(του Νίκου Ντόκα, Βιβλιοθήκη, 23/1/2009)
Η. Diels-W. Kranz: «Οι Προσωκρατικοί, Οι μαρτυρίες και τα αποσπάσματα», εκδ. «ΠΑΠΑΔΗΜΑΣ», τόμος Β', σελ. 813.
Με την έκδοση και του Β' τόμου των «Προσωκρατικών» ολοκληρώθηκε η μεταφορά στη νεοελληνική του μνημειώδους έργου των Η. Diels και W. Kranz χάρη στην προσπάθεια του καθηγητή Φιλοσοφίας Β.Α. Κύρκου. Αυτό που μένει τώρα είναι να κυκλοφορήσει ένας τρίτος τόμος, που θα περιλαμβάνει το γενικό «ευρετήριο» του όλου έργου, ώστε να διευκολύνεται ο αναγνώστης στον εντοπισμό ονομάτων κ.λπ. Οταν ακούμε ή διαβάζουμε για τους «Προσωκρατικούς» συγγραφείς (φιλόσοφοι, ποιητές, επιστήμονες) κάθε άλλο παρά υποψιαζόμαστε το πλήθος τους.Πόσοι ήταν οι φιλόσοφοι και οι φιλοσοφίζοντες πριν από την έλευση του Σωκράτη και μετά, αφού οι «σχολές» δεν έπαψαν να έχουν μαθητές και δασκάλους καθ' όλη τη διάρκεια της κλασικής λεγόμενης εποχής; Ενδεικτικά μπορεί να αναφερθεί ότι μόνο στον Α' τόμο έχουν συμπεριληφθεί περισσότερα από 400 ονόματα, «εκ των οποίων φυσικά τα περισσότερα θα παραμένουν για μας μόνον ονόματα. Ωστόσο όμως -σημειώνει ο Η. Diels στην πρώτη έκδοση του έργου το 1903- όλοι αυτοί έχουν τη συμμετοχή τους στην άνθηση και υπεράνθηση του ελληνικού πνεύματος».
Στον Α' τόμο περιλαμβάνονται: α. οι «απαρχές» -η προδρομική φάση των προσωκρατικών φιλοσόφων- και β. τα αποσπάσματα των φιλοσόφων του 6ου - 5ου αι. και των άμεσων διαδόχων, ενώ στον Β' τόμο ολοκληρώνεται η παράθεση προσωκρατικών του 5ου αι. και συμπληρώνεται με τους εκπροσώπους της αρχαίας σοφιστικής. Και στον Β' τόμο ακολουθείται η δομή του Α' τόμου ως προς τη διάταξη των φιλοσόφων και των σχετικών λημμάτων. Προτάσσονται -όπως σημειώνει ο επιμελητής της ελληνικής έκδοσης- οι μαρτυρίες (Testimonia) που διέσωσε η παράδοση και αναφέρονται στον βίο και στη διδασκαλία των προσωκρατικών διανοητών και ακολουθούν τα αποσπάσματα (Fragmenta), ό,τι δηλαδή διακρίβωσε η έρευνα παλαιότερα και πρόσφατα ως αυθεντικό λόγο των φιλοσόφων εκείνων.
Υπάρχει μια εκδοτική δέσμευση εκ μέρους των εμπνευστών και των εκδοτών του έργου να μη «διαταραχθεί» η αρχική τάξη και η αξιολογική κλίμακα που είχαν υιοθετηθεί από αυτούς, «παρότι νεότερες έρευνες και εκδόσεις των επιμέρους φιλοσόφων αποκλίνουν από ορισμένες επιλογές» τους. Ελάχιστες, λοιπόν, αλλαγές και εδώ, όπως και στον Α' τόμο, ώσπου να αποφασίσουν οι Γερμανοί εκδότες τη ριζική αναθεώρηση του έργου. Παρ' όλα αυτά έπαινος αξίζει τόσο στον μεταφραστή και επιμελητή όσο και στον Ελληνα εκδότη για το ότι παραδίδουν στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό ένα τόσο σπουδαίο έργο. Η μετάφραση έγινε από την 11η ανατύπωση της 6ης έκδοσης.
Ο χαρακτηρισμός "προσωκρατικοί" είναι πολύ προβληματικός, γιατί δίνει την εντύπωση ότι οι προγενέστεροι του Σωκράτη φιλόσοφοι, απλά προετοίμαζαν το δρόμο για να αναδειχθούν Σωκράτης, Πλάτων και Αριστοτέλης. Οπότε, στη συνέχεια έρχονται οι "μετασωκρατικοί" (Επίκουρος, Ζήνων κ.ά.), για τους οποίους δεν χρειάζεται να γίνει πια κουβέντα (και δεν γίνεται!)
