Επαγγελματίας μουσικός, μέρος III

ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΟΡΧΗΣΤΡΑ

Η εργασία στην ορχήστρα είναι συχνά επίπονη. Η συμμετοχή των μουσικών, τόσο στις πρόβες, όσο και στις εκτελέσεις αποτελεί υποχρέωσή τους. Σημειωτέον δε ότι ορισμένα έργα, όπως όπερες ή μουσικά δράματα του Βάγκνερ διαρκούν 3 και περισσότερες ώρες, οι «Αρχιμουσικοί της Νυρεμβέργης» περί τις 5 ώρες. Εδώ πρέπει να ληφθεί ακόμα υπόψιν ότι τα ξύλινα πνευστά (αλλά ουσιαστικά όλη η ορχήστρα) βρίσκονται μπροστά από τα χάλκινα πνευστά, τα οποία στα έργα του Βάγκνερ συμμετέχουν με υψηλή ένταση και χωρίς μεγάλες διακοπές. Η ηχητική καταπόνηση των μουσικών πρέπει να είναι πολύ έντονη.

Πολύ συχνά οι συναυλίες πραγματοποιούνται Σαββατοκύριακα και ημέρες εορτών. Στη Γερμανία εκτιμάται ότι οι μουσικοί εργάζονται στην ορχήστρα περί τις 35-40 ώρες εβδομαδιαίως.

Πέρα από αυτές τις ώρες, υπάρχουν και παράλληλες δραστηριότητες, στις οποίες συνδυάζεται το τερπνό με το ωφέλιμο: Συνάδελφοι από μια ορχήστρα δημιουργούν μικρά σύνολα, πνευστών, εγχόρδων κτλ., τα οποία παρουσιάζονται για δικό τους λογαριασμό με έργα μουσικής δωματίου. Άλλοι μουσικοί εμβαθύνουν το ρεπερτόριό τους ως σολίστες, συνεργαζόμενοι με άλλα όργανα, συνήθως με πιάνο.

Οι μουσικοί πρέπει συχνά να συμμετέχουν, σχεδόν πάντα δωρεάν, σε διαφημιστικές, φιλικές και φιλανθρωπικές εκδηλώσεις για μαθητές, ασθενείς, αναξιοπαθούντες κτλ. Ο θεατής και ακροατής βλέπει σ' αυτές τις περιπτώσεις συνηθέστατα τη λαμπερή όψη του καλλιτέχνη και σπανίως τη γκρίζα πλευρά του εργαζόμενου. Γι' αυτό, η φιλική προτροπή σε ένα επαγγελματία μουσικό, «παίξε μας κάτι!», δημιουργεί συχνά αντιφατικά συναισθήματα στον αποδέκτη της...

Όλοι οι επαγγελματίες μουσικοί έχουν την ευκαιρία να διδάξουν νέους μουσικούς, αρχάριους ή προχωρημένους στο όργανό τους, άλλοι κατ' ιδίαν και άλλοι σε Ωδείο. Οι συνθήκες εργασίας σ' αυτές τις περιπτώσεις δεν είναι άριστες, τόσο από καλλιτεχνικής, όσο και από οικονομικής πλευράς. Συχνά όμως οι οικονομικές ανάγκες οδηγούν στην υπερνίκηση κάποιων δισταγμών.

Για ορισμένους μουσικούς με παιδαγωγικά ενδιαφέροντα και αντίστοιχη επιστημονική κατάρτιση (μεταπτυχιακοί τίτλοι σπουδών, επιστημονικές δημοσιεύσεις ή ισότιμο επαγγελματικό έργο - ό,τι κι αν σημαίνει ο όρος «ισότιμο» εδώ), υπάρχει και η δυνατότητα ακαδημαϊκής καριέρας σε πανεπιστημιακά και τεχνολογικά ιδρύματα με μουσικολογικά ή οργανολογικά τμήματα.

Συνοπτικά, η εργασία του μουσικού και ιδιαίτερα του οργανοπαίκτη σε ορχήστρα έχει τα ακόλουθα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα:

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ:

• Ευχαρίστηση για την καλλιτεχνική δραστηριότητα και την επιτυχή απόδοση σπουδαίων έργων του ανθρώπινου πολιτισμού.
• Συνεργασία με αξιόλογους συναδέλφους και σημαντικούς σολίστες και μαέστρους.
• Καλλιτεχνικές περιοδείες, γνωριμία πόλεων, κρατών και ανθρώπων.
• Ενδιαφέρουσες και συχνά αποδοτικές παράλληλες απασχολήσεις.
• Βεβαιότητα για την εξάσκηση ενός επαγγέλματος υψηλού επιπέδου.

ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ:

• Έλλειψη τακτικού ωραρίου, εργασία Σάββατα και Κυριακές.
• Συχνή καταπόνηση από την ανάγκη προσαρμογής στο σύνολο, ανεξάρτητα από ψυχική και σωματική διάθεση.
• Υποβαθμισμένος χώρος εργασίας, στενός, με κακό φωτισμό και ρεύματα, ιδιαίτερα στην όπερα, ψυχική και σωματική επιβάρυνση από την ένταση των ήχων.
• Προβληματικές διανθρώπινες σχέσεις από το στενό συγχρωτισμό με πρόσωπα που δεν επιλέγει ο κάθε εργαζόμενος μόνος του.
• Διαδεδομένη (αλλά όχι ομολογημένη) αγοραφοβία και ψυχική καταπόνηση, λόγω ιδιαίτερα απαιτητικών έργων ή εξειδικευμένου ακροατηρίου - συχνά με τάσεις διαφυγής σε ψυχοφάρμακα και το αλκοόλ.
• Μονοτονία και ρουτίνα λόγω αδιάφορου καλλιτεχνικού προγράμματος, έλλειψη κινήτρων λόγω ανεπαρκών μαέστρου, συναδέλφων, σολιστών, τραγουδιστών κτλ.
• Ανασφάλεια λόγω της ανεπαρκούς χρηματοδότησης σχεδόν όλων των ορχηστρών.

Αν τα μειονεκτήματα βαρύνουν περισσότερο και σε βάθος χρόνου φαίνονται σημαντικότερα από τα πλεονεκτήματα, αυτό δείχνει, πόσο παράτολμο και δύσκολο είναι να αφοσιωθεί κάποιος επαγγελματικά σε μια τέχνη που τον συγκινεί βαθύτατα και του έχει αποσπάσει πολλές ώρες σκληρής εργασίας.

(Stelios Frangopoulos, Στέλιος Φραγκόπουλος)

Βιβλία, βιβλία

...
«Το Βυζάντιο δεν ήταν μια ηρωική εποχή»

(του Δημήτρη Γκιώνη, Ελευθεροτυπία, 26/2/2007)

Το Βυζάντιο και η Αλωση είναι το θέμα του νέου μυθιστορήματος της Λείας Βιτάλη με τίτλο «Ιερή παγίδα - Το απόκρυφο χρονικό της Κωνσταντινούπολης» (εκδ. Πατάκη). Είναι το δεύτερο ιστορικό μυθιστόρημα της Βιτάλη μετά «Το παραμύθι του Μεγάλου Φόβου» (εκδ. Καστανιώτη). Ξεκίνησε το 1970 με μια μικρή ποιητική συλλογή για να ακολουθήσουν τα μυθιστορήματα: «Αννα Χ» (εκδ. Οδυσσέας), «Η κοιλιά της μεταφράστριας» (εκδ. Εξάντας), το αφήγημα «Εκείνος που τον έλεγαν Μείνε» και οι συλλογές διηγημάτων «Η Μυρωδιά του Μαύρου» (εκδ. Εξάντας) και «Σκοτεινές Μητέρες» (εκδ. Πατάκη). Παράλληλα ασχολείται με τη συγγραφή θεατρικών έργων: «Ευάννα», «Τζιν Φιζ», «Ροστμπίφ» (κρατικό βραβείο 1993, που πρωτοπαρουσιάστηκε στο Λονδίνο), «Θηρία στην Αποθήκη», «Γεύμα» (κρατικό βραβείο 1998, που πρωτοπαρουσιάστηκε στη Θεατρική Σκηνή), «Μεγάλο παιχνίδι» (επίσης στη Θεατρική Σκηνή) και το «Addio del passato» (παίχτηκε στο θέατρο «Εμπρός») (πλήρες κείμενο και συνέντευξη>>>).

Λείας Βιτάλη: «Ιερή παγίδα - Το απόκρυφο χρονικό της Κωνσταντινούπολης», εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2007.

---

«Ο ηλεκτρισμός και οι γοητευτικές ιστορίες του»

(του Δημήτρη Κωστόπουλου, Καθημερινή, 27/2/2007)

Ο πολιτισμός μας είναι πια ηλεκτρικός, όχι βέβαια χωρίς κόστος, καθώς έχει υπολογιστεί ότι το 50% της ενέργειας που χρησιμοποιήθηκε στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, καταναλώθηκε για τη δομική μεταμόρφωση της κοινωνίας. Για την απαραίτητη υλικοτεχνική υποδομή (εγκαταστάσεις και συσκευές) προσαρμογής στην ηλεκτρική πραγματικότητα. Κάποιοι μάλιστα, περιγράφοντας τη μονοδιάστατη και υπερβολική χρήση της, λένε ότι είναι σαν να κόβεις το βούτυρο με πριονοκορδέλα.

Μια διακοπή του ηλεκτρικού ρεύματος την εποχή του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, δεν θα επηρέαζε ιδιαίτερα την καθημερινή ζωή που θα συνεχιζόταν σχεδόν αμετάβλητη. Στην εποχή του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, αντίθετα, θα προκαλούσε σοβαρά προβλήματα. Σήμερα, όμως, μια γενικευμένη διακοπή μερικών ημερών σε μια μεγάλη μητρόπολη, θα την οδηγούσε ίσως σε κατάρρευση. Ιστορικά καταγεγραμμένα δείγματα των συνεπειών από ωριαίες διακοπές, την προαναγγέλλουν. Τα πολύπλοκα αστικά οικοσυστήματα, χαοτικά στη συμπεριφορά τους, μοιάζουν να είναι τελείως εξαρτημένα από την ηλεκτρική ενέργεια.

Με το «Ηλεκτρικό του Σύμπαν», ο Ντέιβιντ Μποντάνις, καθηγητής Ιστορίας της Πνευματικής Δημιουργίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και μπεστσελερίστας, με την πολυδιαβασμένη «Βιογραφία της πιο διάσημης εξίσωσης στον κόσμο, Ε=mc²», καταθέτει ή μάλλον προσπαθεί να καταθέσει μια ιστορία του ηλεκτρισμού. Αλλά όπως ο ίδιος εξομολογείται, το βιβλίο προέκυψε από τις διαλέξεις του στο πανεπιστήμιο. Ετσι, φυσιολογικά, δεν συνιστά ακριβώς μια ιστορία του ηλεκτρισμού, αλλά διαδοχικές γοητευτικές ιστορίες από την εξέλιξη του ηλεκτρισμού. Οπως ο ίδιος σημειώνει: «Οσα αφηγούμαι αναφέρονται τόσο στη θρησκεία, τον έρωτα και την απάτη, όσο και γενικά στην επιστήμη και στην τεχνολογία» (πλήρες κείμενο>>>).

David Bodanis: «Ηλεκτρικό Σύμπαν», Μετάφραση: Σταμάτης Νικολάου, Εκδόσεις Λιβάνη, 2007, σελ. 336.

---

«Δυτική φιλοσοφική παράδοση»

(παρουσιάζουν ο ΝΙΚΟΣ ΝΤΟΚΑΣ και ο ΒΑΣΙΛΗΣ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑΣ, Ελευθεροτυπία, 23/2/2007)

1. ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΚΡΙΒΟΥΛΗΣ Εισαγωγή στη μετασωκρατική πολιτική φιλοσοφία της Ευρώπης, «ΚΡΙΤΙΚΗ», ΣΕΛ. 224

2. ΒΑΣΙΛΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ Η επιστροφή της φιλοσοφίας Η αρχαία ελληνική φιλοσοφία και η εξέλιξη της ανθρωπότητας, «ΕΝΑΛΙΟΣ», ΣΕΛ. 320, ΕΥΡΩ 18,81

3. RICHARD SORABJI (ΕΠΙΜ.) Φιλόπονος και η απόρριψη της αριστοτελικής επιστήμης, Μετάφρ.: ΧΛΟΗ ΜΠΑΛΛΑ ΕΠΙΜ.: ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΚΑΡΑΣΤΑΘΗ «ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΗΣ» ΣΕΛ. 453

Μεγαλόπνοα εγχειρήματα για να γεφυρωθούν τετράστια ιστορικά χάσματα της δυτικής φιλοσοφικής παράδοσης. Δεν είναι εύκολο να γίνει αυτό ακόμη και σε επίπεδο εγχειριδίου πανεπιστημιακών παραδόσεων. Μια θεματική όμως έκθεση συχνά είναι και επιβεβλημένη και εφικτή. Τρία βιβλία επισκοπούν την κίνηση των ιδεών -των ίδιων των ιδεών ή της μετεξέλιξής τους- από την ελληνική αρχαιότητα έως την τρέχουσα δυτική επινόηση.

• Ο πανεπιστημιακός (λέκτορας Διεθνών Σχέσεων) Δημήτρης Ακριβούλης επιχειρεί να παρουσιάσει «με τρόπο ευσύνοπτο και κριτικό την εξέλιξη του μετασωκρατικού πολιτικού στοχασμού στην ευρωπαϊκή ήπειρο, μελετώντας σημαντικές πηγές του έργου μιας σειράς στοχαστών που εκτείνεται από τον Πλάτωνα έως τον Μαρξ». Μια εργασία εξειδικευμένη θεματικά, αλλά κατ' ανάγκην περιορισμένης πραγμάτευσης, αφού προορίζεται να καλύψει τις ανάγκες των σπουδαστών της Πολιτικής Επιστήμης και των Διεθνών Σχέσεων. Ο συγγραφέας ανατρέχει στα πρωτότυπα έργα των στοχαστών εντάσσοντάς τα στο ιστορικό και πολιτιστικό πλαίσιο της εποχής τους. Εστιάζει στις «προσωπικές και ιστορικές ασυνέχειες και κρίσεις που σηματοδότησαν συγκεκριμένες θεωρητικές καμπές και μεταμορφώσεις».
• Ξεκινώντας από την παραδοχή ότι η αρχαία ελληνική φιλοσοφία επέδρασε καθοριστικά στην εξελικτική πορεία της ανθρωπότητας, ο Βασίλης Οικονόμου (δεν παρέχονται άλλες πληροφορίες πέραν του ότι μετά τις σπουδές του ασχολήθηκε επί μακρόν με τη μελέτη της φιλοσοφίας) με το πρώτο συγγραφικό του πόνημα θέτει ένα βασικής σημασίας ερώτημα: Μπορούν οι αρχαιοελληνικές αξίες να δώσουν απαντήσεις στα όσα βασανίζουν τον σύγχρονο άνθρωπο και να βγάλουν τις κοινωνίες από το αδιέξοδο; Μπορεί αυτή η φιλοφοσία να οδηγήσει σε μια νέα Αναγέννηση; Το βιβλίο του αποτελείται από δύο μέρη («Καταγωγή, ορισμός και εξέλιξη της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας» και «Η αρχαία ελληνική φιλοφοσία και η σύγχρονη εποχή») και 36 κεφάλαια.
• Το τρίτο βιβλίο είναι συλλογικό. Αποτελείται από 12 άρθρα 11 συγγραφέων οι οποίοι για πρώτη φορά επιχειρούν μια ευρύτερη προσέγγιση του χριστιανού φιλοσόφου του 6ου μ.Χ. αιώνα Ιωάννη Φιλόπονου, από την Αλεξάνδρεια. Προτού γίνει χριστιανός και επίσκοπος στην Αλεξάνδρεια ο Φιλόπονος ήταν νεοπλατωνικός - μαθητής του Αμμώνιου. Στη διάρκεια του 6ου αιώνα «εξαπέλυσε σφοδρή επίθεση στην αριστοτελική επιστήμη του καιρού του», γεγονός που τον έκανε διάσημο. Αλλά, όπως φαίνεται, είναι η θεωρία της ωθητικής δύναμης που εκτιμάται σήμερα περισσότερο, την οποία ο Τόμας Κουν (Thomas Kuhn) χαρακτήρισε επιστημονική επανάσταση. Ο Φιλόπονος ήταν ανήσυχο πνεύμα και τα τελευταία χρόνια της ζωής του «στράφηκε σε αμφιλεγόμενα ζητήματ του χριστιανικού δόγματος, γεγονός που του "χάρισε" κάπου 100 χρόνια από τον θάνατό του έναν αφορισμό». Στη Δύση τον ανακάλυψαν τον 13ο αιώνα, αλλά ποτέ δεν υπήρξε συνολική μετάφραση του έργου του για να μελετηθεί. Με το βιβλίο που επιμελείται ο καθηγητής Φιλοσοφίας στο Κινγκ Κόλετζ του Λονδίνου Ρίτσαρντ Σοράμπγι ο αναγνώστης έχει μια καλή επισκόπηση του έργου του Φιλόπονου και της επίδρασης που άσκησε σε συγχρόνους του και μεταγενέστερους.

Συγγνώμη για ένα επαίσχυντο παρελθόν!

...

Το Κοινοβούλιο της πολιτείας Βιρτζίνια (Virginia) των ΗΠΑ εξέφρασε «βαθύτατη λύπη» για το ρόλο αυτής της πολιτείας στο θέμα της δουλείας. Το ψήφισμα που εγκρίθηκε ομόφωνα αναφέρει ότι η δουλεία υπήρξε «η πλέον αηδιαστική παραβίαση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των ιδρυτικών στόχων των ΗΠΑ». Στο ίδιο ψήφισμα αναφέρεται ότι, ακόμα και μετά την επίσημη κατάργηση της δουλειάς σ' αυτή την πολιτεία, συνεχίστηκε η τακτική των φυλετικών διακρίσεων σε βάρος των Αφροαμερικάνων.

Αυτή η απόφαση δεν έχει τη βαρύτητα ενός νόμου, στέλνει όμως ένα σημαντικό συμβολικό μήνυμα, παρά τη μεγάλη καθυστέρηση, προς όλες τις κατευθύνσεις σε όλο τον κόσμο. Η Βιρτζίνια γιορτάζει φέτος τα 400 χρόνια από την ίδρυση της πόλης Jamestown, στην οποία έφτασαν το έτος 1619 οι πρώτοι δούλοι από την Αφρική. Αργότερα εξελίχθηκε και το Richmond σε σημαντικό κέντρο διακινήσεως Αφρικανών. Η εξέλιξη των πραγμάτων προς εξαφάνιση των διακρίσεων και αποκατάσταση της ισονομίας μεταξύ των πολιτών έγινε εμφανής, όταν το έτος 1989 απέκτησε η Βιρτζίνια τον πρώτο Κυβερνήτη στις ΗΠΑ με αφροαμερικάνικη καταγωγή.

Μετά την ίδρυση του πρώτου οικισμού Jamestown το 1607 από τους Εγγλέζους, άρχισε το 1613 η καλλιέργεια φυτών για εμπορία των προϊόντων, κυριότερο από τα οποία ήταν ο καπνός. Αυτή η καλλιέργεια επεκτάθηκε σε μεγάλες φυτείες με μονοκουλτούρα, οι οποίες μόνο με την εκμετάλλευση απλήρωτων δούλων ήταν δυνατόν να συντηρηθούν. Το 1808 απαγορεύτηκε μεν το δουλεμπόριο, αλλά όχι και η δουλεία.

Έτσι, έγινε όμως δυνατή η βελτίωση της ζωής των μαύρων δούλων, αφενός επειδή δεν ήταν εύκολη ή δυνατή η αντικατάστασή τους με νέους, αφετέρου επειδή συνέφερε τους ιδιοκτήτες φυτειών να υποστηρίξουν τη δημιουργία οικογενειών μεταξύ των δούλων, ώστε τα παιδιά τους να ενταχθούν επίσης στο δυναμικό των απλήρωτων εργαζομένων. Η ύπαρξη οικογενειών αποτέλεσε όμως και ανασταλτικό παράγοντα, όσον αφορά τις στάσεις και ανταρσίες, γιατί οι απελπισμένοι δούλοι είχαν πλέον κάτι να χάσουν σε περίπτωση απείθιας και στάσης. Σε αντίθεση με αυτούς, οι δούλοι των Εγγλέζων στα νησιά της Καραϊβικής, οι οποίοι δούλευαν εξαντλητικά στις απαιτητικές φυτείες ζαχαροκάλαμου, δεν είχαν οικογένειες και γι' αυτό οι ανταρσίες και οι εκατέρωθεν σφαγές ήταν συχνές.

Γενικότερα για τη δουλεία βλέπε παλαιότερο κείμενο εδώ, για την απόφαση της πολιτείας Βιρτζίνια βλέπε εδώ.

Με αυτή την αφορμή δεν είναι άστοχο να αναρωτηθούμε, πότε θα αναγνωρίσουν τα εγκλήματά τους και θα ζητήσουν συγγνώμη, έστω και ακαδημαϊκά, οι πνευματικοί διάδοχοι εκείνων που συκοφάντησαν, εξύβρισαν και υπέκλεψαν (όσο καταλάβαιναν και όσο μπορούσαν, βέβαια) τον Ελληνισμό και τις πολιτισμικές δημιουργίες του; Πότε θα ζητήσουν συγγνώμη αυτοί, των οποίων οι προκάτοχοι από τις ίδιες θέσεις εξουσίας στήριξαν και εξύμνησαν κάθε κατακτητή και δικτάτορα, κάθε καταπιεστικό και εκμεταλλευτικό καθεστώς;
(Στέλιος Φραγκόπουλος, Stelios Frangopoulos)

«Νέα» αρχαία πόλη, η Βέργη

Οικισμούς, ιερά και νεκροπόλεις μιας περιοχής γνωστής μόνον
από τις πηγές «χτύπησε» η αρχαιολογική σκαπάνη στις Σέρρες

Μία άγνωστη αρχαία πόλη ήρθε στο φως

Ίχνη ζωής μιας ακμάζουσας περιοχής κατά τους αρχαϊκούς, κλασικούς, ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς χρόνους φέρνει στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη στον νομό Σερρών. Στον Νέο Σκοπό ανακαλύφθηκε η αρχαία Βέργη, μια σπουδαία κατά τα αρχαϊκά χρόνια εμπορική πόλη, πέρασμα προς τη θρακική ενδοχώρα. Στη Γάζωρο οικισμός ελληνιστικών (3^ος π.Χ. αι.) και ρωμαϊκών (2^ος-4^ος αι. μ.Χ.) χρόνων και στο Σιδηρόκαστρο ιερά του θεού Απόλλωνα, των νυμφών και του τραγοπόδαρου μυθικού θεού Πάνα που «έζησαν» από τον 2ο έως τον 4ο αιώνα μ.Χ.

Το «θεσμοφόριο», ένα ιερό αφιερωμένο στη γονιμότητα των γυναικών, όπου τελούσαν τις θυσίες τους οι κάτοικοι της αρχαίας Βέργης στους αρχαϊκούς και τους ρωμαϊκούς χρόνους, διατηρούσε επί αιώνες τα απομεινάρια από τις τελευταίες τελετές. Η πόλη απέκτησε κυρίαρχο ρόλο, καθώς διευκόλυνε τη μετακίνηση των αγαθών από το Αιγαίο και τη Θάσο προς τη θρακική ενδοχώρα και τα Βαλκάνια. Άρχισε να χάνει σε σπουδαιότητα μετά την ίδρυση της Αμφίπολης (437 π.Χ.), εξακολουθούσε ωστόσο να είναι αυθυπόστατη πόλη στα ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια.

Αυτό πιστοποιείται από τα ευρήματα των ανασκαφών στον οικισμό και στη νεκρόπολη, όπου αποκαλύφθηκαν συνολικά 38 τάφοι σε δυο στρώματα ελληνιστικών (τέλη 3^ου - αρχές 2^ου π.Χ. αι.) και ρωμαϊκών χρόνων (3^ος μ.Χ. αι.). Χρυσά στεφάνια με φύλλα βελανιδιάς και χρυσές ταινίες με φύλλα ελιάς στις ανδρικές ταφές, χρυσά και ασημένια κοσμήματα, πήλινα αγγεία, μυροδοχεία, λυχνάρια, πήλινα ειδώλια, μολύβδινες και πήλινες πυξίδες, σιδερένιες στλεγγίδες, σιδερένιες αιχμές δοράτων, χάλκινα κάτοπτρα και χάλκινα νομίσματα είναι μερικά από τα δεκάδες κτερίσματα της ελληνιστικής περιόδου που επιβεβαιώνουν τη σπουδαιότητα της αρχαίας εμπορικής πόλης.

Χριστιανικό πυρ στο παγανιστικό υπαίθριο ιερό

Ενα από τα σημαντικότερα υπαίθρια ιερά βράχων των ρωμαϊκών χρόνων, αφιερωμένο στον θεό Απόλλωνα, στις Νύμφες και στον θεό Πάνα, έκρυβε ο μαγευτικός χώρος του «Μαύρου βράχου». Απέχει 2,5 χιλιόμετρα από την πόλη του Σιδηροκάστρου, κοντά στον ποταμό Κρουσοβίτη όπου σε ψηλό ασβεστολιθικό βράχο, μια λαξευμένη σκάλα τριών μέτρων οδηγούσε στην κεντρική κόγχη του αρχαίου ιερού. Κομμάτια του παζλ για τη λατρευτική χρήση του ιερού επί δύο περίπου αιώνες (2ος-4ος αι. μ.Χ.) αποτέλεσαν τα θραύσματα κεραμικής που άφησαν πίσω τους οι φανατικοί χριστιανοί όταν κατέστρεψαν βίαια τον λατρευτικό χώρο τον 4^ο μ.Χ. αιώνα.

«Η καταστροφική μανία ήταν εμφανής. Αρχικά αποκόλλησαν τα αγάλματα από τις κόγχες κι αφού τα τεμάχισαν, τα πέταξαν στο έδαφος προσπαθώντας να εξαφανίσουν κάθε παγανιστική λατρεία από την περιοχή. Στη συνέχεια πυρπόλησαν τον χώρο κι αυτό φαίνεται από το παχύ στρώμα καταστροφής που αποκάλυψε η αρχαιολογική σκαπάνη», εξηγεί η κ. Περιστέρη. Σώθηκαν, ωστόσο, ένα ακέφαλο άγαλμα του μυθικού θεού των βοσκών Πάνα με το ανθρώπινο σώμα και τα τραγίσια του πόδια, ένα ακέφαλο γλυπτό του θεού Απόλλωνα, θραύσματα χεριών, ποδιών, μηρού, τμήματα κορμών, κεφαλής, νομίσματα μεταξύ των οποίων του Μάρκου Αυρήλιου (2^ος μ.Χ. αι. και Κωνσταντίνου Α', 4^ου μ.Χ. αι.), καθώς και πλήθος άβαφων αγγείων με έντονα ίχνη καύσης (κόκαλα ζώων, σιδερένια εγχειρίδια) που επιβεβαιώνουν τις λατρευτικές υπαίθριες τελετές.

Μάρτυρας για την κατασκευή ναών αφιερωμένων στον Απόλλωνα και την Άρτεμη κατά τον 2^ο αιώνα (156 μ.Χ.) υπήρξε ενεπίγραφη μαρμάρινη πλάκα που βρέθηκε στην περιοχή Σιδηροκάστρου το 1964, διευκρινίζει η κ. Περιστέρη. Είχε χρησιμοποιηθεί ως καλυπτήρια πλάκα τάφου. Το πλήθος των σπασμένων γυναικείων αγαλμάτων –το ένα πιθανόν της θεάς Αρτέμιδος– που βρέθηκαν μαζί με τα άλλα κινητά ευρήματα, σε συνδυασμό με τη μαγευτική τοποθεσία (νερά να ανέβλυζαν μέσα σε μια πλούσια βλάστηση), αποδεικνύουν ότι «στη θέση αυτή λατρεύτηκε ο Θεός Απόλλωνας συνοδευόμενος από τις Νύμφες και τον θεό των σπηλαίων και των βοσκών Πάνα κατά τον 2^ο μ.Χ. αι., επί δύο αιώνες, μέχρις ότου η έλευση των φανατικών χριστιανών έκανε τη σύριγγα του Πάνα να σιωπήσει για πάντα» (πλήρες κείμενο>>>).

(της Γιώτας Μυρτσιώτη, Καθημερινή, 25/2/2007 και in.gr)

Επαγγελματίας μουσικός, μέρος II

ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΣΤΗ ΣΥΜΦΩΝΙΚΗ ΟΡΧΗΣΤΡΑ

Θα περιγράψουμε εδώ τη διαδικασία για να προσληφθεί ένας δεξιοτέχνης πνευστού οργάνου και ειδικότερα του φλάουτου σε μεγάλες ορχήστρες μιας χώρας με μεγάλη μουσική παράδοση και σημαντική υποχρέωση να υπηρετήσει αυτή την παράδοση, τη Γερμανία. Ανάλογες είναι οι συνθήκες και στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες που διαθέτουν μακρά μουσική παράδοση. Επίσης κατ’ αναλογία εξελίσσονται οι διαδικασίες πρόσληψης μουσικών για τα άλλα όργανα. Η ορχήστρα έχει στο γερμανόφωνο χώρο μια ιστορία περίπου 5 αιώνων. Ήδη το 16^ο αιώνα δημιουργήθηκαν σε αυλές ευγενών και ανώτερων κληρικών μικρά σύνολα, τα οποία στην πορεία πήραν συγκεκριμένη μορφή και για τα οποία γράφτηκαν κατά περίπτωση συγκεκριμένα είδη μουσικής.

Το 19^ο αιώνα βρισκόταν ήδη η αστική τάξη στην εξουσία και τα μέλη της είχαν απαιτήσεις για μουσική ψυχαγωγία υψηλού επιπέδου. Έτσι κατασκευάζονταν όλο και μεγαλύτερες αίθουσες συναυλιών, βελτιώθηκαν τα μουσικά όργανα, δημιουργήθηκαν πολλές και μεγάλες ορχήστρες και εκλεκτοί συνθέτες της εποχής συνέγραψαν σημαντικά σε ποιότητα και ποσότητα μουσικά έργα. Οι μουσικοί και το επάγγελμά τους εδραιώθηκαν κοινωνικά και έγιναν, από εντολοδόχοι υπηρέτες που ήταν το 18^ο αιώνα, αυτοδύναμοι φορείς και εκφραστές ιδεών και προόδου, κατέκτησαν μια θέση ως ισότιμα μέλη της μεσαίας τάξης.

Το 1998 λειτουργούσαν στη Γερμανία, με ένα πληθυσμό περίπου 80 εκατομμυρίων, συνολικά 141 συμφωνικές ορχήστρες με περίπου 10.900 οργανικές θέσεις μουσικών (στοιχεία από το συνδικάτο μουσικών). Από αυτές, το σημαντικά μεγαλύτερο μέρος, 124 ορχήστρες με περίπου 9.590 μουσικούς, χρηματοδοτούνται από κρατικές ή δημοτικές πηγές. Επιπλέον υπάρχουν διάφορα μικρά σύνολα για υποστήριξη θεατρικών παραστάσεων. Από αυτές τις ορχήστρες, αρκετές έχουν μουσικούς με μερική απασχόληση και ανάλογα χαμηλές αποδοχές, λίγες ορχήστρες, όπως η Φιλαρμονική του Βερολίνου, έχουν μουσικούς με μισθό του επιπέδου καθηγητή Πανεπιστημίου. Αντίστοιχα υψηλά είναι και τα απαιτούμενα προσόντα αυτών των μουσικών.

Οι ορχήστρες κατηγοριοποιούνται με φθίνουσα σειρά σε A, B και C. Οι ορχήστρες αυτές έχουν θέσεις για φλάουτο, στην κατηγορία C τρεις, στην κατηγορία B τέσσερις και στην κατηγορία A πέντε. Οι μεγάλες ορχήστρες με περισσότερους από 130 μουσικούς έχουν μερικές φορές και έξι θέσεις για φλάουτο. Οι ορχήστρες δεν έχουν πάντα ένα σαφές πεδίο δραστηριοτήτων. Στις περισσότερες περιπτώσεις υπάρχει ανάμικτη δραστηριότητα, όπως συμφωνικές συναυλίες, όπερες, οπερέτες, μιούζικαλ κτλ. Οι μεγαλύτερες ορχήστρες έχουν πιο περιορισμένο κύκλο δραστηριοτήτων, αλλά εκτός από συναυλίες ασχολούνται και με παραγωγή δίσκων, ταινιών κτλ.

Για την κάλυψη κενών θέσεων σε ορχήστρες με κρατική ή δημοτική χρηματοδότηση υπάρχει στη Γερμανία υποχρέωση ανοικτής προκηρύξεως και εξέτασης όλων των αιτήσεων. Κάθε υποψήφιος εκτιμάει τις δυνάμεις του και υποβάλλει ένα κατάλληλο βιογραφικό σημείωμα, αναφέροντας προηγούμενες θέσεις, δραστηριότητες και ρεπερτόριο και ελπίζοντας να προσκληθεί για δοκιμαστική παρουσίαση και συνέντευξη. Εκτιμάται ότι για μία θέση φλαουτίστα σε μεγάλη γερμανική ορχήστρα υποβάλλονται στη Γερμανία περί τις 300 αιτήσεις από όλη την Ευρώπη, συχνά και από εξωευρωπαϊκές χώρες.

Για να εξεταστούν όλοι αυτοί οι υποψήφιοι, πραγματοποιούνται συχνά περιφερειακές προεξετάσεις των υποψηφίων, τις οποίες διενεργούν εξεταστικές επιτροπές από μέλη της ορχήστρας, με ένα οργανοπαίκτη πνευστών ανάμεσά τους. Όσοι από τους υποψήφιους προκριθούν για το τελικό στάδιο, μεταβαίνουν με έξοδα της ορχήστρας στην έδρα της για να εξεταστούν λεπτομερέστερα.

Οι υποψήφιοι εξετάζονται σε ένα από τα κοντσέρτα για φλάουτο του Μότσαρτ και σε ένα έργο για σόλο φλάουτο. Παρόντες ως εξεταστές για το φλάουτο είναι, ανάλογα με τον ισχύοντα κανονισμό, άλλοτε μόνο οι μουσικοί για ξύλινα πνευστά, άλλοτε όλοι οι μουσικοί πνευστών και άλλοτε όλα τα μέλη της ορχήστρας. Πάντα παρόντες είναι επίσης βέβαια οι μουσικοί και καλλιτεχνικοί διευθυντές της ορχήστρας. Η εξέταση όλων των υποψηφίων πραγματοποιείται σε επάλληλους γύρους και κάθε φορά αποκλείονται οι «λιγότερο καλοί»:

• Πρώτος γύρος: Κάθε υποψήφιος παίζει ένα γρήγορο και ένα αργό μέρος από τα κοντσέρτα για φλάουτο του Μότσαρτ. Συχνά οι υποψήφιοι διακόπτονται και απορρίπτονται ήδη μετά από 3-4 λεπτά. Αν η θέση που έχει προκηρυχθεί είναι το πρώτο φλάουτο της ορχήστρας, τότε οι υποψήφιοι παίζουν επίσης τα δεξιοτεχνικά μέρη (Kadenz) των κοντσέρτων που προαναφέρθηκαν. Αν έχει προκηρυχθεί η θέση για πίκολο, τότε παίζονται και σχετικά κοντσέρτα του Βιβάλντι. Για εξασφάλιση της αντικειμενικότητας, οι υποψήφιοι παίζουν πίσω από ένα παραβάν, χωρίς δυνατότητα οπτικής επαφής με τα μέλη της εξεταστικής επιτροπής.
• Στο δεύτερο γύρο παίζουν οι επιλεγμένοι υποψήφιοι προκαθορισμένα κομμάτια από συμφωνικά και σολιστικά έργα. Μεγάλες ορχήστρες εξετάζουν και έργα για σόλο φλάουτο prima vista. Η εξεταστική επιτροπή καταγράφει την αναλυτική άποψη κάθε μέλους της για κάθε υποψήφιο και προχωρεί σε ψηφοφορία.
• Αν προκύψει ισοψηφία ή μικρή διαφορά ψήφων μεταξύ περισσότερων υποψηφίων, πραγματοποιείται και τρίτος γύρος, όπου εκτελούνται οποιαδήποτε συμφωνικά ή σολιστικά έργα προταθούν επί τόπου. Αυτή η διαδικασία επαναλαμβάνεται μέχρι να καταλήξει η επιτροπή στον κατάλληλο υποψήφιο ή να τους απορρίψει όλους και να επαναπροκηρύξει τη θέση.

Μουσικοί που έχουν συμμετάσχει σε διαδικασίες επιλογής, τόσο ως υποψήφιοι, όσο και ως κριτές, περιγράφουν σκηνές τεράστιας έντασης και υψηλού άγχους που μόνο άνθρωποι με ισχυρή προσωπικότητα και θεμελιωμένη παιδεία και κατάρτιση είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν.

Ο μουσικός που θα διοριστεί, συνήθως νέος στην ηλικία, αναλαμβάνει δοκιμαστική υπηρεσία για ένα έτος. Στο χρόνο αυτό πρέπει να δείξει, πέρα από καλλιτεχνικές και δεξιοτεχνικές επιδόσεις, εργατικότητα, πειθαρχία, ευελιξία, εμπιστοσύνη, ψυχραιμία, αλλά και ικανότητα για προσαρμογή σε ένα μεγάλο σύνολο με μέλη που διαθέτουν διαφορετικά χαρακτηριστικά ηλικίας, παιδείας, πνευματικής συγκρότησης, επαγγελματικών στόχων και καλλιτεχνικών ικανοτήτων.

Αν και αντίστοιχα προσόντα και ικανότητες απαιτούνται επίσης σε πολλά άλλα επαγγέλματα, ο χώρος εργασίας «ορχήστρα» είναι κάτι διαφορετικό, γιατί εδώ λειτουργεί η ενοποίηση όλων των επί μέρους διαφορετικών χαρακτηριστικών και, χωρίς δυνατότητα δεύτερης προσπάθειας, δημιουργείται στιγμιαία ένας ήχος και ένα συναίσθημα... Κάτι που δεν προσδιορίζεται αντικειμενικά και επιδέχεται πολλαπλές και αντιφατικές κρίσεις. Δεν είναι τυχαίο ότι η συμφωνική ορχήστρα θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα δημιουργήματα του σύγχρονου πολιτισμού!

Θα συνεχίσουμε με τις συνθήκες εργασίας σε μια συμφωνική ορχήστρα και με τα προβλήματα που αντιμετωπίζει εκεί ο επαγγελματίας μουσικός.

(Stelios Frangopoulos, Στέλιος Φραγκόπουλος)

(συνεχίζεται)

---

Ντουέτο για φλάουτο Bach BWV1039, ο φλαουτίστας
Mark Richter παίζει με το μαγνητοσκοπημένο εαυτό του.

Κοινό σχολικό βιβλίο ευρωπαϊκής Ιστορίας

Να ένα θέμα για νέους αγώνες, για τη διάσωση και διάδοση της ιστορικής «αλήθειας μας». Θα φανεί ότι όλοι διδάσκουν στα σχολεία τους αλλοιωμένα τα ιστορικά γεγονότα, όπως βολεύει τον καθένα για τη δημιουργία εθνικών ιδεοληψιών και τη στοχοποίηση υπαρκτών ή φανταστικών εχθρών.

Θα μπει στη συζήτηση η σφαγή λαών και η κατοχή εδαφών τους για την εκμετάλλευση πρώτων υλών και στρατηγικών θέσεων, από τους Ισπανούς, τους Πορτογάλους, τους Άγγλους και τους Ολλανδούς, μέχρι τους Γάλλους, τους Γερμανούς, τους Γιαπωνέζους, τους Σοβιετικούς και τους Αμερικάνους, δηλαδή όλους όσοι ήταν σε θέση να το πράξουν.

Θα μπει και ο χριστιανισμός στη συζήτηση αλλά με όλα τα εγκλήματά του, από τη δολοφονία των συγγενών του Μ. Κων/νου, τις καταστροφές των εθνικών πολιτισμών και ιερών, τις σφαγές λαών και το κυνήγι μαγισσών στο Μεσαίωνα στο όνομα της «αληθινής θρησκείας», την «Ιερά Εξέταση» και τους διωγμούς των επιστημόνων κατά την Αναγέννηση, μέχρι την ταύτιση με κατακτητές και με δικτατορικά καθεστώτα στη σύγχρονη εποχή.

«Ευρωπαϊκόν είναι ό,τι είναι αληθές» θα ακουστεί παραλλαγμένο το απόφθεγμα του ποιητή, αλλά γεγονός είναι ότι άπαντες δεν αντέχουμε να ακούσουμε τις κατασκευασμένες αλήθειες των άλλων και θα θέλουμε να δούμε καταγεγραμμένες μόνο τις δικές μας «αλήθειες», αυτές που μας εξυπηρετούν.

(Click)

Βιβλίο Ιστορίας ΣΤ' Δημοτικού

"Κίνημα" υπεράσπισης του σχολικού βιβλίου της Στ' Δημοτικού και των συγγραφέων του, που έχει προκαλέσει αντιδράσεις, εκδηλώθηκε μεταξύ πανεπιστημιακών, καθηγητών μέσης εκπαίδευσης, αλλά και δημοσιογράφων. 451 πολίτες με τις παραπάνω ιδιότητες υπογράφουν κείμενο, στο οποίο υπογραμμίζουν την αντίθεσή τους με την απόπειρα διόρθωσης του περιεχομένου του βιβλίου, πολλώ μάλλον με την απόσυρσή του.

"Παρακολουθούμε με ανησυχία την επιστημονικά ατεκμηρίωτη και ιδεολογικά χρωματισμένη αντίδραση προς το νέο σχολικό εγχειρίδιο Ιστορίας της Στ' Δημοτικού", υποστηρίζουν οι υπογράφοντες, ενώ στη συνέχεια εξηγούν: "Επειδή υπερασπιζόμαστε την ελευθερία της έρευνας και του επιστημονικού διαλόγου, στο πλαίσιο του οποίου είναι θεμιτή και εποικοδομητική η κριτική, ζητούμε το βιβλίο να παραμείνει στα σχολεία και να αξιογηθεί μέσα από διαδικασίες διαφανείς, έγκυρες και δημοκρατικές.

Διορθώσεις ή παρεμβάσεις στο κείμενο του σχολικού εγχειριδίου δεν νοείται να γίνονται με πολιτική εντολή, βάσει ατεκμηρίωτων διαμαρτυριών και κατά παράβαση κάθε επιστημονικής δεοντολογίας", αναφέρουν στην επιστολή, αφήνοντας έτσι σαφή αιχμή κατά του Υπουργείου Παιδείας για τους χειρισμούς του, αλλά και κατά όσων έχουν ως τώρα αντιδράσει.

(Πρακτορείο Εκκλ. Ειδήσεων)

Άλλη «Σπιναλόγκα» μόνο για γυναίκες στην Τεχεράνη

Διαχρονική οπισθοδρομικότητα

Mια ιρανική εκδοχή της Σπιναλόγκας (*), η οποία όμως θα φιλοξενεί όχι λεπρούς αλλά… γυναίκες, σχεδιάζει να δημιουργήσει η Τεχεράνη σε ένα νησί στη βορειοδυτική λίμνη Ορουμιγιέ, κοντά στα σύνορα με την Τουρκία, σε μια προσπάθεια προώθησης του τουρισμού. Σύμφωνα με χθεσινά δημοσιεύματα του τοπικού Τύπου, οι ιρανικές Αρχές καλούν τις απανταχού τουρίστριες να ζήσουν… τον μύθο τους στην «απο-αρσενικοποιημένη» ζώνη, στην οποία θα επιτρέπεται η πρόσβαση μόνο σε γυναίκες. Ολα τα εστιατόρια, οι αστικές συγκοινωνίες και οι εγκαταστάσεις στο νησί θα λειτουργούν με προσωπικό γυναίκες, στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας, που φέρει μάλιστα και τις ευλογίες του εκπροσώπου υπερσυντηρητικού θρησκευτικού ηγέτη, αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ. Ο τελευταίος εξέτασε ενδελεχώς αν ένα αμιγώς γυναικείο νησί αντιβαίνει στον ισλαμικό νόμο και απεφάνθη πως η σαρία δεν απαγορεύει τη δημιουργία νησιού-παρθεναγωγείου.

Το σχέδιο βασίζεται στο πρότυπο των ειδικά διαμορφωμένων πλαζ, που απευθύνονται μόνο σε γυναίκες και στις οποίες οι Ιρανές έχουν το δικαίωμα να αποχωρίζονται τις μαντίλες και τα ρούχα τους. Σε ορισμένες πόλεις μάλιστα έχουν διαμορφωθεί ειδικά «γυναικεία πάρκα», κατά τα πρότυπα των ζωολογικών κήπων, στους οποίους μπορούν να «βόσκουν» ελεύθερα «ασκεπείς» γυναίκες. Τον περασμένο Αύγουστο δημιουργήθηκαν ειδικά πάρκα αποκλειστικά για γυναίκες στη Μασάντ αλλά και τέσσερα συνολικά στην ιερή πόλη Κομ, νότια της Τεχεράνης. «Η κατασκευή ξενοδοχείων, μικρών εστιατορίων και ιατρικών κέντρων υπό τη διοίκηση γυναικών είναι μία από τις ιδιαιτερότητες του νησιού, που θα είναι το πρώτο στο είδος του στο Ιράν», ανακοίνωσε δημοτικός σύμβουλος της επαρχίας στην οποία θα πραγματοποιηθεί το φιλόδοξο σχέδιο.

Η εξωφρενική είδηση θα μπορούσε να θεωρηθεί σχεδόν λογική εξέλιξη στη χώρα, στην οποία οι γυναίκες αντιμετωπίζονται από τους φανατικούς ισλαμιστές ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας. Μόλις τον περασμένο Νοέμβριο κύκλοι προσκείμενοι στον Χαμενεΐ είχαν ταχθεί υπέρ της δημιουργίας ξεχωριστών πανεπιστημιακών τάξεων για άνδρες και γυναίκες, σε μια προσπάθεια να επιβληθούν οι πουριτανικές θρησκευτικές αξίες στα πανεπιστήμια της χώρας. Ηδη οι ισλαμικοί νόμοι προϋποθέτουν από τους νέους και τις νέες να κάθονται σε διαφορετικές σειρές στις αίθουσες παραδόσεων. Το ίδιο ισχύει στις βιβλιοθήκες, τα αναγνωστήρια, αλλά και τις λέσχες. Το βασικό επιχείρημα είναι πως όταν το πανεπιστημιακό περιβάλλον είναι απαλλαγμένο από «αντιπερισπασμούς» (εκπροσώπους του άλλου φύλου) γίνεται ευκολότερη η μάθηση. «Αυτή τη στιγμή, η ελευθερία στα πανεπιστήμια δημιουργεί μια προσβλητική ηθική κατάσταση», κατήγγειλε πρόσφατα ο κληρικός Μοχαμαντιάν, εκπροσωπος του Χαμενεΐ στα πανεπιστήμια.

Η έξαρση αντιφεμινισμού έχει κλιμακωθεί μετά την ανάληψη της προεδρίας από τον Μαχμούντ Αχμεντινετζάντ. Δεν είναι τυχαίο πως όταν έγινε δήμαρχος της Τεχεράνης θέσπισε στο δημοτικό συμβούλιο τον διαχωρισμό των δύο φύλων στους ανελκυστήρες!

(Καθημερινή, 22/2/2007)

Οι θεόπληκτοι ισλαμιστές συντηρούν ένα ιδιότυπο καταπιεστικό φυλετικό σύστημα, όπου καταπιεζόμενο είναι το μισό του πληθυσμού, οι γυναίκες. Κι αυτό με επίκληση των ιερών γραφών μιας θρησκείας που δημιουργήθηκε για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες των ανθρώπων στην έρημο! Στην πραγματικότητα, το ιερατείο επιβάλλει σε όλη την κοινωνία τα συμπλέγματα που φορτίζουν καθένα από τα μέλη του. Αυτά που φαντασιώνονται στην κακομοιριά και τη στέρησή τους για το άλλο μισό της κοινωνίας, τα απαγορεύουν για να δικαιώσουν τις δικές τους επιλογές και αδυναμίες. Στην Ευρώπη κατάφεραν πολλές φορές οι υποτελείς τάξεις να επαναστατήσουν και να ανταποδώσουν τα ίδια στους καταπιεστές τους. Ας ελπίσουμε ότι κάποια στιγμή θα κάνουν το ίδιο και οι γυναίκες των ισλαμικών χωρών, ιδίως της Περσίας που έχει μια συνεχή Ιστορία πολλών χιλιάδων ετών.

(*) Σπιναλόγκα είναι ένα νησί στην είσοδο του κόλπου της Ελούντας (Κρήτη), όπου απέκλειαν παλιά όσους έπασχαν από τη μολυσματική ασθένεια της λέπρας. Καταργήθηκε όταν η επιστήμη ανακάλυψε τον τρόπο αντιμετώπισης αυτής της ασθένειας που παραμορφώνει το πρόσωπο και τα άκρα των ανθρώπων.

Συνεπής πορεία υποδούλωσης στους Οθωμανούς, μέρος II

(<<< πρώτο μέρος)

Ακόμα και στα τελευταία χρόνια επιβίωσης του Βυζαντίου, πρώτη φροντίδα των ηγεσιών δεν ήταν η απόκρουση των Οθωμανών αλλά η κατάληψη της εξουσίας σε κάποια επαρχία του κράτους και η συναλλαγή μαζί τους. Το έτος 1442 συνεννοείται ο Δημήτριος Παλαιολόγος, ένθερμος ανθενωτικός και φιλότουρκος, με τον σουλτάνο Μουράτ να πολιορκήσει ο δεύτερος την Κων/πολη, όπου βασιλιάς ήταν ακόμα ο Ιωάννης Παλαιολόγος. Η πολιορκία έληξε άδοξα, αλλά δεν αποθάρρυνε τον Δημήτριο, ο οποίος κάλεσε μετά από 9 χρόνια, το έτος 1451, πάλι τους Οθωμανούς, αυτή τη φορά υπό τον Μωάμεθ, για να τον υποστηρίξουν στην Πελοπόννησο ενάντια στον αδελφό του Θωμά. Ο Δημήτριος, προφανέστατα δεν δρούσε αυτοδύναμα αλλά καθοδηγείτο, ένθερμος ανθενωτικός ο ίδιος, από τους εκκλησιαστικούς κύκλους που είχαν εναποθέσει το μέλλον της πολιτικής και θρησκευτικής εξουσίας τους στη συνεργασία με τους Τούρκους.

Ο λόγος που επέλεξε και στήριξε η οθωμανική εξουσία τους εκπροσώπους της ανθενωτικής παράταξης στο Βυζάντιο είναι προφανής: μία τυχόν συμφωνία και σύγκλιση των χριστιανών του Βυζαντίου με τη Δύση θα ενεργοποιούσε «σταυροφορικές» ιδέες, οι οποίες δεν συνέφεραν τους Οθωμανούς μέχρι να σταθεροποιήσουν τη θέση τους στα Βαλκάνια. Αυτές οι σκέψεις είχαν σίγουρα ωριμάσει αρκετά χρόνια πριν από την οριστική άλωση της Πόλης και είχαν αναπτυχθεί στο σουλτάνο από τους Ρωμιούς συμβούλους του, οι οποίοι ενδιαφέρονταν και για τη δική τους κοινωνική αναβάθμιση σε ένα τουρκικό πλέον «ανατολικό ρωμαϊκό κράτος». Με αυτούς τους συμβούλους διατηρούσαν επαφές οι ανθενωτικοί, όπως προκύπτει από μαρτυρίες ενός μεταβυζαντινού αξιωματούχου, του Θεόδωρου Αγαλλιανού και ήταν προετοιμασμένοι για το κάλεσμα της οθωμανικής εξουσίας (Δ.Γ. Αποστολόπουλος, «Χαλίφης αυτοκράτορας- Ρωμιός πατριάρχης» και «Ιστορία των Ελλήνων»).

Στα μοναστήρια, κυρίως έξω από την Πόλη, είχαν αποτραβηχτεί περί τις τριακόσιες χιλιάδες νέων ανθρώπων, φαινομενικά για να αφοσιωθούν στο θεό, στην πραγματικότητα για να αποφύγουν τη στράτευση, να αποστασιοποιηθούν από τις τρέχουσες εξελίξεις και να προετοιμάσουν το μέλλον (τους) υπό τουρκική κατοχή! Στις πολεμίστρες της Κων/πολης ήταν δεν ήταν 7-8 χιλιάδες υπερασπιστές, κάτοικοι της Πόλης και μισθοφόροι! Ο Κων/νος Παλαιολόγος-Δραγάσης, τόσο ως δεσπότης (=απόλυτος ηγεμόνας) όσο και ως αυτοκράτωρ, αποδείχθηκε ηγέτης με σπάνιες ικανότητες, πολεμούσε στην πρώτη γραμμή, εμψύχωνε τους στρατιώτες του και ευτύχησε να καταγράψει στο ενεργητικό του αξιόλογες νίκες: ελευθέρωσε οριστικά την Πελοπόννησο από τους Φράγκους, τους εξεδίωξε από την Αττική και τη Βοιωτία, φτάνοντας μέχρι τη Θεσσαλία, υπερασπίστηκε ο ίδιος με ηρωισμό αν και χωρίς επιτυχία το Εξαμίλλιο εναντίον των Οθωμανών και αντιστάθηκε με επιτυχία σε πολιορκία στο φρούριο της Λήμνου.

Το ηθικό του λαού κατά τις τελευταίες δεκαετίες της Ρωμανίας συνοψίζεται άριστα στην ηττοπαθή αντίληψη που διαχεόταν από τους ηγετικούς κύκλους του Κράτους και της Εκκλησίας: «... γιατί είναι θέλημα θεού η Πόλη να τουρκέψει ...» ή επίσης με τις διαδιδόμενες «προφητείες» ότι, «... οι Ρωμιοί θα δουν άσπρη μέρα μόνον όταν οι Τούρκοι μπουν στην Πόλη». Έτσι καλλιεργείτο η ηττοπάθεια και η μοιρολατρική αποδοχή από το λαό της υποταγής στους Οθωμανούς ως το «μη χείρον» σε σχέση με μια υποταγή στους Δυτικούς και στον πάπα^. εκδοχή που, υλοποιούμενη, θα οδηγούσε σε κυριαρχία του καθολικού και περιθωριοποίηση του ορθόδοξου εκκλησιαστικού μηχανισμού.

Με αυτό το «πρόκριμα» υπέρ του Τούρκου: αφενός εξωθήθηκαν πολλοί λόγιοι, δημιουργοί και οικονομικά ευκατάστατοι στην οριστική μετανάστευση στη Δύση, ιδίως στην Ιταλία, όπου συνέβαλαν, όσοι είχαν τα προσόντα, στην εξελισσόμενη Αναγέννηση. Αυτό σήμαινε ότι η μεταβυζαντινή κοινωνία έμενε χωρίς τα σημαντικότερα πνευματικά και ανανεωτικά στελέχη της, τα οποία θα ήταν σε θέση να εμψυχώσουν και να ανασυντάξουν το λαό που οδηγείτο, πάμπτωχος, αμόρφωτος και θρησκόληπτος στην υποδούλωση.

Αφετέρου, ο εκκλησιαστικός μηχανισμός και οι κύκλοι του αποδέχθηκαν τη θέση του συνεργάτη και τοποτηρητή των Οθωμανών, με αυξημένες αρμοδιότητες (π.χ. δικαίωμα είσπραξης φόρων) και «ευχέρεια κινήσεων» σε σύγκριση με τη βυζαντινή εποχή (Αποστόλης Χαρίσης: «Θρησκεία και Πολιτική στην Ελλάδα»). Αυτός ο δωσιλογικός ρόλος του εκκλησιαστικού μηχανισμού διατηρήθηκε δε με επιμέλεια μέχρις εσχάτων, ακόμα και μετά την απελευθέρωση από την τουρκοκρατία και την ίδρυση ελληνικού κράτους (βλέπε επόμενα).

Ο Γεώργιος Σχολάριος (1400-1472), ευφυής διανοούμενος, νομομαθής, φιλόσοφος και θεολογών, αρχικά φιλενωτικός με τη Δύση, αργότερα αμφιταλαντευόμενος, προφανώς ζυγιάζοντας τις πιθανές πολιτικές και στρατιωτικές εξελίξεις και, στο τέλος, ηγέτης της ανθενωτικής παράταξης, ο οποίος μεταπήδησε στην τάξη των κληρικών σε ηλικία 50 ετών (1450) για να είναι έτοιμος να αναλάβει αξιώματα από τον Μωάμεθ τον Πορθητή, είχε δώσει ήδη δείγματα του φρονήματός του, καίγοντας ιδιοχείρως συγγράμματα του Πλάτωνα και το έργο «Νόμων Συγγραφή» του νεοπλατωνικού Ελληνιστή Γεώργιου Γεμιστού-Πλήθωνα.

Ο συγκεκριμένος Σχολάριος έδινε και οδηγίες για την ιεροεξεταστική αντιμετώπιση των «Ελληνιστών» - ένας χαρακτηρισμός για όσους μελετούσαν διεξοδικά τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς και προτιμούσαν τη φιλοσοφία των αρχαίων από τη βυζαντινή θεοσοφία: «... τους γουν δυσσεβείς και αλάστορας Ελληνιστάς και πυρί και σιδήρω και ύδατι και πάσι τρόποις εξαγάγετε τής παρούσης ζωής ... ράβδιζε, είργε, είτα γλώτταν αφαίρει, είτα χείρα απότεμνε καν και ούτω μένη κακός, θαλάττης πέμπε βυθώ» (= «... να αφαιρείτε τη ζωή στους όντως ασεβείς και πανούργους Ελληνιστές με φωτιά, με σίδηρο και με κάθε άλλο τρόπο... ξυλοφόρτωνε, φυλάκιζε, στη συνέχει κόβε τη γλώσσα, μετά κόβε το χέρι και, αν παρ' όλα αυτά παραμένει ακόμα κακός, πέταξέ τον στο βυθό της θάλασσας». Από επιστολή του Σχολάριου προς τον κυβερνήτη της Πελοποννήσου, Σ. Λάμπρου: «Παλαιολόγια - Πελοποννησιακά»)

Ο ίδιος ο Σχολάριος, ως υπότουρκος, δοτός Οικουμενικός Πατριάρχης Γεννάδιος πλέον, ομιλούσε προς το δυναστευόμενο λαό περί «φιλεύσπλαχνου σουλτάνου (Μωάμεθ Β'), ο οποίος έχει εντολή από το θεό να επαναφέρει τους αμαρτωλούς χριστιανούς στο σωστό δρόμο». Είναι ενδιαφέρον ότι οι θρησκευτικοί κύκλοι που μέχρι τότε απέδιδαν τη σωτηρία της Πόλης από εχθρικές επιθέσεις στις παρεμβάσεις του Θεού, της Παναγίας και διαφόρων Αγίων, τώρα αιτιολογούσαν την κατάληψή της από τους Οθωμανούς με την αμαρτωλή ζωή των λίγων κατοίκων που της είχαν απομείνει - όσων είχαν επιβιώσει από τα συχνά κύματα των επιδημιών και δεν είχαν διαφύγει. Με ίδια θεολογικά επιχειρήματα είχε ερμηνευτεί πάνω από μια χιλιετία προηγουμένως, το έτος 410 μ.Χ., η κατάληψη της Ρώμης από τους Γότθους υπό τον Αλάριχο: η «πόλη του θεού», αρχικά, μετατράπηκε από τον Αυγουστίνο σε «πόλη των ανθρώπων», η οποία καταστράφηκε κάτω από το βάρος των αμαρτιών των πολιτών της.

Σήμερα προσπαθούν διάφοροι απολογητές να δικαιολογήσουν το δωσιλογισμό και τη συνεργασία του Σχολάριου με τους κατακτητές (αν τους θεωρούσε κατακτητές!), γράφοντας ότι επρόκειτο για «βραχυπρόθεσμη συνεργασία με στόχο τον κατευνασμό του "θηρίου"...» (Γ. Μεταλληνός) Φυσικά, το «βραχυπρόθεσμον» του εγχειρήματος κράτησε 4-5 αιώνες με τις γνωστές επιπτώσεις στο πολιτισμικό επίπεδο των βαλκανικών και των ελληνόφωνων πληθυσμών! Με αυτή δε τη λογική του «θηρίου», και οι συνεργάτες των ναζιστικών στρατευμάτων κατά το β' παγκόσμιο πόλεμο και όλοι οι Κουΐσλινγκς στην οικουμένη, που μάλλον στον «κατευνασμό του θηρίου» δηλώνουν ότι αποβλέπουν, κακώς καταδικάζονται και κατά κανόνα εκτελούνται ως προδότες!

Ο Σχολάριος και οι συνεργάτες του φαίνεται ότι επινόησαν και την ιστορία με την κερκόπορτα, ότι δήθεν κάποιος την άφησε ή την ξέχασε ανοικτή κι έτσι εισήλθαν οι Οθωμανοί στην Πόλη. Πρόκειται μάλλον για ένα μύθο, ο οποίος υλοποιούσε με κατανοητό τρόπο τη θεϊκή παρέμβαση για να «τιμωρηθούν» οι αμαρτωλοί και προφανώς απέβλεπε στη συγκάλυψη του γεγονότος ότι η προδοσία είχε συντελεστεί ήδη πολύ πριν αρχίσει η επίθεση των Οθωμανών και ότι η Πόλη ήταν καταδικασμένη από τη στιγμή που συμφωνήθηκε η μοιρασιά εξουσίας μεταξύ του εκκλησιαστικού μηχανισμού και των Τούρκων. Κατά μία άλλη εκδοχή «Πρόκειται για έναν μύθο, που δημιουργήθηκε για να παρηγορηθεί ο κόσμος, που δεν μπορούσε να δεχτεί πως η Πόλη "έπεσε". Ήταν απαραίτητη μια ιστορία προδοσίας για να αποδεχτούν πως η Κων/πολη με τη φημισμένη οχύρωση αλώθηκε από τους Οθωμανούς. Ας μην αποκλείουμε όμως το γεγονός να υπήρξε κάποιος προδότης, καθώς πίσω από κάθε μύθο υπάρχει κάποια βάση» (Τρ. Μανιάτη-Κοκκίνη).

Η δουλοπρεπέστατη, στη συνέχεια, υποταγή του εκκλησιαστικού μηχανισμού στην εξουσία των Οθωμανών πιθανόν να σχετίζεται και με μία επιστολή που ετοίμασε και ίσως να απέστειλε ο πάπας Πίος B', πιθανόν στα τέλη του έτους 1461, προς τον Μωάμεθ Β' (Πορθητή) και στην οποία προτείνεται σ' αυτόν (Δ.Γ. Αποστολόπουλος: «Xαλίφης αυτοκράτορας ή Καρλομάγνος»):

• να βαπτιστεί και να γίνει χριστιανός και
• να εγκατασταθεί ως νόμιμος ηγεμόνας όλων των λαών της Ανατολής.

Ως προς τη βάπτιση, καθησυχαζόταν ο Μωάμεθ στην παπική επιστολή ότι δεν είναι τίποτα σημαντικό, «θα βραχείς με λίγο νεράκι» - αυτή είναι η εκτίμηση των ανθρώπων της Εκκλησίας για τα «μυστήριά» της. Ως προς δε τη νομιμοποίησή του, υπόσχεται ο Πίος να «σε ονομάσουμε αυτοκράτορα των Eλλήνων και της Aνατολής» («Nos te Graecorum et Orientis imperatorem appellabimus») και να μην «προσφέρουμε πλέον τη βοήθειά μας σε όλους εκείνους τους χριστιανούς που φεύγουν από το κράτος σου και έρχονται σε μας.» Είναι προφανές ότι ο συγκεκριμένος πάπας πλειοδοτούσε έναντι των ανατολικών επισκόπων σε βάρος των υπόδουλων λαών της Ανατολής, ταυτόχρονα καλούσε όμως ο ίδιος επίμονα τους δυτικούς ηγεμόνες να χρηματοδοτήσουν μια σταυροφορία εναντίον των «άπιστων» (Κ.Σάθας: «Τουρκοκρατούμενη Ελλάδα»).

Δεν είναι γνωστό αν έλαβε ο Μωάμεθ ποτέ αυτή την επιστολή, σίγουρα δεν φαίνεται να υπήρξε γραπτή απάντηση. Πάντως το συγκεκριμένο κείμενο, αποτελούμενο από 112 σελίδες, κυκλοφόρησε εκείνη την εποχή σε διάφορες πόλεις της Δύσης (Ρώμη, Κολωνία, Τρεβίζο) και δεν είναι απίθανο κάποιο αντίγραφό του να έφτασε μέχρι την Κων/πολη, προβληματίζοντας εκεί, τόσο την οθωμανική, όσο και την πατριαρχική πλευρά. Γεγονός είναι ότι ο απανταχού χριστιανισμός εκείνης της εποχής ανταγωνιζόταν σε προτάσεις συνεργασίας και δουλοπρέπειας απέναντι στους Οθωμανούς, με αποκλειστικό στόχο τη συμφωνημένη διανομή της εξουσίας και των σφαιρών επιρροής.

(Stelios Frangopoulos, Στέλιος Φραγκόπουλος)

Ο κ. Χριστόδουλος έχει δίκιο!

Ο κ. Πάσχος Μανδραβέλης, δημοσιογράφος της Καθημερινής, προσχωρεί στην άποψή μου πως έχει δίκιο ο αρχιεπίσκοπος κ. Χριστόδουλος και πρέπει να γραφτεί στα σχολικά βιβλία η πλήρης και αληθής Ιστορία...

Το δίκιο του αρχιεπισκόπου

Kαι όμως! Πρέπει να συμφωνήσουμε με τον αρχιεπίσκοπο Αθηνών σχετικά με τα βιβλία της ιστορίας που διδάσκονται στα σχολεία. Μπορεί να είναι υπερβολικές οι κραυγές για το βιβλίο της ΣΤ΄ Δημοτικού, το οποίο ως εισαγωγικό πρέπει να είναι περιληπτικό, αλλά για τα υπόλοιπα βιβλία που διδάσκονται τα παιδιά πρέπει να ισχύσει κατά κεραία η προτροπή του κ. Χριστόδουλου: «Ολα αυτά που η ιστορία μάς έχει παραδώσει, θα έπρεπε στην εποχή μας να τα θυμόμαστε. Οι νεότερες γενιές να μαθαίνουν για να διδάσκονται, η αλήθεια της ιστορίας να μην παραχαράσσεται, ούτε να υπονομεύονται τα ιερά και τα όσια αυτού του τόπου».

Πραγματικά η αλήθεια της ιστορίας είναι μόνο μία. Τα παιδιά πρέπει να μαθαίνουν για τις θυσίες ιερωμένων σαν του Παπαφλέσσα και του Αθανασίου Διάκου, αλλά να μαθαίνουν επίσης ότι η επίσημη εκκλησία αφόρισε την Επανάσταση. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι το έκανε υπό την πίεση των Οθωμανών και για την προστασία των χριστιανικών πληθυσμών από την εκδικητικότητα των Τούρκων. Αυτό ακούγεται αληθές, αλλά πάλι γιατί έπρεπε να αναθεματίσει τον Ρήγα Βελεστινλή; Πώς εξηγείται η σπουδή του πατριάρχη Γρηγορίου του Ε΄, ο οποίος καλούσε τους δεσποτάδες να κατάσχουν το επαναστατικό μανιφέστο του Ρήγα, γιατί όπως ανέφερε «πλήρες υπάρχει σαθρότητος εκ των δολερών αυτού εννοιών, τοις δόγμασι της ορθοδόξου ημών πίστεως εναντιούμενον».

Πώς εξηγείται το φυλλάδιο «Διδασκαλία Πατρική», πού τυπώθηκε το 1798 στο εκκλησιαστικό τυπογραφείο στην Κωνσταντινούπολη; Σύμφωνα με τον καθηγητή Πασχάλη Κητρομιλίδη, «Η "Διδασκαλία Πατρική" προειδοποιούσε αυστηρά για τας νεοφανείς ελπίδας της Ελευθερίας», τις οποίες ο συγγραφέας θεωρούσε ως «νεοφανή και έντεχνον παγίδα», το τελευταίο τέχνασμα το όποιο «εμεθοδεύθη», «ο πρώτος αποστάτης διάβολος» για να παραπλανήσει τους ευσεβείς. Ως αντίδοτο στην επώδυνη φωνή της ελευθερίας, ο συγγραφέας συμβούλευε υποταγή στην «ισχυράν βασιλείαν των Οθωμανών», η οποία ήταν το δώρο του θεού προς τους ορθόδοξους χριστιανούς, σταλμένο για να τους προστατεύει από τις αιρέσεις. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε δημιουργηθεί από τον θεό εκ του μηδενός, σε μια εποχή που η χριστιανική ρωμαϊκή αυτοκρατορία άρχισε να «χωλαίνει εις τα της ορθοδόξου πίστεως φρονήματα», με σκοπό να «είναι εις μεν τους Δυτικούς ωσάν ένας χαλινός, εις δε τους Ανατολικούς ημάς πρόξενος σωτηρίας».

Οι πραγματικοί ορθόδοξοι χριστιανοί, κατά συνέπεια, όφειλαν να υποταχθούν με ευγνωμοσύνη στους θεόσταλτους αφέντες τους και να ξεχάσουν κάθε μάταιη συζήτηση για απατηλές ελευθερίες πάνω σ’ αυτή τη γη. Το «νυν θρυλλούμενον σύστημα της ελευθερίας», που είχε εμφανισθεί στις χώρες της Δύσης εκείνη την εποχή, αντέβαινε προς «τα ρητά της θείας Γραφής και των Αγίων Αποστόλων, οπού μας προστάζουν να υποτασσόμεθα εις τας υπερέχουσας αρχάς». Δεν αντιπροσώπευε παρά αναρχία και «ακαταστασία, οπού το καθ’ αυτό σκοπούμενον ταύτης της ελευθερίας μία μισητή ολιγαρχία και τυραννία, ως εκ της πείρας φαίνεται» («Νεοελληνικός Διαφωτισμός», εκδόσεις ΜΙΕΤ, σελ. 276-277).

Υπάρχουν πολλά γεγονότα που δείχνουν ότι η στάση της εκκλησίας προς την Επανάσταση του 1821 ήταν πολυεπίπεδη. Υπήρξαν κληρικοί επαναστάτες και ιεράρχες που προπαγάνδιζαν υπέρ του οθωμανικού ζυγού, επειδή φοβόταν το ρεύμα του Διαφωτισμού από τη Δύση (φόβος που υπάρχει μέχρι σήμερα). Αυτά περισσεύουν σε ένα εγχειρίδιο του Δημοτικού, αλλά σαφέστατα χωρούν στα βιβλία της Ιστορίας Γυμνασίου-Λυκείου. Ορθώς λοιπόν ο αρχιεπίσκοπος ζητεί να διδάσκεται η ιστορική αλήθεια στα σχολεία. Ολόκληρη όμως, και χωρίς τα ψεύτικα λάβαρα της Αγίας Λαύρας...

(του Πάσχου Μανδραβέλη, Καθημερινή, 21/2/2007)

Όμως, κάνει δύο σοβαρά λάθη ο κ. Π.Μ.:

1. Όταν γράφει ότι η «στάση της εκκλησίας ... ήταν πολυεπίπεδη», ομαδοποιεί όλους τους παράγοντες, από διάκους και παπάδες μέχρι επισκόπους και πατριάρχες, σε ένα ενιαίο σύνολο. «Εκκλησία» είναι όμως μόνο η διοίκηση, η κορυφή της ιεραρχίας. Οι απόψεις του χαμηλού κλήρου επηρεάζουν ίσως κάποιους ανθρώπους στη γειτονιά, αυτό που καταγράφεται και παραμένει όμως είναι η άποψη της ηγεσίας.
2. Περιορίζει ο κ. Π.Μ. τα «ανδραγαθήματα» του εκκλησιαστικού μηχανισμού σε αφορισμούς και πατριαρχικές εγκυκλίους. Δεν αναφέρει (και λόγω έλλειψης χώρου στην εφημερίδα) τίποτα για τις αγοραπωλησίες του πατριαρχικού θρόνου, τίποτα για το εμπόριο συγχωροχαρτιών κ.ο.κ.
   

Κατόπιν αυτών θα επανέλθω εγώ με επόμενα κείμενά μου... (Στέλιος Φραγκόπουλος, Stelios Frangopoulos)

Διαχρονική οπισθοδρομικότητα

...

Ντάνιελ Πέτρου Κορογκεάνου, 31 ετών, Ρουμάνος, χριστιανός Ορθόδοξος ιερέας στο μοναστήρι της Αγίας Τριάδος στο χωριό Τανάκου της Ρουμανίας, καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης 14 ετών, γιατί πρωτοστάτησε σε μια τελετή εξορκισμού μιας νεαρής μοναχής, της Ιρίνα Κορνίτσι, 23 ετών, για να την απαλλάξει, λέει, από τα δαιμόνια που εκείνος πίστευε πως είχαν κατακτήσει την ψυχή και το σώμα της. Για την τελετή αυτή υποχρέωσε τη μοναχή Ιρίνα να μείνει νηστική επί μέρες και ακολούθως την έδεσε με αλυσίδες επάνω σε σταυρό, όπου και πέθανε. Ο «εξορκιστής» ιερέας, όπως συμβαίνει συχνά σε αυτές τις περιπτώσεις, είχε πολλούς, τυφλωμένους οπαδούς, οι οποίοι συγκεντρώθηκαν στο δικαστήριο και μόλις ανακοινώθηκε η ποινή του χτυπιούνταν χάμω σαν δαιμονισμένοι.

(Ελευθεροτυπία, 20/2/2007)

Βάτραχος 25 εκατομμ. ετών

...

Ένας μικρός δενδρόβιος βάτραχος που ζούσε κάποτε στο Μεξικό είχε μια άτυχη στιγμή όταν κόλλησε σε μια σταγόνα ρετσίνι και παγιδεύτηκε για πάντα. Είκοσι πέντε εκατομμύρια χρόνια αργότερα, βρέθηκε σχεδόν ανέπαφος μέσα στο κεχριμπάρι από έναν εργάτη ορυχείου.

Το προϊστορικό αμφίβιο, με μήκος γύρω στο ένα εκατοστό, ανακαλύφθηκε το 2005 στην πολιτεία του Τσιάπας και αγοράστηκε από έναν συλλέκτη, ο οποίος το δάνεισε σε επιστήμονες για εξέταση. Η ανακάλυψη ανακοινώνεται τώρα από τον βιολόγο Χεράρντο Καρμπότ του Ινστιτούτου Φυσικής Ιστορίας και Οικολογίας του Τσιάπας. Ο βάτραχος ανήκει πιθανώς στο γένος Craugastor, όπως και άλλοι βάτραχοι που έχουν βρεθεί σε κεχριμπάρι στη Δομινικανή Δημοκρατία. Οι συγγενείς τους ζουν ακόμα στην περιοχή.

Ο Δρ. Καρμπότ, που χρονολόγησε το εύρημα από τα ιζήματα μέσα στα οποία βρέθηκε, θα ήθελε να εξαγάγει ένα δείγμα από το βατράχι για να το αναλύσει. Αμφιβάλει όμως για το κατά πόσο θα τον αφήσει ο σημερινός ιδιοκτήτης. Η απομόνωση γενετικού υλικού από ένα τόσο αρχαίο δείγμα θα ήταν πιθανότατα αδύνατη, καθώς το DNA τείνει να διασπάται στην πορεία του χρόνου.

(in.gr, 20/2/2007)

Rossini: Le barbier de Seville, Una voce poco fa

Με ευχές για καλά κούλουμα!

Συνεπής πορεία υποδούλωσης στους Οθωμανούς, μέρος I

...

Η πνευματική διαπάλη κατά το 15^ο αιώνα συνεχίζει να διαδραματίζεται γύρω από τις νεοπλατωνικές (Πλήθων) και αριστοτελικές ιδέες (Βησσαρίων), που απέβλεπαν στη σύζευξη του αρχαίου ελληνικού πνεύματος με την «Ορθοδοξία»^. εγχείρημα θνησιγενές από τη σύλληψή του, αφού οι πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες απαιτούσαν δραστικές ανατροπές και όχι ακαδημαϊκές σκιαμαχίες και, κυρίως, επειδή αποτελούσε (και αποτελεί) ματαιοπονία η προσπάθεια για συνδυασμό και συνύπαρξη σε ένα ενιαίο φιλοσοφικό σύστημα, του ελληνικού ορθολογικού ανθρωποκεντρισμού με τον ανατολικό μεταφυσικό μυστικισμό. Κάποιος οξυδερκής θα μπορούσε να σχολιάσει, βέβαια, ότι η αρχαιοελληνική σκέψη εκδικείτο και ταλαιπωρούσε τους χριστιανούς ηγέτες για τις συκοφαντίες και ύβρεις που της είχαν προσάψει οι πρόγονοι και προκάτοχοί τους από τις ίδιες θέσεις εξουσίας...

Την ίδια εποχή μαίνεται για άλλη μια φορά στο Βυζάντιο, ιδίως στην Κων/πολη, ένας ιδιότυπος εμφύλιος πόλεμος. Πρόσχημα και μείζον θέμα είναι η επανένωση των Εκκλησιών, μετά το εκκλησιαστικό σχίσμα ορθοδόξων-καθολικών. Το σχίσμα αυτό είχε προκύψει κατά την εποχή της εικονομαχίας από τη διαμάχη για τον έλεγχο της επαρχίας του Ιλλυρικού (περίπου τα σημερινά δυτικά Βαλκάνια) και αναθερμαινόταν όποτε εξυπηρετούσε αυτό κάποια πλευρά. Οι δύο συγκρουόμενες πλευρές, ενωτικοί και ανθενωτικοί, προβάλλουν απίθανες θεολογικές και πολιτικές αιτιολογίες, στην ουσία όμως μοναδικό ζητούμενο είναι η πρωτοκαθεδρία στον εκκλησιαστικό μηχανισμό και ο έλεγχος των πολιτικών εξελίξεων.

Υπέρ της επανένωσης των Εκκλησιών και αποδοχής της υποστήριξης κατά των επερχόμενων Οθωμανών είναι ένα μέρος από τις οικογένειες των «Δυνατών» (= οικονομική ολιγαρχία), αλλά κυρίως οι λόγιοι που διαβλέπουν, μετά τις εξελίξεις των τελευταίων δεκαετιών και αιώνων στη Μ. Ασία, ότι μια υποταγή στους Τούρκους θα σήμαινε οριστική πολιτική και πνευματική καταστροφή. Από την άλλη πλευρά είχε τοποθετηθεί το μεγαλύτερο μέρος των κληρικών, των μοναχών και των κύκλων που συνήθως δημιουργούν αυτοί γύρω τους οι οποίοι, προφανώς μετά από συνεννοήσεις με την οθωμανική πλευρά, απέβλεπαν στη διατήρηση και ενίσχυση της προνομιακής θέσης τους σ' ένα κράτος υπό τούρκικο έλεγχο - όπως και συνέβη στην πραγματικότητα! Μαζί τους είχε ταχθεί ένα άλλο μέρος των «Δυνατών», οι οποίοι διέβλεπαν στην οθωμανική υποταγή απαλλαγή από τον οικονομικό έλεγχο των ναυτικών δυνάμεων και διεύρυνση των δικών τους εμπορικών δραστηριοτήτων προς Ανατολάς.

Το σύνθημα της υποτέλειας στους Οθωμανούς είχε δοθεί ήδη από πατριαρχικά χείλη, αυτά του «λαμπρού θεολόγου» Μάρκου Ευγενικού (1392-1444), ο οποίος δήλωνε, όπως αναφέρεται στο βίο του: «... καλύτερα σκλαβωμένα σώματα στους Τούρκους, παρά σκλαβωμένο πνεύμα στον αιρετικό πάπα». Και ο Μέγας Δούκας (πρωθυπουργός) Λουκάς Νοταράς στο ίδιο υπότουρκο πνεύμα: «Κρειττότερόν εστιν ειδέναι εν μέση τη πόλει φακιόλιον βασιλεύον Τούρκων ή καλύπτραν λατινικήν» (=Καλύτερα να βασιλέψει στο κέντρο της Πόλης το φέσι των Τούρκων, παρά το λατινικό (παπικό) καπέλο).

Βέβαια, ο Νοταράς δεν ήταν κληρικός! Η οικογένεια είχε έρθει στην Πόλη από τη Μονεμβασία έναν αιώνα πριν και απέκτησε περιουσία με το εμπόριο παστών ψαριών. Ο ίδιος ο Νοταράς ήταν νεόπλουτος έμπορος και εφοπλιστής, με λογαριασμούς σε τράπεζες της Βενετίας και της Γένοβας, δηλαδή είχε ένα προφίλ που κάθε άλλο παρά θα τον τοποθετούσε στην πλευρά των ανθενωτικών (Τ. Κιουσοπούλου: «Βασιλεύς ή Οικονόμος»). Πιθανόν λοιπόν η εμβληματική φράση του για επιλογή της οθωμανικής πλευράς να ήταν αποτέλεσμα μιας καθαρά πολιτικής επιλογής, όταν συνειδητοποίησε την απροθυμία των Δυτικών να βοηθήσουν ουσιαστικά την Πόλη και διαπίστωσε ότι ήταν αναπόφευκτο να ακολουθήσει και ο ίδιος τη βέβαιη φορά των πραγμάτων.

Να σημειώσουμε εδώ ότι ο συγκεκριμένος Νοταράς δολοφονήθηκε μαζί με την οικογένειά του (εκτός από ένα γιο) κατόπιν διαταγής του σουλτάνου, επειδή έγινε κάποια παρεξήγηση πάνω σε ένα ομαδικό γλέντι. Έτσι, πρέπει να πήρε ο Μέγας Δούκας μια ιδέα για τις επιπτώσεις που είχε το «φέσι» της δικής του επιλογής στον εαυτό του και στην οικογένειά του. Για τις επιπτώσεις πάνω στο λαό της Ρωμανίας και, αυτό που ενδιαφέρει εδώ, στον ελληνόφωνο λαό, οι οποίες διήρκεσαν 400-500 χρόνια, δεν ήταν δυνατόν να πληροφορηθεί ο ίδιος τίποτα, τις γνωρίζουμε όμως εμείς σήμερα πάρα πολύ καλά.

Ο εκκλησιαστικός μηχανισμός, ο οποίος εκτιμάται ότι είχε έρθει σε συνεννόηση με τους Οθωμανούς μέσω των ελληνόφωνων συμβούλων του σουλτάνου ήδη πριν από την άλωση της Πόλης (Δ.Γ. Αποστολόπουλος: «Χαλίφης αυτοκράτορας- Ρωμιός πατριάρχης»), όπως είχαν κάνει εξ άλλου και εκπρόσωποι διαφόρων εθνικών μειονοτήτων που ήταν εγκαταστημένες στην Κων/πολη, παρέσυρε και το λαό σε εχθρική αναμέτρηση με όποιον προσπαθούσε να υλοποιήσει την επανένωση των Εκκλησιών. Την επανένωση είχε μεν συνυπογράψει ο βασιλιάς Ιωάννης Παλαιολόγος με τον πάπα, αλλά δεν δέχτηκαν να υπογράψουν οι επιφανείς κληρικοί που συμμετείχαν στη βυζαντινή αντιπροσωπεία.

Μέχρι των ημερών μας διατυπώνεται το προφανώς έωλο επιχείρημα ότι η προτίμηση από τον ορθόδοξο εκκλησιαστικό μηχανισμό των Οθωμανών έναντι του πάπα ήταν μονόδρομος, επειδή ο λαός είχε «φρικτές αναμνήσεις» από την κατάληψη της Πόλης από τους Σταυροφόρους κατά το 13^ο αιώνα! Βέβαια, ο Ιωάννης Ε' είχε προσφέρει στον πάπα (βλέπε προηγούμενα) δύο φορές την ένωση των Εκκλησιών και την αναγνώριση του παπικού πρωτείου, χωρίς αξιόλογες αντιδράσεις, τόσο από το λαό, όσο και από την Εκκλησία. Τότε όμως οι Τούρκοι βρίσκονταν στην πλευρά του Καντακουζηνού και σε αντίθεση με το πατριαρχείο, ενώ τώρα είχαν συμφωνήσει με τον εκκλησιαστικό μηχανισμό για συνεργασία και διανομή της εξουσίας.

Αλλά ούτε εκ του αποτελέσματος δικαιολογείται αυτή η φιλοτουρκική επιλογή. Οι αναμνήσεις από τους 4-5 αιώνες κυριαρχίας των Οθωμανών, όπως αυτή η κυριαρχία περιγράφεται στη σχολική εκπαίδευση και έχει παγιωθεί στην κοινή αντίληψη, είναι πολύ περισσότερο από απλά «φρικτές». Παρ' όλα αυτά, εξυμνείται μέχρι των ημερών μας εκείνη η επιλογή των πολιτικών παραγόντων και του εκκλησιαστικού μηχανισμού, με επινόηση φανταστικών διπλωματικών ικανοτήτων και αναφορές σε πολιτισμική ανωτερότητα έναντι των «βαρβάρων» Οθωμανών. Κι αυτές οι μυθοπλασίες από εκπροσώπους ενός μηχανισμού που είχαν φέρει το λαό, μέσα σε μερικούς αιώνες, στο κατώτατο σημείο μορφωτικού και πολιτισμικού επιπέδου.

Δεν είναι απαραίτητο να υπάρχει, βέβαια, μια ενιαία λογική για να ερμηνευτεί η συμπεριφορά της εκκλησιαστικής ηγεσίας στα χρόνια της οριστικής κατάλυσης του βυζαντινού κράτους, δεδομένου ότι η «εθνικά ορθή» προπαγάνδα χρησιμοποιεί στις ημέρες μας ταυτόχρονα πολλές και αντιφατικές δικαιολογίες για να «περάσει» μέσα από τη σχολική εκπαίδευση την αντίληψη των «επιδέξιων» και «σωτήριων» χειρισμών και να υποβαθμίσει τη σημασία του εκκλησιαστικού δωσιλογισμού κατά το 15^ο αιώνα και μετά.

Η προδιάθεση του εκκλησιαστικού μηχανισμού για δωσιλογισμό είχε γίνει εξάλλου εμφανής ήδη από το έτος 1372, όταν οι ηγούμενοι των μοναστηριών στον Άθω είχαν παρουσιαστεί στον Οθωμανό σουλτάνο, πριν ακόμα εδραιωθεί η τουρκική κυριαρχία στα Βαλκάνια και προσέφεραν την υποταγή τους, ζητώντας ως αντάλλαγμα την επικύρωση των τίτλων ιδιοκτησίας των κτημάτων που είχαν αποκτήσει με διάφορους αδιαφανείς τρόπους (C. Mango: «Βυζάντιο»). Αργότερα, το έτος 1424 αντιπροσωπεία Αγιορειτών προσκυνά το σουλτάνο Μουράτ στην Αδριανούπολη και αποδέχεται την υπαγωγή των μοναστηριών στην τούρκικη εξουσία (Υπουργείο Πολιτισμού, Χρονολόγιο Αγίου Όρους). Αν και υπήρξαν στην εποχή της τουρκοκρατίας διάφορες δημεύσεις στην ακίνητη περιουσία τους, πολλές από τις σημερινές διεκδικήσεις των αθωνικών μονών σε αγροτικές και άλλες εκτάσεις στηρίζονται σε «νομιμοποιήσεις» συμβολαίων και συνεννοήσεις με τους Οθωμανούς εκείνης της εποχής!

Θρησκόληπτες ερμηνείες

Λέγεται ότι το 15^ο αιώνα κυριαρχούσε στη σκέψη των ηγετών της ανατολικής Εκκλησίας η ιδεοληψία ότι το έτος 1484, κατ' άλλους το 1492, θα έφτανε (για άλλη μια φορά) η «συντέλεια του κόσμου». Οι πολιτικολογούντες θεολόγοι θεωρούσαν λοιπόν ότι δεν είχε καμιά σημασία η επιβίωση της αυτοκρατορίας, παρά μόνο η διαφύλαξη της «ορθής πίστης» (St. Runciman: «Η τελευταία βυζαντινή Αναγέννηση»). Η ορθή πίστη οριζόταν βέβαια πάντα σε αντιπαλότητα με τις αντιλήψεις της παπικής Εκκλησίας. Γνωρίζοντας σήμερα, μισή χιλιετία αργότερα, τις γενικότερες θεόπληκτες αντιλήψεις και ιδιοτελείς πρακτικές των ηγετικών ομάδων ολόκληρης της βυζαντινής εποχής και την αδυναμία των ανθρώπων του εκκλησιαστικού μηχανισμού να αναγνωρίσουν τις εσφαλμένες επιλογές τους σε προγενέστερες ανάλογες περιπτώσεις, μπορούμε να θεωρήσουμε ότι αυτή η εξήγηση του Runciman και άλλων Ιστορικών για τη συμπεριφορά των εκκλησιαστικών ηγετών κατά το 15^ο αιώνα, δεν βρίσκεται μακριά από την πραγματικότητα.

Η απάτη με τις προβλέψεις περί συντέλειας είναι παλιά και, παρόλο που αποδεικνύονταν πάντα λανθασμένες, επαναλαμβάνονταν σε τακτά χρονικά διαστήματα, αφενός επειδή απέφεραν κέρδος στο εκκλησιαστικό ταμείο, αφετέρου γιατί η αμάθεια του λαού έδινε τη δυνατότητα να εφαρμόζεται το ίδιο τέχνασμα κατ' επανάληψη! Ήδη ο πάπας Γρηγόριος Α' (~540 - 604), ο οποίος είναι άγιος της καθολικής και της ορθόδοξης Εκκλησίας, αναγγέλλει ότι το έτος 600 θα επέλθει οριστικά η συντέλεια του κόσμου. Τρομοκρατημένοι πάμπολλοι γαιοκτήμονες χαρίζουν την περιουσία και τους δούλους ή δουλοπάροικούς τους στην Εκκλησία, ντύνονται μοναχοί και καταφεύγουν στα βουνά· στην Ανατολή κατέφευγαν σε ανάλογες περιπτώσεις πανικού στις ερήμους! Όταν επανήλθαν στις πόλεις οι φυγάδες, αφού παρήλθε χωρίς αξιοσημείωτα γεγονότα το έτος «καταστροφής», δεν ήταν δυνατόν να λάβουν πίσω τα περιουσιακά τους στοιχεία, γιατί είχαν ήδη ενσωματωθεί στην εκκλησιαστική περιουσία.

Όσον αφορά τα τέλη του 15^ου αιώνα, υπήρξε η εμβριθής πρόβλεψη ότι, λόγω της αναμενόμενης αστρικής συνόδου του Δία με τον Κρόνο στον αστερισμό του Σκορπιού, το έτος 1484 θα ήταν το magnus annus (μέγα έτος), το «έτος του Αντίχριστου», κατά το οποίο θα ερχόταν η ποθούμενη συντέλεια του κόσμου και η «δευτέρα παρουσία». Αυτές οι αερολογίες επαναλαμβάνονται μέχρι των ημερών μας και αποτελούν μέρος από τις ιστορίες με τα «σημάδια» που προαναγγέλλουν την καταστροφή του «κόσμου», δηλαδή της Γης. Τα οποία σημάδια αντιλαμβάνονται κυρίως οι ψυχικά ασταθείς αλλά επίσης αυτοί που μπορούν να τα εκμεταλλευτούν για πλουτισμό!

>Επειδή παρήλθε το έτος 1484 χωρίς να συμβεί οτιδήποτε συνταρακτικό, θεωρήθηκε το έτος 1492 ως υποψήφιο και στη συνέχεια το στρογγυλό έτος 1500 κ.ο.κ. Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμα και στις ημέρες μας παρουσιάζονται ψυχοπαθείς ή επιτήδειοι, οι οποίοι προαναγγέλλουν ολικές καταστροφές, κατά κανόνα για να εκμεταλλευτούν τη φοβία και την κακιά συνείδηση πολλών ανθρώπων. Όλες αυτές οι ιστορίες μάς δίνουν μίαν εντύπωση, μέσα σε ποια θρησκοληψία και υποβάθμιση εκινείτο η ζωή των ανθρώπων κατά το Μεσαίωνα και πόσο βελτίωσαν αυτή την αναξιοπρεπή κατάσταση ο ορθολογισμός και η επιστήμη, αμφότερα εχθρικές έννοιες για τους επαγγελματίες της θρησκείας.

(Stelios Frangopoulos, Στέλιος Φραγκόπουλος) (συνεχίζεται)

Επαγγελματίας μουσικός, μέρος I

...

Για μία επιτυχή πορεία στο επάγγελμα του μουσικού απαιτούνται κλίση, εργατικότητα, καλή εκπαίδευση και, τελευταίο αλλά όχι έσχατο σε σημασία, εξάσκηση, εξάσκηση και εξάσκηση... Αυτά βέβαια δεν αφορούν μόνο τον επαγγελματία μουσικό, αλλά και κάθε άλλο επαγγελματία, μόνο που ο καλλιτέχνης και ειδικότερα ο μουσικός και πολύ περισσότερο ο οργανοπαίκτης, αποδεικνύει σε κάθε επαγγελματική του δραστηριότητα ποια παιδεία έχει και ποια εξάσκηση κάνει.

Για σύγκριση, ο τραπεζικός υπάλληλος που διεκπεραιώνει κάποια σημαντικά ή ασήμαντα τραπεζικά έγγραφα, μπορεί να διατηρηθεί στη θέση του για πολλά χρόνια και δεκαετίες, ακόμα κι αν δεν μάθει συστηματικά κάτι καινούργιο... Φυσικά η απόδοσή του και αυτή της τράπεζάς του υποβαθμίζονται, γιατί ο χώρος γύρω του αναβαθμίζεται, αργά αλλά σίγουρα, μπορεί όμως να προσφέρει συνεχώς στην τράπεζα κάποιες δευτερεύουσες υπηρεσίες, έστω και με σφάλματα, τα οποία όμως δεν γίνονται αντιληπτά από τον πελάτη.

Το ίδιο ισχύει και για άλλους οργανισμούς, για εταιρίες κλπ. Ο οργανοπαίκτης που άφησε όμως το όργανο για 1-2 μήνες, διαπιστώνει σύντομα ότι τον έχει αφήσει κι αυτό... Οποιοδήποτε λάθος του (έλλειψη συγχρονισμού, παραφωνία κ.ά.) κατά την εκτέλεση ενός συμφωνικού έργου, γίνεται άμεσα αντιληπτό από τους ακροατές, γι' αυτό και δεν υπάρχει περίπτωση να επιτραπεί από το μαέστρο, ήδη στις πρόβες, η συμμετοχή του αμελούς οργανοπαίκτη στη δημόσια εκτέλεση του έργου.

Πέρα από αυτά, η μουσική παιδεία στην Ελλάδα είναι υποβαθμισμένη, η μουσική τέχνη ταυτίζεται στην κοινή αντίληψη με εύκολα τραγούδια, πολύχρωμους προβολείς και λουλούδια σε νυχτερινά κέντρα. Έτσι, καθένας που μπορεί να κτυπήσει συνεχόμενα μερικές χορδές κιθάρας ή μπουζουκιού δηλώνει μουσικός, χωρίς να έχει επίγνωση των δεξιοτήτων και του ρεπερτορίου που πρέπει να καλύπτει.

Αν και οι δεξιοτέχνες σε όργανα της συμφωνικής ορχήστρας δεν είναι ιδιαίτερα πολλοί στη χώρα μας, η δυνατότητα επαγγελματικής απασχολήσεώς τους είναι περιορισμένη, γιατί στην Ελλάδα υπάρχουν ουσιαστικά μόνο 2-3 συγκροτημένες ορχήστρες, με μάλλον κακές εργασιακές συνθήκες και ανεπαρκείς μισθούς. Απαραίτητη είναι λοιπόν η παράλληλη απασχόληση, άλλοτε ως μέλος συνόλου μουσικής δωματίου, όπου οι δυνατότητες εμφανίσεων είναι επίσης περιορισμένες και άλλοτε σε κέντρα διασκεδάσεως με τις γνωστές συνθήκες εργασίας, όπου φυσικά ο ομποΐστας και ο τουμπίστας μάλλον δεν θα βρουν ποτέ απασχόληση.

Τέλος, υπάρχει και η δυνατότητα απασχολήσεως ως δάσκαλος νέων οργανοπαικτών. Η τελευταία είναι μια ιδιαίτερα αγχώδης απασχόληση που προκαλεί ψυχική φθορά, γιατί συνήθως οι νεαροί μαθητές συμμετέχουν χωρίς καλλιτεχνικό ενδιαφέρον, γιατί η πληρωμή είναι αβέβαιη και ασυνεχής, γιατί το επίπεδο απασχολήσεως είναι ιδιαίτερα χαμηλό κτλ.

Στις χώρες της Ευρώπης, εκτός των ορίων της τέως οθωμανικής αυτοκρατορίας, η μουσική παιδεία βρίσκεται σε σημαντικά υψηλότερο επίπεδο, καταρχήν λόγω παραδόσεως, αλλά και λόγω των συστηματικών προσπαθειών που γίνονται για να ανακαλυφθεί κάθε διαθέσιμο ταλέντο. Είναι γνωστή η εικόνα στα γαλλικά, γερμανικά, ελβετικά, σκανδιναβικά κλπ. δημοτικά σχολεία που κάποιες χρονιές όλα τα παιδιά πηγαινοέρχονται με ένα μουσικό όργανο στο χέρι, συνήθως φλογέρα, βιολί, κόρνο κτλ. Περίπου τα μισά από αυτά τα παιδιά εγκαταλείπουν σύντομα την προσπάθεια να μάθουν το όργανο, τα υπόλοιπα συνεχίζουν για 2-3 χρόνια και κάποιες δεκάδες σε κάθε σχολείο συνεχίζουν ακόμα και για 10-15 χρόνια. Όποιος έχει ταλέντο και ενδιαφέρον έχει πάντως την ευκαιρία να το δοκιμάσει και να το αναδείξει...

Αποτέλεσμα του ενδιαφέροντος για τη μουσική και της προσπάθειας για ανάδειξη ταλέντων σ' αυτές τις χώρες της Ευρώπης είναι να υπάρχει μεγάλος αριθμός οργανοπαικτών, συνήθως ερασιτεχνών, αλλά κι αυτοί συχνά αρκετά υψηλού επιπέδου. Όσοι έζησαν σε μια από τις χώρες της κεντρικής και δυτικής Ευρώπης και συμμετείχαν στην κοινωνική ζωή της, γνωρίζουν παρέες συμφοιτητών, φίλων, συνεργατών σε εταιρίες και οργανισμούς, συνταξιούχων κτλ. που έχουν δημιουργήσει μικρά σύνολα και ασκούνται 2-3 φορές την εβδομάδα για την ψυχαγωγία τους. Αρκετές φορές παρουσιάζονται δε τέτοια σύνολα σε οικογενειακές και επαγγελματικές γιορτές και ομορφαίνουν την ατμόσφαιρα με τη μουσική τους.

Αποτέλεσμα αυτής της μουσικής δραστηριότητας είναι να υπάρχουν πολλοί άριστοι οργανοπαίκτες και, παρότι σχεδόν κάθε πόλη έχει μια μικρή ή μεγάλη συμφωνική ορχήστρα, να είναι μεγάλη η προσφορά δεξιοτεχνών. Αρκετοί από αυτούς εργάζονται με χαμηλή ή χωρίς αμοιβή, μέχρι να ελευθερωθεί κάποια θέση, την οποία διεκδικούν πολλοί άλλοι (βλέπε επόμενα). Για την απασχόληση στη διδασκαλία ισχύουν κι εκεί αντίστοιχα με τη χώρα μας, όπου ο αριθμός των μαθητών είναι πολύ μεγαλύτερος, αλλά και των διδασκόντων επίσης.

Η επαγγελματική απασχόληση με τη μουσική, αλλά και γενικότερα με την τέχνη, κρύβει γι' αυτούς τους λόγους πολλές απογοητεύσεις και καημούς και είναι απαραίτητο να κρίνει κανείς ένα καλλιτέχνη πάντα υπό αυτό το πρίσμα. Πολλοί ταλαντούχοι καλλιτέχνες έμειναν στο ερασιτεχνικό επίπεδο, επειδή δεν τόλμησαν το άλμα στο κενό της επαγγελματικής και κοινωνικής αβεβαιότητας.

Στα επόμενα θα περιγράψουμε τις διαδικασίες για ένταξη στο δυναμικό μιας μεγάλης ορχήστρας και τις συνθήκες εργασίας σε μια ευρωπαϊκή χώρα. Αντίστοιχες εμπειρίες από την Ελλάδα δεν είναι καταγεγραμμένες, αλλά μπορούμε να υποθέσουμε ότι εξελίσσονται κάπως ανάλογα, με τη σχετική καθυστέρηση που χαρακτηρίζει όλους τούς θεσμούς και τις διαδικασίες στη χώρα μας, έναντι αυτών στην κεντρική και δυτική Ευρώπη.

(Stelios Frangopoulos, Στέλιος Φραγκόπουλος)

(συνεχίζεται)

---

Επίδειξη στο φύσημα του φλάουτου, μέχρι να βγει ο γνωστός
γλυκός ήχος του οργάνου περνάνε μήνες και χρόνια

Gulda & Hancock παίζουν τζαζ

...

Έγραφα σε προηγούμενο κείμενο ότι ο πιανίστας Friedrich Gulda είχε γίνει γνωστός ήδη από τη δεκαετία του 1950 για τη συμμετοχή του σε συγκροτήματα τζαζ. Εδώ παίζει ο Gulda με τον Herbie Hancock το έτος 1989.

Friedrich Gulda & Herbie Hancock - Night & Day

Αφιερωμένο εκεί που πρέπει!

Βιβλία, βιβλία

...
Andrei Markovits: «Uncouth Nation: Why Europe Dislikes America», Εκδόσεις «Princeton University Press»

«Στις μέρες μας η αντιπάθεια για τις ΗΠΑ στην Ευρώπη έχει φτάσει στο κατακόρυφο, κι ενώνει τους Δυτικοευρωπαίους περισσότερο από οποιαδήποτε άλλο πολιτικό αίσθημα, με εξαίρεση την κοινή εχθρότητα προς το Ισραήλ» γράφει στο βιβλίο του ο A. Μάρκοβιτς, καθηγητής Συγκριτικής Πολιτικής και Γερμανικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Μίτσιγκαν.

«Από τις γιαγιάδες που ψήφιζαν το αρχισυντηρητικό κόμμα CSU της Βαυαρίας μέχρι τους 30χρονους σοσιαλιστές του ΠΑΣΟΚ στην Ελλάδα, από τους Φινλανδούς σοσιαλδημοκράτες μέχρι τους Γάλλους γκολίστες και από τους αντίθετους στην παγκοσμιοποίηση μέχρι τους διευθυντές επιχειρήσεων, όλοι ενώθηκαν σ' έναν πολύ δυνατό χορό αντιαμερικανισμού. Και η πολιτική της κυβέρνησης Μπους απλώς τον εκτόξευσε στα ύψη».

Ο Μάρκοβιτς ισχυρίζεται ότι τα αντιαμερικανικά συναισθήματα δεν οφείλονται σ' αυτό που η Αμερική κάνει, αλλά σ' αυτό που είναι. Εστιάζοντας σε χώρες της γηραιάς ηπείρου, ιδιαίτερα στις Αγγλία, Γερμανία, Γαλλία, και δίνοντας συμπληρωματικά παραδείγματα από τις Ισπανία, Ιταλία, Αυστρία, Πορτογαλία και Ελλάδα, ο συγγραφέας δείχνει ότι οι αντιπάθειες πηγάζουν από πράγματα που η Αμερική έχει εναγκαλιστεί στην καθημερινή της ζωή -όπως τα σπορ, η γλώσσα, η δουλειά, η εκπαίδευση, τα ΜΜΕ, η υγεία και η δικαιοσύνη- και δεν είναι αποτέλεσμα της πολιτικής του Μπους.

Και ισχυρίζεται ότι μπορεί οι Ευρωπαίοι να είναι πολύ μακριά ο ένας από τον άλλο, όσον αφορά την καθημερινή τους ζωή και τις καθημερινές τους εμπειρίες, αλλά ο αντιαμερικανισμός τούς παρέχει μια πολύ ισχυρή κοινή ταυτότητα, μια ταυτότητα που οι διάφορες ελίτ είχαν αρχίσει ήδη να χρησιμοποιούν στην προσπάθεια τους να φτιάξουν μια ενωμένη Ευρώπη αντίπαλο των ΗΠΑ. «Ο αντιαμερικανισμός έχει αναχθεί σε ένα είδος δυτικοευρωπαϊκής ligua franca», γράφει ο Μάρκοβιτς.

Αναπτύσσοντας ιστορικά χαρακτηριστικά του αντιαμερικανισμού στην Ευρώπη ο συγγραφέας αποδεικνύει ότι όλες οι σημερινές συνιστώσες του βρίσκονται σε λόγους διανοουμένων της Ευρώπης από τα τέλη του 18ου αιώνα.

«Ενώ η πολιτική, το στιλ και ο λόγος της κυβέρνησης Μπους -καθώς και του ίδιου του Μπους- έχουν αναμφίβολα επιδεινώσει το αίσθημα του αντιαμερικανισμού ανάμεσα στους Ευρωπαίους και ο αντιαμερικανισμός έχει υιοθετηθεί σ' έναν πρωτόγνωρο βαθμό ενότητας από τις ελίτ και τις μάζες στην Ευρώπη, δεν είναι η κυβέρνηση Μπους η κύρια αιτία του αντιαμερικανισμού. Και είμαι σίγουρος ότι εάν αλλάξει η κυβέρνηση στην Ουάσιγκτον και στη θέση της μπει μια κεντροαριστερή με δημοκρατικό πρόεδρο, δεν πρόκειται να εξαφανίσει τον αντιαμερικανισμό», γράφει χαρακτηριστικά ο Μάρκοβιτς.

Ο συγγραφέας ξεκαθαρίζει ότι η αντίθεση στην πολιτική των ΗΠΑ με κανέναν τρόπο δεν σημαίνει αντιαμερικανισμό. Είναι φυσικό, γράφει, οι Δυτικοευρωπαίοι να απορρίπτουν και να θεωρούν προσβολή την υβριστική και ανεύθυνη αμερικανική πολιτική - χωρίς να αναφερθούμε στις μαζικές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τύπου Αμπου Γκράιμπ, Γκουαντάναμο, μυστικές φυλακές της CIA κ.λπ. Ομως παραμένει ένα ουσιαστικό αίσθημα μίσους και πικρίας για την Αμερική, που έχει μια μακρά παράδοση στην Ευρώπη και που έχει ανθήσει άσχετα με τις οποιεσδήποτε πολιτικές.

Το βασικό επιχείρημα του βιβλίου είναι ότι η διφορούμενη στάση, η αντιπάθεια και η πικρία απέναντι στις ΗΠΑ ήταν μια σημαντική συνιστώσα της ευρωπαϊκής κουλτούρας από την αμερικανική Επανάσταση κι έπειτα, δηλαδή πολύ πριν η Αμερική γίνει ο παγκόσμιος «Mr. Big» και ο αντίπαλος των δύο κύριων δυνάμεων της Ευρώπης, της Γαλλίας και της Αγγλίας (Κωννα Γιαννούτσου).

---

M.B.W. Τent: «Καρλ Φρίντριχ Γκάους - Ο πρίγκιπας των μαθηματικών», Εκδόσεις «ΤΡΑΥΛΟΣ», σελ. 303.

Μια καθηγήτρια Μαθηματικών στην Αλαμπάμα των ΗΠΑ έγραψε τη βιογραφία του Γερμανού μαθηματικού, φυσικού και αστρονόμου Καρλ Φρίντριχ Γκάους (Braunschweig 1777 - Goettingen 1855). Ξεκίνησε, λέει, την έρευνα για τη ζωή του Γκάους από ενδιαφέρον να δείξει στους μαθητές της πώς εξελίχθηκε από τα μικράτα του (τριών ετών έκανε προσθέσεις) μια μαθηματική ιδιοφυΐα, ο οποίος στα 23 του είχε ολοκληρώσει το έργο του σχετικά με τη θεωρία των αριθμών, τη «Βασίλισσα των μαθηματικών», όπως την αποκαλούσε. Η Μάργκαρετ Τεντ ταξίδεψε στην πατρίδα του Γκάους για να μελετήσει στοιχεία σχετικά με τη ζωή του και στο Γκέτινγκεν την υποδέχτηκε ο Αξελ Βίτμαν εκ μέρους της Εταιρείας Γκάους και του οικείου Αστεροσκοπείου και της παρείχε κάθε βοήθεια. Το αποτελέσμα είναι μια μυθιστορηματική βιογραφία η οποία διαβάζεται όχι μόνο και από μη μαθηματικούς αλλά και ευχάριστα. Παρακολουθεί τον Γκάους από τις πρώτες ενδείξεις ότι πρόκειται για ιδιοφυΐα έως την τελευταία του στιγμή. Ο Γκάους υπήρξε τόσο διάσημος που όταν τα στρατεύματα του Ναπολέοντα κατέλαβαν το Μπράουνσβάιχ, ο στρατιωτικός διοικητής έψαξε να δει αν ο μαθηματικός ήταν ζωντανός μετά τις μάχες. Υπήρχε εντολή του ίδιου του Ναπολέοντα να προστατευτεί η ζωή του, κατ' απαίτηση της μαντμαζέλ Σοφί Ζερμέν, η οποία αλληλογραφούσε με τον Γκάους για χρόνια ως ο Γάλλος μαθηματικός μεσιέ Λεμπλάνκ. Αλλά και οι συμπατριώτες του τον τίμησαν και τον αντάμειψαν τον Γκάους για τις υπηρεσίες του προς το κοινό όφελος.

---

Μοναχοί Νικόδημος & Αγάπιος: «Πηδάλιον - Περί Μαλακίας, Αρσενοκοιτίας, Μοιχείας, Αιμομιξίας και Πορνείας», εκδόσεις «Περίπλους», σελ. 128.

Κάποτε ήταν ο αυστηρός κανόνας των χριστιανών -και κυρίως των μοναχών- αλλά, παρ' όλο που δεν έχει επισήμως αποκηρυχτεί, έχει πια ατονήσει η ισχύς του. Το «Ποινολόγιο» της Ορθόδοξης Εκκλησίας -γιατί αυτό είναι το «Πηδάλιον»- συντάχτηκε το 1793 από δύο λόγιους μοναχούς, τον Αγιορείτη Νικόδημο και τον ιερομόναχο Αγάπιο (πρωτοεκδόθηκε στη Λιψία το 1800) και καθόριζε τις ποινές για παρεκτροπές πιστών. Και εφόσον περιλαμβάνει τιμωρίες, αναγκαστικά περιγράφει και τις λοξοδρομήσεις (π.χ. αυνανισμός, αρσενοκοιτία, μοιχεία, αιμομιξία, πορνεία). Στην έκδοση δίνεται ένα απάνθισμα των σεξουαλικών παρεκτροπών, οι οποίες μαζί με τις τιμωρίες τους μπορεί και να μας κάνουν να ξεχάσουμε τα βάσανα της καθημερινότητας.

(Από τη Βιβλιοθήκη της Ελευθεροτυπίας, 16/2/2007)