ως σύστημα παγκόσμιου εντοπισμού θέσης (GPS)
Το πρώτο Σύστημα Παγκόσμιου Εντοπισμού Θέσης που φτιάχτηκε στην ιστορία, δεν ήταν άλλο από τον περίφημο Μηχανισμό των Αντικυθήρων. Ο περίτεχνος μηχανισμός μπορούσε να προσδιορίζει το γεωγραφικό μήκος κάθε περιοχής και να χρησιμεύει για τη δημιουργία αξιόπιστων χαρτών, από τον 2ο αι. π.Χ.
Η διαπίστωση αυτή, που έγινε από τους επιστήμονες του Εργαστηρίου Αστροφυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, προσλαμβάνει ιδιαίτερη βαρύτητα καθώς ο προσδιορισμός του γεωγραφικού μήκους στον δυτικό κόσμο, καθιερώθηκε επισήμως μερικές δεκαετίες μετά τον θάνατο του Ισαάκ Νεύτωνα, δηλαδή στα τέλη του 18ου αιώνα! Ορισμένοι βέβαια, έχουν υποστηρίξει ότι τη μέθοδο υπολογισμού του γεωγραφικού μήκους την είχαν ανακαλύψει οι Κινέζοι από το 1433 μ.Χ. Το γεωγραφικό μήκος είναι ένα από τα δύο μεγέθη των γεωγραφικών συντεταγμένων με τα οποία προσδιορίζεται σήμερα η θέση τόπων, πλοίων, αεροπλάνων, ακόμη και ανθρώπων. Η μέτρησή του γίνεται με βάση τον πρώτο μεσημβρινό, ο οποίος ως γνωστόν είναι εκείνος που διέρχεται από το ιστορικό αστεροσκοπείο Γκρίνουιτς της Αγγλίας.
Όμως στον αρχαίο ελληνικό κόσμο του 2ου αιώνα π.Χ. ούτε το Γκρίνουιτς υπήρχε ούτε φυσικά ο μεσημβρινός που διέρχεται κάθετα από αυτό. Οι Έλληνες αστρονόμοι είχαν προσδιορίσει έναν μεσημβρινό ο οποίος διερχόταν από τη Ρόδο και την Αλεξάνδρεια και ο οποίος χρησιμοποιείτο για να υπολογίζεται η απόσταση και η θέση διαφόρων προορισμών. Με τον τρόπο αυτό, και με τη βοήθεια του μηχανισμού, ήταν δυνατόν να δημιουργούνται καινούργιοι χάρτες που περιελάμβαναν νέες περιοχές και να προσδιορίζεται με ακρίβεια πού ακριβώς βρίσκονταν σε σχέση με την Ελλάδα.
Ο κ. Ξενοφών Μουσάς, που είναι αναπληρωτής καθηγητής Φυσικής Διαστήματος και διευθυντής του Εργαστηρίου Αστροφυσικής, λέει στα «ΝΕΑ» ότι «ο μηχανισμός των Αντικυθήρων ήταν σε θέση να προσδιορίζει το γεωγραφικό μήκος διαφόρων περιοχών αξιοποιώντας την εύρεση της θέσης της Σελήνης στον ουρανό».
Πιο συγκεκριμένα, «όταν ένα πλοίο ξεκινούσε με σκοπό να μετρήσει το γεωγραφικό μήκος στις Συρακούσες ή στο Γιβραλτάρ, ο πλοηγός όριζε στον μηχανισμό τη θέση της Σελήνης όπως αυτή φαινόταν στον ουρανό της περιοχής απ΄ όπου σάλπαρε, ας πούμε τη Ρόδο. Έβρισκε δηλαδή τη θέση της Σελήνης σε σχέση με τη θέση κάποιου λαμπρού αστεριού που εκείνη την ώρα έβλεπε, π.χ. του Σείριου. Όταν έπειτα από λίγες ημέρες το πλοίο βρισκόταν στις Συρακούσες ή στο Γιβραλτάρ, ο πλοηγός μετρούσε τη διαφορά θέσης της Σελήνης ανάμεσα στην πρόβλεψη του μηχανισμού, που τους έδειχνε πού είναι η Σελήνη στη Ρόδο και την πραγματική θέση της Σελήνης που έβλεπαν στον ουρανό. Από τη διαφορά που προέκυπτε καθόριζε το γεωγραφικό μήκος της περιοχής όπου βρισκόταν».
Σε κάθε λιμάνι που έπιανε, σε κάθε χώρα όπου έφθανε, ο πλοηγός μπορούσε να ξέρει τη διαφορά γεωγραφικού μήκους από τον τόπο από όπου ξεκίνησε. Με ένα τέτοιο μηχάνημα ασφαλώς μπορούσε να ξέρει με ακρίβεια όχι μόνο πόσο μακριά είναι το μέρος όπου πηγαίνει, αλλά και ποια κατεύθυνση πρέπει να ακολουθήσει για να μη βρεθεί αλλού.
Σύμφωνα με τον κ. Ξ. Μουσά, ο μηχανισμός χρησιμοποιείτο για τη δημιουργία χαρτών στον αρχαίο κόσμο, οι οποίοι μάλιστα απεικόνιζαν με θαυμαστή ακρίβεια για την εποχή, τις θέσεις και τις αποστάσεις χωρών και ηπείρων.
Η διαπίστωση αυτή, που έγινε από τους επιστήμονες του Εργαστηρίου Αστροφυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, προσλαμβάνει ιδιαίτερη βαρύτητα καθώς ο προσδιορισμός του γεωγραφικού μήκους στον δυτικό κόσμο, καθιερώθηκε επισήμως μερικές δεκαετίες μετά τον θάνατο του Ισαάκ Νεύτωνα, δηλαδή στα τέλη του 18ου αιώνα! Ορισμένοι βέβαια, έχουν υποστηρίξει ότι τη μέθοδο υπολογισμού του γεωγραφικού μήκους την είχαν ανακαλύψει οι Κινέζοι από το 1433 μ.Χ. Το γεωγραφικό μήκος είναι ένα από τα δύο μεγέθη των γεωγραφικών συντεταγμένων με τα οποία προσδιορίζεται σήμερα η θέση τόπων, πλοίων, αεροπλάνων, ακόμη και ανθρώπων. Η μέτρησή του γίνεται με βάση τον πρώτο μεσημβρινό, ο οποίος ως γνωστόν είναι εκείνος που διέρχεται από το ιστορικό αστεροσκοπείο Γκρίνουιτς της Αγγλίας.Όμως στον αρχαίο ελληνικό κόσμο του 2ου αιώνα π.Χ. ούτε το Γκρίνουιτς υπήρχε ούτε φυσικά ο μεσημβρινός που διέρχεται κάθετα από αυτό. Οι Έλληνες αστρονόμοι είχαν προσδιορίσει έναν μεσημβρινό ο οποίος διερχόταν από τη Ρόδο και την Αλεξάνδρεια και ο οποίος χρησιμοποιείτο για να υπολογίζεται η απόσταση και η θέση διαφόρων προορισμών. Με τον τρόπο αυτό, και με τη βοήθεια του μηχανισμού, ήταν δυνατόν να δημιουργούνται καινούργιοι χάρτες που περιελάμβαναν νέες περιοχές και να προσδιορίζεται με ακρίβεια πού ακριβώς βρίσκονταν σε σχέση με την Ελλάδα.
Ο κ. Ξενοφών Μουσάς, που είναι αναπληρωτής καθηγητής Φυσικής Διαστήματος και διευθυντής του Εργαστηρίου Αστροφυσικής, λέει στα «ΝΕΑ» ότι «ο μηχανισμός των Αντικυθήρων ήταν σε θέση να προσδιορίζει το γεωγραφικό μήκος διαφόρων περιοχών αξιοποιώντας την εύρεση της θέσης της Σελήνης στον ουρανό».
Πιο συγκεκριμένα, «όταν ένα πλοίο ξεκινούσε με σκοπό να μετρήσει το γεωγραφικό μήκος στις Συρακούσες ή στο Γιβραλτάρ, ο πλοηγός όριζε στον μηχανισμό τη θέση της Σελήνης όπως αυτή φαινόταν στον ουρανό της περιοχής απ΄ όπου σάλπαρε, ας πούμε τη Ρόδο. Έβρισκε δηλαδή τη θέση της Σελήνης σε σχέση με τη θέση κάποιου λαμπρού αστεριού που εκείνη την ώρα έβλεπε, π.χ. του Σείριου. Όταν έπειτα από λίγες ημέρες το πλοίο βρισκόταν στις Συρακούσες ή στο Γιβραλτάρ, ο πλοηγός μετρούσε τη διαφορά θέσης της Σελήνης ανάμεσα στην πρόβλεψη του μηχανισμού, που τους έδειχνε πού είναι η Σελήνη στη Ρόδο και την πραγματική θέση της Σελήνης που έβλεπαν στον ουρανό. Από τη διαφορά που προέκυπτε καθόριζε το γεωγραφικό μήκος της περιοχής όπου βρισκόταν».
Σε κάθε λιμάνι που έπιανε, σε κάθε χώρα όπου έφθανε, ο πλοηγός μπορούσε να ξέρει τη διαφορά γεωγραφικού μήκους από τον τόπο από όπου ξεκίνησε. Με ένα τέτοιο μηχάνημα ασφαλώς μπορούσε να ξέρει με ακρίβεια όχι μόνο πόσο μακριά είναι το μέρος όπου πηγαίνει, αλλά και ποια κατεύθυνση πρέπει να ακολουθήσει για να μη βρεθεί αλλού.
Σύμφωνα με τον κ. Ξ. Μουσά, ο μηχανισμός χρησιμοποιείτο για τη δημιουργία χαρτών στον αρχαίο κόσμο, οι οποίοι μάλιστα απεικόνιζαν με θαυμαστή ακρίβεια για την εποχή, τις θέσεις και τις αποστάσεις χωρών και ηπείρων.
(TA NEA, 23/5/2008)
