Συνέντευξη στο μουσικολόγο Πάρι Κωνσταντινίδη, classicalmusic.gr, στις 8/2/07, για την Όπερα Θεσσαλονίκης
Πάρις Κωνσταντινίδης: Στις 10 Φεβρουαρίου 2007 ανεβάζετε στο Θέατρο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών την οπερέτα του Γιόχαν Στράους "η Νυχτερίδα" (die Fledermaus). Μιλήστε μας λίγο για την υπόθεση και τους συντελεστές της.
Λίζα Ξανθοπούλου: Η Νυχτερίδα είναι η αποκριάτικη αμφίεση του Δόκτορα Φάλκε, με την οποία μεθυσμένος και εγκαταλελειμμένος από τον φίλο του 'Αιζεσταϊν ξύπνησε το πρωί στο δρόμο μετά από μία αποκριάτικη χοροεσπερίδα. Γι' αυτό το αστείο παίρνει την εκδίκησή του ο Φάλκε έναν χρόνο μετά, φέρνοντας τον άσπονδο φίλο του σε πολλές δυσάρεστες αλλά διασκεδαστικές -για το κοινό- εκπλήξεις.Η Νυχτερίδα παρουσιάζεται στη Βιέννη όπως και στα περισσότερα θέατρα του κόσμου την εποχή των Χριστουγέννων και τις Πρωτοχρονιάς. Η Όπερα Θεσσαλονίκης επέλεξε την παρουσίαση του συγκεκριμένου έργου με δεδομένη τη χρονική περίοδο που αποφάσισε -για δεύτερη συνεχή χρονιά- να μας παραχωρήσει το Κ.Θ.Β.Ε. το Θέατρο της Ε.Μ.Σ. Οι συντελεστές της παραγωγής αυτής είναι αποκλειστικά Έλληνες. Αφενός διότι οι διάλογοι είναι στην ελληνική γλώσσα και αφ' ετέρου διότι επιδίωξή μας είναι να συνεργαζόμαστε -όσο το δυνατόν περισσότερο- με καλλιτέχνες της χώρας μας. Σκηνοθέτης της παράστασης είναι ο Ζάχος Τερζάκης ενώ τα σκηνικά και τα κοστούμια υπογράφει ο Απόστολος Βέττας. Η Χορωδία Θεσσαλονίκης συμμετέχει για πρώτη φορά σε παραγωγή της Ο.Θ. ενώ μετά από πολλά χρόνια συνεργαζόμαστε με την Συμφωνική Ορχήστρα του Δήμου Θεσσαλονίκης. Ο Δήμος Θεσσαλονίκης - Αντιδημαρχία Πολιτισμού παρέχει δωρεάν τους μόνιμους μουσικούς του σώματος υποστηρίζοντας την Ο.Θ. Πρέπει δε να αναφέρω ότι η συνεργασία μας αυτή είναι εξαιρετική.
Π. Κ.: Πιστεύετε ότι σήμερα μας μεταφέρει απλώς τη ζωή των Αστών της πρωτεύουσας της Αυστριακής Αυτοκρατορίας ή ότι εμπεριέχονται σε αυτήν διαχρονικές ανθρώπινες ανησυχίες, πάθη, αδυναμίες, φιλοδοξίες;
Λ. Ξ.: Ναι, πιστεύω ότι το έργο είναι εντελώς διαχρονικό καθώς η συζυγική -έστω και πλατωνική- απιστία, η δίψα για διασκέδαση, η ανάγκη λήθης της καθημερινότητας και η αναζήτηση χαράς είναι ακόμα το "σήμερά" μας. Βέβαια θα μπορούσα να πω ότι το 1870 τα πάρτι σαμπάνιας και των τριών τετάρτων προσέφεραν στους θαμώνες τους ποιοτικότερη διασκέδαση από ότι αυτά των ημερών μας. Εξάλλου το οικονομικό κραχ της εποχής εκείνης ώθησε τους μεσοαστούς στην εκτόνωσή τους μέσω της ξέφρενης διασκέδασης, κάτι που κατ' εμέ χαρακτηρίζει και την σημερινή ελληνική κοινωνία.
Π. Κ.: Ποια θα είναι η προσέγγιση της οπερέτας όσον αφορά στη σκηνοθεσία, τα κοστούμια, τα σκηνικά; Πρόκειται για μια κλασική προσέγγιση ή θέλετε να αναδείξετε συγκεκριμένες πτυχές; Και γιατί επιλέξατε αυτήν την προσέγγιση;
Λ. Ξ.: Η σκηνοθετική προσέγγιση είναι κλασική, επιδιώκοντας να προκαλέσει κυρίως κέφι στον θεατή παρά να τον προβληματίσει με διάφορα δυσκολονόητα μηνύματα. Τα σκηνικά αντιθέτως κρύβουν αινίγματα που ο θεατής καλείται μόνος του να αποκρυπτογραφήσει κατά βούληση. Τα μεγαλύτερος μέρος των κοστουμιών είναι από το βεστιάριο του Κ.Θ.Β.Ε. και της Όπερας, ενώ τα υπόλοιπα από τα κοστούμια και το σύνολο των σκηνικών κατασκευάστηκαν από τα εργαστήρια του Κ.Θ.Β.Ε. Η μουσική προσέγγιση προσπάθησε να παραμείνει πιστή στην βιεννέζικη παράδοση.
Π. Κ.: Η παρτιτούρα θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι αποτελεί -τρόπον τινά- ένα ψυχογράφημα των χαρακτήρων. Θα θέλατε να μας περιγράψετε συνοπτικά τους χαρακτήρες των κεντρικών ηρώων;
Λ. Ξ.: Ο 'Αιζεσταϊν είναι ο υπερφίαλος, αφελής και γυναικάς σύζυγος. Η Ροζαλίντε, η ώριμη και έξυπνη γυναίκα αλλά απατημένη σύζυγος. Ο 'Αλφρεντ, ο τρελός χειμαρρώδης τενόρος. Ο Φάλκε, ο πανούργος σχεδιαστής της εκδίκησης. Ο Φρανκ, ο άξεστος, πεινασμένος συναισθηματικά δημόσιος υπάλληλος. Η Αντέλε η φιλόδοξη καμαριέρα, ναζιάρα και πονηρή. Ο Φρος, ο μεθύστακας δεσμοφύλακας που τους βλέπει όλους διπλούς, ο Μπλιντ ο κεκές δικηγόρος. Ο Ορλόφσκι, ο πάμπλουτος μελαγχολικός πρίγκηπας και η Ίντα η αφελής χορεύτρια.
Λ. Ξ.: Ναι, πιστεύω ότι το έργο είναι εντελώς διαχρονικό καθώς η συζυγική -έστω και πλατωνική- απιστία, η δίψα για διασκέδαση, η ανάγκη λήθης της καθημερινότητας και η αναζήτηση χαράς είναι ακόμα το "σήμερά" μας. Βέβαια θα μπορούσα να πω ότι το 1870 τα πάρτι σαμπάνιας και των τριών τετάρτων προσέφεραν στους θαμώνες τους ποιοτικότερη διασκέδαση από ότι αυτά των ημερών μας. Εξάλλου το οικονομικό κραχ της εποχής εκείνης ώθησε τους μεσοαστούς στην εκτόνωσή τους μέσω της ξέφρενης διασκέδασης, κάτι που κατ' εμέ χαρακτηρίζει και την σημερινή ελληνική κοινωνία.
Π. Κ.: Ποια θα είναι η προσέγγιση της οπερέτας όσον αφορά στη σκηνοθεσία, τα κοστούμια, τα σκηνικά; Πρόκειται για μια κλασική προσέγγιση ή θέλετε να αναδείξετε συγκεκριμένες πτυχές; Και γιατί επιλέξατε αυτήν την προσέγγιση;
Λ. Ξ.: Η σκηνοθετική προσέγγιση είναι κλασική, επιδιώκοντας να προκαλέσει κυρίως κέφι στον θεατή παρά να τον προβληματίσει με διάφορα δυσκολονόητα μηνύματα. Τα σκηνικά αντιθέτως κρύβουν αινίγματα που ο θεατής καλείται μόνος του να αποκρυπτογραφήσει κατά βούληση. Τα μεγαλύτερος μέρος των κοστουμιών είναι από το βεστιάριο του Κ.Θ.Β.Ε. και της Όπερας, ενώ τα υπόλοιπα από τα κοστούμια και το σύνολο των σκηνικών κατασκευάστηκαν από τα εργαστήρια του Κ.Θ.Β.Ε. Η μουσική προσέγγιση προσπάθησε να παραμείνει πιστή στην βιεννέζικη παράδοση.
Π. Κ.: Η παρτιτούρα θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι αποτελεί -τρόπον τινά- ένα ψυχογράφημα των χαρακτήρων. Θα θέλατε να μας περιγράψετε συνοπτικά τους χαρακτήρες των κεντρικών ηρώων;
Λ. Ξ.: Ο 'Αιζεσταϊν είναι ο υπερφίαλος, αφελής και γυναικάς σύζυγος. Η Ροζαλίντε, η ώριμη και έξυπνη γυναίκα αλλά απατημένη σύζυγος. Ο 'Αλφρεντ, ο τρελός χειμαρρώδης τενόρος. Ο Φάλκε, ο πανούργος σχεδιαστής της εκδίκησης. Ο Φρανκ, ο άξεστος, πεινασμένος συναισθηματικά δημόσιος υπάλληλος. Η Αντέλε η φιλόδοξη καμαριέρα, ναζιάρα και πονηρή. Ο Φρος, ο μεθύστακας δεσμοφύλακας που τους βλέπει όλους διπλούς, ο Μπλιντ ο κεκές δικηγόρος. Ο Ορλόφσκι, ο πάμπλουτος μελαγχολικός πρίγκηπας και η Ίντα η αφελής χορεύτρια.
Π. Κ.: Ο μαέστρος, βέβαια, μπορεί να αναδείξει ή να θάψει ορισμένες πτυχές με τον τρόπο που θα ερμηνεύσει την παρτιτούρα. Εσείς, ως γυναίκα μαέστρος, πώς αντιμετωπίζετε την Ροζαλίντε; Πιστεύετε ότι το φύλο του μαέστρου -έχοντας ίσως στο μυαλό σας και άλλες εκτελέσεις- μπορεί να επηρεάζει την ερμηνευτική προσέγγιση;
Λ. Ξ.: Το φύλο αφορά την βιολογία, η μουσική που κυλάει στις φλέβες όλων δεν έχει φύλο. Η μουσική ερμηνεία της Ροζαλίντε ή οποιουδήποτε άλλου ρόλου ουδόλως επηρεάζεται από το γεγονός του ότι είμαι γυναίκα. Όταν είμαι στο πόντιουμ και διευθύνω το τσάρντας διακατέχομαι από ελληνικό πείσμα και ουγγρικό πάθος...
Π. Κ.: Πείτε μας για την Όπερα Θεσσαλονίκης. Πώς γεννήθηκε ο θεσμός; Τι πέτυχε στα χρόνια που προηγήθηκαν; Ποια προβλήματα αντιμετωπίζει;
Λ. Ξ.: Η Όπερα Θεσσαλονίκης πριν την ανάληψη των καθηκόντων της νέας Διοίκησης και Διεύθυνσης λειτουργούσε σε ένα καμαρίνι που παραχωρήθηκε από το Κ.Θ.Β.Ε. για χώρος γραφείων με την δραστηριοποίηση της Εφορείας της και μίας γραμματέως. Οπωσδήποτε δόθηκαν αγώνες σκληροί για να εδραιωθεί ο θεσμός, ωστόσο δεν μπορούσε κανείς να αντιμετωπίσει αυτήν την παραφυάδα του Κρατικού Θεάτρου ως Οργανισμό. Αυτό ακριβώς προσπαθούμε από κοινού η Εφορεία της Όπερας, οι συνεργάτες μου και εγώ να επιτύχουμε. Οι στόχοι μας είναι πολλοί και προσπαθούμε να τους επιτύχουμε συγχρόνως για να μπορέσουμε να αυτονομήσουμε την Όπερα Θεσσαλονίκης το συντομότερο δυνατό.
Η συνύπαρξη των δύο φορέων (Κ.Θ.Β.Ε. και Ο.Θ.) κάτω από την ίδια στέγη, οι ελλιπείς διοικητικές και τεχνικές υπηρεσίες που απολαμβάνει η Ο.Θ. -λόγω της έλλειψης σαφούς νομοθετικής ρύθμισης- αλλά πάνω από όλα το γεγονός ότι το παραγόμενο καλλιτεχνικό της έργο καθώς και ο χωροχρόνος που αυτό παρουσιάζεται αποφασίζεται από την Καλλιτεχνική Διεύθυνση του Κ.Θ.Β.Ε. είναι τα βασικότερα προβλήματα του Οργανισμού μας που ελπίζουμε στο εγγύς μέλλον να επιλύσουμε με επιμονή αφού έχουμε ήδη επιδείξει την υπομονή μας.
Π. Κ.: Θα θέλατε να μας παρουσιάσετε το παιδαγωγικό σας πρόγραμμα; Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, η υποδοχή του από τα παιδιά;
Λ. Ξ.: Η Όπερα Θεσσαλονίκης στα πλαίσιο του παιδαγωγικού της προγράμματος "παις... Όπερα" οργανώνει σύνολο δραστηριοτήτων για παιδιά και νέους της πόλης. Οι δραστηριότητες αυτές περιλαμβάνουν παραστάσεις για παιδιά, όπως η όπερα του M. Ravel "Το παιδί και τα μάγια", που παρουσιάστηκε το Νοέμβριου του 2006 στην Αίθουσα Τελετών του Α.Π.Θ. σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Κέντρο Όπερας και η παρουσίαση της όπερας "Η Απαγωγή από το Σεράι" του W.A. Mozart σε μορφή Θεάτρου Μαριονεττών, με σύγχρονη παρουσία τραγουδιστών στη σκηνή στο Θέατρο 'Ανετον, το Δεκέμβριο του 2006. Αυτή η παραγωγή προσφέρθηκε δωρεάν σε 6.000 μαθητές της πόλης μας και της Βόρειας Ελλάδας καθώς και σε κοινωφελή ιδρύματα.
Στο πρόγραμμα της η Όπερα Θεσσαλονίκης συμπεριλαμβάνει και ένα εργαστήρι για μαθητές γυμνασίου και λυκείου, δίνοντάς τους την ευκαιρία, μέσω του κουκλοθεάτρου, να αποκτήσουν γνώσεις και εμπειρίες μέσα από τον χώρο της Όπερας. Το εργαστήρι έχει αντικείμενο την όπερα "Η έξυπνη" του Carl Orff και περιλαμβάνει τους τομείς σκηνοθεσίας, κατασκευή σκηνικών, κατασκευή κοστουμιών, κατασκευή φιγούρας - παίξιμο φιγούρας.
Το πρόγραμμα "παις... Όπερα" συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα "Πολιτισμός") και εμπίπτει στο θεσμό του Υπουργείου Πολιτισμού "Παιδεία και Πολιτισμός".
Το σίγουρο είναι ότι τα παιδιά διψούν για τέτοιου είδους δραστηριότητες που με απλό και βιωματικό τρόπο γνωρίζουν ένα τόσο πολυσύνθετο μουσικό είδος. Συγχρόνως μαθαίνουν να λειτουργούν ομαδικά σε ένα κατεξοχήν ομαδικό είδος τέχνης, δημιουργώντας και καλλιεργώντας την φαντασία τους. Και αισιόδοξο μήνυμα στις προσπάθειες μας είναι τα γυμνάσια που επιδιώκουν να παρακολουθήσουν την "Νυχτερίδα" καθώς και τα δημοτικά που στις καταληκτικές τους εκδηλώσεις εντάσσουν πια και το Λυρικό Θέατρο.
Π. Κ.: Τι να περιμένουμε από την Όπερα Θεσσαλονίκης στο προσεχές μέλλον;
Λ. Ξ.: Ελπίζω την αυτονόμησή της. Τόση δουλειά με τόση αγάπη, υπομονή και επιμονή είμαι σίγουρη ότι κάπου θα οδηγήσει.
