(του Μιχάλη Καλιακάτσου, ΑΥΓΗ, 12/10/2007)
«Με το θεώρημα των εθνικοτήτων δεν θα πάρουμε την Μακεδονία, διότι, αν κι ευρίσκονται ελληνικά στοιχεία σκορπισμένα εις όλην την χώραν, μόνον τα νότια αυτής μέρη κατοικούνται πυκνά από Έλληνες. Με τα θεωρήματα των απαράγραπτων ιστορικών δικαίων όσον και αν τα φωνάζωμεν μεταξύ μας και εις την οικουμένην δεν θα πάρωμεν την Μακεδονίαν, διότι απαράγραπτα δικαιώματα δεν υπάρχουν εις την γην και πολλών ειδών παραγραφές ισχύουν εις το διεθνές δίκαιον...Εις την Μακεδονία θα εμφανιστεί την δωδεκάτην ώραν ο Μακιαβέλης. Αν αυτός είναι Βούλγαρος, η Μακεδονία θα γίνη Βουλγαρική, αν είναι Έλλην θα γίνει ελληνική, αν είναι Ρώσος, φίλος της αυτονομίας θα γίνη αυτόνομον κράτος σλαυικόν... Είναι ακόμη καιρός να γίνη Έλλην ο Μακιαβέλης»(από αδημοσίευτο άρθρο του Ίωνα Δραγούμη το 1903)
Το παράθεμα ανήκει στον Ίωνα Δραγούμη, μια από τις πιο εμβληματικές φιγούρες του ελληνικού εθνικισμού των αρχών του 20ού αιώνα, γνωστού κυρίως για το ρόλο του στην πιο σκοτεινή και βίαιη ίσως φάση της σύγχρονης ιστορίας του "μακεδονικού ζητήματος", δηλαδή στον "μακεδονικό αγώνα" (1904-1908).Με τον όρο αυτό αποτυπώνεται στην ελληνική και διεθνή ιστοριογραφία η ένοπλη αντιπαράθεση ατάκτων ομάδων (κομιτατζήδες) των αρτισύστατων βαλκανικών κρατών (Ελλάδας, Σερβίας και Βουλγαρίας) στις οθωμανικές διοικητικές περιφέρειες, που συγκροτούσαν τη γεωγραφική χώρα, γνωστή ως Μακεδονία, στη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας, και που αντιστοιχούν, grosso modo, στα εδάφη της σημερινής ελληνικής Μακεδονίας, της Δημοκρατίας της Μακεδονίας και του νοτιοδυτικού τμήματος της Βουλγαρίας, γνωστής ως Μακεδονία του Πιρίν. Με την εξαίρεση των νότιων επαρχιών της σημερινής ελληνικής Μακεδονίας και των σημαντικότερων πόλεων της ευρύτερης γεωγραφικής Μακεδονίας όπου ζούσαν συμπαγείς ελληνόφωνοι πληθυσμοί, στα επίδικα εδάφη κατοικούσε μια πληθώρα γλωσσικών και θρησκευτικών κοινοτήτων με προεξάρχον πληθυσμιακά στοιχείο αυτό των σλαβόφωνων χριστιανών. Στο τμήμα της κεντρικής και βόρειας Μακεδονίας όπως ορίστηκε πριν, η συνέχεια της αλλόφωνης και ουσιαστικά σλαβόφωνης ενδοχώρας διασπάται σε επιμέρους θυλάκους και εστίες ελληνοφωνίας, απομακρυσμένες κι απομονωμένες μεταξύ τους. Άλλωστε στη διάρκεια των μεσαιωνικών και νεότερων χρόνων ο χώρος της αρχαίας ελληνοφωνίας, συμπεριλαμβανομένης της επικράτειας του πρώτου ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, παραχώρησε σταδιακά τη θέση του σε ένα πολύχρωμο μωσαϊκό αλλοφωνίας και ελληνοφωνίας.
Στις παραδοσιακές, απομονωμένες και ασύνδετες αγροτικές κοινότητες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η εντοπιότητα, η συγγένεια, η θρησκεία και η γλώσσα αποτελούν τα κύρια πεδία αναφοράς, με βάση τα οποία τα υποκείμενα προσδιορίζουν την ταυτότητά τους κι αντιλαμβάνονται την ύπαρξή τους. Η θρησκεία αποκτά βαρύνουσα σημασία, καθώς αποτελεί τη δεσπόζουσα, την καθοριστική διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στον υποτελή και τον κυρίαρχο. Η εθνική αδιαφορία και η απουσία εθνικής συνείδησης ανάμεσα στους αγροτικούς κι ορθόδοξους πληθυσμούς της Μακεδονίας, σλαβόφωνους αλλά και ελληνόφωνους, θα επιφέρει συχνά την αγανάκτηση και απογοήτευση των εκπροσώπων του ελληνικού κράτους, που αντιλαμβάνονται την ανεπάρκεια των σχολείων και της εκκλησίας ως μηχανισμών εθνικής αφομοίωσης και εξελληνισμού (πλήρες κείμενο στην ΑΥΓΗ>>>).
.
