(Ελευθεροτυπία, 23/12/2010)
Νέες ανακαλύψεις έρχονται να φωτίσουν την εξελικτική ιστορία του ανθρώπου. Εκτός από το είδος του Χόμο Σάπιενς και των Νεάντερταλ, ένα νέο, συγγενικό, είδος προστίθεται στους προγόνους του ανθρώπου: οι Ντενίζοβα.
Η ανακάλυψη, υπό τον επιφανή παλαιο-γενετιστή καθηγητή Σβάντε Πάαμπο του Ινστιτούτου Εξελικτικής Ανθρωπολογίας Μαξ Πλανκ της Λειψίας στη Γερμανία και τον γενετιστή Ντέιβιντ Ράιχ της Ιατρικής Σχολής του πανεπιστημίου Χάρβαρντ των ΗΠΑ, που παρουσίασαν τη σχετική μελέτη στο περιοδικό "Nature", σύμφωνα με το πρακτορείο Reuters, το BBC και τη βρετανική εφημερίδα Guardian, βασίστηκε στην ανάλυση του DNA ενός δακτύλου και ενός δοντιού ενός αρχαίου κοριτσιού που βρέθηκε το 2008 στα όρη Αλτάι της νότιας Σιβηρίας.
Το κορίτσι μπορεί να θεωρηθεί «ανατολικός» συγγενής των Νεάντερταλ και πιο μακρινός συγγενής των ανθρώπων. Όπως έκαναν οι Νεάντερταλ, έτσι και αυτό το συγγενικό είδος είχε σεξουαλικά διασταυρωθεί με τους προγόνους των ανθρώπων.
Το "τρίτο" είδος, που πήρε την ονομασία "Ντενίζοβα" (από το όνομα του σπηλαίου όπου βρέθηκαν τα οστά), ζούσε πριν από περίπου 30.000 - 50.000 χρόνια και πιθανότατα είχε εξαπλωθεί στην Ευρασία. Οι Ντενίζοβα φαίνεται πως διέφεραν όχι μόνο γενετικά, αλλά και μορφολογικά σε σχέση με τους ανθρώπους και τους Νεάντερταλ, αφού το δόντι και το δάχτυλο που βρέθηκαν, παραπέμπουν σε αρχαιότερους σωματότυπους, όπως αυτοί των Χόμο Ερέκτους και Χόμο Χάμπιλις. Η ανακάλυψη χαρακτηρίστηκε "εντυπωσιακή" από τον καθηγητή Κρις Στρίνγκερ του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου.
Τον περασμένο Μάρτιο, η ίδια επιστημονική ομάδα είχε ανακοινώσει για πρώτη φορά την ανακάλυψη αυτού του συγγενικού προανθρώπινου είδους, αναλύοντας DNA από το οστό ενός δαχτύλου που είχε βρεθεί σε ένα σπήλαιο. Τώρα, με τη βοήθεια ενός δοντιού πέρα από το δάχτυλο, οι επιστήμονες έχουν πλέον αναλύσει ένα πολύ μεγαλύτερο μέρος του DNA που προέρχεται από ένα κορίτσι πέντε έως δέκα ετών.
"Η εικόνα που προκύπτει από την ανάλυση του γονιδιώματος, είναι ότι ο πληθυσμός των Ντενίζοβα αποτελεί 'αδελφή' ομάδα των Νεάντερταλ", σύμφωνα με τους επιστήμονες, οι οποίοι συνέκριναν το DNA του αρχαίου κοριτσιού με το DNA 38 συγχρόνων ανθρώπων από 53 διαφορετικούς πληθυσμούς. Αποδείχτηκε ότι οι Ντενίζοβα έχουν συνεισφέρει σε σημαντικότερο βαθμό (πάνω από 5%) στο γενετικό υλικό των σημερινών Μελανήσιων κατοίκων των νησιών του Ειρηνικού ωκεανού (ιδίως της Παπούα Νέας Γουινέας), οι οποίοι είναι γενετικά διαφορετικοί από τους Πολυνήσιους.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Πάαμπο, η νέα εικόνα δείχνει ότι στην μεν Ευρώπη οι πρόγονοι των ανθρώπων συνυπήρχαν με τους Νεάντερταλ, στη δε Ασία με τους Ντενίζοβα (και πιθανώς με τους "Χόμπιτ"). Τον Μάιο, ο ίδιος επιστήμονας (ο οποίος έχει επίσης αποκωδικοποιήσει το γονιδίωμα των Νεάντερταλ) είχε ανακοινώσει ότι οι γενετικές αναλύσεις δείχνουν πως οι Χόμο Σάπιενς και οι Νεάντερταλ είχαν επιμιξίες, πιθανότατα όταν οι πρώτοι είχαν αρχίσει τις μεταναστεύσεις τους προς την Ευρασία πριν από περίπου 60.000 χρόνια.
Παραμένει, προς το παρόν, άγνωστο πώς εξαφανίστηκαν οι Ντενίζοβα, αλλά δεν αποκλείεται να συνέβη με αυτούς ό,τι και με τους Νεάντερταλ, δηλαδή να υπέκυψαν στην ανωτερότητα των εξ Αφρικής μεταναστών Χόμο Σάπιενς. Μια εκδοχή, σύμφωνα με τον γενετιστή Ρίτσαρντ Γκριν του πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας-Σάντα Κρουζ, ο οποίος συμμετείχε στη νέα έρευνα, είναι ότι πριν από 300.000 έως 400.000 χρόνια μια πρώτη ομάδα προ-ανθρώπων μετανάστευσε από την Αφρική. Το ένα σκέλος της κατέφυγε στην Ευρώπη όπου αποτέλεσε τους Νεάντερταλ και το άλλο στην Ασία όπου αποτέλεσε τους Ντενίζοβα. Αργότερα, πριν από 60.000 έως 70.000 χρόνια, έφυγε προς την Ευρώπη ένα άλλο κύμα μεταναστών από τους σύγχρονους ανθρώπους (Χόμο Σάπιενς), τους άμεσους προγόνους μας.
Εδώ και χρόνια οι επιστήμονες υποψιάζονται ότι αρκετά διαφορετικά είδη ανθρώπων ζούσαν δίπλα-δίπλα κατά το προηγούμενο ένα εκατομμύριο χρόνια περίπου. Η νέα ανακάλυψη ενισχύει την πεποίθηση ότι υπάρχουν κι άλλα συγγενικά με τον άνθρωπο είδη που μένει ακόμα να ανακαλυφθούν.
Πάντως ο Πάαμπο αποφάσισε να μην ονομάσει επισήμως νέο ανθρώπινο είδος τους Ντενίζοβα (προς το παρόν τουλάχιστον), για να αποφύγει τις επιστημονικές διαμάχες, κατά πόσο αποτελούν όντως ξεχωριστό είδος από εμάς ή όχι. Ακόμα και για τους Νεάντερταλ, για τους οποίους υπάρχουν πολύ περισσότερα στοιχεία, οι επιστήμονες δεν έχουν ακόμα καταλήξει σε ομοφωνία κατά πόσο αποτελούν ξεχωριστό είδος ή υπο-είδος των ανθρώπων.
Θα ακολουθήσουν νέες ανασκαφές στο σπήλαιο Ντενίζοβα για να ρίξουν περισσότερο φως στο ζήτημα. Δεν αποκλείεται μάλιστα να υπάρχουν ήδη απολιθώματα των Ντενίζοβα ξεχασμένα σε διάφορα μουσεία του κόσμου, ταξινομημένα με λάθος τρόπο.
