Το δίκιο του αρχιεπισκόπου
Kαι όμως! Πρέπει να συμφωνήσουμε με τον αρχιεπίσκοπο Αθηνών σχετικά με τα βιβλία της ιστορίας που διδάσκονται στα σχολεία. Μπορεί να είναι υπερβολικές οι κραυγές για το βιβλίο της ΣΤ΄ Δημοτικού, το οποίο ως εισαγωγικό πρέπει να είναι περιληπτικό, αλλά για τα υπόλοιπα βιβλία που διδάσκονται τα παιδιά πρέπει να ισχύσει κατά κεραία η προτροπή του κ. Χριστόδουλου: «Ολα αυτά που η ιστορία μάς έχει παραδώσει, θα έπρεπε στην εποχή μας να τα θυμόμαστε. Οι νεότερες γενιές να μαθαίνουν για να διδάσκονται, η αλήθεια της ιστορίας να μην παραχαράσσεται, ούτε να υπονομεύονται τα ιερά και τα όσια αυτού του τόπου».
Πραγματικά η αλήθεια της ιστορίας είναι μόνο μία. Τα παιδιά πρέπει να μαθαίνουν για τις θυσίες ιερωμένων σαν του Παπαφλέσσα και του Αθανασίου Διάκου, αλλά να μαθαίνουν επίσης ότι η επίσημη εκκλησία αφόρισε την Επανάσταση. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι το έκανε υπό την πίεση των Οθωμανών και για την προστασία των χριστιανικών πληθυσμών από την εκδικητικότητα των Τούρκων. Αυτό ακούγεται αληθές, αλλά πάλι γιατί έπρεπε να αναθεματίσει τον Ρήγα Βελεστινλή; Πώς εξηγείται η σπουδή του πατριάρχη Γρηγορίου του Ε΄, ο οποίος καλούσε τους δεσποτάδες να κατάσχουν το επαναστατικό μανιφέστο του Ρήγα, γιατί όπως ανέφερε «πλήρες υπάρχει σαθρότητος εκ των δολερών αυτού εννοιών, τοις δόγμασι της ορθοδόξου ημών πίστεως εναντιούμενον».
Πώς εξηγείται το φυλλάδιο «Διδασκαλία Πατρική», πού τυπώθηκε το 1798 στο εκκλησιαστικό τυπογραφείο στην Κωνσταντινούπολη; Σύμφωνα με τον καθηγητή Πασχάλη Κητρομιλίδη, «Η "Διδασκαλία Πατρική" προειδοποιούσε αυστηρά για τας νεοφανείς ελπίδας της Ελευθερίας», τις οποίες ο συγγραφέας θεωρούσε ως «νεοφανή και έντεχνον παγίδα», το τελευταίο τέχνασμα το όποιο «εμεθοδεύθη», «ο πρώτος αποστάτης διάβολος» για να παραπλανήσει τους ευσεβείς. Ως αντίδοτο στην επώδυνη φωνή της ελευθερίας, ο συγγραφέας συμβούλευε υποταγή στην «ισχυράν βασιλείαν των Οθωμανών», η οποία ήταν το δώρο του θεού προς τους ορθόδοξους χριστιανούς, σταλμένο για να τους προστατεύει από τις αιρέσεις. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε δημιουργηθεί από τον θεό εκ του μηδενός, σε μια εποχή που η χριστιανική ρωμαϊκή αυτοκρατορία άρχισε να «χωλαίνει εις τα της ορθοδόξου πίστεως φρονήματα», με σκοπό να «είναι εις μεν τους Δυτικούς ωσάν ένας χαλινός, εις δε τους Ανατολικούς ημάς πρόξενος σωτηρίας».
Οι πραγματικοί ορθόδοξοι χριστιανοί, κατά συνέπεια, όφειλαν να υποταχθούν με ευγνωμοσύνη στους θεόσταλτους αφέντες τους και να ξεχάσουν κάθε μάταιη συζήτηση για απατηλές ελευθερίες πάνω σ’ αυτή τη γη. Το «νυν θρυλλούμενον σύστημα της ελευθερίας», που είχε εμφανισθεί στις χώρες της Δύσης εκείνη την εποχή, αντέβαινε προς «τα ρητά της θείας Γραφής και των Αγίων Αποστόλων, οπού μας προστάζουν να υποτασσόμεθα εις τας υπερέχουσας αρχάς». Δεν αντιπροσώπευε παρά αναρχία και «ακαταστασία, οπού το καθ’ αυτό σκοπούμενον ταύτης της ελευθερίας μία μισητή ολιγαρχία και τυραννία, ως εκ της πείρας φαίνεται» («Νεοελληνικός Διαφωτισμός», εκδόσεις ΜΙΕΤ, σελ. 276-277).
Υπάρχουν πολλά γεγονότα που δείχνουν ότι η στάση της εκκλησίας προς την Επανάσταση του 1821 ήταν πολυεπίπεδη. Υπήρξαν κληρικοί επαναστάτες και ιεράρχες που προπαγάνδιζαν υπέρ του οθωμανικού ζυγού, επειδή φοβόταν το ρεύμα του Διαφωτισμού από τη Δύση (φόβος που υπάρχει μέχρι σήμερα). Αυτά περισσεύουν σε ένα εγχειρίδιο του Δημοτικού, αλλά σαφέστατα χωρούν στα βιβλία της Ιστορίας Γυμνασίου-Λυκείου. Ορθώς λοιπόν ο αρχιεπίσκοπος ζητεί να διδάσκεται η ιστορική αλήθεια στα σχολεία. Ολόκληρη όμως, και χωρίς τα ψεύτικα λάβαρα της Αγίας Λαύρας...
(του Πάσχου Μανδραβέλη, Καθημερινή, 21/2/2007)
Όμως, κάνει δύο σοβαρά λάθη ο κ. Π.Μ.:
- Όταν γράφει ότι η «στάση της εκκλησίας ... ήταν πολυεπίπεδη», ομαδοποιεί όλους τους παράγοντες, από διάκους και παπάδες μέχρι επισκόπους και πατριάρχες, σε ένα ενιαίο σύνολο. «Εκκλησία» είναι όμως μόνο η διοίκηση, η κορυφή της ιεραρχίας. Οι απόψεις του χαμηλού κλήρου επηρεάζουν ίσως κάποιους ανθρώπους στη γειτονιά, αυτό που καταγράφεται και παραμένει όμως είναι η άποψη της ηγεσίας.
- Περιορίζει ο κ. Π.Μ. τα «ανδραγαθήματα» του εκκλησιαστικού μηχανισμού σε αφορισμούς και πατριαρχικές εγκυκλίους. Δεν αναφέρει (και λόγω έλλειψης χώρου στην εφημερίδα) τίποτα για τις αγοραπωλησίες του πατριαρχικού θρόνου, τίποτα για το εμπόριο συγχωροχαρτιών κ.ο.κ.
(Στέλιος Φραγκόπουλος, Stelios Frangopoulos)
