Διαδίδεται συχνά η πληροφορία ότι ο Αϊνστάιν (Albert Einstein, 1879-1955) είχε εκφραστεί υπέρ της ύπαρξης του θεού κι αυτό, επειδή κάποτε (1926) είπε: «Δεν μπορεί αυτός (ο θεός) να παίζει ζάρια», αναφερόμενος στην τυχαιότητα των φαινομένων της Κβαντικής Φυσικής. Αυτή η εσφαλμένη εντύπωση για τις αντιλήψεις του μεγάλου Φυσικού ανατρέπεται από μια επιστολή που έστειλε στον Γερμανό φιλόσοφο Ερικ Γκούτκιντ, στις 3 Ιανουαρίου του 1954 και δημοσιεύεται στο ΒΗΜΑ (14/5/2008).
«Τις τελευταίες ημέρες διαβάζω μετά μανίας το βιβλίο σου και σε ευχαριστώ πολύ που μου το έστειλες. Αυτό που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση είναι το εξής. Με δεδομένη την αντικειμενική στάση απέναντι στη ζωή και στην ανθρώπινη κοινωνία, διαπιστώνω ότι έχουμε πολλά κοινά σημεία.Για εμένα, η λέξη Θεός δεν σημαίνει τίποτε περισσότερο από την έκφραση και τα παρεπόμενα της ανθρώπινης αδυναμίας. Η Αγία Γραφή αποτελεί ένα αξιέπαινο μεν αλλά πρωτόγονο ανθολόγιο μύθων, οι οποίοι παρ΄ όλα αυτά είναι ελκυστικά παιδαριώδεις. Δεν υπάρχει ερμηνεία, όσο επιδέξια και αν είναι αυτή, που να μπορεί να με κάνει να αλλάξω γνώμη. Αυτές οι εκλεπτυσμένες ερμηνείες είναι τόσο πολυσήμαντες εκ της φύσεώς τους που καταλήγουν να μην έχουν σχεδόν καμία σχέση με το αρχικό κείμενο.
Για εμένα ο ιουδαϊσμός, όπως κάθε θρήσκευμα, δεν είναι παρά μια έκφραση ενός συνόλου από παιδαριώδεις δεισιδαιμονίες. Και ο εβραϊκός λαός, στον οποίο με υπερηφάνεια ανήκω, και είμαι απόλυτα συντονισμένος με τη νοοτροπία του, για εμένα δεν έχει ποιότητα διαφορετική από εκείνη των άλλων λαών. Οι εμπειρίες μου με έχουν διδάξει ότι οι εβραίοι δεν είναι καλύτεροι ούτε χειρότεροι από άλλες ομάδες ανθρώπων. Δεν διακρίνω κάτι το “περιούσιον” σε αυτούς.
Ως άνθρωπος επικαλείσαι, φερ΄ ειπείν, άδεια εξαίρεσης από τη νομοτέλεια, αποδεκτή κατά τα άλλα. Ως εβραίος επικαλείσαι το προνόμιο του μονοθεϊσμού. Η περιορισμένη όμως νομοτέλεια παύει να είναι νομοτέλεια, όπως με εξαιρετική οξυδέρκεια διατύπωσε και ο θαυμάσιος Σπινόζα μας, πρώτος από όλους μας κατά πάσαν πιθανότητα.
Και οι ανιμιστικές δοξασίες των θρησκειών της φύσης δεν είναι δυνατόν να ακυρωθούν από τον μονοθεϊσμό. Με τέτοιου είδους ασπίδες μόνον αυταπάτες μπορούμε να δημιουργήσουμε και σε καμία περίπτωση δεν ευνοούμε έτσι την ηθική μας ανάταση. Το αντίθετο μάλιστα.
Τώρα που ξεκαθάρισα ανοικτά τις διαφορές μας στις διανοητικές πεποιθήσεις βλέπω πολύ καθαρά ότι είναι πολύ κοντά οι απόψεις μας περί ζητημάτων πιο ουσιαστικών, όπως για παράδειγμα η αξιολόγηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Διαφοροποιούμαστε μόνον σε διανοητικά “ερείσματα” και στην “αιτιολόγηση των αντιδράσεων” κατά τη φροϋδική ορολογία. Για αυτό πιστεύω ότι θα μπορούσαμε να καταλάβουμε πολύ καλά ο ένας τον άλλον αν ανοίγαμε μια συζήτηση για πράγματα συγκεκριμένα.»
Με φιλικές ευχαριστίες και τις καλύτερες ευχές
Υμέτερος,
Α. Αϊνστάιν.
https://en.wikipedia.org/wiki/Religious_and_philosophical_views_of_Albert_Einstein
Πόσο θρήσκος ήταν ο Άλμπερτ Αϊνστάιν;
ΒΗΜΑ, 14/5/2008
- Μια άγνωστη επιστολή που έγραψε ο μεγάλος επιστήμονας στα τελευταία χρόνια της ζωής του δημοπρατείται αύριο στο Λονδίνο
- Στο λυκόφως της ζωής του, μιλούσε για ένα «κοσμικό θρησκευτικό συναίσθημα», που πίστευε ότι εμπότιζε το επιστημονικό του έργο
- Οι γονείς του φρόντισαν να διδαχθεί τον ιουδαϊσμό. Ήταν αυτό που αργότερα αποκάλεσε «θρησκευτικό παράδεισο της νιότης»
«Η επιστήμη χωρίς τη θρησκεία είναι χωλή·η θρησκεία χωρίς την επιστήμη είναι τυφλή » είχε πει κάποτε ο Αλβέρτος Αϊνστάιν. Αυτή η ρήση έμεινε στην ιστορία της διανόησης, προκαλώντας ατέρμονες συζητήσεις και αντιπαραθέσεις ανάμεσα σε πιστούς και άθεους, οι οποίοι ποτέ δεν έπαψαν να διεκδικούν τον πιο φωτισμένο επιστημονικό νου του 20ού αιώνα σαν ένα « δικό τους άνθρωπο».
Η ελάχιστα γνωστή επιστολή που βλέπει τώρα το φως της δημοσιότητας δίνει κάποιες απαντήσεις. Το πιθανότερο όμως είναι ότι θα ξεσηκώσει ακόμη μεγαλύτερες αντιδικίες. Διότι χαρακτηρίζει τα ιερά κείμενα «παιδαριώδη μυθεύματα», άποψη που μπορεί να εκληφθεί ως περιφρόνηση του Θεού- ποιου Θεού όμως; Ο Αϊνστάιν γράφει ότι ο μονοθεϊσμός δεν μπορεί να ακυρώσει τις θρησκείες που προηγήθηκαν- και αυτό δεν αποκλείεται να σημαίνει βαθύ θρησκευτικό συναίσθημα, λένε όσοι θέλουν να πιστεύουν ότι ο Αϊνστάιν ήταν θρήσκος.
Ήταν Ιανουάριος του 1954 και ο Αϊνστάιν ήταν 75 ετών. Του απέμενε μόλις ένας χρόνος ζωής. Την επιστολή την αγόρασε την επόμενη χρονιά κάποιος ιδιώτης, ο οποίος την κρατούσε στο συρτάρι του ως αυτή την εβδομάδα.
Ο Αϊνστάιν ήταν Εβραίος. Εβραίος που είπε «όχι» όταν του πρότειναν να γίνει ο δεύτερος πρόεδρος του Ισραήλ. Εβραίος που δεν πίστεψε ότι οι Εβραίοι είναι ο «περιούσιος λαός του Θεού». Εβραίος που δεν έδινε μεγάλη σημασία στο θρήσκευμά του. Το δικό του δημιούργημα ήταν το ακλόνητο Ε=mc2.
Ούτε οι γονείς του ήταν θρήσκοι. Στο δημοτικό τον έγραψαν σε σχολείο καθολικών. Ταυτόχρονα φρόντισαν να διδαχθεί τον ιουδαϊσμό. Ήταν αυτό που αργότερα το αποκάλεσε «θρησκευτικό παράδεισο της νιότης ». Τότε τηρούσε τις παραδόσεις, απέχοντας επί παραδείγματι από το χοιρινό κρέας. Αυτό δεν κράτησε πολύ: στα 12 του χρόνια άρχισε να αμφιβάλλει για την αλήθεια των ιερών κειμένων.
Ώριμος πια, στο απόγειο της σοφίας του και στο λυκόφως της ζωής του, μιλούσε για ένα « κοσμικό θρησκευτικό συναίσθημα», που ο ίδιος πίστευε ότι εμπότιζε και στήριζε το επιστημονικό του έργο. Το 1954, μόλις ένα χρόνο πριν από τον θάνατό του, είχε ευχηθεί να νιώσει το Σύμπαν «σαν ενιαίο κοσμικό σύνολο». Του άρεσαν τα αποφθέγματα θρησκευτικού περιεχομένου, όπως το αξέχαστο « Αυτός (ο Θεός) δεν παίζει ζάρια» που είχε πει το 1926 αναφερόμενος στο στοιχείο του συμπτωματικού στην Κβαντική Θεωρία. Η άποψή του για τη θεία υπόσταση ποτέ δεν υπήρξε ξεκάθαρη. Όπως είπε ο Τζον Μπρόκερ, του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, στην εφημερίδα «Τhe Guardian», «o Αϊνστάιν, όπως όλοι οι μεγάλοι,δεν χωράει στα καλούπια των συνηθισμένων ανθρώπων και στα απλοϊκά κριτήρια περί πίστης και αθεΐας. Είναι ξεκάθαρο ότι έτρεφε σεβασμό τόσο για τις ιουδαϊκές όσο και για τις χριστιανικές θρησκευτικές παραδόσεις... Για αυτόν όμως η θρησκεία ήταν κάτι πολύ πιο άυλο». Και το βέβαιο είναι ότι εκνευριζόταν με τους θρησκόληπτους όταν τον αποκαλούσαν άθεο.
