Διαχρονική οπισθοδρομικότητα
Η Μαίρη Λέφκοβιτς μας είναι πολύ γνωστή. Σπουδαία ελληνίστρια, καθηγήτρια στο Wellesley, ανασκευάστρια του μύθου της «Μαύρης Αθηνάς» -εκείνης της πολεμικής του καθηγητή Κοινωνιολογίας στο Κορνέλ, Μάρτιν Μπερνάλ, που απαιτούσε την αναγνώριση των οφειλών της κλασικής Ελλάδας στον αρχαίο αιγυπτιακό πολιτισμό-, υπερασπίστρια, τέλος, της μακραίωνης ακαδημαϊκής παράδοσης των κλασικών σπουδών. Ολες αυτές οι ιδιότητές της ήταν ίσως μοιραίο να τη φέρουν αντιμέτωπη με μια άλλη τάση που καλά κρατεί στα αμερικανικά πανεπιστήμια: τις πολιτισμικές σπουδές.Το 1993 η Λέφκοβιτς παρακολουθεί μια διάλεξη του Yosef ben-Jochannan, συγγραφέα του βιβλίου «Αφρική: μητέρα του δυτικού πολιτισμού». Σ' εκείνη τη διάλεξη, ο ομιλητής θα επαναλάβει τον βασικό ισχυρισμό του βιβλίου του: ότι ο Αριστοτέλης είχε κλέψει τη φιλοσοφία του από τους Αιγύπτιους. Ο σύζυγος της Λέφκοβιτς θα αντιδράσει μεγαλόφωνα με ένα «Σαχλαμάρες!» που δεν θα προκαλέσει μόνο αναταραχή στο ακροατήριο, αλλά θα οδηγήσει έναν αναπάντεχο σύμμαχο του Μπεν-Γιοχάναν, τον συνάδελφο της Λέφκοβιτς, Αντονι Μάρτιν, να κρούσει τη σειρήνα του συναγερμού: Βρισκόμαστε μπροστά στην εξύφανση μιας εβραϊκής συνωμοσίας εναντίον των μαύρων, με τη Μαίρη Λέφκοβιτς να τη διευθύνει.
Η ενοχή της Λέφκοβιτς αποδεικνυόταν, σύμφωνα με τον Μάρτιν, κυρίως από το γεγονός ότι δημοσίευσε την αρνητική κριτική της για τη «Μαύρη Αθηνά» στο περιοδικό «New Republic», «εβραϊκής ιδιοκτησίας» έντυπο (!), με στόχο να ανακόψει «τη μαύρη πρόοδο». Το ερώτημα είναι αν μπορούμε να μιλάμε για «μαύρη πρόοδο» με επιχειρήματα όπως αυτό του Μπεν-Γιοχάναν: ότι ο Αριστοτέλης είχε πάρει ένα πλοίο από την Αθήνα, είχε αποβιβαστεί στην Αίγυπτο, είχε περιπλανηθεί στη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, είχε βουτήξει ένα μάτσο βιβλία, τα έφερε στην Ελλάδα, τα αντέγραψε και τα παρουσίασε με το όνομά του. Τι κι αν δεν υπήρχε η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας την εποχή του Αριστοτέλη, αφού ιδρύθηκε το 297 π.Χ., είκοσι πέντε χρόνια μετά τον θάνατο του φιλοσόφου; Τέτοιες βεβαιότητες αντιστέκονται ακόμη και στα ιστορικά τεκμήρια.
Πώς μπορούμε, λοιπόν, να αντιμετωπίσουμε τέτοιες ανοησίες; Αυτό είναι το κεντρικό ερώτημα του καινούριου βιβλίου της Λέφκοβιτς «Μάθημα ιστορίας: μια φυλετική Οδύσσεια» («History lesson: Α Race Odyssey», «Yale University Press»). Ο σχετικισμός που επικρατεί στα αμερικανικά πανεπιστήμια δεν επιτρέπει την εκπλήρωση του προορισμού τους, την παραγωγή και τη διάδοση της γνώσης, γράφει η Λέφκοβιτς. Αν όλα θεωρούνται γνώση (όπως το αστείο επεισόδιο με τον Αριστοτέλη στην Αίγυπτο), τότε τίποτα δεν είναι γνώση. Στο ακαδημαϊκό περιβάλλον που περιγράφει η συγγραφέας, η γνώση και η πολιτική δεν είναι πια διακριτές επικράτειες. Η άρνηση μιας τέτοιας συνθήκης, βέβαια, δεν σημαίνει ότι η γνώση πρέπει να απέχει της πολιτικής, αλλά ότι η πολιτική δεν μπορεί να υπαγορεύει τις κατευθύνσεις της επιστημονικής έρευνας.(της Κατερίνας Σχινά, ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ, 30/05/2008)
Η οπισθοδρομικότητα έγκειται σ' αυτή την περίπτωση στο ότι, αυτά που δεν βολεύουν, αναθεματίζονται με εθνικιστικά και ρατσιστικά επιχειρήματα. Ότι εξ υπαρχής υπάρχει ανταπόδοση ρατσισμού κάποιων Αφροαμερικάνων κατά των Ευρωπαίων λευκών, εν προκειμένω των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων, είναι αναμφισβήτητο. Και ούτε καν τους προβλημάτισε η αυταπόδεικτη αρχή ότι κανένας πολιτισμός δεν προκύπτει με παρθενογένεση. όπως γράφτηκε εδώ και με άλλη αφορμή, κάθε πολιτισμός υιοθετεί από τους προϋπάρχοντες και τους γειτονικούς και προσθέτει σ' αυτά που προϋπήρχαν, άλλοτε λίγα, άλλοτε πολλά, ανάλογα με την ιστορική συγκυρία και τις ανάγκες της κοινωνίας και του γεωγραφικού χώρου.
