Ο κόσμος μετά την αμερικάνικη κυριαρχία
Κοιτάζοντας στο site μιας ξένης εφημερίδας αυτή τη φωτογραφία του Barack Obama, με έπιασε η περιέργεια να μάθω, τι τίτλο έχει το βιβλίο που κρατάει ο μεγάλος. Με στροφή και μεγέθυνση της φωτογραφίας διαπίστωσα λοιπόν ότι πρόκειται για το βιβλίο του ινδικής καταγωγής Αμερικάνου Fareed Zakaria με τίτλο: «The Post-American World», δηλαδή περίπου: «Ο κόσμος μετά την αμερικάνικη κυριαρχία».Οι Αμερικάνοι, γράφει ο Ζακαρία, μπήκαν στην παγκόσμια οικονομία τον 19ο αιώνα. Πριν από το β’ παγκόσμιο πόλεμο βρίσκονταν από τη σκοπιά της στρατιωτικής ισχύος στη θέση 19, πίσω από την Πορτογαλία, αλλά ακόμα πριν λήξει αυτός ο πόλεμος, κατάφεραν να επιβάλλουν με τις νομισματικές συμφωνίες του Bretton Woods σε όλο τον κόσμο το δολάριο ως νόμισμα αναφοράς.
Η ειδυλλιακή εποχή κράτησε μέχρι το 1971, οπότε ο Νίξον αποδέσμευσε το αμερικάνικο νόμισμα από το χρυσό. το δολάριο είναι έκτοτε απλό «χαρτί». Έτσι χρηματοδοτήθηκε ο πόλεμος στο Βιετνάμ και ταυτόχρονα αυξήθηκε το χρέος των ΗΠΑ. Η παγκόσμια παραγωγή παρέχει μέχρι σήμερα στις ΗΠΑ με προϊόντα και υπηρεσίες, οι ΗΠΑ πληρώνουν ζωγραφισμένα χαρτιά!
Η Αμερική πρωτοστάτησε κάποτε στο άνοιγμα των αγορών, στην εμπορική παγκοσμιοποίηση, η οποία όμως φαίνεται να οδηγεί σε δική της υποβάθμιση και, αργά αλλά σταθερά, σε σε κυριαρχία των χωρών με τεράστιους πληθυσμούς. Οι ΗΠΑ εμπνεύστηκαν και εκτέλεσαν –με μερικούς πρόθυμους συνεταίρους– την επιδρομή στο Αφγανιστάν και, κυρίως, στο Ιράκ. Η ανατροπή των ισορροπιών στην παραγωγή και μεταφορά υγρών και αέριων καυσίμων, ανέβασε τις τιμές τους σε τέτοιο βαθμό, ώστε η Ρωσία να βρεθεί σε πρωταγωνιστικό ρόλο, με τόσα απρόβλεπτα έσοδα που βρήκε να εισρέουν στη χώρα...
Από την αρχή της νέας χιλιετίας βρήκε το δολάριο στο ευρώ έναν ισχυρό ανταγωνιστή. Οι έμποροι και παραγωγοί του κόσμου περνάνε, αργά αλλά σταθερά, στο ισχυρότερο νόμισμα. Το δολάριο σε μερικές δεκαετίες θα περάσει σε δεύτερη και τρίτη μοίρα και η οικονομική δύναμη των ΗΠΑ θα υποβαθμιστεί σημαντικά. Ποιος θα προμηθεύει πλέον μια χώρα που δεν θα έχει «σκληρό» συνάλλαγμα ή χρυσό να πληρώσει;
Ο Ζακαρία αναδεικνύει στο βιβλίο του τις επιπτώσεις από την ανάδειξη της Ινδίας και της Κίνας στην παγκόσμια σκηνή. Ένας «ψυχρός πόλεμος» με την Κίνα για μεγαλύτερη (καταρχάς και κυρίως εμπορική) επιρροή στον κόσμο, θα έχει διαφορετική μορφή, γράφει ο Ζακαρία, από τον ψυχρό πόλεμο με το πρώην ανατολικό μπλοκ, γιατί η Κίνα έχει οικονομική ισχύ, πράγμα που δεν συνέβαινε με τη Σοβιετική Ένωση και τις χώρες περί αυτήν. Τελικά, αυτή ακριβώς η έλλειψη οικονομικών δυνατοτήτων των σοβιετικών χωρών απ’ την μια μεριά και οι απαιτήσεις των πληθυσμών τους για καλύτερο βιοτικό επίπεδο από την άλλη, οδήγησε στην κατάρρευση του μπλοκ.
Για να επικρατήσουν οι Αμερικάνοι σε ένα πολιτικο-οικονομικό ανταγωνισμό με την Κίνα, θα έπρεπε να διατηρηθούν οικονομικά ισχυρότεροι και να εξασφαλίσουν την επιστημονική και τεχνολογική πρωτοκαθεδρία τους. Ακόμα θα έπρεπε να μειώσουν το εθνικό χρέος που σημαίνει να αρχίσουν να καταναλώνουν όσα παράγουν (πολύ δύσκολο αυτό, άμα μάθεις στην αδάπανη καλοπέραση), να καταργήσουν τη χρηματοδότηση επιχειρήσεων χωρίς παραγωγικότητα και τεχνολογική καινοτομία, να υποβοηθήσουν την είσοδο στη χώρα μεταναστών με συγκροτημένη εκπαίδευση και να ενισχύσουν σταθερές πολιτικές συμμαχίες, αντί να ξεπέφτουν σε πολεμικές αναμετρήσεις που δεν είναι εύκολο ή δυνατόν να καταλήξουν νικηφόρες.
Επειδή όλα αυτά δεν πρόκειται να γίνουν, ο Ζακαρία πιστεύει ότι οι ΗΠΑ υποχωρούν οικονομικά και στρατιωτικά και δείχνουν να έχει αρχίσει η παρακμή του μοντέλου που καθιέρωσαν στον κόσμο για περισσότερο από έναν αιώνα. Η παρακμή της Αμερικής συμβαδίζει με ένα ξύπνημα της Ινδίας, της Κίνας και της Βραζιλίας και μαζί με αυτές και της ανακάμπτουσας Ρωσίας.Εμείς μπορούμε να συμπεράνουμε ότι αυτά τα διαβάζει ο μαυρούλης και προετοιμάζεται να αποτρέψει την παρακμή της «αμερικάνικης αυτοκρατορίας». Καλά κάνει, δεν λέω, αλλά δεν θάναι και πολύ εύκολο αυτό το εγχείρημα, αν δεν καταφέρει, πρώτον, να μειώσει η κυβέρνησή του δραστικά τα αμερικάνικα ελλείμματα, δεύτερον, να πείσει τους Ευρωπαίους, Ασιάτες και Αυστραλούς να συνεχίσουν να χρηματοδοτούν έμμεσα τις ΗΠΑ και, τρίτον, να επιβάλλει με στρατιωτική ισχύ αυτά που θέλει και οι άλλοι απορρίπτουν. Όλα εξόχως εξωπραγματικά, όταν έχει απέναντί του ταυτόχρονα μια αναθαρρημένη Ρωσία, ενώ την ίδια στιγμή θα σούρνονται οι στρατιώτες του στο Ιράκ απέναντι σε εξαθλιωμένους αλλά αποφασισμένους αντιπάλους.
Μονόδρομος λοιπόν η εξέλιξη! Αλλά να μην χαίρονται οι επόμενες γενιές πρόωρα. Προβλέπω μετά βεβαιότητας ότι ο επόμενος πλανητάρχης, Κινέζος, Ινδός ή Ρώσος, θα είναι πολύ πιο αλαζονικός και αιμοβόρος από ότι ήταν όλοι οι Αμερικάνοι πρόεδροι μαζί.
