Είναι γενικώς αποδεκτό στον κόσμο της «επιστημονικής» θεολογίας ότι ο Ιησούς δεν υπήρξε ποτέ, όπως περιγράφεται στα ευαγγέλια και διαδίδεται με φανταστικές ιστορίες στη λαϊκή πίστη. Κάποιοι υπέθεσαν ότι και ο Παύλος που έγινε από διώκτης οπαδός των χριστιανών, δεν ήταν υπαρκτό πρόσωπο, δεν είναι όμως απόλυτα τεκμηριωμένες αυτές οι αμφιβολίες για τον Παύλο.
Τεκμηριωμένο είναι όμως ότι, όλες σχεδόν οι σχετικές ιστορίες με το συγκεκριμένο αυτόκλητο «απόστολο» και προσηλυτιστή είναι επινοημένες. Περιέγραψα σε παλαιότερη ανάρτηση την ιστορία με τη δήθεν έλευση του Παύλου στην Αθήνα, όπου τον χλεύασαν και αναγκάστηκε να φύγει κακήν κακώς.
Κάποια στιγμή ζήτησε ο Παύλος άδεια από τον ανώτερο Ιουδαίο κληρικό να διώξει χριστιανούς και εκτός της Ιερουσαλήμ (Π.Α. 9,2). Εκεί συνάντησε πριν από τη Δαμασκό τον Ιησού. Ο Παύλος διηγείται διαρκώς αυτό το περιστατικό, πάντα με συντομία και πάντα για να θεμελιώσει το κύρος του ως απόστολος, το οποίο αμφισβητούν οι ομοϊδεάτες χριστιανοί στην Ιερουσαλήμ.
Η ιστορία για τη μεταστροφή του Παύλου περιέχεται στις Π.Α. τρεις φορές, κάθε φορά διαφορετικά. Άλλοι λένε, επειδή τα έγραψαν διαφορετικοί άνθρωποι που δεν είχαν τις ίδιες πληροφορίες, άλλοι υποστηρίζουν ότι αλλάζει η διήγηση για να γίνει ενδιαφέρουσα, αλλιώς θα ήταν βαρετή. Μια καλή δικαιολογία για να εξηγηθούν αντιφάσεις…
Η θεολογική παράδοση –έτσι κι αλλιώς επινοημένες ιστορίες διαδίδουν– ισχυρίζεται ότι το «θαύμα» της μεταστροφής του Παύλου κράτησε λίγα δευτερόλεπτα… Δεν νομίζω ότι προκύπτει αυτό από κάποια διήγηση, πάντως περί τον 6ο αιώνα άρχισαν οι θεολόγοι να ισχυρίζονται ότι η μεταστροφή έγινε στο δεύτερο οδομετρικό σημάδι του δρόμου πριν από τη Δαμασκό. Κι αυτό, αν και επουσιώδες, φανταστικό πρέπει να είναι και δείχνει ότι όλες αυτές οι ιστορίες έχουν στολιστεί με δήθεν αντικειμενικά στοιχεία για να αποκτήσουν ενδιαφέρον.
Σύμφωνα με τη διήγηση στις Π.Α., Κεφ 9, «άστραψε ξαφνικά γύρω του φως από τον ουρανό. 4 Έπεσε τότε κάτω στο έδαφος κι άκουσε μια φωνή που του έλεγε: “Σαούλ! Σαούλ! Γιατί με καταδιώκεις;” Kι εκείνος ρώτησε: “Ποιος είσαι, Kύριε;” 5 Kαι ο Kύριος απάντησε: “Eγώ είμαι ο Iησούς, που εσύ καταδιώκεις! Είναι σκληρό για σένα να κλοτσάς σε καρφιά”. 6 Κι εκείνος τρέμοντας και έκθαμβος από την κατάπληξή του ρώτησε: “Κύριε τι θέλεις να κάνω;” Και του απάντησε ο Κύριος: “Σήκω και μπες στην πόλη και θα σου ειπωθεί τι πρέπει να κάνεις”. 7 Στο μεταξύ, οι άντρες που τον συνόδευαν έστεκαν άναυδοι, καθώς άκουγαν τη φωνή αλλά δεν έβλεπαν κανέναν. 8 Σηκώθηκε τότε ο Σαύλος από κάτω, κι ενώ τα μάτια του ήταν ανοιχτά, δεν έβλεπε κανέναν. Έτσι, πιάνοντάς τον από το χέρι του, τον οδήγησαν στη Δαμασκό. 9 Eκεί έμεινε τρεις μέρες χωρίς να βλέπει κι ούτε έφαγε ούτε ήπιε τίποτε.»
Με αυτή την ιστορία προσπάθησε να μπει ο Παύλος στην ομάδα των αποστόλων, αν και οι υπόλοιποι τον εχθρεύονταν, γιατί δεν πίστευαν τις διηγήσεις του. Γεγονός είναι πάντως ότι στις ερήμους πολλοί έβλεπαν και βλέπουν ακόμα και σήμερα εικόνες, κυρίως λόγω του εκτυφλωτικού ηλιακού φωτός και ακούν ταυτόχρονα φωνές. Πρόκειται για παραισθήσεις, οι οποίες ερμηνεύονται από την κατάσταση στερήσεων του οργανισμού (δίψα, πεζοπορία, κούραση κτλ.) Οι Άραβες έχουν γι’ αυτές τις φωνές ένα ειδικό όνομα, χατίφ. Βέβαια, δεν ανακηρύσσεται απόστολος κάθε καμηλιέρης που βλέπει και ακούει ό,τι ποθεί, αυτό συνέβη όμως με τον Παύλο – για την ακρίβεια, ο ίδιος ισχυρίστηκε μια ιστορία για να γίνει αποδεκτός από τους μαθητές του Ιησού.
Εδώ συμβαίνει τώρα το εξής: στις καθολικές και ευαγγελικές εκδόσεις των Π.Α. το κείμενο είναι όπως γράφτηκε πριν. Στην ορθόδοξη παραλλαγή το κείμενο είναι κάπως διαφορετικό και συγκεκριμένα στο στίχο 5: 5 εἶπε δέ· Τίς εἶ, κύριε; ὁ δέ Κύριος εἶπεν· Ἐγώ εἰμι Ἰησοῦς ὃν σὺ διώκεις· 6 ἀλλὰ ἀνάστηθι καὶ εἴσελθε εἰς τὴν πόλιν… Λείπει η φράση «Είναι σκληρό για σένα να κλοτσάς σε καρφιά», όπως προκύπτει από την διαδικτυακή έκδοση της Μυριόβιβλου.
Ο λόγος είναι απλός: Αυτή φράση περιέχεται στις «Βάκχες» του Εριπίδη, 4-5 αιώνες πριν! Η ίδια φράση αναφέρεται βέβαια επίσης από τον Πίνδαρο και τον Αισχύλο, αλλά ειδικά ο Ευριπίδης αναφέρει αυτή τη φράση σε μια δραματική διαδικασία, ανάλογη με αυτή που περιγράφει ο Παύλος ότι του συνέβη. Ο Διόνυσος λέει την ίδια φράση στον Πενθέο, ο οποίος διώκει τον θεό, επειδή δεν τον αναγνώρισε. Και στις δύο περιπτώσεις ο διώκτης υφίσταται τις συνέπειες της κακής πράξης του, ο Πενθέος πεθαίνει, ο Παύλος τυφλώνεται.
Ο Παύλος είχε συγκροτημένη ελληνιστική παιδεία και φαίνεται ότι εμπλούτισε τις επιφοιτήσεις και φανταστικές συζητήσεις του με θεούς και δαίμονες με φράσεις από την αρχαία ελληνική γραμματεία… Ίσως έτσι εξηγείται και η μανία του να καίει τα «ειδωλολατρικά» βιβλία, στην Έφεσο και αλλού, για να μην του δείξει κάποιος επίσης μορφωμένος τις αντιγραφές που έχει κάνει ο θεόπνευστος απόστολος. Αυτή η παρατήρηση για την αντιγραφή από τον Παύλο δεν αποτελεί νέα διαπίστωση· την έχει κάνει ήδη ο Κέλσος («Αληθής Λόγος») στα τέλη του δεύτερου αιώνα μ.Χ.
Ο πιθανότερος λόγος για παράληψη της συγκεκριμένης φράσης από την ελληνική έκδοση των Π.Α. είναι, ότι οι Έλληνες αναγνώστες πιθανόν να ήξεραν και τα αρχαία κείμενα, ενώ οι Φράγκοι δεν θα είχαν τέτοια παιδεία... Το διέγραψαν λοιπόν οι ελληνόφωνοι "πατέρες"! Έτσι κι αλλιώς έσβηναν και έγραφαν όπως τους βόλευε.
Με την ευκαιρία να αναφέρουμε εδώ ότι όμοιες ιστορίες μαγικής μεταστροφής από παραβάτες κάθε είδους αναφέρονται στον Όμηρο, στο Σοφοκλή, στο Βιργίλιο και σε άλλους. Στους Ιουδαίους πρέπει να ήταν όμως περισσότερο γνωστή η ιστορία με τον Ηλιόδωρο (βιβλίο Μακκαβαίων), την οποία μπορεί να βρει ο αναγνώστης και να συγκρίνει…
Ο πιθανότερος λόγος για παράληψη της συγκεκριμένης φράσης από την ελληνική έκδοση των Π.Α. είναι, ότι οι Έλληνες αναγνώστες πιθανόν να ήξεραν και τα αρχαία κείμενα, ενώ οι Φράγκοι δεν θα είχαν τέτοια παιδεία... Το διέγραψαν λοιπόν οι ελληνόφωνοι "πατέρες"! Έτσι κι αλλιώς έσβηναν και έγραφαν όπως τους βόλευε.
Με την ευκαιρία να αναφέρουμε εδώ ότι όμοιες ιστορίες μαγικής μεταστροφής από παραβάτες κάθε είδους αναφέρονται στον Όμηρο, στο Σοφοκλή, στο Βιργίλιο και σε άλλους. Στους Ιουδαίους πρέπει να ήταν όμως περισσότερο γνωστή η ιστορία με τον Ηλιόδωρο (βιβλίο Μακκαβαίων), την οποία μπορεί να βρει ο αναγνώστης και να συγκρίνει…
Να έρθουμε τώρα στις αντιφάσεις που περιέχονται στις Π.Α. ως προς τη μαγική μεταστροφή του Παύλου. Σύμφωνα με τη μία περιγραφή οι συνοδοί του Παύλου προς τη Δαμασκό άκουσαν μια φωνή, αλλά δεν είδαν τίποτα. Σύμφωνα με την άλλη περιγραφή οι ίδιοι είδαν το εκτυφλωτικό φως, αλλά δεν άκουσαν τίποτα (Π.Α. 9,7 και 22,9). Διάφοροι σύγχρονοι ερμηνευτές γράφουν λοιπόν ότι οι συνοδοί άκουσαν μια ακατανόητη φωνή και είδαν ένα ανεξήγητο φως! Ο αριθμητικός μέσος όρος στην υπηρεσία της παραμυθίασης...
Με όλα αυτά τυφλώθηκε μόνο ο Παύλος, οι συνοδοί, οι οποίοι στην τρίτη περιγραφή είδαν κι αυτοί το φως, δεν τυφλώθηκαν (σύγκριση Π.Α. 9,3 και 22,6 με 26,13). Στη μία διήγηση έμειναν οι συνοδοί ξεροί, στην άλλη έπεσαν στο έδαφος. (9,7 οἱ δὲ ἄνδρες οἱ συνοδεύοντες αὐτῷ εἱστήκεισαν ἐνεοί, ἀκούοντες μὲν τῆς φωνῆς, μηδένα δὲ θεωροῦντες αλλά 26, 14 πάντων δὲ καταπεσόντων ἡμῶν εἰς τὴν γῆν ἤκουσα φωνὴν λαλοῦσαν πρός με καὶ λέγουσαν τῇ Ἑβραΐδι διαλέκτῳ…)
Ακολουθούν διάφορες αντιφατικές ιστορίες με κάποιους Ανανία και Ιούδα, σημαντικό είναι όμως ότι, στις δύο πρώτες εκδοχές του επινοημένου «θαύματος» δίνει ο Ανανίας οδηγίες στον Παύλο, ενώ στην τρίτη εκδοχή δίνει τις οδηγίες ο ίδιος ο Ιησούς. Μάλλον, επειδή δεν γινόταν πιστευτός ο περιπλανώμενος προσηλυτιστής, ανέβαζε κάθε φορά τη σημασία του καθοδηγητή του, όπως κάνουν σήμερα μερικοί στα αριστερά κόμματα…
Με αυτή την ερμηνεία περί φουσκώματος της ιστορίας από τον Παύλο συνάδει και το γεγονός ότι, ενώ και οι τρεις περιγραφές στις Π.Α. συμφωνούν ότι ασκούστηκε μια φωνή, έστω έλαμψε και κάποιο εκτυφλωτικό φως, μόνο ο Παύλος ισχυρίζεται ότι είδε τον Ιησού! Άμα έχεις δει το στρατηγό, τι να σου πουν πια οι λοχαγοί;
Αυτά όλα σε μια ιστοριούλα μόνο του θεόπνευστου βιβλίου!
