(της ΕΥΑΝΝΑΣ ΒΕΝΑΡΔΟΥ, Ελευθεροτυπία, 4/10/2009)
Αραχτός έξω από το ψιλικατζίδικό του, με την παρέα των «ελληναράδων» φίλων του να περνάνε την ώρα τους χαζεύοντας με ύφος μπλαζέ τους κινέζους και αλβανούς γείτονές τους που ξεπατώνονται στη δουλειά, ο Σταύρος βιώνει έξαφνα τη δική του τραγωδία: μαθαίνει ότι είναι Αλβανός. Αποσυντονίζεται εντελώς και χαρίζει στον Αντώνη Καφετζόπουλο μια από τις καλύτερες κινηματογραφικές ερμηνείες του κι ένα βραβείο στο Φεστιβάλ του Λοκάρνο. «Ημασταν τρεις Ελληνες μπροστά σε 8.000 αγνώστους και κοιταζόμασταν απορημένοι», λέει.
«Νόμιζα πως πρέπει να είσαι Ελληνας για να μπεις στην ψυχή της ταινίας, όμως έχουν κι εκείνοι μετανάστες, ξέρουν ποια είναι τα μουσουλμανικά και ποια τα χριστιανικά ονόματα. Δεν είναι πια οι άγνωστοι Ελβετοί με τους άγνωστους Ελληνες».
- Εκλογές σήμερα, και η ταινία δημιουργεί συνειρμούς. Ο ήρωας που ενσαρκώνετε θα μπορούσε να είναι ψηφοφόρος του ΛΑΟΣ;
«Πιθανόν ναι. Αλλα είναι περίπλοκο άτομο. Μάλλον τύπος της αποχής είναι. Της λογικής "όλοι ίδιοι είναι, δεν πάω"».
- Το προφίλ του ψηφοφόρου του ΛΑΟΣ δηλαδή πόσο διαφορετικό είναι;
«Πολύ συντηρητικό. Και ο Σταύρος, κατά τα άλλα, δεν είναι καθόλου συντηρητικός. Είναι ένας λαϊκός ροκάς, που δεν σπούδασε, δεν παύει όμως να είναι ένας σκεπτόμενος άνθρωπος που έρχεται αντιμέτωπος με τις συνέπειες των πράξεών του. Και, στο τέλος, γίνεται ένας διαφορετικός άνθρωπος».
- Ο τύπος του ξενοφοβικού Ελληνα εύκολα γίνεται καρικατούρα στην οθόνη. Πώς καταφέρατε να του δώσετε τόσο βάθος;
«Η καρικατούρα δεν πέρασε από το μυαλό μας. Ούτε μια στιγμή».
- Στην Ελλάδα, πάντως, συχνά έχεις την αίσθηση πως οι άνθρωποι της τέχνης -και της αριστεράς- έχουν τόσο άγχος να διαχωρίσουν τη θέση τους από τέτοιες νοοτροπίες, ώστε «διογκώνουν» τα πράγματα...
«Αυτό δεν είναι θέμα διανοούμενων αλλά κακής τέχνης, κακοτεχνίας. Αν δεν κάνεις παρωδία και προσπαθείς να αφηγηθείς μια ανθρώπινη ιστορία, με τη ματιά σου στραμμένη στο προσωπικό, το υπαρξιακό πρόβλημα του ήρωα, δεν μπορείς να γλιστρήσεις στην καρικατούρα».
- Το φιλμ είναι μια απάντηση στη διεύρυνση της εκλογικής δύναμης των εθνικιστών στις τελευταίες ευρωεκλογές;
«Οχι βέβαια. Δεν πρόκειται για μια αμιγώς πολιτική ταινία. Με την έννοια ότι είναι έξω από τις τρέχουσες πολιτικές. Δεν έχω κάνει ποτέ πολιτικά στρατευμένη ή διδακτική ταινία. Αν έχω κάτι πολιτικό να πω, όπως ξέρετε, βγαίνω και το λέω».
- Πώς και δεν κατεβήκατε και φέτος υποψήφιος;
«Στις ευρωεκλογές δεν είχα εκλόγιμη θέση. Τότε είχα πάει για το γούρι. Δεν μπορώ να κάνω συνέχεια το ίδιο. Ομως είμαι στην ομάδα επικοινωνίας των Οικολόγων - Πράσινων».
- Είστε ενεργά αναμεμειγμένος στην κίνηση των 150 «Κινηματογραφιστών στην Ομίχλη» που απέχουν με τις ταινίες τους από φεστιβάλ και κρατικά βραβεία μέχρι να κατατεθεί νέος νομος για τον κινηματογράφο. Μέχρι πού θα φτάσετε;
«Μέχρι τέλους. Είμαι πάρα πολύ θερμός απέναντι σε αυτό. Γιατί είναι μια κίνηση ελεύθερων ανθρώπων που διαβουλεύονται εντατικά για ολ' αυτά και παίρνουν αποφάσεις συλλογικότατα -είναι μια πολύ ευχάριστη κατάσταση. Πιστεύουμε πως η τέχνη είναι ελεύθερη, αλλά το κράτος οφείλει να στέκεται δίπλα της. Στη σχετική ημερίδα που έγινε στον «Ιανό», τα δύο κόμματα δεσμεύτηκαν πως σύντομα θα προχωρήσουν σε νέο νομο. Το ΠΑΣΟΚ, διά στόματος Δαμανάκη, ζήτησε εκατό ημέρες μετά τις εκλογές».
- Εχετε πει επανειλημμένα πως «είναι μεγάλο λάθος να χαρίζεις τον πατριωτισμό στον εθνικισμό». Είναι σαφή τα όρια;
«Βεβαίως. Πατριωτισμός σημαίνει να έχεις αγάπη για τον τόπο σου, τους δικούς σου ανθρώπους, την εθνική σου ταυτότητα, τα ήθη και έθιμα, τη γλώσσα σου. Να έχεις την αίσθηση ότι ανήκεις κάπου χωρίς να παραβιάζεις τις αξίες του άλλου. Εχοντας την επίγνωση πως και ο άλλος αισθάνεται το ίδιο. Πότε μπορείς να αυτοαποκαλείσαι εθνικιστής; Αν θεωρείς πως οι άλλοι είναι κάτι σαν ζώα που είχαν την κακή τύχη να γεννηθούνε Τούρκοι, Βούλγαροι ή Μακεδόνες».
- Εσείς τι θα κάνατε αν σας συνέβαινε αυτό που συνέβη στον ήρωα;
(Γελάει). «Μακάρι να μου συνέβαινε. Είμαι περιπετειώδης τύπος - βέβαια είμαι ιδιαίτερη περίπτωση. Θα ήθελα πολύ να εμφανιστεί κάποιος αδερφός από κάποια άγνωστη πατρίδα. Ή να μου ερχόταν ξαφνικά από κάπου ένα παιδί. Αυτό θα ήταν το καλύτερο!»
