«Το Βυζάντιο δεν ήταν μια ηρωική εποχή»
(του Δημήτρη Γκιώνη, Ελευθεροτυπία, 26/2/2007)
Το Βυζάντιο και η Αλωση είναι το θέμα του νέου μυθιστορήματος της Λείας Βιτάλη με τίτλο «Ιερή παγίδα - Το απόκρυφο χρονικό της Κωνσταντινούπολης» (εκδ. Πατάκη). Είναι το δεύτερο ιστορικό μυθιστόρημα της Βιτάλη μετά «Το παραμύθι του Μεγάλου Φόβου» (εκδ. Καστανιώτη). Ξεκίνησε το 1970 με μια μικρή ποιητική συλλογή για να ακολουθήσουν τα μυθιστορήματα: «Αννα Χ» (εκδ. Οδυσσέας), «Η κοιλιά της μεταφράστριας» (εκδ. Εξάντας), το αφήγημα «Εκείνος που τον έλεγαν Μείνε» και οι συλλογές διηγημάτων «Η Μυρωδιά του Μαύρου» (εκδ. Εξάντας) και «Σκοτεινές Μητέρες» (εκδ. Πατάκη). Παράλληλα ασχολείται με τη συγγραφή θεατρικών έργων: «Ευάννα», «Τζιν Φιζ», «Ροστμπίφ» (κρατικό βραβείο 1993, που πρωτοπαρουσιάστηκε στο Λονδίνο), «Θηρία στην Αποθήκη», «Γεύμα» (κρατικό βραβείο 1998, που πρωτοπαρουσιάστηκε στη Θεατρική Σκηνή), «Μεγάλο παιχνίδι» (επίσης στη Θεατρική Σκηνή) και το «Addio del passato» (παίχτηκε στο θέατρο «Εμπρός») (πλήρες κείμενο και συνέντευξη>>>).
Λείας Βιτάλη: «Ιερή παγίδα - Το απόκρυφο χρονικό της Κωνσταντινούπολης», εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2007.
Λείας Βιτάλη: «Ιερή παγίδα - Το απόκρυφο χρονικό της Κωνσταντινούπολης», εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2007.
«Ο ηλεκτρισμός και οι γοητευτικές ιστορίες του»
(του Δημήτρη Κωστόπουλου, Καθημερινή, 27/2/2007)
Ο πολιτισμός μας είναι πια ηλεκτρικός, όχι βέβαια χωρίς κόστος, καθώς έχει υπολογιστεί ότι το 50% της ενέργειας που χρησιμοποιήθηκε στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, καταναλώθηκε για τη δομική μεταμόρφωση της κοινωνίας. Για την απαραίτητη υλικοτεχνική υποδομή (εγκαταστάσεις και συσκευές) προσαρμογής στην ηλεκτρική πραγματικότητα. Κάποιοι μάλιστα, περιγράφοντας τη μονοδιάστατη και υπερβολική χρήση της, λένε ότι είναι σαν να κόβεις το βούτυρο με πριονοκορδέλα.
Μια διακοπή του ηλεκτρικού ρεύματος την εποχή του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, δεν θα επηρέαζε ιδιαίτερα την καθημερινή ζωή που θα συνεχιζόταν σχεδόν αμετάβλητη. Στην εποχή του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, αντίθετα, θα προκαλούσε σοβαρά προβλήματα. Σήμερα, όμως, μια γενικευμένη διακοπή μερικών ημερών σε μια μεγάλη μητρόπολη, θα την οδηγούσε ίσως σε κατάρρευση. Ιστορικά καταγεγραμμένα δείγματα των συνεπειών από ωριαίες διακοπές, την προαναγγέλλουν. Τα πολύπλοκα αστικά οικοσυστήματα, χαοτικά στη συμπεριφορά τους, μοιάζουν να είναι τελείως εξαρτημένα από την ηλεκτρική ενέργεια.
Με το «Ηλεκτρικό του Σύμπαν», ο Ντέιβιντ Μποντάνις, καθηγητής Ιστορίας της Πνευματικής Δημιουργίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και μπεστσελερίστας, με την πολυδιαβασμένη «Βιογραφία της πιο διάσημης εξίσωσης στον κόσμο, Ε=mc2», καταθέτει ή μάλλον προσπαθεί να καταθέσει μια ιστορία του ηλεκτρισμού. Αλλά όπως ο ίδιος εξομολογείται, το βιβλίο προέκυψε από τις διαλέξεις του στο πανεπιστήμιο. Ετσι, φυσιολογικά, δεν συνιστά ακριβώς μια ιστορία του ηλεκτρισμού, αλλά διαδοχικές γοητευτικές ιστορίες από την εξέλιξη του ηλεκτρισμού. Οπως ο ίδιος σημειώνει: «Οσα αφηγούμαι αναφέρονται τόσο στη θρησκεία, τον έρωτα και την απάτη, όσο και γενικά στην επιστήμη και στην τεχνολογία» (πλήρες κείμενο>>>).
David Bodanis: «Ηλεκτρικό Σύμπαν», Μετάφραση: Σταμάτης Νικολάου, Εκδόσεις Λιβάνη, 2007, σελ. 336.
«Δυτική φιλοσοφική παράδοση»
1. ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΚΡΙΒΟΥΛΗΣ Εισαγωγή στη μετασωκρατική πολιτική φιλοσοφία της Ευρώπης, «ΚΡΙΤΙΚΗ», ΣΕΛ. 224
2. ΒΑΣΙΛΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ Η επιστροφή της φιλοσοφίας Η αρχαία ελληνική φιλοσοφία και η εξέλιξη της ανθρωπότητας, «ΕΝΑΛΙΟΣ», ΣΕΛ. 320, ΕΥΡΩ 18,81
3. RICHARD SORABJI (ΕΠΙΜ.) Φιλόπονος και η απόρριψη της αριστοτελικής επιστήμης, Μετάφρ.: ΧΛΟΗ ΜΠΑΛΛΑ ΕΠΙΜ.: ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΚΑΡΑΣΤΑΘΗ «ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΗΣ» ΣΕΛ. 453
Μεγαλόπνοα εγχειρήματα για να γεφυρωθούν τετράστια ιστορικά χάσματα της δυτικής φιλοσοφικής παράδοσης. Δεν είναι εύκολο να γίνει αυτό ακόμη και σε επίπεδο εγχειριδίου πανεπιστημιακών παραδόσεων. Μια θεματική όμως έκθεση συχνά είναι και επιβεβλημένη και εφικτή. Τρία βιβλία επισκοπούν την κίνηση των ιδεών -των ίδιων των ιδεών ή της μετεξέλιξής τους- από την ελληνική αρχαιότητα έως την τρέχουσα δυτική επινόηση.
Μια διακοπή του ηλεκτρικού ρεύματος την εποχή του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, δεν θα επηρέαζε ιδιαίτερα την καθημερινή ζωή που θα συνεχιζόταν σχεδόν αμετάβλητη. Στην εποχή του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, αντίθετα, θα προκαλούσε σοβαρά προβλήματα. Σήμερα, όμως, μια γενικευμένη διακοπή μερικών ημερών σε μια μεγάλη μητρόπολη, θα την οδηγούσε ίσως σε κατάρρευση. Ιστορικά καταγεγραμμένα δείγματα των συνεπειών από ωριαίες διακοπές, την προαναγγέλλουν. Τα πολύπλοκα αστικά οικοσυστήματα, χαοτικά στη συμπεριφορά τους, μοιάζουν να είναι τελείως εξαρτημένα από την ηλεκτρική ενέργεια.
Με το «Ηλεκτρικό του Σύμπαν», ο Ντέιβιντ Μποντάνις, καθηγητής Ιστορίας της Πνευματικής Δημιουργίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και μπεστσελερίστας, με την πολυδιαβασμένη «Βιογραφία της πιο διάσημης εξίσωσης στον κόσμο, Ε=mc2», καταθέτει ή μάλλον προσπαθεί να καταθέσει μια ιστορία του ηλεκτρισμού. Αλλά όπως ο ίδιος εξομολογείται, το βιβλίο προέκυψε από τις διαλέξεις του στο πανεπιστήμιο. Ετσι, φυσιολογικά, δεν συνιστά ακριβώς μια ιστορία του ηλεκτρισμού, αλλά διαδοχικές γοητευτικές ιστορίες από την εξέλιξη του ηλεκτρισμού. Οπως ο ίδιος σημειώνει: «Οσα αφηγούμαι αναφέρονται τόσο στη θρησκεία, τον έρωτα και την απάτη, όσο και γενικά στην επιστήμη και στην τεχνολογία» (πλήρες κείμενο>>>).
David Bodanis: «Ηλεκτρικό Σύμπαν», Μετάφραση: Σταμάτης Νικολάου, Εκδόσεις Λιβάνη, 2007, σελ. 336.
«Δυτική φιλοσοφική παράδοση»
(παρουσιάζουν ο ΝΙΚΟΣ ΝΤΟΚΑΣ και ο ΒΑΣΙΛΗΣ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑΣ, Ελευθεροτυπία, 23/2/2007)
1. ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΚΡΙΒΟΥΛΗΣ Εισαγωγή στη μετασωκρατική πολιτική φιλοσοφία της Ευρώπης, «ΚΡΙΤΙΚΗ», ΣΕΛ. 224
2. ΒΑΣΙΛΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ Η επιστροφή της φιλοσοφίας Η αρχαία ελληνική φιλοσοφία και η εξέλιξη της ανθρωπότητας, «ΕΝΑΛΙΟΣ», ΣΕΛ. 320, ΕΥΡΩ 18,81
3. RICHARD SORABJI (ΕΠΙΜ.) Φιλόπονος και η απόρριψη της αριστοτελικής επιστήμης, Μετάφρ.: ΧΛΟΗ ΜΠΑΛΛΑ ΕΠΙΜ.: ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΚΑΡΑΣΤΑΘΗ «ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΗΣ» ΣΕΛ. 453
Μεγαλόπνοα εγχειρήματα για να γεφυρωθούν τετράστια ιστορικά χάσματα της δυτικής φιλοσοφικής παράδοσης. Δεν είναι εύκολο να γίνει αυτό ακόμη και σε επίπεδο εγχειριδίου πανεπιστημιακών παραδόσεων. Μια θεματική όμως έκθεση συχνά είναι και επιβεβλημένη και εφικτή. Τρία βιβλία επισκοπούν την κίνηση των ιδεών -των ίδιων των ιδεών ή της μετεξέλιξής τους- από την ελληνική αρχαιότητα έως την τρέχουσα δυτική επινόηση.
- Ο πανεπιστημιακός (λέκτορας Διεθνών Σχέσεων) Δημήτρης Ακριβούλης επιχειρεί να παρουσιάσει «με τρόπο ευσύνοπτο και κριτικό την εξέλιξη του μετασωκρατικού πολιτικού στοχασμού στην ευρωπαϊκή ήπειρο, μελετώντας σημαντικές πηγές του έργου μιας σειράς στοχαστών που εκτείνεται από τον Πλάτωνα έως τον Μαρξ». Μια εργασία εξειδικευμένη θεματικά, αλλά κατ' ανάγκην περιορισμένης πραγμάτευσης, αφού προορίζεται να καλύψει τις ανάγκες των σπουδαστών της Πολιτικής Επιστήμης και των Διεθνών Σχέσεων. Ο συγγραφέας ανατρέχει στα πρωτότυπα έργα των στοχαστών εντάσσοντάς τα στο ιστορικό και πολιτιστικό πλαίσιο της εποχής τους. Εστιάζει στις «προσωπικές και ιστορικές ασυνέχειες και κρίσεις που σηματοδότησαν συγκεκριμένες θεωρητικές καμπές και μεταμορφώσεις».
- Ξεκινώντας από την παραδοχή ότι η αρχαία ελληνική φιλοσοφία επέδρασε καθοριστικά στην εξελικτική πορεία της ανθρωπότητας, ο Βασίλης Οικονόμου (δεν παρέχονται άλλες πληροφορίες πέραν του ότι μετά τις σπουδές του ασχολήθηκε επί μακρόν με τη μελέτη της φιλοσοφίας) με το πρώτο συγγραφικό του πόνημα θέτει ένα βασικής σημασίας ερώτημα: Μπορούν οι αρχαιοελληνικές αξίες να δώσουν απαντήσεις στα όσα βασανίζουν τον σύγχρονο άνθρωπο και να βγάλουν τις κοινωνίες από το αδιέξοδο; Μπορεί αυτή η φιλοφοσία να οδηγήσει σε μια νέα Αναγέννηση; Το βιβλίο του αποτελείται από δύο μέρη («Καταγωγή, ορισμός και εξέλιξη της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας» και «Η αρχαία ελληνική φιλοφοσία και η σύγχρονη εποχή») και 36 κεφάλαια.
- Το τρίτο βιβλίο είναι συλλογικό. Αποτελείται από 12 άρθρα 11 συγγραφέων οι οποίοι για πρώτη φορά επιχειρούν μια ευρύτερη προσέγγιση του χριστιανού φιλοσόφου του 6ου μ.Χ. αιώνα Ιωάννη Φιλόπονου, από την Αλεξάνδρεια. Προτού γίνει χριστιανός και επίσκοπος στην Αλεξάνδρεια ο Φιλόπονος ήταν νεοπλατωνικός - μαθητής του Αμμώνιου. Στη διάρκεια του 6ου αιώνα «εξαπέλυσε σφοδρή επίθεση στην αριστοτελική επιστήμη του καιρού του», γεγονός που τον έκανε διάσημο. Αλλά, όπως φαίνεται, είναι η θεωρία της ωθητικής δύναμης που εκτιμάται σήμερα περισσότερο, την οποία ο Τόμας Κουν (Thomas Kuhn) χαρακτήρισε επιστημονική επανάσταση. Ο Φιλόπονος ήταν ανήσυχο πνεύμα και τα τελευταία χρόνια της ζωής του «στράφηκε σε αμφιλεγόμενα ζητήματ του χριστιανικού δόγματος, γεγονός που του "χάρισε" κάπου 100 χρόνια από τον θάνατό του έναν αφορισμό». Στη Δύση τον ανακάλυψαν τον 13ο αιώνα, αλλά ποτέ δεν υπήρξε συνολική μετάφραση του έργου του για να μελετηθεί. Με το βιβλίο που επιμελείται ο καθηγητής Φιλοσοφίας στο Κινγκ Κόλετζ του Λονδίνου Ρίτσαρντ Σοράμπγι ο αναγνώστης έχει μια καλή επισκόπηση του έργου του Φιλόπονου και της επίδρασης που άσκησε σε συγχρόνους του και μεταγενέστερους.
