Βιβλία, βιβλία

(του Χαρη φαν Φερσεντααλ, Καθημερινή, 11/11/2007)

Christopher Hitchens: «God is not Great: The Case against Religion», εκδ. Atlantic Books

Πρόσφατα ένας δημοσιογράφος του New York Magazine ρώτησε τον Κρίστοφερ Χίτσενς ποια είναι η αγαπημένη του ιστορία από τη Βίβλο. «Η ιστορία όπου ο Ιησούς μεταμορφώνει το νερό σε κρασί», απάντησε εκείνος. «Ποιος θα είχε αντίρρηση σε αυτό;»

Ο Χίτσενς απολαμβάνει το αλκοόλ και το κάπνισμα ενώ, καθώς φαίνεται, απολαμβάνει και τη σχετική φήμη. Ισως επειδή θεωρεί άλλες εξαρτήσεις περισσότερο ανόητες και επικίνδυνες.

Αφού τα έβαλε με τον Χένρι Κίσινγκερ, την πριγκίπισσα Νταϊάνα και τη Μητέρα Τερέζα, ο αιρετικός διανοούμενος και παρίας της Αριστεράς φαίνεται πως βρήκε, επιτέλους, κάποιον στα μέτρα του. «Ο Θεός δεν είναι μεγάλος», μας λέει, και θα περίμενε κανείς μια ολομέτωπη επίθεση εναντίον του. Όμως ο Χίτσενς εξαντλεί τα φαρμακερά βέλη του στη θρησκεία. Και αυτό δεν είναι καθόλου το ίδιο πράγμα.

Πολύ θυμωμένος

Η βιομηχανία της αμφισβήτησης λειτουργεί με εντατικούς ρυθμούς. Το βιβλίο του Χίτσενς, αρθρογράφου μεταξύ άλλων του Vanity Fair και του προοδευτικού on-line περιοδικού Slate ακολουθεί αυτά των Ντάνιελ Ντένετ, Σαμ Χάρις και Ρίτσαρντ Ντόκινς. Οπως οι περισσότεροι νέοι αθεϊστές, ο Χίτσενς είναι θυμωμένος. Πολύ θυμωμένος. Η θρησκεία, γράφει, είναι «βίαιη, παράλογη, μισαλλόδοξη, συνδέεται με τον ρατσισμό, τον φυλετισμό και τον φανατισμό, βασίζεται στην άγνοια και είναι εχθρική στην απρόσκοπτη έρευνα». Και αυτά είναι μόνο η αρχή.

Εξετάζοντας τη Βίβλο αναφέρει πως δικαιολογεί ενέργειες όπως το δουλεμπόριο, η εθνοκάθαρση, η δουλεία και η μαζική σφαγή. Και όλα αυτά για ένα πουκάμισο άδειο καθώς οι θρησκείες δεν είναι παρά αντιγραφές διαδόσεων γύρω από μια αυταπάτη. Η Παλαιά Διαθήκη είναι γεμάτη αντιφάσεις, λογικά κενά και μεταγενέστερες προσθήκες, ενώ το Κοράνι είναι σε μεγάλο βαθμό σύνθεση δανεισμένων εβραϊκών και χριστιανικών μύθων.

Μπορεί η ακρίβεια και η συνοχή να μην είναι το δυνατό σημείο των θρησκειών. Με το μάρκετινγκ όμως τα πάνε καλύτερα. Όλες οι θρησκείες, γράφει ο Χίτσενς, χρησιμοποιούν έναν ταπεινό προφήτη ή πρίγκιπα που απευθύνεται πρώτα απ’ όλα στους φτωχούς, τους απαίδευτους και τους κατατρεγμένους – δηλαδή την πλειοψηφία. «Τι είναι αυτό, αν όχι λαϊκισμός;», αναρωτιέται.

Καυστικά παραληρήματα

Ολα τα στοιχεία που έχουν κάνει τον Χίτσενς δημοφιλή (κάτι που ο ίδιος ποτέ δεν προσπάθησε πάντως) ή απωθητικό είναι εδώ: χιούμορ και προκλητικότητα, πνεύμα και αυταρέσκεια, ευρυμάθεια και επιπολαιότητα. Τα καυστικά παραληρήματά του κατά της θρησκείας σίγουρα θα προσβάλουν όσους πιστεύουν. Ο Χίτσενς από την πλευρά του αισθάνεται πως απλά επιστρέφει την προσβολή. Προσβολή είναι ότι κάποιοι θέλουν να διδάξουν στα παιδιά τον ευφυή σχεδιασμό. Προσβολή είναι ότι κάποιος Δανός γελοιογράφος τρέμει για τη ζωή του επειδή ζωγράφισε ένα σκίτσο του Μωάμεθ. Προσβολή είναι ότι κάποιος Ολλανδός σκηνοθέτης έχασε τη ζωή του επειδή έκανε ταινία με θέμα τη βία κατά των γυναικών στο όνομα του Ισλάμ. Προσβολή είναι ότι ο Πάπας επιτίθεται στη χρήση του προφυλακτικού όταν το έιτζ θερίζει.

Το επιθετικό, ειρωνικό ύφος του ενδεχομένως να ενοχλήσει και αρκετούς φιλελεύθερους άθεους που θεωρούν τη θρησκευτική πίστη ιδιωτικό ζήτημα. Ο Χίτσενς σωστά θεωρεί πως η θρησκεία έχει εδώ και καιρό εισβάλει στη δημόσια σφαίρα. Και μόνο η ύπαρξη της σαρίας δείχνει ότι η διάκριση δημοσίου/ιδιωτικού είναι τελείως ξένη στο Ισλάμ.

Ο Χίτσενς διατυπώνει τέσσερις αντιρρήσεις για τη θρησκευτική πίστη: παρερμηνεύει την προέλευση του ανθρώπου και του κόσμου, είναι δουλική και σολιψιστική, είναι αποτέλεσμα και αίτιο της σεξουαλικής καταπίεσης (δυστυχώς για τους πιστούς λέει, «ο χριστιανισμός είναι υπερβολικά καταπιεσμένος για να προσφέρει σεξ στον παράδεισο») και στηρίζεται σε ευσεβείς πόθους (πλήρες κείμενο>>>).

σολιψισμός: φιλοσοφική θεωρία του υποκειμενικού ιδεαλισμού, η οποία αποδέχεται ως μόνη αποδείξιμη πραγματικότητα το Εγώ.
.