Μνήμη Θεοδόση Παπαθεοδοσίου, 1937-2000
Ακούγοντας «Αιγάλεω» ως προορισμό, πήρα ένα λεωφορείο που με μετέφερε στην περιοχή που βρίσκεται το δημοτικό στάδιο, αρκετά μακριά από το μπαρουτάδικο. Μετά από πολύωρο ποδαρόδρομο κάτω από ψιλή βροχή έφτασα, ρωτώντας δεξιά κι αριστερά, στο καινούργιο τότε στην περιοχή ΚΑΤΕ, μπήκα στον κεντρικό διάδρομο από τη γκρεμισμένη μάντρα του παλιού εργοστασίου (τα σημερινά κάγκελα τοποθετήθηκαν αργότερα) και διαπίστωσα ότι δεν υπήρχε ούτε ένας άνθρωπος στο συγκρότημα. Εκείνη την εποχή για να φτάσεις με βροχερό καιρό στον περίβολο του σημερινού ΤΕΙ Αθήνας, έπρεπε να χωθείς στις λάσπες μέχρι τον αστράγαλο. Οι δρόμοι της περιοχής ήταν σχεδόν όλοι χωρίς άσφαλτο και τα νερά της βροχής κυλούσαν επιφανειακά προς τον Κηφισό, αν δεν λίμναζαν στις πάμπολλες λακκούβες.
Περπάταγα λοιπόν, βρεγμένος κι απογοητευμένος, στον άδειο κεντρικό διάδρομο, κοίταζα δεξιά κι αριστερά στις εισόδους των Σχολών μήπως συναντήσω ή ακούσω κάποιον - τίποτα, ούτε ψυχή! Κάποια στιγμή, αφού πλησίασα τη σημερινή Σχολή Τεχνολογικών Εφαρμογών, διέκρινα στον υπαίθριο χώρο μεταξύ της Σχολής Τεχνολογίας Τροφίμων και του κτηρίου αιθουσών της Σχολής Γραφικών Τεχνών ένα ευτραφή κύριο με αρκετή φαλάκρα που φορούσε κανονικό παντελόνι και, στο καταχείμωνο, φανελάκι και ο οποίος μάζευε με ένα τεράστιο κουβά νερά από το υπόγειο, κάτω από το κτήριο αιθουσών. Ακόμα τώρα υπάρχει στο κάτω μέρος της σκάλας η είσοδος μιας αποθήκης.
Πλησίασα το συγκεκριμένο κύριο, εργάτης ή επιστάτης πρέπει να ήταν και τον ρώτησα, πού μπορώ να βρω κάποιον καθηγητή του ΚΑΤΕ για να μου δώσει πληροφορίες. Ο κύριος με τον κουβά με κοίταξε διερευνητικά με βλοσυρό βλέμμα και μου είπε με χαρακτηριστικό στόμφο: «Εγώ είμαι καθηγητής, Παπαθεοδοσίου!» και μου πρότεινε το μουσκεμένο χέρι του... Έτσι απρόσμενα ξεκίνησε το 1976 μια γνωριμία και φιλία μέχρι τον απροσδόκητο θάνατο του Θεοδόση, σαν σήμερα 25/11 πριν επτά χρόνια, και αυτή η εικόνα του δραστήριου και αποτελεσματικού ανθρώπου, «με φανελάκι και τον κουβά στο χέρι», θα με ακολουθεί εφ’ όρου ζωής.
Λίγο μετά έμαθα ότι στο προαναφερόμενο υπόγειο είχε αποθηκευτεί εργαστηριακός εξοπλισμός της Σχολής και η ξαφνική νεροποντή προκάλεσε απρόβλεπτη πλημμύρα. Επειδή ο Θεοδόσης είχε παραλάβει αυτό τον εξοπλισμό ως διευθυντής των Τεχνολόγων Μηχανικών, αναγκάστηκε «να πιάσει τον κουβά» για να σώσει ό,τι ήταν δυνατόν, αφού προσωπικό υπήρχε ελάχιστο και δεν βρισκόταν κανείς άλλος εκείνη την ώρα στο Ίδρυμα. Αυτή η περιγραφή δείχνει και την κατάσταση εκείνης της εποχής των κτιριακών εγκαταστάσεων του σημερινού ΤΕΙ Αθήνας, όταν οι εκπαιδευτικοί έπρεπε να φέρουμε από το σπίτι μας σπόγγο και κιμωλία για να κάνουμε μάθημα και αναζητούσαμε στις αίθουσες και στους διαδρόμους καρέκλες για να μαζέψουμε ένα ικανοποιητικό ακροατήριο.
Αργότερα γνώρισα τον Θεοδόση αρκετά καλά, παρακολούθησα τις υπηρεσιακές περιπέτειες και τις προσωπικές μεταπτώσεις του, τις επιτυχίες και τις απογοητεύσεις του και πολύ συχνά είχαμε την ευκαιρία να συζητήσουμε διεξοδικά, κυρίως σε ταξίδια που βρεθήκαμε μαζί, στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό, αλλά και στην ιδιαίτερη πατρίδα της μητέρας του, τη Σύμη, ιδίως κατά τα ατελείωτα βραδινά χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα και τηλέφωνο στον Άγιο Αιμιλιανό.
Ήταν αντιφατικός άνθρωπος ο Θεοδόσης!
- Υποστήριζε ταυτόχρονα τον επιστημονικό ορθολογισμό και τη μυστηριακή επιφοίτηση,
- δήλωνε κοινωνικά προοδευτικός αλλά ήταν ιδιωτικά συντηρητικός,
- ήταν πολυπράγμων και αποτελεσματικός, αλλά εργαζόταν περιστοιχισμένος συχνά από άτομα νωθρά, ιδιοτελή, αδρανή ή αδιάφορα,
- υπερασπιζόταν τις δημοκρατικές διαδικασίες αλλά ήταν αυταρχικός,
- έθετε υποψηφιότητα για κάποιο αξίωμα και καυγάδιζε με πιθανούς ψηφοφόρους του,
- συνεργαζόταν στενά με συναδέλφους και ταυτόχρονα είχε μαζί τους συγκρουσιακές σχέσεις,
- στα έτη 1976-78, όταν εγώ έγραφα ήδη στη δημοτική, μου εξηγούσε την ανωτερότητα της καθαρεύουσας και μερικά χρόνια αργότερα ήταν ο ίδιος κήρυκας της δημοτικής - αν και περισσότερο στην πασοκική εκδοχή της,
- είχε εντολή από τους γιατρούς να ζει ήρεμα και ξεκούραστα, επειδή ήταν υπέρβαρος, είχε πίεση, ζάχαρο και άγχος, αλλά αυτός βρισκόταν 1-2 μέρες την εβδομάδα στις Βρυξέλλες, 1-2 μέρες κάπου αλλού στον κόσμο και τις υπόλοιπες μέρες της εβδομάδας στο γραφείο ή στο σπίτι του στην Αθήνα, κρεμασμένος στα τηλέφωνα και χωμένος σε χαρτιά με κείμενα μελετών και με λογαριασμούς οικονομικών απολογισμών.
Αυτά που εκτίμησα ιδιαίτερα στη συνεργασία μου μαζί του και θεωρώ απαραίτητο να υπογραμμίσω ήταν ο πλούτος των γνώσεων, η οργανωτική ικανότητα και η αποτελεσματικότητα στις ενέργειές του. Δεν υπήρξε περίπτωση να ξεκινήσουμε μαζί ένα σχέδιο, μία μελέτη, μία έκδοση, ένα συνέδριο, ένα σεμινάριο -και κάναμε πολλές επιστημονικές, εκπαιδευτικές, συνδικαλιστικές και εκδοτικές εργασίες και εκδηλώσεις μαζί- και να μην κάνει ο Θεοδόσης πολύ περισσότερα από όσα είχαμε συμφωνήσει ή περίμενα εγώ να πράξει.
Στις αρχές της δεκαετίας του '90, όταν ήταν εκτός του Ινστιτούτου Τεχνολογικής Εκπαίδευσης (ΙΤΕ) του Υπουργείου Παιδείας και βρισκόταν καθημερινά στο γραφείο του στο ΤΕΙ Αθήνας, περιέγραφε σε κάποιες συζητήσεις που είχαμε, με τι θα ασχοληθεί όταν -με το καλό- πάρει σύνταξη. Δεν υπήρχε φυσικά περίπτωση να τριγυρνάει ο Θεοδόσης ως συνταξιούχος στο καφενείο ή να πηγαίνει βόλτα τα εγγόνια - εκτός αν του ανέθετε κάποια εργασία η κ. Άννα, η σύζυγος! Θα έγραφε λοιπόν «τρία βιβλία» και έδειχνε τα τρία μεσαία δάκτυλα του χεριού του, ένα για την ιστορία των ΚΑΤΕ/ΤΕΙ, το οποίο και ολοκλήρωσε έγκαιρα (*), ένα για το μυστήριο της Ατλαντίδας, για την οποία είχε ήδη τη βεβαιότητα ότι πρέπει να κρύβεται κάπου γύρω από τον «ομφαλό της Γης», τη Σύμη, και ένα για την τεχνολογία στην αρχαία Ελλάδα.
Τα δύο τελευταία από αυτά τα βιβλία, τα οποία έλεγε ότι θα τα εκδώσει και στα γερμανικά με συνεργασία του κοινού φίλου και συναδέλφου, καθηγητή Gerhard Henning, δεν άρχισε καν να τα γράφει! Έφυγε ξαφνικά, πολυπράγμων και πολυάσχολος, γεμάτος σχέδια και οράματα, στόχους και ελπίδες. Κατέρρευσε λίγο μετά την επιστροφή του από ένα επίπονο ταξίδι στο Ουσμπεκιστάν, όπου είχε πάει με μεγάλη ομάδα να επισκεφτεί αρχαιολογικά ευρήματα και τάφους πολεμιστών από τις στρατιές του Μεγαλέξαντρου. Τελικά, με τόσες ταλαιπωρίες που φόρτωσε τον εαυτό του, συνάντησε απευθείας τον Μεγαλέξαντρο ...
Η τύχη έφερε τα πράγματα έτσι να αναλάβω εγώ τη διδασκαλία ενός μαθήματος για την «Ιστορία της Τεχνολογίας» και τη συγγραφή του σχετικού εκπαιδευτικού βοηθήματος. Σε διάφορα σημεία αυτής της συγγραφής ήρθαν συχνά στο μυαλό μου οι συζητήσεις που έκανα με τον Θεοδόση και οι πεποιθήσεις του για τους μηχανισμούς προόδου της κοινωνίας και της επιστήμης, σημαντικότεροι από τους οποίους πίστευε και διατυμπάνιζε ότι ήταν, η «σπειροειδής εξέλιξη» και η «επιφοίτηση». Όποιοι δεν είχαν τη χάρη της επιφοίτησης, έπρεπε να εργαστούν πολύ περισσότερο, έλεγε - και γέλαγε ζωηρά για να μη δυσαρεστήσει το συνομιλητή του, ο οποίος φυσικά και δεν ήταν δυνατόν να διαθέτει μία ανύπαρκτη χάρη...
Ας είναι αιωνία η μνήμη του!
(*) Θ. Παπαθεοδοσίου: «Ο θεσμός της τριτοβάθμιας τεχνολογικής εκπαίδευσης, Από τα ΚΑΤΕ στα ΤΕΙ», εκδόσεις Λύχνος, Αθήνα 2000.(Στέλιος Φραγκόπουλος, Stelios Frangopoulos)
