσσιο θεό, ενώ οι Βαβυλώνιοι ως ποτάμιο, αφού δύο ποτάμια οριοθετούν και χαρακτηρίζουν τη Μεσοποταμία.

Όμως θεότητα με ανάλογη σωματική κατασκευή είχαν και οι Έλληνες, τον Πρωτέα, ο οποίος κάποια εποχή θεωρείτο γιος του Ποσειδώνα, παρ’ ότι είναι παλαιότερος από το θεό της θάλασσας. Ο Πρωτέας προστάτευε τις φώκιες και άλλα θαλασσινά είδη (πιστεύω όλα) και παράλληλα ήταν και προφήτης - δύο σε ένα! Είναι προφανές ότι στην πορεία του χρόνου υπήρξαν ανταλλαγές και συγκρητισμοί μεταξύ Ανατολής (Βαβυλωνία, Περσία) και Δύσης (Ελλάδα, Μικρά Ασία).

Αυτό που έχει εδώ ενδιαφέρον είναι η ιστορία που διακινείται στην Ευρώπη ότι η παπική τιάρα με τις δύο κορυφές προέρχεται ουσιαστικά από τη Μέση Ανατολή. Οι εικόνες ενός ιερέα του Δαγών/Πρωτέα με την ψαρούκλα στο κεφάλι και του πάπα με την τιάρα δεν φαίνεται να διαφέρουν πάρα πολύ – με τη σημαντική διαφορά, βέβαια, ότι οι παλαιοί ιερείς θα μύριζαν ψαρίλα! Αλλά, άμα είσαι πιστός, πρέπει να υπομένεις πολλά…



(Στέλιος Φραγκόπουλος, Stelios Frangopoulos)

Βιβλία, βιβλία

Δαίμονες φιλίας

Στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία γίνεται παρουσίαση των οπισθοδρομικών βιβλίων που χρησιμοποιούνται στα ελληνικά σχολεία και των σφαλμάτων που περιέχονται σ' αυτά, πέρα από τις ιδεοληψίες, τους μύθους και τις ανοησίες που παρουσιάζονται στα παιδιά, ως πραγματικά γεγονότα.

Ερχόμαστε τώρα σε μια άλλη κατηγορία δαιμόνων και δαιμονίων του τυπογραφείου. Στη σελίδα 92 του βιβλίου Θρησκευτικών της Γ' Δημοτικού και αμέσως μετά το μάθημα με τίτλο «Με τους αληθινούς φίλους πλουτίζουμε τη ζωή», υπάρχει άσκηση όπου ο μαθητής καλείται να ταιριάξει τα ονόματα ιστορικών προσώπων που ήταν ονομαστοί φίλοι. Επτά τα ζεύγη των φίλων αλλά, σύμφωνα με τα παροράματα, δύο από αυτά πρέπει να πεταχτούν στο πυρ το εξώτερον: Αχιλλέας-Πάτροκλος και Μεγαλέξανδρος-Ηφαιστίωνας διαγράφονται και άντε τώρα ο δάσκαλος να εξηγήσει το γιατί. Στη θέση τους οι οδηγίες λένε: Παναγία-Ελισάβετ και Μαρία η Μαγδαληνή-Μάρθα. Ευτυχώς, πάντως, το αμέσως επόμενο μάθημα έχει τον τίτλο «Ο Θεός αγαπά και συγχωρεί»...

Έβγαλαν παραδείγματα φιλίας από την ελληνική Αρχαιότητα και εισήγαγαν στη θέση τους ιστορίες από την Ιουδαία, οι οποίες μόνο περιθωριακά είναι γνωστές και κανείς δεν ξέρει, τί ακριβώς σημαίνουν. Πώς ήταν φίλες η μητέρα του Ιησού Μαρία (τότε δεν είχε ανακηρυχθεί ακόμα σε παναγία!) και η Ελισάβετ; Η πρώτη ήταν νεαρής ηλικίας και η άλλη γριά... Απλά δεν έβρισκαν άλλες φιλίες και έβαλαν αυτή, δεδομένου ότι οι άνθρωποι στη Μέση Ανατολή ζούσαν τότε σε καθεστώς ρωμαϊκής κατοχής, περίπου όπως οι Παλαισίνιοι σήμερα και λιμοκτονούσαν - το τελευταίο που τους απασχολούσε ήταν οι φιλίες. Και η έτερη "φιλία", Μαγδαληνής-Μάρθας, κατασκευασμένη ιστορία είναι... τόσο λίγα βρήκαν για να καλύψουν το κενό.

Βέβαια, λέγεται ότι Αχιλλέας και Πάτροκλος είχαν ομοφυλοφιλική σχέση, πιθανόν δε το ίδιο να ίσχυε μεταξύ Αλέξανδρου και Ηφαιστίωνα. Γιατί άραγε διάλεξε αυτές τις φίλίες ο συγγραφέας και το Παιδαγωγ. Ινστιτούτο (Π.Ι.) δίνει τώρα οδηγίες για αντικατάστασή τους με θρησεκυτικές "φιλίες" από την περιοχή της Ιουδαίας; Το πιθανότερο είναι να αναζητήσουν οι μαθητές μόνοι να πληροφορηθούν τα αίτια που απεσύρθησαν οι "φιλίες" της αρχαιότητας. Σιγά το δύσκολο να μάθουν την αλήθεια! Η "διορθωτική" παρέμβαση του Π.Ι. σίγουρα έκανε ζημία, χωρίς να έχει διορθώσει τίποτα... Ένας πολύ καλός λόγος να αποσύρουν οι γονείς τα παιδιά τους από το μάθημα των Θρησκευτικών!

Με τη βοήθεια της συγχώρεσης, ο μαθητής στη Δ' Δημοτικού θα συνεχίσει να ενημερώνεται, στη σελίδα 94, για την «Αλληλεγγύη», «τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό προσφοράς προς τους ανθρώπους της Εκκλησίας της Ελλάδος», αφού προηγουμένως (σελ. 64-65) ενημερωθεί για τα μοναστήρια στο Άγιον Ορος, το Περιβόλι της Παναγιάς, όπου με τα χρόνια έχουν συγκεντρωθεί «πολύτιμα αφιερώματα, δώρα αρχόντων, βασιλέων αλλά και απλών ανθρώπων»...

Δεν γράφει όμως τίποτα για τα σάπια κοτόπουλα που διακίνησε η Αλληλεγγύη και τα 5,5 εκατομμύρια ευρώ που χρωστά στο κράτος. Για τα οικόπεδα και κομποδέματα που έχουν συγκεντρωθεί στο "Άγιον" Όρος, επίσης δεν αναφέρει τίποτα το βιβλίο. Θα διαβάζει ο μαθητής τις ιστορίες του βιβλίου, στη συνέχεια θα διαβάζει στις εφημερίδες και θα βλέπει στην τηλεόραση (καταραμένη τεχνολογία!) την πραγματικότητα για τον Εφραίμ και τα άλλα τα παιδιά και θα βγάζει το σύνηθες συμπέρασμα: το σχολείο μου μαθαίνει παραμύθια και οι δάσκαλοι είναι παραμυθάδες! Ας φροντίσουν να απαλλαγούν οι ίδιοι οι δάσκαλοι από αυτό το όνειδος.

Συνωμοσίες σε παγκόσμια κλίμακα

Διαχρονική οπισθοδρομικότητα

Πίσω από κάθε πολιτικό, καλλιτεχνικό ή άλλο γεγονός κρύβεται η υλοποίηση ενός γενικότερου σχεδίου, το οποίο έχει ως στόχο την υποβάθμιση της χώρας, του λαού, της γλώσσας και της ιστορίας της. Καθένας θα πίστευε ότι πρόκειται για απόσπασμα από λογύδριο του μακαρίτη Χριστόδουλου ή του τηλε- βιβλιοπώλη Λιακόπουλου ή άλλων ομοϊδεατών τους, όμως αυτό δεν αφορά μόνο την Ελλάδα. Σε όλες σχεδόν τις χώρες της υφηλίου και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, διάφορες πληθυσμιακές ομάδες είναι απόλυτα πεπεισμένες ότι λειτουργεί διαχρονικά μια ανώτερη, ισχυρή και μυστική κυβέρνηση, η οποία καθοδηγεί προέδρους, υπουργούς και ανώτερους διοικητικούς υπαλλήλους και δικαστικούς.

Κοινό χαρακτηριστικό όλων των συνομωσιολόγων είναι η ελλιπής παιδεία, η θρησκοληψία, ο εθνικισμός, οι τάσεις εσωτερισμού, η εχθρότητα προς εθνικές, πολιτικές και θρησκευτικές μειονότητες κ.ά. Σημαντικό ρόλο σ' αυτές τις αντιλήψεις παίζει η αδυναμία κάποιων ανθρώπων να αποδεχθούν τυχαία γεγονότα ή συμπτώσεις. Διακατέχονται από την εμμονή για ύπαρξη πλήρως μελετημένου και μακροπρόθεσμου σχεδίου κακών δυνάμεων σε βάρος του λαού, της ιστορίας, της θρησκείας, της γλώσσας και της ψυχικής ηρεμίας του.

Στην Ευρώπη φαίνεται ότι μειώθηκε η ευπιστία σε τέτοιες απόψεις, αν εξαιρέσουμε νησίδες οπισθοδρομικότητας σε ορισμένες χώρες με ανασφαλείς ανθρώπους που διαθέτουν μειωμένη παιδεία. Στην Αμερική όμως αυτή η παράνοια των συνωμοσιών δείχνει ανθεκτικότητα και δεν υπάρχει σημαντικό γεγονός στην ιστορία αυτής της χώρας που δεν εντάσσεται σ' αυτές τις συνωμοσίες, π.χ. η επίθεση των Ιαπώνων στο Περλ Χάρμπορ, η αντιδραστική εκστρατεία του Μακάρθι εναντίον φιλελευθέρων, η δολοφονία του προέδρου Τζων Κένεντι, η αποχώρηση του Νίξον από την πολιτική, η επίθεση κατά των δίδυμων πύργων στις 11/9/2001 και άλλα πολλά.

Ποιες είναι όμως αυτές οι δυνάμεις που συνωμοτούν σταθερά και διαχρονικά, πέρα από μεμονωμένα πρόσωπα όπως ο Kissinger, ο Μπιν Λάντεν, ο πάπας και στην Ελλάδα ο Λαμπράκης, ο Κόκκαλης, ο Σημίτης και η Ρεπούση; Εδώ ένας κατάλογος των κυριότερων εξ αυτών:

1. Οι μασόνοι αποτελούν τους ιστορικά «παλαιότερους» υπεύθυνους για τη χειραγώγηση της αμερικάνικης και διεθνούς πολιτικής. Πράγματι μερικές από τις ηγετικές προσωπικότητες των ΗΠΑ ήταν μέλη μασονικών στοών, όπως ο Ουάσινγκτον, ο Λίνκολν, ο Θ. Ρούσβελτ, ο Λ. Τζόνσον κ.ά. Το συμπέρασμα στην απλοϊκότερη εκδοχή του είναι ότι όλοι οι πρόεδροι ελέγχονται από τις στοές, μαζί με τραπεζίτες, βιομηχάνους και στρατιωτικούς.
2. Οι ιλουμινάτοι είναι μέλη μια ευρω-αμερικάνικης οργάνωσης χειραγώγησης της πολιτικής. Μέλη αυτής της οργάνωσης στη Γερμανία συνωμοτούν με Αμερικάνους συντρόφους και ρυθμίζουν τις αποφάσεις των κυβερνήσεων. «Απόδειξη» είναι η πυραμίδα με το μάτι στην κορυφή της που βρίσκεται στη μια πλευρά των χαρτονομισμάτων του ενός δολαρίου. Επίσης οι λατινικές λέξεις στο χαρτονόμισμα είναι «συνωμοτικό μήνυμα» προς ομοϊδεάτες.
3. Τα μέλη της οργάνωσης «νεκροκεφαλή» (Skull & Bones), μια φοιτητική οργάνωση του πανεπιστημίου Yale. Τα μέλη της οργάνωσης πιάνουν όλες τις σημαντικές δημόσιες θέσεις, στην κεντρική κυβέρνηση, τις πολιτείες και τους δήμους μεγάλων πόλεων, στο δικαστικό σώμα, στο στρατό, τις μονάδες δημόσιας ασφάλειας, στις μεγάλες εταιρίες, στους διεθνείς οργανισμούς κτλ. κι έτσι επηρεάζουν διαχρονικά την πολιτική της χώρας και όλων των σημαντικών χωρών, βάσει κεντρικού σχεδίου που έχει καταστρωθεί από την ηγεσία της συγκεκριμένης οργάνωσης.
4. Το στρατιωτικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα. Κατά την παράδοση της εξουσίας από τον πρόεδρο Αϊζενχάουερ στον Τζων Κένεντυ, μίλησε ο πρώτος εξ αυτών για τη δύναμη του στρατιωτικο-βιομηχανικού συμπλέγματος και τον κίνδυνο που αυτό προκαλεί για το μέλλον της χώρας. Σύμφωνα με αυτή την άποψη, το συγκεκριμένο τεχνικο-οικονομικό σύμπλεγμα προκάλεσε σχεδόν όλο τον 2Οο αιώνα και μετά, διαρκώς πολέμους ή έσπευδε να συμμετάσχει σε εξελισσόμενους πολέμους, ώστε να διακινηθεί πολεμικό υλικό.
5. Οι κομμουνιστές ή ό,τι δεν μπορεί να εξηγηθεί με άλλο τρόπο. Αυτή η θεωρία έχει διατυπωθεί ήδη στη δεκαετία του 195Ο και επαναφέρεται τακτικά από την ακροδεξιά John-Birch-Society. Έχει ακόμα μεγάλη πέραση στα λαϊκά στρώματα, γιατί παλαιότερα υπήρχε μια ορατή αντίπαλη πολιτική και στρατιωτική δύναμη με συνήθως αντίθετα συμφέροντα από αυτά των ΗΠΑ. Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, δεν είναι βέβαια εύκολο να γίνει επίκληση του «κομμουνιστικού κινδύνου», αλλά οι συνωμοτούντες κομμουνιστές δεν έχουν δυσκολία να «δουλεύουν» στο παρασκήνιο και να τρομοκρατούν τους φιλήσυχους Αμερικάνους. Ο Πούτιν είναι ιδανικό υπόδειγμα συνωμότη κρυπτοκομμουνιστή, μια που ήταν μέλος των μυστικών υπηρεσιών και τώρα φαίνεται να περιφρονεί τις απόψεις των Αμερικάνων. Ο ιδανικός αντίπαλος!
6. Το FBI, γενικώς. Η πεποίθηση για την υπερκυβέρνηση του FBI χρονολογείται από την εποχή που ο θρυλικός αρχηγός του Edgar Hoover είχε (δήθεν) πει: «Εμένα δεν με απασχολεί ποιος θα είναι πρόεδρος υπό τις διαταγές μου!» Κύριοι υποστηρικτές της άποψης για τον έλεγχο που ασκεί τον FBI είναι οι λάτρεις των όπλων, οι οποίοι είναι βέβαιοι ότι οι ομοσπονδιακοί αστυνομικοί θέλουν να τους απαγορεύσουν την κατοχή όπλων και να παραδώσουν έτσι το λαό στους κομμουνιστές, τους Μεξικανούς, τους Εβραίους, τους μαύρους και ό,τι ξεφεύγει από τον κανόνα του λευκού ξανθού αγγλόφωνου προτεστάντη.
7. Οι σιωνιστές και οι εβραϊκές ομάδες πίεσης. Οι Εβραίοι έχουν λειτουργήσει εδώ και πολλούς αιώνες ως τα μαύρα πρόβατα κάθε κοινωνίας, όταν αυτή βρισκόταν σε οικονομικές ή άλλες δυσκολίες. Μέχρι των ημερών μας ανακυκλώνονται ιδεοληψίες για τη διαχρονική ευθύνη των Εβραίων (παλαιότερα) και των Σιωνιστών (τις τελευταίες δεκαετίες), οι οποίοι σταύρωσαν το Χριστό μας… Μεγάλη ώθηση σ’ αυτές τις ιδεοληψίες έδωσε στις πρώτες δεκαετίες του 2Οου αιώνα ο αυτοκινητοβιομήχανος Henry Ford, του οποίου τον υπαρκτό και δυναμικό αντισημιτισμό εκτιμούσε πάρα πολύ και εκθείαζε ο Χίτλερ. Η υποστήριξη των εβραϊκών λόμπυ στα πολιτικά και στρατιωτικά εγχειρήματα του Ισραήλ αποτελεί την πλήρη απόδειξη των ισχυρισμών για την παγκόσμια διακυβέρνηση από τους Εβραίους.
8. Η λέσχη Bilderberg. Οι ετήσιες συναντήσεις πολιτικών στο ξενοδοχείο Bilderberg της ολλανδικής πόλης Oosterbek αποτελούν συνελεύσεις αυτής της συνωμοτικής λέσχης, στην οποία αποφασίζονται οι ενέργειες για κινήσεις στην παγκόσμια σκακιέρα. Η συμμετοχή στελεχών κυβερνήσεων από μικρότερα κράτη αποβλέπει απλώς στην παραλαβή εντολών από τους ισχυρούς της λέσχης. Σημαντικός παράγοντας αυτής της λέσχης θεωρείται ότι είναι ο πρώην Γερμανός καγκελάριος Χέλμουτ Σμιτ, περίπου 9Ο ετών αυτή την εποχή. Η μακροβιότητά του είναι ακόμα μια απόδειξη για τα πλεονεκτήματα που έχουν τα σημαντικά μέλη αυτής της λέσχης.
9. Οι εξωγήινοι. Αυτοί οι συνωμότες έχουν δημιουργήσει μια υπερκυβέρνηση μαζί με γήινους προδότες του ανθρώπινου γένους και καθοδηγούν την πολιτική όλων των κυβερνήσεων. Η σχετική συνωμοτική ομάδα ονομάζεται «Majestic 12», η οποία αποτελεί την ανώτερη εξουσία σε γαλαξιακή κλίμακα.
10. Ο αντίχριστος. Ο μεγάλος αυτός συνωμότης αποτελεί εδώ και 2000 χρόνια περίπου, από τότε που συγκροτήθηκε ο χριστιανισμός ως θρησκεία, τον διαχρονικό εχθρό της ανθρωπότητας και όλων των γερόντων, γιαγιάδων και παππούδων της οικουμένης. Όπου να 'ναι έρχεται ο καταραμένος να διεκδικήσει την εξουσία, αλλά τελικά ο «αληθινός θεός» θα παρέμβει και θα τον εξαφανίσει. Δεν το κάνει όμως ακόμα ο θεούλης, για άγνωστους λόγους, αν και πολλοί επιφανείς κληρικοί έχουν προβλέψει εδώ και 2000 χρόνια ότι αυτό θα συμβεί στα επόμενα 5-6 χρόνια, όταν τελειώσει ο αιώνας, όταν εκραγεί κάποιο ηφαίστειο, όταν γίνει ένας δυνατός σεισμός, όταν αδειάσει το ταμείο και χρειαστεί νέο γέμισμα, όταν συμβεί αυτό ή εκείνο και άντε πάλι από την αρχή, μέχρι να ξεχαστούν οι παλιές προβλέψεις, ώστε να μπορούν να διατυπωθούν ατιμώρητα καινούργιες.

Με αυτά κι αυτά, η ζωή συνεχίζεται, η Γη συνεχίζει να περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο, όλο το ηλιακό μας σύστημα, μαζί με πολλά άλλα όμοια, συνεχίζει να κινείται στον βραχίονα ενός γαλαξία, ενός από τα δισεκατομμύρια γαλαξιών του ορατού σύμπαντος, ίσως ενός από τα πάμπολλα σύμπαντα στον άπειρο χωροχρόνο. Αλλά, εννοείται, δεν παίζουν κανένα ρόλο όλα αυτά που με τυχαίο τρόπο επηρεάζουν τη ζωή και το μέλλον μας: σημαντικό είναι ποιο όνειρο είδε η κυρά Φρόσω, αν πέρασε στο δρόμο του κυρ Θωμά μια μαύρη γάτα, αν είδε ο Λάκης κάποιο ουράνιο «σημάδι». Και -ποιος αμφιβάλλει;- όλα αυτά ελέγχονται από τη λέσχη Bilderberg ή το FBI ή τον αντίχριστο κ.ο.κ.
(Στέλιος Φραγκόπουλος, Stelios Frangopoulos)

Τι δεν ακούσαμε από τον Ομπάμα

(του Πάσχου Mανδραβέλη, Καθημερινή, 23/1/2009)

Πιθανώς να παγκοσμιοποιήθηκαν και τα προβλήματα, αλλά πολλά απ’ όσα ανέφερε ο Μπαράκ Ομπάμα, στον εναρκτήριο λόγο της προεδρίας του, είναι κοινά με την Ελλάδα. Ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ διαπίστωσε ότι «είμαστε στο μέσον μιας κρίσης ορατής απ’ όλους... Η οικονομία μας είναι σοβαρά αποδυναμωμένη... Η υγειονομική μας περίθαλψη κοστίζει πολύ και τα σχολεία μας οδηγούν στην αποτυχία πολλούς...». Χειρότερο όλων, αλλά μη μετρήσιμο είναι για τον Ομπάμα η έλλειψη εμπιστοσύνης στο μέλλον, «ένας επίμονος φόβος ότι η παρακμή της Αμερικής είναι αναπόδραστη και ότι η επόμενη γενιά θα πρέπει να μειώσει τις προσδοκίες της...»

Επειδή, λοιπόν, παρά τη δυσαναλογία των μεγεθών, τα προβλήματα είναι κοινά, πιθανώς να είναι και οι λύσεις κοινές. Μόνο που η ακοή μας είναι επιλεκτική. Οι λύσεις που προτείνει ο Ομπάμα δεν έχουν να κάνουν μόνο με όσα θα κάνει το κράτος για τους πολίτες του, αλλά και με όσα οι πολίτες πρέπει να κάνουν για το κράτος. Tο πρώτο, μάλιστα, που ζήτησε, ήταν η σκληρή δουλειά.

Αναφέρθηκε, για παράδειγμα, ότι η οικονομική κρίση οφείλεται στην απληστία μερικών. Αυτό το εμπεδώσαμε, ίσως επειδή συνάδει με τη θεώρηση που έχουμε για τον κόσμο. Αυτό που δεν ακούσαμε ήταν το δεύτερο μέρος της φράσης του, ότι η οικονομική κρίση είναι αποτέλεσμα και «της συλλογικής μας αποτυχίας να πάρουμε σκληρές αποφάσεις για να προετοιμάσουμε το έθνος για τη νέα εποχή».

Ακούσαμε ότι «το ερώτημα που τίθεται σήμερα δεν είναι αν το κράτος είναι μεγάλο ή μικρό, αλλά αν είναι λειτουργικό». Αυτό που πρέπει να προσέξουμε είναι το δεύτερο σκέλος, την αξιολόγηση των κρατικών παρεμβάσεων: αν αυτές «βοηθούν τους ανθρώπους να έχουν μια ευπρεπή δουλειά, προσιτή υγειονομική περίθαλψη, και αξιοπρεπή σύνταξη... σκοπεύουμε να προχωρήσουμε προς αυτή την κατεύθυνση... αν “όχι”, τότε κοινωνικά προγράμματα θα καταργηθούν».

Είπε πολλά ο Ομπάμα και καλόν είναι να τα ακούσουμε όλα. Δεν υποσχέθηκε στον αμερικανικό λαό ότι θα τον σώσει, υπόσχεται ότι δεν θα είναι εμπόδιο στην προσπάθεια του αμερικανικού λαού να σωθεί. Δεν υποσχέθηκε ανεμελιά και επιδόματα, υποσχέθηκε δίχτυ προστασίας σε όσους το έχουν πραγματική ανάγκη και σκληρή δουλειά για τους υπόλοιπους. Και το τελευταίο είναι το πρώτο που πρέπει να ακούσουμε.

Το «Κιβώτιο» του Άρη Αλεξάνδρου...

η ήττα και τα αίτια της κακοδαιμονίας

(του Γιώργου Μπράμου, Καθημερινή, 17/1/2009)

Ξαναδιάβασα «Το κιβώτιο» του Άρη Αλεξάνδρου. Για το βιβλίο έχει κατατεθεί ο αξεπέραστος κριτικός στοχασμός του Δημήτρη Μαρωνίτη, κατά τη γνώμη μου, αντίστοιχης ευθυβολίας με το κείμενο του Βάλτερ Μπένγιαμιν για το μυθιστόρημα του Aλφρεντ Ντέμπλιν «Berlin Alexanderplatz».

Θέλω, όμως, με την ευκαιρία αυτής της ανάγνωσης να διατυπώσω μια σκέψη, που ίσως είναι λίγη και αδικεί το μέγεθος του μυθιστορήματος. Όταν εκδόθηκε «Το κιβώτιο» -και σε αντίθεση με την τριλογία του Στρατή Τσίρκα «Ακυβέρνητες πολιτείες» που υποστηρίχθηκε από μια φωτισμένη «φράξια» της Αριστεράς- είχε την τύχη να έχει έναν προνομιακό χώρο υποδοχής. Ήταν ο ευρύτερος πολιτικός και κυρίως πνευματικός χώρος, που κινιόταν γύρω από το ΚΚΕ εσ. χωρίς υποχρεωτικά να ταυτιζόταν κομματικά μαζί του.

Eνα μικρό, μειοψηφικό ρεύμα της εγχώριας Αριστεράς αποδέχθηκε ένα βιβλίο που πήγαινε πέρα από το μαρτυρολόγιο και την αγιογραφία της ήττας, που έμπαινε στις πιο σκοτεινές περιοχές του Ελληνικού Εμφυλίου, στην απ' εδώ πλευρά της αυταπάτης, του δόγματος και του αντιηρωισμού.

Οι δρόμοι της πρόσβασης στο μέχρι τότε αδιανόητο, όχι μόνο λογοτεχνικά, αλλά και πολιτικά, corpus του «Κιβωτίου» ήταν κυρίως δύο: υπήρχε διαμορφωμένο ήδη το υπόστρωμα για έναν διευρυμένο αναστοχασμό σχετικά με τον Εμφύλιο, που είχε τις πηγές του στους λεγόμενους «ποιητές της Ήττας», τον Μανόλη Αναγνωστάκη, τον Τίτο Πατρίκιο, τον ίδιο τον Άρη Αλεξάνδρου. (Κι εδώ η συμβολή του Δ. Μαρωνίτη είναι καθοριστική.)

Και υπήρχε επίσης το αίτημα να μη σταθούμε μόνο στον μελοδραματισμό της χαμένης επανάστασης, αλλά να εμβαθύνουμε και στα «Αίτια της Κακοδαιμονίας» (όπως έγραψε και ο αξέχαστος Βασίλης Νεφελούδης).

Στα χρόνια που ακολούθησαν, «Το κιβώτιο» καταξιώθηκε και λογοτεχνικά και ιστορικά. Το γνωρίζω πως δεν έχει ανάγκη, όπως άλλωστε δεν έχει κανένα λογοτέχνημα, την κομματική δικαίωση. Αλλά η τότε μορφή της λεγόμενης Ανανεωτικής Αριστεράς είχε κυρίως ένα διαπαιδαγωγικό περιεχόμενο, ευρύτερο από την στενά κομματική και πολιτική εκδοχή της.

Η αντίληψη αυτή δεν ήταν, όπως κακώς διαβάστηκε και θεωρήθηκε, μια νεωτερική εκδοχή του πολιτικού «σαβουάρ βιβρ». Hταν κάτι εντελώς διαφορετικό — η αγωνία μιας διαπαιδαγωγικής λειτουργίας του πολιτικού συστήματος, που δεν καταριόταν και, από την άλλη όχθη, δεν αγιοποιούσε το παρελθόν, αλλά μες στην οδύνη και την επαναδιαπραγμάτευση του εθνικού διχασμού άνοιγε τα παράθυρα για μια νέα χειραφέτηση της Αριστεράς στο μέλλον.

Όλοι χορεύουν...

...
Στις 16 Ιανουαρίου έπαιξε το εγγλέζικο Channel 4 την καινούρια διαφήμιση της εταιρείας υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας T-Mobile. Η διαφήμιση είχε γυριστεί το πρωί της προηγούμενης μέρας στον σιδηροδρομικό σταθμό Liverpool Street, με τη συμμετοχή 400 χορευτών αλλά και του ανυποψίαστου κοινού, το οποίο αντέδρασε όπως ακριβώς περίμενε η T-Mobile, δηλ. βγάζοντας τα κινητά τους για να τραβήξουν βιντεάκια και φωτογραφίες, ενώ κάποιοι άρχισαν να χορεύουν.

Το όλο σκηνικό γυρίστηκε με 10 κρυφές κάμερες, και κανείς από τους παρευρισκόμενους, εκτός από τους χορευτές και τους υπάλληλους του σταθμού, δεν είχε ιδέα τι γινόταν. Όλες οι πρόβες είχαν γίνει νύχτα, τις ώρες που ο σταθμός δεν λειτουργεί. Το αποτέλεσμα φαίνεται στο βιντεάκι που ακολουθεί!

Σκότωσε ο Κέπλερ τον Μπράχε;

...

Ήδη από τα χρόνια της Αναγέννησης κυκλοφορούσε η φήμη ότι ο Tyho Brahe, διάσημος Δανός Άστρονόμος και Μαθηματικός (βλέπε επόμενα), δεν πέθανε από φυσιολογικό θάνατο, αλλά κάποιος τον δηλητηρίασε. Ως δράστης αναφερόταν ο Johannes Kepler (βλέπε επόμενα), αλλά ποτέ δεν αποδείχθηκε κάτι τέτοιο. Άλλωστε, στην Ιστορία αναφέρονται πολλοί και διάφοροι αναπόδεικτοι φόνοι από αντιζηλία μεταξύ ηγεμόνων, φυσιοδιφών, καλλιτεχνών (Mozart-Salieri) κ.ο.κ.

Οι συγγραφείς Joshua και Anne-Lee Gilder σκέφτηκαν να ανακινήσουν αυτή την ιστορία, την οποία παρουσιάζουν ως βεβαιότητα: J. & A.-L. Gilder: αγγλικά: «Heavenly Intrigue: Johannes Kepler, Tycho Brahe, and the Murder Behind One of History's Greatest Scientific Discoveries», Doubleday, New York, γερμανικά: «Der Fall Kepler. Mord im Namen der Wissenschaft». List Verlag, Berlin.

Σε ένα πρόσφατο τεύχος του γερμανικού περιοδικού der Spiegel δημοσιεύτηκε συνέντευξη πάνω σ’ αυτό το θέμα. Απαντά ο κ. Manfred Fischer, πρόεδρος της επιστημονικής «Εταιρίας Kepler».

SPIEGEL: Κύριε Fischer, στο συζητούμενο βιβλίο κατηγορείται ο Kepler ότι δολοφόνησε με δηλητήριο τον αυλικό μαθηματικό στην Πράγα Tycho Brahe. Μπορεί να ευσταθεί αυτό;

Fischer: Πρόκειται για μια παράλογη ιστορία φαρμακίας, η οποία δεν είναι καν καινούργια. Με αυτό το βιβλίο γίνεται προσπάθεια να ριχτεί από το βάθρο του ένας από τους σημαντικότερους δημιουργούς της σύγχρονης αστρονομίας και επιστήμης. Δεν υπάρχει απολύτως καμιά απόδειξη για μια δολοφονία του Brahe και πολύ λιγότερο στέκει να κατηγορείται ως δράστης ο Kepler.

SPIEGEL: Τρίχες από τα γένια του Brahe που ερευνήθηκαν στη δεκαετία του 1990 έδειξαν ότι περιέχουν υψηλή δόση υδραργύρου.

Fischer: Αυτό είναι σωστό, δεν είναι όμως εντυπωσιακό. Ο Brahe πραγματοποιούσε, παράλληλα με τις αστρονομικές μελέτες του, και αλχημιστικά πειράματα. Σ’ αυτά έπαιζε σημαντικό ρόλο ο υδράργυρος, ο οποίος συγκεντρώνεται και ανιχνεύεται αργότερα στις τρίχες. Τότε ήταν διαδεδομένα επίσης φάρμακα με υδράργυρο, τα οποία μπορεί να έπαιρνε και ο Brahe λίγο πριν από το θάνατό του.

SPIEGEL: Οι συγγραφείς ισχυρίζονται ότι ο Kepler είχε ένα κίνητρο για να δολοφονήσει: ήθελε να κλέψει και να αξιοποιήσει τα αποτελέσματα μετρήσεων που είχε κάνει ο Brahe.

Fischer: Δεν υπάρχει κανένα κίνητρο για δολοφονία! Ο Kepler διέθετε ήδη πριν από το θάνατο του Brahe τα σημαντικότερα αποτελέσματα μετρήσεων. Ο ίδιος ο Brahe τα είχε παραδώσει στον Kepler για να μελετήσει αυτός τη μεγάλη απόκλιση του Άρη από την υποτιθέμενη κυκλική τροχιά του. Ο Brahe είχε καλέσει τον Kepler περίπου ως επισκέπτη ερευνητή, επειδή ήξερε ότι ο νεότερός του αστρονόμος είχε σημαντική θεωρητική κατάρτιση. Πολύ πριν από το θάνατό του είχε προτείνει μάλιστα ο Brahe στο αυτοκράτορα Rudolf II. να προσλάβει τον Kepler ως διάδοχοό του στη θέση του αυλικού αστρονόμου. Με αυτές τις έγκυρες πληροφορίες και άλλες συναφείς, καταρρέει το σενάριο της δολοφονίας σαν χάρτινος πύργος.


Tycho Tyge Brahe (1546 - 1601): Γεννήθηκε στο Knudstrup της Δανίας και πέθανε στην Πράγα της Τσεχίας. Καταγόταν από οικογένεια αριστοκρατών της Δανίας και ήταν ήδη από τα νεανικά του χρόνια συνεπαρμένος από τα αστρονομικά φαινόμενα. Στα 17 του χρόνια ανακάλυψε αποκλίσεις στη θέση των πλανητών της τάξης μερικών εβδομάδων και αποφάσισε να κάνει ακριβέστερες μετρήσεις.

Αυτό το πέτυχε ο Μπράχε με αρκετούς, μερικές φορές μέχρι 12, συνεργάτες από το έτος 1576 και μετά, αφού ο βασιλιάς Φρειδερίκος Β' της Δανίας του παραχώρησε τη νήσο Βεν και χρηματοδότησε την εγκατάσταση ενός αστεροσκοπείου. Με αυτές τις παρατηρήσεις κατέγραψε ο Μπράχε τις μεταβολές στην τροχιά της σελήνης και διαπίστωσε ότι οι κομήτες δεν ήταν ατμοσφαιρικά φαινόμενα, όπως υπέθετε ο Αριστοτέλης.

Οι παρατηρήσεις της τροχιάς του πλανήτη Άρη και η καταγραφή των συντεταγμένων από τον Μπράχε χρησίμευσαν στον Κέπλερ για να υπολογίσει τις τροχιές των πλανητών στο ηλιοκεντρικό σύστημα του Κοπέρνικου. Ο Μπράχε ήταν από το 1599 μέχρι το θάνατό του αυλικός αστρονόμος του αυτοκράτορα Ροδόλφου Γ' στην Πράγα και παρέμεινε πιστός στο γεωκεντρικό σύστημα του Πτολεμαίου, εισάγοντας σ' αυτό ορισμένες διορθώσεις.

Μια εξήγηση γι' αυτή την επιμονή του Μπράχε είναι ότι φοβόταν να υιοθετήσει το ηλιοκεντρικό σύστημα, λόγω του κινδύνου διώξεων από την «Ιερά Εξέταση», μια άλλη εξήγηση στηρίζεται στο γεγονός ότι προτιμούσε ένα σύστημα που είχε διατυπώσει ο ίδιος και σύμφωνα με το οποίο, οι πλανήτες περιφέρονταν μεν γύρω από τον Ήλιο, αλλά όλα μαζί περιστρέφονταν γύρω από τη Γη .

Johannes Kepler (1571 - 1630): Γεννήθηκε στο Weil και πέθανε στο Regensburg της Γερμανίας. Αρχικά επιθυμούσε να σπουδάσει Θεολογία, σπούδασε όμως θετικές επιστήμες στο Τύμπινγκεν (Γερμανία) και το 1594 άρχισε να διδάσκει ως καθηγητής Μαθηματικά στο Γκρατς (Αυστρία). Το 1596 δημοσίευσε το πρώτο κοσμολογικό βιβλίο του «Mysterium Cosmographicum», με το οποίο θεμελιώνεται η υπόθεση του Κοπέρνικου για το ηλιοκεντρικό πλανητικό σύστημα. Το 1600 μετακομίζει ο Κέπλερ στην Πράγα, όπου συνεργάζεται με τον Μπράχε και μετά το θάνατο του τελευταίου το 1601, παίρνει τη θέση του ως αυλικός αστρονόμος του αυτοκράτορα Ροδόλφου Β'.

Χρησιμοποιώντας τα αποτελέσματα μετρήσεων του Μπράχε κατέληξε ο Κέπλερ το 1605 στο εντυπωσιακό συμπέρασμα ότι η τροχιά του Άρη δεν ήταν κυκλική αλλά ελλειπτική. Με τους τρεις νόμους που πήραν αργότερα το όνομά του και δημοσιεύτηκαν το 1609 στο βιβλίο «Astronomia nova» και το 1619 στο βιβλίο «Harmonia mundi» εισήγαγε ο Κέπλερ την Ουράνια Μηχανική, δηλαδή την επιστήμη που περιγράφει τους νόμους κινήσεως των πλανητών γύρω από τον ήλιο. Αλλά και στην Οπτική προσέφερε ο Κέπλερ σημαντικές γνώσεις, διατυπώνοντας θεωρίες για τους οπτικούς φακούς και το τηλεσκόπιο με δύο κυρτούς φακούς.

Μετά το θάνατο του αυτοκράτορα Ροδόλφου επεξεργάστηκε ο Κέπλερ μία εκτεταμένη «Πραγματεία για την Αστρονομία τού Κοπέρνικου» (1618-22), παρότι το βιβλίο του Κοπέρνικου είχε τεθεί από το 1616 στη λίστα των απαγορευμένων της καθολικής εκκλησίας, και το 1627 δημοσίευσε τους λεγόμενους «Ροδόλφιους πίνακες», οι οποίοι αντικατέστησαν ουσιαστικά μετά από περίπου μιάμιση χιλιετία και για περίπου 200 χρόνια τους άτλαντες του Πτολεμαίου.

Βιβλία, βιβλία

Εκ βαθέων

(της ΕΦΗΣ ΜΑΡΙΝΟΥ, Ελευθεροτυπία 7 - 11/01/2009)

Ο Νίκος Σιδέρης, ψυχίατρος και καθηγητής ψυχολογίας του Πάντειου Πανεπιστημίου, αλλά και ποιητής και πεζογράφος, έχει ακούσει πολλά στη διάρκεια των συνεδριών. Λογαριάζει ότι μόνον τα όνειρα που του έχουν αφηγηθεί ασθενείς του ίσως ξεπερνούν τα είκοσι χιλιάδες... Ανάμεσα στα πολλά που διεκδίκησαν τη σιωπηλή προσοχή του όλα αυτά τα χρόνια σταχυολόγησε μερικά, «αμύθητης αξίας», όπως τα χαρακτηρίζει. Τα λόγια συγκεντρώθηκαν στο βιβλίο «Οπως ειπώθηκαν εκεί και ακούστηκαν», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Μεταίχμιο». Πρόκειται για φράσεις και αφηγήσεις που προέκυψαν αυθόρμητα ή στοχαστικά από ασθενείς και συνιστούν το κλασικό «υλικό» που υποστηρίζει τις ψυχαναλυτικές συζητήσεις.
Κριτήριο στην επιλογή των αποφθεγμάτων αποτέλεσε όχι η κλινική σπουδαιότητα αλλά η εκφραστική ευστοχία και η λογοτεχνική τους αξία: ευρηματικότητα, ακρίβεια, εικονοπλαστική δύναμη, περιεκτικότητα, λιτότητα, έκπληξη: «Το ότι δεν έχει όρια το μέλλον με πληγώνει», «Δεν είμαι μεσ' στη ζωή μου», «Ηταν μια περίοδος με θλιβερές επιτυχίες», «Κάθε προβληματικός θα με ερωτευόταν», «Δεν ξέρω πού, αλλά χρωστάω κάτι», «Εχω μια θαμπάδα στην ψυχή μου»...

«Επέλεξα δεκάδες πλάσματα λόγου που καταθέτουν με περιεκτική μορφή τη στιγμή της αλήθειας», λέει ο ψυχίατρος και συγγραφέας. «Λόγου άρτιου, ανοιχτού στο σύνολο της ψυχικής ζωής, με βαθιά αξιοπρέπεια. Φράσεις, κουβέντες, κάποτε βραχείς διάλογοι που, ανεξάρτητα από την κλινική τους σημασία, έχουν μια αυτοτελή αξία λόγου και συνδέονται με κάτι κοινό: μιλούν με τρόπο αξιοσημείωτο για το ουσιώδες, έστω και μικρό. Ασθενής του οποίου κάποια φράση υπάρχει στο βιβλίο, όταν τη διάβασε τη σχολίασε ως πολύ σπουδαία, χωρίς να θυμάται ότι είναι δική του.

Τα λόγια έχουν εκφραστική αξία ανεξάρτητα από τα συμφραζόμενα της διατύπωσής τους, ανεξάρτητα από πού και γιατί ειπώθηκαν. Θα μπορούσαν να μιλήσουν και σ' άλλους ανθρώπους για πράγματα που τους αφορούν. Πρόκειται για καίριες συμπυκνώσεις ανθρώπινης ψυχής, ψήγματα λόγου αληθείας, λογοτεχνίας ή φιλοσοφίας, που ανασύρονται ασυναίσθητα και αυθόρμητα γυρεύοντας λύτρωση. Είναι λόγια ικανά να συγκινήσουν, να γεννήσουν προσωπικό αίσθημα ή να παράσχουν την πρώτη ύλη για να μπορέσει η ψυχή του αναγνώστη να διατυπώσει τα δικά της πράγματα με τον δικό της τρόπο».

Ο Νίκος Σιδέρης για λόγους μορφικής ευστάθειας του κειμένου κατέταξε τα «Οπως ειπώθηκαν εκεί και ακούστηκαν» σε τέσσερις κατηγορίες: τις Καταπονήσεις, κεφάλαιο που αφορά το θεραπευτικό μέρος της ψυχανάλυσης, τις Φαντασιώσεις, που αποτυπώνουν τα παιχνίδια της φαντασίας με κάθε τι στον κόσμο, τους Μηχανισμούς της εμπλοκής και απεμπλοκής, όταν μια ψυχή χάνει ή ξαναβρίσκει την αλήθεια της, και την Υπαρξη, ένα σύνολο αποφθεγμάτων που αγγίζει τα μύχια συστατικά της ύπαρξης.

Ο συγγραφέας μετέφερε τις σημειώσεις που κρατούσε στο τέλος κάθε συνεδρίας, κωδικοποιημένες, συντομογραφημένες. Απέφυγε τα σχόλια, τις διευκρινήσεις εκτός από κάποιες περιπτώσεις που, όταν τα λεγόμενα κινδύνευαν να γίνουν λεκτικά ακατανόητα, έκρινε ότι οι ενδείξεις και οι πληροφορίες ήταν αναγκαίες στον αναγνώστη. Το απόρρητο του ψυχαναλυτή τηρείται και σ' αυτή την παρατεταμένη, ομαδική, συγγραφική «συνεδρία». Δεν αναφέρονται επώνυμα και τα μικρά ονόματα που εμφανίζονται είναι πάντα συμβατικά.

«Ο ανθρώπινος πόνος δεν είναι θέαμα» υπογραμμίζει ο Ν. Σιδέρης. «Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να είναι τουρίστας στη χώρα μιας ψυχής. Οφείλει να στέκεται μπροστά της σαν προσκυνητής, με σεβασμό, σε διαλογισμό. Ο αναγνώστης ας διαβάσει με την ψυχή του ανοιχτή, όσο μπορεί. Με λίγη τύχη, θα μπορούσε να συναντήσει εδώ κάποιο μυστικό σημάδι, μια αόρατη ως τώρα σκιαγραφία που θα του φανέρωνε κάτι απ' τη μαγική εικόνα της δικής του αληθινής ζωής».

Το «πικρό ποτήρι» της Εξέλιξης

(ΒΗΜΑ, 11/1/2009)

Ο Αϊνστάιν με τη γνωστή αφοπλιστική ειλικρίνειά του αναρωτήθηκε κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης στους «Νew Υork Τimes» το 1942: «Πώς συμβαίνει κανείς να μη με καταλαβαίνει αλλά σε όλους να αρέσω;». Ο μεγάλος φυσικός δεν ήταν μακριά από την αλήθεια: πόσοι μπορούν να ισχυριστούν ότι γνωρίζουν σε βάθος τη θεωρία της σχετικότητας; Παρ' όλα αυτά η συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων την αποδέχεται ως ορθή.

Στον αντίποδα βρίσκεται η θεωρία του Δαρβίνου, η σχετική απλότητα (δεν περιλαμβάνει «σκληρά» μαθηματικά ούτε ακαταλαβίστικη ορολογία!) της οποίας θα έπρεπε να την έχει καταστήσει κατανοητή και αποδεκτή. Και όμως! Τα ποσοστά αποδοχής της σε ορισμένα σημεία του πλανήτη είναι κάτω του 50%, ενώ ακόμη και μεταξύ βιολόγων υπάρχουν πολλές παρανοήσεις σχετικά με το περιεχόμενο της εξελικτικής θεωρίας.

Πολύ μελάνι έχει χυθεί προκειμένου να εξηγηθεί η προφανής δυσκολία μας να κατανοήσουμε και να αποδεχθούμε τη θεωρία του Δαρβίνου, η οποία, σε πολύ αδρές γραμμές, λέει πως τα είδη δεν είναι σταθερά και αμετάβλητα και πως όλα τα σημερινά αλλά και εξαφανισμένα είδη ανάγονται σε έναν κοινό πρόγονο. Σύμφωνα πάντως με τους ειδήμονες, βασικός λόγος της απροθυμίας μας είναι το γεγονός ότι μας αποκαθηλώνει από το βάθρο μας ως κορωνίδας, τελικού και τέλειου δημιουργήματος της εξελικτικής διαδικασίας και μας τοποθετεί απλώς σε μια σειρά άλλων ζώων.

Αν σε αυτό προστεθεί το γεγονός ότι από την αρχή της διατύπωσής της η θεωρία δέχθηκε την επίθεση της Εκκλησίας, καθώς και το γεγονός ότι διδάσκεται πλημμελώς στα σχολεία (ελληνικά και όχι μόνο), δεν είναι δύσκολο να αντιληφθεί κανείς ότι ένα μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων εμφανίζει «εξελικτικό αναλφαβητισμό». Ωστόσο το 2009 παρέχει μια καλή ευκαιρία να βελτιώσουμε την κατάσταση. Γιατί; Επειδή το 2009 έχει ονομαστεί «Ετος Δαρβίνου» καθώς συμπληρώνονται 200 χρόνια από τη γέν νησή του και 150 χρόνια από την πρώτη δημοσίευση του έργου του «Τhe Οrigin of Species». Γιορτάζοντας λοιπόν την επέτειο της γέννησης τόσο του Δαρβίνου όσο και του έργου του, πολλά πανεπιστήμια, ερευνητικά ιδρύματα και μουσεία μάς παρέχουν άφθονο υλικό γνωριμίας με τον μεγάλο φυσιοδίφη. Πράγματι, ποτέ στο παρελθόν δεν υπήρξε καλύτερη ευκαιρία να μάθει κανείς από υπεύθυνα χείλη ποιος ήταν και τι είπε ο Δαρβίνος.

Στο πλαίσιο αυτό το ΒΗΜΑScience αποφάσισε να αφιερώσει μια σειρά άρθρων στον Δαρβίνο και στην εξελικτική θεωρία. Θα ανατρέξουμε στη βιβλιογραφία (του Δαρβίνου και αυτή που αφορά τον Δαρβίνο), θα διαβάσουμε αποσπάσματα από την αλληλογραφία του και τις σημειώσεις του (ναι, ναι, θα γίνουμε αδιάκριτοι γιατί τίποτε δεν μας αποκαλύπτει έναν άνθρωπο καλύτερα από τις δικές του σκέψεις), θα μιλήσουμε με ειδικούς και θα λάβουμε αφορμές από την επικαιρότητα για να καταδείξουμε πόσο σημερινός μπορεί να είναι.

Στόχος μας δεν είναι να (υπο)στηρίξουμε την εξελικτική θεωρία. Εκτιμούμε ότι δεν χρήζει της βοήθειάς μας! Παραμένει 150 χρόνια μετά τη διατύπωσή της η μόνη ικανή να εξηγήσει τα ευρήματα της σύγχρονης βιολογίας επαληθεύοντας τη ρήση του ουκρανικής καταγωγής εξελικτικού βιολόγου Τheodosius Dobzhansky (1900-1975) πως «τίποτε στη βιολογία δεν έχει νόημα παρά υπό το φως της εξέλιξης» (Νothing in biology makes sense except in the light of evolution). Πιστεύουμε όμως ότι θα μπορούσαμε να σας μεταδώσουμε την αγάπη μας γι΄ αυτήν καθώς πραγματικά αποτελεί ένα πρίσμα μέσα από το οποίο αξίζει κανείς να δει τον κόσμο και τη θέση του μέσα σε αυτόν. Ως αρχή, παραθέτουμε σήμερα ένα αδρό χρονολόγιο της ζωής του Δαρβίνου. Τα πιο ενδιαφέροντα έπονται.

Σταθμοί στη ζωή του Δαρβίνου:

12 Φεβρουαρίου 1809: Γέννηση Καρόλου Ρόμπερτ Δαρβίνου στο πατρικό του σπίτι «Τhe Μount» στο Shrewsbury της Αγγλίας.

1825-27: Φοίτηση στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου. Αποφασίζει ότι δεν του αρέσει.

1827-31: Φοίτηση στο Christ΄s College του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ και προετοιμασία για σταδιοδρομία στην Εκκλησία.

Αύγουστος 1831: Πρόσκληση να υπηρετήσει ως άμισθος φυσιοδίφης στο σκάφος του Βασιλικού Ναυτικού «Τhe Βeagle», το οποίο επρόκειτο να κάνει τον περίπλου του νοτίου ημισφαιρίου.

27 Δεκεμβρίου 1831: Απόπλους του σκάφους «Τhe Βeagle» από το λιμάνι του Devenport της Αγγλίας. Στη διάρκεια του 5ετούς ταξιδιού ο Δαρβίνος θα συλλέξει πλήθος φυτικών και ζωικών ειδών και θα κάνει παρατηρήσεις οι οποίες θα τον οδηγήσουν στη διατύπωση της θεωρίας του. 2 Οκτωβρίου 1836: Επιστροφή του σκάφους «Τhe Βeagle» στην Αγγλία.

1837: Εγκατάσταση στο Λονδίνο και έναρξη συγγραφής του 5τομου έργου «Ζoology of the Voyage of Η.Μ.S. Βeagle», το οποίο δημοσιεύεται σε συνέχειες από το 1840 ως το 1843.

11 Νοεμβρίου 1838: Πρόταση γάμου στην εξαδέλφη του Εmma Wedgwood. Παντρεύονται στις 29 Ιανουαρίου 1839.

27 Δεκεμβρίου 1839: Γέννηση του πρώτου (θα ακολουθήσουν άλλα 9!) παιδιού του ζευγαριού. Ο Δαρβίνος αρχίζει να παρατηρεί την παιδική ανάπτυξη.

17 Σεπτεμβρίου 1842: Εγκατάσταση της οικογένειας Δαρβίνου στο «Down Ηouse» στο Κεντ της Αγγλίας. Ορμητήριο και ερημητήριο του Δαρβίνου για το υπόλοιπο της ζωής του.

1842 και 1844: Συγγραφή μικρών σε έκταση δοκιμίων όπου εκτίθενται οι απόψεις που αργότερα θα περιγραφούν λεπτομερώς στο βιβλίο του «Τhe Οrigin of Species».

1846: Ολοκληρώνει τον τρίτο και τελευταίο τόμο τού «Τhe Geology of the Voyage of the Βeagle» και ξεκινά μια εργασία για τα θυσανόποδα, η οποία θα διαρκέσει 8 χρόνια και θα καταγραφεί σε 4 τόμους.

23 Απριλίου 1851: Θάνατος της 1Oχρονης και πολυαγαπημένης κόρης του Δαρβίνου Αnne Εlizabeth. Πείθεται ότι δεν υπάρχει Θεός!

9 Σεπτεμβρίου 1854: ολοκλήρωση της εργασίας των θυσανόποδων και «έναρξη της τακτοποίησης των σημειώσεών του για τη Θεωρία των Ειδών», όπως σημειώνει στο ημερολόγιό του.

18 Ιουνίου 1858: Λήψη του διάσημου πια γράμματος του Αlfred Russel Wallace, ο οποίος έχει επίσης καταλήξει στο συμπέρασμα ότι τα είδη εξελίσσονται μέσω της φυσικής επιλογής!

1 Ιουλίου 1858: Τόσο το γράμμα του Wallace όσο και ένα σχετικό δοκίμιο του Δαρβίνου διαβάζονται ταυτόχρονα στη συνεδρία της Linnaean Society στο Λονδίνο. Αμέσως μετά καταπιάνεται με τη συγγραφή του έργου του «Τhe Οrigin of Species».

24 Νοεμβρίου 1859: Εκδοση σε 1.250 αντίτυπα τού «Τhe Οrigin of Species». Πωλούνται όλα την πρώτη ημέρα! Ακολουθούν πολλές εκδόσεις.

24 Φεβρουαρίου 1871: Εκδοση τού «Τhe Descent of Μan».

26 Νοεμβρίου 1872: Εκδοση τού «Τhe Εxpression of Εmotions in Μan and Αnimals».

19 Απριλίου 1882: Θάνατος του Δαρβίνου στο σπίτι του. Ενταφιασμός στο West-minster Αbbey.

Cargo Cult, Η επιστροφή των προγόνων

...

Με τον όρο αυτόν (κάργκο-καλτ) που σημαίνει καταρχάς, το ακατανόητο για έναν Ευρωπαίο, «λατρεία του φορτίου», εννοούνται οι θρησκευτικές ιδεοληψίες που ανέπτυξαν στερημένοι και αμόρφωτοι λαοί σε νησιά του Ειρηνικού Ωκεανού, όταν είδαν να πέφτουν απρόσκλητα από τον ουρανό πακέτα με τρόφιμα, ενδύματα και διάφορα, άγνωστα σ' αυτούς, εργαλεία.

Το φαινόμενο του Cargo Cult παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 19ο αιώνα στη Νέα Γουινέα, αλλά πήρε διαστάσεις κατά τη διάρκεια και αμέσως μετά το β' παγκόσμιο πόλεμο. Όταν έφτασαν τα τεχνολογικά προϊόντα του δυτικού κόσμου, αρχικά με καράβια και κάπως αργότερα με αεροπλάνα, στις απομονωμένες κοινωνίες σε νησιά του Ειρηνικού (Μελανησία), προκλήθηκαν δραστικές αλλαγές στον τρόπο ζωής των ιθαγενών. Το πλήθος και το είδος των φορτίων οδήγησαν τους εντυπωσιασμένους Μελανήσιους στο συμπέρασμα ότι οι πρόγονοί τους που είχαν εξαφανιστεί και τους είχαν εγκαταλείψει, επανέκαμψαν και τους στέλνουν τώρα τα είδη που χρειάζονται για να ζήσουν πλέον καλύτερα.

Με την καθοδήγηση και την παραπλάνηση εκ μέρους Αμερικάνων και Ευρωπαίων στρατιωτικών και τεχνικών, οι οποίοι αρχικά επιβεβαίωναν αυτές τις ιδεοληψίες των ιθαγενών, άρχισαν οι Μελανήσιοι που εγκατέλειψαν τη γεωργία και την αλιεία, να βοηθάνε στη δημιουργία διαδρόμων προσγείωσης και αποβάθρες λιμανιών, ώστε να διευκολύνονται οι «πρόγονοι» να στέλνουν τα φορτία τους.


::

Αριστερά: Ιθαγενής με αμερικάνικη στολή και όλα τα δυνατά υπαρκτά και φανταστικά σήματα,
με τα οποία θα προκληθεί «συμπαθητική μαγεία», Δεξιά: Ομοίωμα αεροπλάνου από χόρτο

Επειδή κάθε εισβολή τεχνολογίας και πολιτισμού συνοδεύεται από ιεροκήρυκες, έφτασαν εκεί και σ' αυτή την περίπτωση διάφοροι ιερωμένοι, οι οποίοι προσπάθησαν να διδάξουν τις ιστορίες του Χριστούλη από την έρημο της Μέσης Ανατολής – τελείως ακατανόητες ιστορίες για τους Μελανήσιους, αφενός επειδή απευθύνονταν σε ανθρώπους που είχαν γεννηθεί και μεγαλώσει σε καταπράσινα νησιά, δίπλα στη θάλασσα, αφετέρου επειδή ο νέος «αληθινός θεός» που κήρυσσαν οι ιεραπόστολοι δεν έστελνε φορτία. Σημειώνουμε, με αυτή την ευκαιρία, ότι πρόκειται ιστορικά για άλλη μια περίπτωση που δεν έγινε αποδεκτός ο χριστιανισμός, επειδή δεν ήθελαν ή δεν μπόρεσαν οι ξένοι να τον επιβάλουν με στρατιωτική βία (βλέπε επίσης>>>).

Έτσι δημιουργήθηκε ένα θεολογικό μίγμα (συγκρητισμός) από τις γνωστές χριστιανικές ηθικολογίες και από διαδικασίες «επικοινωνίας» των ιθαγενών με τους προγόνους, οι οποίοι πρόγονοι δεν πολυλογούσαν, όπως οι παπάδες, αλλά έστελναν φορτία. Αποτέλεσμα ήταν να διαμορφωθεί μια πρωτόγονη λατρεία, το Cargo Cult, όπου δεν λατρευόταν ο ήλιος, η φωτιά, κάποιο ζώο ή κάποιος άνθρωπος, αλλά τα φορτία με χρήσιμα είδη. Σε μερικά νησιά επιβιώνει ακόμα με παραφθορές αυτή η λατρεία και κάπου έχει γίνει ήδη επικρατούσα και «αληθινή θρησκεία» με «υιό του θεού» τον συμπατριώτη τους John Frum και όλα τα συναφή που γνωρίζουμε από άλλες, επίσης «αληθινές θρησκείες». Άλλες φυλές πιστεύουν όμως ότι υιός θεού είναι ο Φίλιππος της Αγγλίας, ο άντρας της Ελισάβετ, μάλλον επειδή έβλεπαν στα χρόνια του πολέμου φωτογραφίες του με στολή, χωρίς να έχει ο ίδιος καμιά στρατιωτική αρμοδιότητα!

Εννοείται, δεν συμβαίνει πρώτη φορά στον παγκόσμιο πολιτισμό να προκύπτουν από το τίποτα τρόφιμα και άλλα χρήσιμα είδη. Ξέρουμε από τα σχολικά μας χρόνια το «μάννα εξ ουρανού», τα 2 ψάρια που έγιναν 3-4 χιλιάδες, το νερό που έγινε κρασί και άλλα σχετικά, τα οποία είναι εξ ίσου αξιόπιστα, όπως τα «θεϊκά φορτία» των Μελανησίων.

Όταν, μετά το τέλος του β' παγκόσμιου πολέμου, αποχώρησαν από τα νησιά οι στρατιωτικές αποστολές και διακόπηκαν οι προσγειώσεις αεροπλάνων και οι ρίψεις φορτίων, οι Μελανήσιοι έμειναν χωρίς τη βοήθεια των ξένων, οπότε προσπάθησαν να οργανώσουν μόνοι τους την υποδοχή τροφίμων και ενδυμάτων που θα συνέχιζαν να στέλνουν οι «πρόγονοι». Άρχισαν λοιπόν να κατασκευάζουν διάφορα αντικείμενα, συνήθως ξύλινα, ομοιώματα αυτών που είχαν δει να χρησιμοποιούν οι δυτικοί τεχνικοί, π.χ. ακουστικά ασυρμάτου, πομπούς, κράνη, όπλα κτλ., έστηναν ομοιώματα αεροπλάνων από άχυρο, έπαιρναν θέση σε κάποιο παρατηρητήριο σαν σε πύργο ελέγχου, άναβαν φωτιές για τη δημιουργία σημείων οπτικής επαφής με υποθετικούς πιλότους, έκαναν στους διαδρόμους προσγείωσης κινήσεις καθοδήγησης αεροπλάνων κ.ο.κ., με την ελπίδα ότι θα επαναληφθούν οι πτήσεις αεροπλάνων με τα φορτία που έστελναν οι «πρόγονοι».

Κάτι ανάλογο γίνεται ακόμα και σήμερα στον «πολιτισμένο κόσμο» στις τελετές βάπτισης, γάμου, κήδευσης, ορκωμοσίας, εξορκισμού κτλ. Αυτές οι διαδικασίες ονομάζονται «συμπαθητική μαγεία», μέσω της οποίας δεν καταφθάνουν (δυστυχώς) χρήσιμα φορτία, αλλά προκαλούνται διάφορα επιθυμητά αποτελέσματα, π.χ. φεύγει το κακό μάτι, επέρχεται η θεία χάρις, εξασφαλίζεται μια θέση στον παράδεισο, βρίσκει γαμπρό η θυγατέρα κ.ά.

Διάφοροι δυτικοί τεχνικοί, στρατιωτικοί και κληρικοί που υπηρέτησαν σ’ αυτά τα νησιά, είχαν προσπαθήσει να εξηγήσουν στους ιθαγενείς την προέλευση των τεχνολογικών προϊόντων και τον τρόπο που αυτά είχαν δημιουργηθεί με επίπονη προεργασία πολλών αιώνων. Οι ιθαγενείς διαπίστωναν όμως μόνο ότι, ενώ τις σκληρότερες δουλειές, όπως το κόψιμο δέντρων στο δάσος, τη διάνοιξη των διαδρόμων προσγείωσης, την οικοδόμηση αποθηκών και άλλων κατασκευών και τη μεταφορά των κιβωτίων τις έκαναν οι ίδιοι, δεν ήταν σε θέση να κατασκευάσουν τα ίδια προϊόντα και έπαιρναν ως αμοιβή (τρόφιμα, ποτά, ενδύματα) ελάχιστα, σε σύγκριση με αυτά που έπαιρναν οι λιγότερο εργαζόμενοι δυτικοί. 


::::

Αριστερά & Μέση: Τοποθέτηση σε κορυφή λόφου ξύλινου σταυρού, ο οποίος προσομοιάζει με κεραία
μεσαίων κυμάτων της δεκαετίας του 1940, Δεξιά: Παρέλαση με ξύλινα όπλα και αμερικάνικη σημαία,
όπως στα χρόνια των "εξ ουρανού φορτίων".

Κάποια εποχή έγινε προσπάθεια να διαφωτιστούν οι ηγέτες των ιθαγενών της Μελανησίας για τον τρόπο δημιουργίας των τεχνολογικών προϊόντων και για την κοινωνική οργάνωση στη Δύση. Οδηγήθηκαν γι’ αυτό μερικοί από τους ευφυέστερους εκπροσώπους των ιθαγενών σε μεγαλουπόλεις και σε εργοστάσια παραγωγής της Αυστραλίας και της Αμερικής, όπου ενημερώθηκαν για τις διαφορές στις κοινωνίες, στη μόρφωση και στον τρόπο ζωής.

Οι εκπρόσωποι από τα νησιά της Μελανησίας παρέμειναν όμως δύσπιστοι και διατήρησαν την πεποίθηση ότι οι Δυτικοί τους παραπληροφορούν και τους εκμεταλλεύονται, κάτι που κατά καιρούς δεν ήταν και ψέμα. Σημαντικότερο γεγονός είναι, όμως, ότι οι ιθαγενείς δεν ήταν σε θέση να κατανοήσουν τις πολιτισμικές προϋποθέσεις που απαιτούνται για να πετύχει μια κοινωνία ένα ανώτερο επίπεδο των διανθρώπινων σχέσεων και των παραγωγικών ικανοτήτων. Έτσι κατέληγαν οι επιφανείς Μελανήσιοι ενστικτωδώς σε θεωρίες συνωμοσίας των ξένων σε βάρος τους, κάτι που βλέπουμε να επαναλαμβάνεται πολύ συχνά σε μορφωτικά και πολιτισμικά υποβαθμισμένες κοινωνικές ομάδες (παράλληλες κοινωνίες).

Κατ' επέκταση χρησιμοποιείται ο όρος cargo cult για να χαρακτηρίσει κάποιους με συμπεριφορές μίμησης επιφανειακών χαρακτηριστικών και συνηθειών (χτένισμα, κάπνισμα, ντύσιμο, οδήγηση κ.ά.) προβεβλημένων και «επιτυχημένων» συμπολιτών, με την (κρυφή) ελπίδα ότι θα επεκταθεί και σ' αυτούς η «επιτυχία». 

(Στέλιος Φραγκόπουλος, Stelios Frangopoulos)