Επικρατεί η εντύπωση ότι τα αυτοκίνητα με ηλεκτρικούς κινητήρες αποτελούν σύγχρονες εφευρέσεις. Η πραγματικότητα είναι ότι προηγούνται των αυτοκινήτων με μηχανή εσωτερικής καύσης κατά μια πενταετία περίπου.
Πριν από 125 χρόνια κυκλοφόρησε το τρίτροχο αμάξι του Benz με βενζινοκινητήρα, το οποίο κέρδισε τη θέση του στην τεχνολογία και την ιστορία ανταγωνιζόμενο, αφενός τις αλογάμαξες της εποχής, αφετέρου τα ατμοκίνητα λεωφορεία, τα οποία τρόμαζαν ανθρώπους και ζώα με το θόρυβο και τον καπνό τους, όταν πέρναγαν από μια περιοχή.
(click)
Αριστερά, βενζινοκίνητο όχημα του Daimler, 1885, μηχανάκι με βοηθητικές ρόδες,
Δεξιά, μια από τις πρώτες μηχανοκίνητες άμαξες του Benz.
Δεξιά, μια από τις πρώτες μηχανοκίνητες άμαξες του Benz.
Πέντε χρόνια πριν είχε όμως κατασκευάσει ο Γάλλος Gustave Trouvé στο Παρίσι ένα τρίτροχο ηλεκτροκίνητο όχημα. Ο ηλεκτροκινητήρας και ο επαναφορτιζόμενος συσσωρευτής μολύβδου έδιναν στο όχημα μια ταχύτητα περί τα 12 km/h, περίπου όση και τα αντίστοιχα ατμοκίνητα αμάξια. H ηλεκτροκίνηση έδειξε αμέσως τα πλεονεκτήματά της — ήταν χωρίς καπνούς, μυρωδιές και θορύβους. Τα πρώτα οχήματα με βενζινοκινητήρα Otto δεν είχαν αυτά τα πλεονεκτήματα.
Παρ' όλα αυτά, αν και το βενζινοκίνητο του Benz δεν κατάφερνε να σκαρφαλώσει στους λόφους του Mannheim, ολοκλήρωσε το έτος 1888 ένα ταξίδι 106 χιλιομέτρων με οδηγό την κυρία Bertha Benz και συνεπιβάτες τους γιους της, από το Mannheim στο Pforzheim. Βενζινάδικα δεν υπήρχαν, βέβαια, τότε στους δρόμους, αλλά η κυρία Μπέρτα ήξερε όλα τα φαρμακεία. Κάθε τόσο σταμάταγε και γέμιζε το ρεζερβουάρ με βενζίνη καθαρισμού. Η ισχύς του βενζινοχήματος ήταν 2,5 ίππων και ο τετράχρονος κινητήρας του ζύγισε 100 κιλά.
Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα δεν ήταν ξεκαθαρισμένο, ποια μορφή ενέργειας θα επικρατούσε στην κίνηση των οχημάτων. Η ατμοκίνηση είχε το προβάδισμα, επειδή υπήρχε τεχνολογική εμπειρία λόγω των ανεπτυγμένων πλέον τραίνων και καραβιών, μόνο που οι κινητήρες για τα οχήματα στους δρόμους έπρεπε να είναι πολύ μικρότεροι. Το μεγαλύτερο μειονέκτημα των ατμοκινητήρων ήταν ο μικρός βαθμός αποδόσεως, κάπου 6-10%, λόγω της απαγωγής θερμότητας στα διάφορα στάδια πεορωθήσεως του ατμού.
Ένα άλλο σημαντικό μειονέκτημα των ατμοκινητήρων ήταν η έλλειψη ετοιμότητας: για να ξεκινήσει ένα όχημα, έπρεπε περίπου μισή ώρα πριν να βράσει το νερό στο πιεστικό δοχείο, πριν διοχετευτεί ο ατμός στο μηχανισμό κίνησης.
Πολύ καλύτερο βαθμό αποδόσεως είχαν οι ηλεκτροκινητήρες, περίπου 90%. Το 1899 προσπερνούσε το ηλεκτροκίνητο όχημα του Camille Jenatzy κάθε άλλο ανταγωνιστή με 100 km/h και χωρις θόρυβο ή καυσαέρια. Μόνο που οι συσσωρευτές (μπαταρίες) του οχήματος άδειαζαν σύντομα και απαιτούσαν ώρα για να επαναφορτιστούν.
Ένα χρόνο αργότερα ανέπτυξη ο Ferdinand Porsche το πρώτο ηλεκτροκίνητο όχημα, στο οποίο οι δύο κινητήρες ήταν εγκαταστημένοι στους μπροστινούς τροχούς. Συνολικά το όχημα ζύγιζε 980 κιλά, από τα οποία 410 κιλά προέρχονταν από τους συσσωρευτές. Το όχημα αυτό πετύχαινε μια σταθερή ταχύτητα 50 km/h. Η πυκνότητα ενέργειας των συσσωρευτών ήταν όμως μικρή -σε σχέση με τα υγρά καύσιμα- και, ιδίως το χειμώνα, έχαναν κάθε δυνατότητα παροχής, μετά από μερικά χιλιόμετρα.
Κύριος ανταγωνιστής των πρώτων ηλεκτροκίνητων και ατμοκίνητων οχημάτων δεν ήταν τα βενζινοκίνητα, αλλά τα άλογα. Το κόστος απόκτησης και συντήρησης ενός αλόγου ήταν ασύγκριτα μικρότερο από εκείνο των αυτο-κίνητων οχημάτων. Βέβαια, τίποτα δεν είναι τέλειο στον κόσμο της τεχνολογίας: ήδη από το 1850 προειδοποιούσαν οι πολεοδόμοι ότι στις αρχές του επόμενου αιώνα (20ου) το κέντρο της Νέας Υόρκης θα παρέλυε από την ποσότητα και την οσμή των αποβλήτων των αλόγων. Το 1870 διατύπωναν ανάλογες προειδοποιήσεις οι Βρετανοί πολεοδόμοι για το Λονδίνο.
Στη Γερμανία παρουσίασε ο εφευρέτης Wilhelm Maybach ένα αυτο-κίνητο όχημα στον αυτοκράτορα Wilhelm ΙΙ., ο οποίος, λάτρης της ιππασίας και των αλόγων ο ίδιος, μετά από διερευνητικές ματιές αποφάνθηκε: «Πολύ ωραίο το μηχάνημά σας, αλλά δεν είναι και τόσο απλό!» Η γνωμοδότηση του αυτοκράτορα αποτελούσε τότε και απόφαση για την παραπέρα προώθηση.
Στις αρχές του 20ου αιώνα δεν υπήρχε αποφασιστικό πλεονέκτημα της μιας ή της άλλης μορφής κίνησης. Το έτος 1900 κυκλοφορούσαν τις ΗΠΑ 1688 ατμοκίνητα, 1575 ηλεκτροκίνητα και 929 βενζινοκίνητα οχήματα. Με την πάροδο των ετών έγινε η βενζίνη φθηνή και λειτούργησαν τα πρώτα βενζινάδικα.
(click)
Αριστερά αυτοκίνητο Porsche του 1900 με ηλεκτροκινητήρες
στους μπροστινούς τροχούς. Δεξιά, σκοτωμένα άλογα στο
Σαν Φρανσίσκο μετά το μεγάλο σεισμό του 1906.
Το έτος 1902 κατασκευάστηκαν από την εταιρία Bosch τα πρώτα μπουζί (σπινθηριστές) και τα βενζινοκίνητα αμάξια πετύχαιναν μεγαλύτερο αριθμό στροφών και βελτιωμένο βαθμό αποδόσεως — ποτέ βέβαια στα 90% των ηλεκτροκινητήρων, αλλά από το μέτωπο των συσσωρευτών δεν υπήρχαν μηνύματα για βελτιώσεις. Ο βαθμός αποδόσεως των βενζινοκινητήρων δεν είναι δυνατόν να ξεπεράσει το 35-37%, ανεξάρτητα από τεχνολογικές βελτιώσεις!
Στην αλλαγή από τον 19ο στον 20ο αιώνα διοργάνωναν οι εταιρίες αυτοκινήτων στις ΗΠΑ αγώνες ταχύτητας και πίεζαν το κράτος να κατασκευάσει ασφαλείς δρόμους «ταχείας κυκλοφορίας», ώστε να γίνει ελκυστικό το ταξίδι με αυτοκίνητα. Το 1906 άρχισε το εργοστάσιο του Φορντ να παράγει λίγα μοντέλα σε μεγάλους αριθμούς. Η μεγάλη επιτυχία του Ford οφείλεται στην τυποποίηση των εξαρτημάτων που καθιέρωσε, με αποτέλεσμα να μειωθεί σημαντικά το κόστος παραγωγής. Παρ' όλα αυτά, οι εφημερίδες έγραφαν για την ανάγκη «ταχύτερων αλόγων», αντί αυτών των ενοχλητικών αυτοκινήτων... Ο ρομαντισμός για τα παλιά καλά είναι και σήμερα συνήθης και κρύβει την τεχνοφοβία των ανθρώπων χωρίς σωστή ενημέρωση, οι περισσότεροι εκ των οποίων βρίσκονται στα ΜΜΕ και διαχέουν τις οπισθοδρομικές απόψεις τους.
Το έτος 1906 έχει και κάποιο άλλο σημαντικό χαρακτηριστικό που ευνόησε απρόβλεπτα τη διάδοση των αυτοκινήτων: Ήταν η χρονιά του μεγάλου σεισμού στο Σαν Φρανσίσκο κι εκεί φάνηκε η αξιοπιστία μιας «μηχανικής άμαξας», όταν τα άλογα είχαν σκοτωθεί ή τραυματιστεί μαζί με πάρα πολλούς ανθρώπους ή, ακόμα, πολλά από αυτά είχαν διασκορπιστεί τρομαγμένα από τους περίεργους προσεισμικούς θορύβους.
Μόνο όσοι είχαν στη διάθεσή τους αυτοκίνητα, μπόρεσαν να βοηθήσουν στη διάσωση ανθρώπων και στη μετακίνηση των όγκων από πέτρες που είχαν συσσωρευτεί στα χαλάσματα. Οι Αμερικάνοι άρχισαν να αντιλαμβάνονται, με κατάλληλη προβολή από τις αυτοκινητοβιομηχανίες, ότι το αυτοκίνητο ήταν, πέρα από μέσο ψυχαγωγίας, και ένα σημαντικό εργαλείο δουλειάς.
Μόνο όσοι είχαν στη διάθεσή τους αυτοκίνητα, μπόρεσαν να βοηθήσουν στη διάσωση ανθρώπων και στη μετακίνηση των όγκων από πέτρες που είχαν συσσωρευτεί στα χαλάσματα. Οι Αμερικάνοι άρχισαν να αντιλαμβάνονται, με κατάλληλη προβολή από τις αυτοκινητοβιομηχανίες, ότι το αυτοκίνητο ήταν, πέρα από μέσο ψυχαγωγίας, και ένα σημαντικό εργαλείο δουλειάς.
Εκείνη την εποχή που προέκυψε μεγάλη ζήτηση για αυτοκίνητα, είχαν οι βενζινοκινητήρες το προβάδισμα και αυτοί επελέγησαν από τις μεγάλες εταιρίες, κυρίως Ford και Daimler-Benz, για να διαδοθεί το αυτοκίνητο ως σημαντικότερο μέσο ατομικής και ομαδικής μετακίνησης. Οι έρευνες για βελτίωση των συσσωρευτών (μπαταριών) ατόνησαν, μέχρι που το κόστος και η ρύπανση των υγρών καυσίμων δημιούργησε νέες ανάγκες στις σύγχρονες μεγάλες πόλεις.
