03 February 2007

1204 και Λατίνοι - μια νέα εθνική ιδεοληψία, μέρος I

...
Στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα, ίσως και μέχρι τη δικτατορία της χούντας, ακουγόταν συχνά το επιχείρημα, όταν κάποιος παραπονιόταν για την υποβάθμιση της ζωής και την οπισθοδρομικότητα στην Ελλάδα, ότι «ζήσαμε και 4 αιώνες τουρκοκρατίας». Έτσι έπαιρνε συγχωροχάρτι κάθε τσαπατσουλιά, κακοδιοίκηση και τάση παραβατικότητας. Με τα χρόνια έχασε την πειστικότητά του αυτό το επιχείρημα και μετετράπη περίπου σε ανέκδοτο. Όμως, από τη δεκαετία του ’80 έγινε αντιληπτή μια νέα τάση, η οποία υποστηριζόταν πολιτικά ταυτόχρονα από τα δύο άκρα του πολιτικού φάσματος, δεξιά και αριστερά, για διαφορετικούς ίσως λόγους, αλλά με τον ίδιο στόχο: να μετατοπιστεί η ευθύνη για κάθε εσωτερικό πρόβλημα της χώρας στη Δύση.

Καθένας από τους εταίρους σ’ αυτή την φαινομενικά αφύσικη συμμαχία είχε, προφανώς, άλλη Δύση στο μυαλό του: ο ένας τις ΗΠΑ, ο άλλος ΕΟΚ και ΝΑΤΟ, ο τρίτος τον πάπα και το Βατικανό και κάποιοι ηλικιωμένοι τους Αγγλο-Γάλλους που «μας πούλησαν στη Σμύρνη» κλπ. Με τα χρόνια αυτές οι αντιδυτικές εκφράσεις ομογενοποιήθηκαν και κατέληξαν στον κοινό συνθηματικό στόχο της «παγκοσμιοποίησης».

Η παγκοσμιοποίηση έχει, ως γνωστόν, αποκλειστικό μέλημά της να μας ισοπεδώσει, να μας αφελληνίσει, να μας κάνει να ξεχάσουμε τη γλώσσα και την ιστορία μας (αυτή την παραποιημένη που διδάσκουν στα σχολεία), να μας κάνει χυλό, να μας εξισώσει με άλλους λαούς, οι οποίοι (όχι ότι είμαστε ρατσιστές) αλλά δεν έχουν ντε και «τόσο μεγάλη ιστορία αυτοί όπως εμείς» (Χριστόδουλος) κλπ. Στο βιβλίο του Μ. Βασιλάκη «Η μάστιγα του θεού» (τόμος Α', γιατί σύντομα περιμένουμε και δεύτερο, αφού η συγκεκριμένη μάστιγα πολυλογεί ακατάπαυστα), περιέχονται όλοι σχεδόν οι αναθεματισμοί κατά της παγκοσμιοποίησης, κατά της Δύσης, κατά του Διαφωτισμού, κατά της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) και ό,τι άλλο δεν αποδίδει άμεσα ρευστό χρήμα. αυτός είναι και ο λόγος που κατά καιρούς μετριάζεται η κριτική στην Ε.Ε.

Όλα αυτά προβάλλονται χύμα, ευκαιρίας δοθείσης, επίσης από άμβωνος και από ραδιοφωνικού ή τηλεοπτικού μικροφώνου, όπου ο ομιλητής είναι εξασφαλισμένος από τον κίνδυνο αντιλόγου. Είναι όμως προφανές ότι καθένας από τους ακροατές μπορεί να κάνει τις δικές του σκέψεις:
  • Οι διάφοροι (κατά δήλωσή τους) αριστεροί που καταγγέλουν την παγκοσμιοποίηση, ντυμένοι με αμερικάνικα, γαλλικά ή ιταλικά ρούχα, πίνοντας φραπεδιές, ανάβοντας το ένα μετά το άλλο τα αμερικανο-εγγλέζικα ή γαλλικά τσιγάρα, παρακολουθώντας αμερικάνικες ταινίες και ακούγοντας μουσική ροκ, heavy metal ή τζαζ ή περισσότερο σοφιστικέ, όντας σπουδασμένοι με τον έναν ή άλλο τρόπο στη Γαλλο-Γερμανο-Ιταλία ή στην Αγγλο-Αμερική, δεν χρειάζεται να πείσουν κανέναν για τη βαρύτητα της απειλής από την «παγκοσμιοποίηση», αφού αυτοί οι ίδιοι την έχουν υιοθετήσει και ενστερνιστεί, την αξιοποιούν και την προβάλλουν στην καθημερινή ζωή τους (βλέπε κι αυτό το κείμενο).
  • Οι κληρικοί και οι αντιδραστικοί παρατρεχάμενοί τους, οι οποίοι διαδίδουν (το γράφουν και τα κατάπτυστα σχολικά βιβλία της Ιστορίας) ότι ήταν θέλημα θεού να δημιουργηθεί η ρωμαϊκή αυτοκρατορία ώστε να διαδοθεί ευκολότερα η χριστιανική θρησκεία, δεν έπρεπε να φοβούνται από μια παγκοσμιοποίηση, η οποία μάλιστα θα μπορούσε να εμπεδώσει και πάλι τη χριστιανική πίστη, όπου αυτή έχει υποχωρήσει. Εννοείται, τότε ήταν η καλή παγκοσμιοποίηση, ο χριστιανισμός ήταν η μόνη επιτρεπτή θρησκεία στα όρια της αυτοκρατορίας, ενώ τώρα κυκλοφορούν κάθε είδους και μορφής ιδέες και απόψεις - καθένας γράφει στο blog του ό,τι επιθυμεί. Γι’ αυτό απαιτείται μελέτη, εγρήγορση, αντιμετώπιση των διαφορετικών ιδεών και ποιος μπορεί να το κάνει καλύτερα αυτό, εκτός από αναπασχόλητους αριστερούς, όταν οι ίδιοι οι κληρικοί επιδίδονται στον πλουτισμό και στη διεύρυνση της δοτής εξουσίας τους;
Σταδιακά φαίνεται να αποκρυσταλλώθηκε η ιδέα ότι είναι απαραίτητο να αλλάξουν οι αντιλήψεις, να δημιουργηθούν νέα ιστορικά ορόσημα ώστε, αφενός να μην χρειάζεται να απολογηθεί ο εκκλησιαστικός μηχανισμός για το δωσιλογικό του ρόλο επί τουρκοκρατίας, αφετέρου να υπάρχει μια ενιαία αντιμετώπιση της καταραμένης Δύσης. Η ιδέα είναι λοιπόν, να τοποθετηθεί η κατάρρευση του Ελληνισμού,
  • όχι στο 145 π.Χ. όταν καταλήφθηκε ολόκληρος ο ελλαδικός χώρος με την ισοπέδωση από τους Ρωμαίους της Κορίνθου και άρχισε έτσι η ρωμαιοκρατία που διήρκεσε περίπου μιάμιση χιλιετία (πάει πολύ μακριά!),
  • όχι όταν εκείνα τα χρόνια περίπου άρχισε ο Πτολεμαίος Ζ' Ευεργέτης διωγμούς κατά των Ελλήνων ερευνητών/φυσιοδιφών και των Ελληνιζόντων της Αλεξάνδρειας, με αποτέλεσμα να αρχίσει η παρακμή της ελληνιστικής περιόδου και με αυτήν και της επιστήμης (οι περισσότεροι αγνοούν τα σχετικά γεγονότα!),
  • όχι στο 415 μ.Χ., οπότε αλαλάζοντα στίφη παραβολάνων, δλδ. εκχριστιανισμένων Αιγυπτίων και Αιθιόπων που σιτίζονταν στις εκκλησιαστικές αυλές και προσέφεραν κάθε είδους υπηρεσίες, καθοδηγούμενα από τον πατριάρχη Κύριλλο, δολοφόνησαν και διαμέλισαν τη φιλόσοφο και μαθηματικό Υπατία, οπότε έφυγε έτσι από τη ζωή (επιτέλους!) και ο τελευταίος επιστήμονας κύρους — εδώ συμπτωματικά ήταν και η πρώτη διάσημη γυναίκα της Αρχαιότητας (ούτε που τολμάνε να αναφερθούν οι θεόπληκτοι σ’ αυτά τα έργα των πνευματικών προγόνων τους!),
όχι στη μία, όχι στην άλλη, όχι στην παράλλη σημαντική ιστορική στιγμή, οπότε εξευτελιζόταν από τους χριστιανούς «πατέρες» ο ελληνικός πολιτισμός, αντιστάσεως μη ούσης, αλλά το 1204, όταν κάποιοι πλιατσικολόγοι από ευρωπαϊκές χώρες κατέλαβαν σε μια από τις πολλές ανατολικές σταυροφορίες τους την Κων/πολη.

Αυτός είναι λοιπόν ο νέος «εθνικός» στόχος, αυτή είναι η νέα φιλοσοφία: να αναδειχθεί το 1204 ως έτος καταστροφής του Ελληνισμού και υπαίτιοι να είναι οι «Δυτικοί» - Άγγλοι, Γάλλοι, Πορτογάλοι, το ίδιο κάνει. Εφόσον είναι «Δυτικοί» θα λειτουργήσουν οι συνειρμοί με τις σημερινές αντιδυτικές και αντι-διαφωτιστικές ιδεοληψίες.


Γι' αυτό, όταν ήταν να έρθει στην Αθήνα ο προηγούμενος πάπας, ο ταξιδευτής, που ήθελε να έχει δει και την Ελλάδα πριν πεθάνει, απαίτησαν οι ντόπιοι αντιπαπικοί και αντιδυτικοί να ζητήσει συγγνώμη από τους Έλληνες για την 4η σταυροφορία. Μα, όπως εξήγησαν οι εκπρόσωποι του Βατικανού, ο τότε πάπας (αρχές 13ου αιώνα) διαφωνούσε με την κατάληψη της Πόλης, ήθελε μόνο να «ελευθερωθεί» η Παλαιστίνη από τους Άραβες και να ελέγχει αυτός ο ίδιος τους «Αγίους Τόπους». Τίποτα, οι σαλταρισμένοι ντόπιοι θεόπληκτοι, απαιτούσαν να ζητήσει ο πάπας συγνώμη — βέβαιοι όντες ότι δεν θα το έκανε ποτέ, οπότε θα ήταν αυταπόδεικτη η ενοχή του.

Τα πράγματα ήρθαν όμως διαφορετικά, ο γέροντας ενδιαφερόταν περισσότερο για το συμβολισμό του ταξιδιού και ζήτησε «συγγνώμη», τη διάβασε μάλιστα από το χαρτί να μην του ξεφύγει τίποτα στραβό και βρει νέους μπελάδες. Σίγουρα θα αναρωτήθηκε, τι σχέση μπορεί να έχουν ετούτοι οι εξ ομογενοποιήσεως και εξ επιλογής Έλληνες με τους Βυζαντινούς, συνονθύλευμα λαών και φυλών εκείνοι, οι οποίοι είχαν υποστεί την κατάληψη της 4ης σταυροφορίας, ποια ιδεοληψία κάνει αυτούς εδώ να νομίζουν ότι είναι διάδοχοι και κληρονόμοι των παλαιών; Έδωσε όμως τόπο στην πιθανή οργή και στις σίγουρα πολλαπλές απορίες του -τι κοστίζει μια συγγνώμη εξ άλλου (μήπως θα αναστηθούν οι σκοτωμένοι; μήπως θα επιστραφούν τα λεηλατημένα;)- και ολοκλήρωσε το ταξίδι του.

Έτσι κι αλλιώς, σχεδόν κανείς στην Ευρώπη δεν έλαβε υπόψη του το θέμα της «συγγνώμης», τα πράγματα εξελίσσονται εκεί χωρίς πολλές πολλές ιστορικές ιδεοληψίες (άτιμος Διαφωτισμός!), διαφορετικά θα αρχίσουν πάλι να σφάζονται οι Γάλλοι και οι Βελγο-Ολλανδοί με τους Γερμανούς, οι Γερμανοί με τους Δανούς και τους Πολωνούς, οι Δανοί με Σουηδούς και Νορβηγούς, οι Πολωνοί με τους Ρώσους και τους Γερμανούς, οι Αυστριακοί με τους Ούγγρους και τους Τσέχους, οι Ισπανοί με τους Πορτογάλους και όλοι αυτοί οι συνδυασμοί και αντιστρόφως.

Περιορίζονται λοιπόν εκεί οι λαοί σε αθλητικές και καλλιτεχνικές «συγκρούσεις», έχουν γίνει «χυλός» που λέει και ο κ. Χριστόδουλος, για να εκτονώνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα ο εθνικιστικός και πατριωτικός ατμός που συσσωρεύεται (ή συσσωρεύουν κάποιοι επιτήδειοι) στο λαό. Ποιο κορόιδο θα ήθελε να αφήσει τα κόκαλά του στις λάσπες του Βερντέν ή στον κλοιό του Στάλινγκραντ, όπως οι προπαππούδες και οι παππούδες για να ικανοποιηθούν τα εθνικιστικά οράματα του ενός και του άλλου αλιτήριου πατριδοκάπηλου;

Στα καθ' ημάς κάποιοι αναζητούν όμως ακόμα εθνικούς στόχους. Οι διανοούμενοι της ορθόδοξης αντιδυτικής ιντελιγκέντσιας -όλοι τέως αριστεροί εννοείται, γιατί οι δεξιοί έχουν βολευτεί στο Δημόσιο και στις επιχειρήσεις ή έγιναν κληρικοί- εμπνεόμενοι από το σύνθημα «πίσω ολοταχώς!», αποφάσισαν να μορφοποιήσουν σε κείμενο την ιδέα του «1204». Άμα δεν μπορείς να διαμορφώσεις το μέλλον, σκαλίζεις και προσπαθείς να επανερμηνεύσεις το παρελθόν!

Έτσι κυκλοφόρησε πρόσφατα ένα βιβλίο του κ. Γιώργου Καραμπελιά (Γ.Κ.), με τίτλο «1204 – Η διαμόρφωση του νέου ελληνισμού». Στο βιβλίο του αυτό ο Γ.Κ. (γνωστός πανελληνίως από τις πολιτικές παρεμβάσεις στον αριστερό εξωκοινοβουλευτικό χώρο, πριν γίνει νέο-ορθόδοξος, και από τα πάνελ του Μάκη στην τηλεόραση) εισάγει αξιωματικά τη θέση ότι «το Βυζάντιο υπήρξε ταυτόχρονα έκφραση της ορθόδοξης πνευματικότητας, συνεχιστής του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, πρωτοπόρο στην Αναγέννηση των νέων χρόνων, πρώτη πολιτισμική και πολιτειακή έκφραση του νέου Ελληνισμού».

Βέβαια, σ' αυτή την πρόταση περιέχεται το σύνολο των ιδεοληψιών που προσπαθεί εδώ και 180 χρόνια να περάσει η αντιδραστική εκπαιδευτική πολιτική στον ελληνικό λαό, αλλά η ακαδημαϊκή ιστοριογραφία δεν τις αποδέχεται. Ο Γ.Κ. δεν φαίνεται να ενοχλείται, αλλά πες πες μπορεί κάποια στιγμή να το δεχτούν και οι προοδευτικοί. Δεν πάει να λέει:

  • Steven Runciman, ανώτατος υμνητής του ανατολικού Μεσαίωνα κατά τους βυζαντινολάτρες (οι οποίοι δεν έχουν διαβάσει όμως τα βιβλία, παρά μόνο μερικές συνεντεύξεις του σε εφημερίδες), ότι «το Βυζάντιο διήρκεσε περίπου 11 αιώνες, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν αιώνες παρακμής» και ότι αυτό το κράτος δεν συνέβαλε στον παγκόσμιο πολιτισμό, ακριβώς λόγω του παρακμιακού κλίματος, στο οποίο κυλούσε η ζωή.
  • Παναγιώτης Κανελλόπουλος, γνωστός συντηρητικός Ιστορικός, ότι οι ηγετικοί κύκλοι του Βυζαντίου διαχειρίζονταν την οικονομική, πολιτική και κοινωνική κρίση από τις αρχές της δεύτερης χιλιετίας με το χειρότερο δυνατό τρόπο, αντιμετωπίζοντας ταυτόχρονα τη Δύση και τους διανοούμενους της εποχής με, από σημερινή σκοπιά και εκ του αποτελέσματος, ακατανόητη αλαζονεία και έπαρση.

Ο Γ.Κ. βεβαιώνει ότι αυτό ακριβώς το Βυζάντιο, το παρακμιακό κατά τον Runciman και το παραπαίον από κρίση σε κρίση κατά τον Κανελλόπουλο, ήταν πρωτοπόρο στην Αναγέννηση (ίσως εννοεί στη φιλοσοφία, ποίηση, πεζογραφία, επιστήμες, ζωγραφική, γλυπτική κλπ., ποιος ξέρει…), την οποία ατυχώς του ανέκοψαν οι Δυτικοί. Φυσικά, με το δικαίωμα της ελευθερίας του λόγου που μας εξασφάλισε ο Διαφωτισμός και όχι η ιουδαϊκή θεοπληξία, δεν απαγορεύεται να ισχυρίζεται κάποιος αυτά που ονειρεύεται.

Για να θυμηθούμε, όμως, με συντομία, τι ακριβώς συνέβαινε τους πρώτους αιώνες της δεύτερης μ.Χ. χιλιετίας στο Βυζάντιο, ποια ήταν η «βυζαντινή Αναγέννηση» και ποιες πολιτικές και στρατιωτικές ενέργειες έγιναν πριν και μετά το 1204, ώστε να κρίνουμε και τη βαρύτητα του συγκεκριμένου γεγονότος.

(Στέλιος Φραγκόπουλος, Stelios Frangopoulos) (συνεχίζεται)