Victor J. Stenger: «Χωρίς θεό δεν μπορούμε να είμαστε απλώς καλοί, μπορούμε να είμαστε καλύτεροι»
Το ερώτημα περί ύπαρξης ή μη του θεού έχει βασανίσει εκατομμύρια ανθρώπους, αλλά -πολύ πιο σημαντικό- στο όνομα του θεού έχουν γίνει μερικοί από τους πιο αιματοβαμμένους πολέμους στην ιστορία της ανθρωπότητας. Η θρησκεία αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι όλων σχεδόν των ανθρώπινων κοινωνιών, ανεξαρτήτως ιστορικού, γεωγραφικού και πολιτιστικού πλαισίου, αν και κανένα θρησκευτικό δόγμα δεν διαθέτει αποδεικτικά στοιχεία για την ύπαρξη του θεού ή θεϊκών οντοτήτων. Ακόμη πιο παράδοξο είναι το γεγονός ότι ενώ η πρόοδος της επιστήμης έχει επηρεάσει σημαντικά τις γνώσεις μας για τη δημιουργία του σύμπαντος, τα θρησκευτικά πιστεύω κυριαρχούν ακλόνητα σε όλο τον κόσμο. Οι άνθρωποι μπορεί να θεωρούνται ορθολογικά όντα, αλλά ο ανορθολογισμός κυριαρχεί αδιάκριτα στο θέμα της ύπαρξης του θεού.
(ΧΡΟΝΗΣ ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΟΥ, Ένθετο "Ε" Ελευθεροτυπίας, 24-25/12/2010)
«Πείτε μου τι ακριβώς εννοείτε με τη λέξη θεός και θα σας πω αν πιστεύω σ' αυτόν» έλεγε ο Αϊνστάιν, όταν του έθεταν το σχετικό ερώτημα περί πίστης. Εναν αιώνα και κάτι μετά, ένας συνάδελφός του, ο αμερικανός φυσικός Victor J. Stenger, εκπρόσωπος του κινήματος του Νέου Αθεϊσμού, που προέκυψε ως αντίπαλο δέος στον παραλογισμό του θρησκευτικού φονταμενταλισμού στα μέσα της περασμένης δεκαετίας, έχει καταλήξει: η θρησκεία είναι ένα σοβαρό εμπόδιο στην προσπάθειά μας να κατανοήσουμε το σύμπαν, μια απειλή για την κοινωνία, ένα όπλο ελέγχου στα χέρια των πλουσίων και ισχυρών. Πώς καταρρίπτεται; Με κάτι που σπανίζει ολοένα και περισσότερο στις μέρες μας: με τη λογική.
Τη δεκαετία του 2000 ο κόσμος έγινε μάρτυρας μιας νέας έκρηξης του ανορθολογισμού, που συνδέθηκε με τον κοινωνικό μετασχηματισμό στο πλαίσιο της παγκοσμιο- ποιημένης οικονομίας. Στις ΗΠΑ μια κυβέρνηση θρησκόληπτων δεν δίστασε να ξεκινήσει έναν αιματηρό πόλεμο, με αφορμή τις τρομοκρατικές επιθέσεις στις 11 Σεπτεμβρίου 2001, που έφερε τη σφραγίδα της θρησκείας και επεδίωκε μια ανοιχτή σύγκρουση μεταξύ πολιτισμών. Παράλληλα, και ενώ οι τρομοκρατικές δράσεις και οι απειλές των φανατικών μουσουλμάνων είχαν κορυφωθεί, δηλώσεις όπως αυτές του πάπα Βενέδικτου ΙΣΤ' στις 12 Σεπτεμβρίου 2006, ότι ο Μωάμεθ έσπερνε «μόνο μοχθηρία και απανθρωπιά», σχεδόν παγίωναν την άποψη περί ενός σχεδίου με στόχο τη σύγκρουση μεταξύ χριστιανισμού και ισλαμισμού.
Περίπου την ίδια περίοδο που ο νέος ανορθολογισμός είχε μετατραπεί σε κυριαρχούσα ιδεολογική τάση, μια μικρή ομάδα, κυρίως βρετανών και αμερικανών διανοουμένων, που σύντομα τα ΜΜΕ θα ονόμαζαν οι «Νέοι Αθεοι», περνάει στην αντεπίθεση, με αιχμή του δόρατος την επιστήμη και τη λογική, και προβάλλει μια σειρά επιχειρημάτων εναντίον των θρησκευτικών πεποιθήσεων και του ρόλου της θρησκείας στην κοινωνία. Τα βιβλία τους γίνονται μπεστ σέλερ και μια αρκετά σκληρή μάχη ιδεών ξεσπάει.
Ο αμερικανός φυσικός Victor J. Stenger είναι ένας από αυτούς που πρωτοστάτησαν στη δημόσια εκστρατεία εναντίον της θρησκείας. Πρωτοπόρος γύρω από την έρευνα της αστρονομίας των νετρίνων, ο Stenger στα βιβλία του συνδυάζει με εντυπωσιακό τρόπο την επιστημονική σκέψη με τη φιλοσοφική θεώρηση· έτσι, μαζί με τον βιολόγο Richard Dawkins, αποτελούν το βαρύ πυροβολικό του κινήματος του Νέου Αθεϊσμού.
Σε τι ακριβώς αναφέρεται ο όρος Νέος Αθεϊσμός; «Ετσι ονομάστηκε το φαινόμενο της κυκλοφορίας αλλεπάλληλων μπεστ σέλερ, τα οποία υπογράφονταν από τους άθεους Sam Harris, Richard Dawkins, Daniel Dennett, Christopher Hitchens και από μένα το διάστημα 2004-2007. Επίσης αναφέρεται στα δημοφιλή μπλογκ των άθεων Ρ.Ζ. Meyers, Rebecca Watson κ.ά. Συχνά, αν και λανθασμένα, μας κατηγορούν ότι είμαστε επιθετικοί· ωστόσο, οι Νέοι Αθεοι δεν κάνουμε τίποτα παραπάνω από το να υιοθετούμε μια στα- θερή και ασυμβίβαστη στάση υπέρ της επιστήμης και της λογικής, ακόμη και όταν προκαλούμε βαθιά ριζωμένες πεποιθήσεις. Βλέπουμε τον θρησκευτικό φονταμενταλισμό ως μια σοβαρή απειλή για την κοινωνία, την οποία πρέπει να πολεμήσουμε. Θεωρούμε επίσης ότι και οι μετριοπαθείς πιστοί έχουν τουλάχιστον μέρος της ευθύνης, δεδομένου ότι διατηρούν πολλές από τις ίδιες παράλογες δεισιδαιμονίες με τους ακραίους πιστούς.
»Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι οι Νέοι Αθεοι αναγνωρίζουν και απολαμβάνουν σε προσωπικό επίπεδο τη λογοτεχνική και καλλιτεχνική αξία των Γραφών, της θρησκευτικής τέχνης και μουσικής. Η διαμάχη αφορά όσους προσπαθούν να επιβάλουν τις υπερφυσικές πεποιθήσεις τους στον υπόλοιπο πληθυσμό. Διαφωνούμε με αυτές και θεωρούμε ότι δεν είναι άξιες σεβασμού, ακριβώς επειδή είναι θρησκευτικές».
Ανθρωποι σε όλο τον κόσμο συνεχίζουν να θεωρούν ότι το σύμπαν δημιουργήθηκε από μια θεϊκή δύναμη και πως αυτή επικοινωνεί συχνά μαζί μας. Ηλιθιότητα ή απλός φόβος και ανασφάλεια; «Πιθανώς, το αποτέλεσμα της εξέλιξης. Τα ζώα αντιδρούν στις ασυνήθιστες κινήσεις υποθέτοντας πως πρόκειται για απειλή από κάποιο αρπακτικό και παίρνουν μέτρα για να την αποφύγουν ακόμη και όταν αυτή δεν υφίσταται. Τα ζώα χωρίς αυτήν την ικανότητα δεν θα επιζούσαν επειδή η απειλή είναι, περιστασιακά, πραγματική. Ομοίως, οι πρώτοι άνθρωποι θα χρειάζονταν αυτήν την υπερευαισθησία προκειμένου να επιζήσουν. Αυτή η υγιής υπεραντίδραση, λοιπόν, έκανε τους ανθρώπους να αποδώσουν ζωικές ή ανθρώπινες δράσεις σε πολλά φαινόμενα που ήταν φυσικά. Από τη στιγμή που η οποιαδήποτε διάκριση μεταξύ φυσικού και υπερφυσικού ήταν πέραν των διανοητικών ικανοτήτων των πρώτων ανθρώπων, η απόδοση θεϊκής δράσης σε φαινόμενα της φύσης ήταν κάτι αναπόφευκτο που στη συνέχεια οδήγησε στη θρησκεία».
Ωστόσο, πώς μπορεί ένα τόσο όμορφο μέρος όπως το σύμπαν να δημιουργήθηκε από το τίποτα; Αυτό δεν αναρωτιέται ο πολύς κόσμος; «Η ομορφιά είναι υποκειμενική, αλλά αυτό που βασικά θέτει η παραπάνω ερώτηση είναι πώς μπορεί μια σύνθετη δομή να αναπτυχθεί χωρίς σχέδιο. Ναι, ο πολύς κόσμος αναρωτιέται πώς είναι δυνατόν το σύμπαν να δημιουργήθηκε από το τίποτα, επειδή οι περισσότεροι άνθρωποι νομίζουν ότι απαιτείται ένας αιτιώδης παράγοντας για να πάμε από την απλότητα στην πολυπλοκότητα. Στην πραγματικότητα, συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Οσο απλούστερο είναι ένα σύστημα τόσο λιγότερο σταθερό είναι, και, μάλιστα, αν αφεθεί μόνο του, θα μεταβληθεί αυθόρμητα σε ένα πολυσύνθετο σύστημα. Ο κόσμος, λοιπόν, θα μπορούσε να έχει εμφανιστεί αυθόρμητα ως φάση μετάβασης από το "τίποτα", που είναι όσο απλό θα μπορούσε να είναι οτιδήποτε, στο πιο σύνθετο "κάτι" που είναι το σύμπαν. Εάν είχαμε μια κατάσταση του τίποτα, η κατάσταση αυτή θα ήταν ασταθής όπως ένα μολύβι που ισορροπεί πάνω στη γόμα του.
»Οι επιστήμονες έχουν διατυπώσει σενάρια για μια τέτοια προέλευση του σύμπαντος, που είναι σύμφωνη με την υπάρχουσα γνώση. Ή το σύμπαν μας θα μπορούσε να είναι μέρος μιας μεγαλύτερης αιώνιας πραγματικότητας που περιέχει πολλά άλλα σύμπαντα.
»Οι φυσικοί του εικοστού αιώνα ανακάλυψαν ότι οι σημαντικότεροι θεμελιώδεις νόμοι της Φυσικής προκύπτουν από αυτά που αποκαλούμε "αρχές συμμετρίας". Η συμμετρία και η απλότητα πηγαίνουν χέρι χέρι. Μια τέλεια σφαίρα είναι ιδιαίτερα συμμετρική και εύκολο να περιγραφεί, ενώ ένα διαμάντι είναι σύνθετο και είναι πολύ δυσκολότερο να περιγραφεί λεπτομερώς. Το πρόωρο σύμπαν ήταν πολύ καυτό και ιδιαίτερα συμμετρικό. Δεν υπήρχε καμία δομή, απλώς τυχαίο χάος. Η φυσική ήταν απλή. Καθώς το σύμπαν επεκτάθηκε και έπεσε η θερμοκρασία, οι συμμετρίες αυθόρμητα διασπάστηκαν και δομές όπως οι γαλαξίες, καθώς επίσης και πιο σύνθετοι φυσικοί νόμοι, άρχισαν να διαμορφώ- νονται. Ολο αυτό συνέβη χωρίς να χρειαστεί το χέρι κάποιου δημιουργού».
Τι είναι πίστη; «Το να πιστεύεις σε κάτι ελλείψει εμπειρικών στοιχείων ή λογικής εξήγησης. Η πίστη δεν παρέχει καμία πληροφορία για την πραγματικότητα και καμία βάση για την ανθρώπινη δράση. Η επιστήμη δεν είναι βασισμένη στην πίστη, δεδομένου ότι στηρίζεται στην παρατήρηση και τη λογική.
Τι είναι πίστη; «Το να πιστεύεις σε κάτι ελλείψει εμπειρικών στοιχείων ή λογικής εξήγησης. Η πίστη δεν παρέχει καμία πληροφορία για την πραγματικότητα και καμία βάση για την ανθρώπινη δράση. Η επιστήμη δεν είναι βασισμένη στην πίστη, δεδομένου ότι στηρίζεται στην παρατήρηση και τη λογική.
»Γιατί θα πρέπει, λοιπόν, να έχουν λόγο οι "άνθρωποι της πίστης" σε θέματα ηθικής; Αυτό βασίζεται στη λανθασμένη υπόθεση ότι η ηθική προέρχεται από το θεό. Στην πραγματικότητα, η μελέτη της Ιστορίας καταδεικνύει επαρκώς ότι η ηθική προκύπτει όταν οι άνθρωποι, ακόμη και μερικά ζώα, χρειάζονται να έχουν κανόνες συμπεριφοράς προκειμένου να διατηρηθεί μια συνεταιριστική κοινωνία, απαραίτητη για την επιβίωση.
»Οι πιστοί έχουν γαλουχηθεί να πιστεύουν ότι η ηθική προέρχεται από το θεό και ότι δεν είναι δυνατόν να είναι κάποιος άθεος και να είναι ηθικός. Αυτό, όμως, που παρατηρούμε είναι πως οι άθεοι είναι τουλάχιστον τόσο ηθικοί όσο είναι οι πιστοί, και ίσως ακόμη περισσότερο. Η ηθική και η δεοντολογία προέρχονται από την ανθρωπότητα, όχι από το θεό. Είναι κανόνες συμπεριφοράς που απαιτούνται για μια λειτουργική κοινωνία. Ακόμη και πολλά ζώα έχουν μια πρωτόγονη ηθική, όπως ο αλτρουισμός.
»Εθνη δίχως κυρίαρχα πιστεύω γύρω από το θεό έχουν πολύ λιγότερα εγκλήματα από το αμερικανικό, που προσεύχεται στο θεό για τα πάντα, και είναι υγιέστερα από πολλές άλλες απόψεις. Συνεπώς, όχι μόνο μπορούμε να είμαστε καλοί δίχως το θεό, αλλά μπορούμε να είμαστε καλύτεροι δίχως το θεό».
Εάν η θρησκεία είναι βασισμένη σε θεμελιώδη ψεύδη, αποτελεί απαραιτήτως εμπόδιο στην κατανόηση του κόσμου; «Η Ιστορία βρίθει παραδειγμάτων θρησκευτικών "πιστεύω" που εμπόδιζαν την πρόοδο της επιστήμης, από τον Μεσαίωνα και τον Γαλιλαίο ώς τις σημερινές διαφωνίες για την εξελικτική θεωρία και την έρευνα των κυττάρων. Η Βίβλος λέει ότι ο κόσμος δημιουργήθηκε πριν από 6.000 χρόνια. Η επιστήμη λέει ότι είναι 13,7 δισεκατομμυρίων ετών. Η Βίβλος λέει ότι ο θεός δημιούργησε χωριστά "είδη" ζωής. Η επιστήμη λέει ότι όλη η ζωή εξελίχθηκε από την ίδια πηγή. Οι Δημιουργιστές εμποδίζουν τη διδασκαλία της εξελικτικής θεωρίας, η οποία είναι όχι μόνο θεμελιώδης για τον τρόπο που κατανοούμε τη ζωή, αλλά και για την ιατρική επιστήμη.
»Εμπόδια εμφανίζονται όταν θρησκευτικά δόγματα αφήνονται να αποθαρρύνουν την επιστημονική έρευνα. Η επιστήμη είχε ένα καλό ξεκίνημα στην αρχαία Ελλάδα, ειδικά με τον Θαλή, τον Δημόκριτο και τον Αριστοτέλη. Οι διδασκαλίες τους χάθηκαν στον πρώιμο χριστιανισμό, αν και διασώθηκαν από τους Αραβες, οπότε δεν μπορούμε να κατηγορήσουμε εξ ολοκλήρου τη θρησκεία.
»Συχνά επισημαίνεται ότι οι μεγάλοι επαναστάτες στο χώρο της επιστήμης στην Ευρώπη -ο Καρτέσιος, ο Κοπέρνικος, ο Γαλιλαίος, ο Νεύτωνας- ήταν πιστοί. Ολοι, εκτός από τον Νεύτωνα, δέχθηκαν περιορισμούς από την Εκκλησία. Εν τούτοις, εάν εξετάσετε τις επιστημονικές τους παρατηρήσεις και τις θεωρίες τους, θα δείτε ότι ο θεός είναι εμφανώς απών, όπως είναι και σε όλες τις επιστημονικές παρατηρήσεις και θεωρίες από τότε. Ακόμη και σήμερα υπάρχει μια μειονότητα επιστημόνων που έχουν την ικανότητα να αφήνουν την επιστήμη τους στην πόρτα της Εκκλησίας την Κυριακή και να επανέρχονται στην επιστημονική τους έρευνα τη Δευτέρα, δίχως αυτά τα δύο στοιχεία να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους».
»Συχνά επισημαίνεται ότι οι μεγάλοι επαναστάτες στο χώρο της επιστήμης στην Ευρώπη -ο Καρτέσιος, ο Κοπέρνικος, ο Γαλιλαίος, ο Νεύτωνας- ήταν πιστοί. Ολοι, εκτός από τον Νεύτωνα, δέχθηκαν περιορισμούς από την Εκκλησία. Εν τούτοις, εάν εξετάσετε τις επιστημονικές τους παρατηρήσεις και τις θεωρίες τους, θα δείτε ότι ο θεός είναι εμφανώς απών, όπως είναι και σε όλες τις επιστημονικές παρατηρήσεις και θεωρίες από τότε. Ακόμη και σήμερα υπάρχει μια μειονότητα επιστημόνων που έχουν την ικανότητα να αφήνουν την επιστήμη τους στην πόρτα της Εκκλησίας την Κυριακή και να επανέρχονται στην επιστημονική τους έρευνα τη Δευτέρα, δίχως αυτά τα δύο στοιχεία να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους».
Εάν η επιστήμη μπορεί να κάνει υποθέσεις, γιατί όχι και η θρησκεία; «Η θρησκεία μπορεί να κάνει όσες υποθέσεις θέλει, αλλά χρειάζεται να υπάρχει λογική βάση γι' αυτές. Το να στηρίζεται στην παπική εξουσία ή στα γεμάτα λάθη ιερά κείμενα δεν αποτελεί καμία απολύτως βάση. Αυτό υποκινεί μια νοσηρή κατάσταση στην κοινωνία. Επίσης, οδηγεί σε θρησκευτικές διαφορές, δεδομένου ότι δεν υπάρχει κανένας τρόπος να καθοριστεί ποια θρησκευτική πλευρά έχει δίκιο και ποια όχι. Το διαπιστώνουμε αυτό με την εχθρότητα μεταξύ χριστιανών και μουσουλμάνων.
»Οι υποθέσεις στην επιστήμη πρέπει να είναι πάντα σύμφωνες με όλες τις επιστημονικές παρατηρήσεις και τις καθιερωμένες θεωρίες. Πρέπει να τίθενται πάντα υπό αίρεση και να απορρίπτονται όποτε βρίσκουμε ότι υπάρχει ασυμφωνία με τα γνωστά δεδομένα.
»Τα θρησκευτικά πιστεύω είναι μεταφυσικές πεποιθήσεις, δεν έχουν σχέση με τη φυσική επιστήμη. Η ασυμβατότητα επιστήμης και θρησκείας προέρχεται από τον ισχυρισμό ότι η θρησκεία έχει βέβαιη γνώση της μεταφυσικής αλήθειας μέσω της αποκάλυψης και της μυστικιστικής εμπειρίας».
Οταν ένα άτομο λέει ότι πιστεύει στο θεό, θα πρέπει να αποδείξει την ύπαρξη του θεού; «Οχι. Οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα να πιστεύουν ό,τι θέλουν. Αλλά δεν έχει κανένα νόημα να πιστεύεις σε κάτι μπροστά στην απόλυτη έλλειψη στοιχείων και, μάλιστα, μπροστά στην ύπαρξη στοιχείων που υποστηρίζουν τη μη ύπαρξη του θεού. Δεδομένου ότι δεν έχουμε καμία ανάγκη να εισαγάγουμε το θεό για να εξηγήσουμε οτιδήποτε παρα- τηρούμε στον κόσμο, όταν κάποιος υποστηρίζει ότι ο θεός υπάρχει, τότε, ναι, αυτός πρέπει να αποδείξει πως όντως υπάρχει.
»Μέχρι τώρα κανένας δεν έχει βρει ένα πειστικό επιχείρημα για την ύπαρξη του θεού. Τα λογικά επιχειρήματα αποτυγχάνουν επειδή υποθέτουν αυτό που επιδιώκουν να αποδείξουν. Τα επιχειρήματα υπέρ ενός σχεδίου για τη δημιουργία του σύμπαντος αποτυγχάνουν επειδή το σύμπαν δεν παρουσιάζει κανένα στοιχείο ύπαρξης ενός σχεδίου. Τα επιχειρήματα από την προσωπική εμπειρία αποτυγχάνουν επειδή κινούνται στο επίπεδο του ανεκδότου και δεν μπορούν να ελεγχθούν. Τα λεγόμενα επιχειρήματα περί του χάσματος του θεού (δηλαδή, επιχειρήματα που προσπαθούν να καλύψουν με το θεό ένα κενό στην επιστημονική γνώση), αποτυγχάνουν, επειδή η επιστήμη έχει τρόπο να καλύπτει τελικά τα κενά της».
Τι λέτε σε όσους σας ζητούν να αποδείξετε ότι ο θεός δεν υπάρχει; «Τους το αποδεικνύω. Ο θεός που οι περισσότεροι λατρεύουν (ο ιουδαιο-χριστιανο-ισλαμικός θεός) υποτίθεται ότι διαδραματίζει έναν τόσο σημαντικό ρόλο στον κόσμο και την ανθρώπινη ζωή, που θα έπρεπε να έχει γίνει έως τώρα αντιληπτός. Για παράδειγμα, πρέπει να έχουμε αποδείξεις ότι οι προσευχές απαντιούνται ή ότι ο θεός αποκαλύπτει αλήθειες στους ανθρώπους. Δεν βλέπουμε κανένα τέτοιο στοιχείο, το οποίο θα έπρεπε να υπάρχει· έτσι μπορούμε να καταλήξουμε με ασφάλεια στο συμπέρασμα, πέρα από κάθε λογική αμφιβολία, ότι ένας τέτοιος θεός δεν υπάρχει.
»Για την αποτελεσματικότητα της προσευχής έχουν πραγματοποιηθεί σε αξιόπιστα πανεπιστημιακά ιδρύματα (Χάρβαρντ, Πανεπιστήμιο Ντιουκ, κλινική Mayo) αξιόπιστες έρευνες από αξιόπιστους επιστήμονες. Οι έρευνες αυτές δεν έχουν βρεί κανένα στοιχείο ότι η προσευχή έχει αποτελέσματα. Ομοίως, η αποκάλυψη θα μπορούσε να εξεταστεί με την εκτέλεση πειραμάτων στα οποία οι άνθρωποι που υποστηρίζουν ότι μιλούν στο θεό παρέχουν κάποιες πληροφορίες που δεν θα ήταν δυνατόν να γνωρίζουν και που θα ελέγχονται αργότερα επιστημονικά.
»Βέβαια, είναι αλήθεια ότι ο θεός θα μπορούσε να επιλέξει να κρυφτεί από τους ανθρώπους, αλλά ένας τέτοιος θεός θα ήταν ένας κακός θεός, δεδομένου ότι πολλοί άνθρωποι επιδιώκουν ειλικρινά κάποιο σημάδι της ύπαρξής του· όμως, ο θεός τούς στέλνει στην αιώνια φωτιά, ενώ δέχεται μόνο εκείνους που τον λατρεύουν παράλογα και μόνο με βάση την πίστη».
Μπορεί να είναι κανείς ταυτόχρονα θρήσκος και ορθολογιστής; «Ναι! Η θεολογία είναι ορθολογική. Εν τούτοις, οποιοδήποτε ορθολογικό επιχείρημα απαιτεί αρχικές υποθέσεις, μέσω των οποίων, ακόμη κι αν δεν είναι σωστές, να μπορείς να φτάνεις σε ένα λογικό συμπέρασμα. Οι θεολόγοι αμφισβητούν σπάνια τη βασική παραδοχή τους ότι ο θεός υπάρχει· έτσι, ανεξάρτητα από το πόσο διεξοδική μπορεί να είναι η συλλογιστική διαδικασία που ακολουθούν, δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αποδειχθεί ότι υπάρχει θεός. Τα θεολογικά συμπεράσματα είναι λανθασμένα επειδή η βάση τους είναι λανθασμένη.
»Η ανωτερότητα της επιστημονικής έναντι της θρησκευτικής σκέψης δεν βασίζεται σε φιλοσοφικά επιχειρήματα. Κανένας δεν μπορεί να αποδείξει τίποτα για την απόλυτη πραγματικότητα. Αλλά η επιστήμη έχει μια πολύ πιο επιτυχημένη πορεία από τη θρησκεία, όσον αφορά το ρόλο και των δύο στην ανθρώπινη πρόοδο - και έτσι έχουμε κάθε λόγο να την εμπιστευθούμε στην προσπάθειά μας να έρθουμε πιο κοντά στην αλήθεια».
Το να είναι κανείς δηλωμένος άθεος είναι χειρότερο από το να ομολογούσε κάποιος ότι ήταν κομμουνιστής στα χρόνια του μακαρθισμού στις ΗΠΑ... «Η περίπτωση των ΗΠΑ σίγουρα δεν είναι αντιπροσωπευτική, αφού ως χώρα έχει πολύ πιο έντονο το θρησκευτικό στοιχείο απ' ό,τι οι άλλες προηγμένες χώρες. Αυτό είναι το αποτέλεσμα μιας ιστορίας στην οποία οι αρχικοί άποικοι επιδίωξαν τη θρησκευτική ελευθερία - την οποία γρήγορα αρνήθηκαν σε άλλους, μόλις είχαν τη δύναμη να το κάνουν. Υπήρξε μια σύντομη περίοδος κατά τη διάρκεια του Διαφωτισμού, όταν το μεγαλύτερο μέρος των ανθρώπων που συνέβαλαν στην ίδρυση των ΗΠΑ (ο Ουάσινγκτον, ο Τζέφερσον, ο Μάντισον, ο Πέιν και ο Φράνκλιν) πίστευαν στον ντεϊσμό αντί στον χριστιανικό θεϊσμό. Αλλά ο χριστιανισμός διατήρησε την κυριαρχία του στους ανθρώπους και οι πολιτικοί έπρεπε είτε να ακολουθήσουν αυτό το μονοπάτι είτε, όπως τώρα, να πάρουν το ρίσκο μιας ήττας στην κάλπη.
Το να είναι κανείς δηλωμένος άθεος είναι χειρότερο από το να ομολογούσε κάποιος ότι ήταν κομμουνιστής στα χρόνια του μακαρθισμού στις ΗΠΑ... «Η περίπτωση των ΗΠΑ σίγουρα δεν είναι αντιπροσωπευτική, αφού ως χώρα έχει πολύ πιο έντονο το θρησκευτικό στοιχείο απ' ό,τι οι άλλες προηγμένες χώρες. Αυτό είναι το αποτέλεσμα μιας ιστορίας στην οποία οι αρχικοί άποικοι επιδίωξαν τη θρησκευτική ελευθερία - την οποία γρήγορα αρνήθηκαν σε άλλους, μόλις είχαν τη δύναμη να το κάνουν. Υπήρξε μια σύντομη περίοδος κατά τη διάρκεια του Διαφωτισμού, όταν το μεγαλύτερο μέρος των ανθρώπων που συνέβαλαν στην ίδρυση των ΗΠΑ (ο Ουάσινγκτον, ο Τζέφερσον, ο Μάντισον, ο Πέιν και ο Φράνκλιν) πίστευαν στον ντεϊσμό αντί στον χριστιανικό θεϊσμό. Αλλά ο χριστιανισμός διατήρησε την κυριαρχία του στους ανθρώπους και οι πολιτικοί έπρεπε είτε να ακολουθήσουν αυτό το μονοπάτι είτε, όπως τώρα, να πάρουν το ρίσκο μιας ήττας στην κάλπη.
»Η θρησκεία είναι πάντα ένα εργαλείο που χρησιμοποιείται από εκείνους που είναι στην εξουσία για να έχουν τους ανθρώπους υπό έλεγχο. Μάρτυρας οι αιώνες, κατά τη διάρκεια των οποίων το θείο δικαίωμα των βασιλιάδων επέτρεψε σε λίγους να ζουν μέσα στη μεγάλη πολυτέλεια, ενώ οι μάζες ζούσαν σε άθλιες συνθήκες. Ακόμη και σήμερα στην Ινδία οι πλούσιοι εμποδίζουν τους φτωχούς να εξεγερθούν, έχοντάς τους εξαπατήσει με το κάρμα.
»Σήμερα στην Αμερική το βασιλικό αξίωμα έχει αντικατασταθεί από άτομα και εταιρείες ακόμη μεγαλύτερου πλούτου, που χρησιμοποιούν αυτόν τον πλούτο για να εξαγοράζουν εκλογές. Οι πολιτικοί δεν μπορούν να επιβιώσουν πολιτικά δίχως τα χρήματα που απαιτούνται για την προεκλογική τους εκστρατεία και μόλις βρεθούν σε θέση εξουσίας θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι οι ευεργέτες τους θα συνεχίζουν να ευημερούν, με πρόσθετες μειώσεις των φόρων και άλλα πλεονεκτήματα. Η θρησκεία χρησιμοποιείται από την ολιγαρχία για να πείσει τους ανθρώπους να ψηφίσουν ενάντια στα συμφέροντά τους με την προώθηση μιας κάλπικης ατζέντας "αξιών", που οι ψηφοφόροι, δυστυχώς, νομίζουν ότι είναι κάτι πιο σημαντικό από τη δική τους ευημερία».
Στο βιβλίο σας «The Fallacy of Fine-Tuning», που θα κυκλοφορήσει σύντομα, υποστηρίζετε ότι το σύμπαν δεν σχεδιάστηκε για μας. Οφείλεται η ζωή στη Γη σε ένα ατύχημα; «Σίγουρα, αλλά ακόμη δεν κατανοούμε τον ακριβή μηχανισμό. Ετσι, δεν μπορούμε να προβλέψουμε πόσο κοινή μπορεί να είναι η ζωή στο σύμπαν. Η τρέχουσα σκέψη είναι ότι η πρωτόγονη ζωή, όπως τα βακτηρίδια, είναι αρκετά κοινή, αλλά η σύνθετη ζωή, όπως τα φυτά και τα ζώα, είναι πιθανώς πολύ σπάνια. Αλλά το σύμπαν είναι απέραντο και μπορεί να περιέχει ένα τρισεκατομμύριο πλανήτες. Συνεπώς, ακόμη και ένα πολύ απίθανο ατύχημα είναι πιθανό να έχει συμβεί σε άλλα μέρη του σύμπαντος».
Victor J. Stenger
- Μεγάλωσε σε μια εργατική γειτονιά του Νιου Τζέρσεϊ. Ο πατέρας του ήταν λιθουανός μετανάστης και η μητέρα του κόρη Ούγγρων μεταναστών.
- Σπούδασε στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας του Νιου Τζέρσεϊ. Πήρε μεταπτυχιακό στη Φυσική το 1959 και διδακτορικό το '63 από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας.Διετέλεσε καθηγητής στο τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου της Χαβάης (1963-2000).
- Έχει διδάξει ως επισκέπτης καθηγητής στα πανεπιστήμια της Χαϊδελβέργης, της Οξφόρδης, της Φλωρεντίας, ενώ ήταν επίσης επισκέπτης ερευνητής στο Εργαστήριο Rutherford Appleton στην Αγγλία και στο Εθνικό Εργαστήριο Πυρηνικής Φυσικής στην Ιταλία.Σήμερα είναι καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Κολοράντο και ομότιμος καθηγητής Φυσικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Χαβάης.
- Η ερευνητική του καριέρα αφορά την περίοδο της μεγάλης προόδου της Σωματιδιακής Φυσικής, που οδήγησε τελικά στο λεγόμενο καθιερωμένο μοντέλο (standard model). Συμμετείχε σε πειράματα που βοήθησαν στην εγκαθίδρυση των στοιχείων των παράξενων σωματιδίων (charmed quarks), των gluons και των νετρίνων και πρωτοστάτησε στην έρευνα γύρω από τους τομείς των ακτίνων γάμμα υψηλής ενέργειας και στην αστρονομία των νετρίνων. Συνεργάστηκε σε πείραμα στην Ιαπωνία, που έδειξε για πρώτη φορά ότι τα νετρίνα έχουν μάζα.
- Στα βιβλία του διασταυρώνονται η φυσική, η κοσμολογία, η φιλοσοφία και η θρησκεία. Το βιβλίο του «God: The Failed Hypothesis» ήταν στη λίστα των μπεστ σέλερ της εφημερίδας «New York Times» το 2007.
