Όλο και περισσότεροι βουλευτές επιλέγουν να μην ορκισθούν, αναζωπυρώνοντας τη διαμάχη για θρησκευτική ή πολιτική ορκωμοσία
(ΒΗΜΑ, 18/10/2009)
Την πρώτη ημέρα που συνεκλήθη σε σώμα η Βουλή, ανέκυψε θέμα. Και τι θέμα! Ιερό! Το ερώτημα αν πρέπει να διατηρηθεί αποκλειστικά ο θρησκευτικός όρκος ή να θεσπισθεί και πολιτικός όρκος ή, σύμφωνα με ορισμένους, να καταργηθεί εντελώς ο θρησκευτικός όρκος και να δίνεται μόνο πολιτικός προβληματίζει πολλούς βουλευτές. Εξάλλου εφέτος ήταν η πρώτη φορά που τόσοι πολλοί βουλευτές, προερχόμενοι μάλιστα από τρία κόμματα, ανάμεσά τους και δύο υφυπουργοί, επέλεξαν να αναλάβουν τα βουλευτικά τους καθήκοντα χωρίς να δώσουν θρησκευτικό όρκο. Ορισμένοι δεν σήκωσαν το χέρι τους στη διάρκεια της διαδικασίας, οι του ΣΥΡΙΖΑ δεν παρέστησαν στον αγιασμό και δύο υφυπουργοί, οι κκ. Ν. Σηφουνάκης και Σπ. Κουβέλης, δεν ορκίστηκαν στο Ευαγγέλιο.
Το αν θα πρέπει ή όχι να υπάρχει ο θεσμός θρησκευτικού όρκου αποτέλεσε ήδη σημείο τριβής ανάμεσα σε αρχηγούς κομμάτων, βουλευτές και υπουργούς. Η ορκωμοσία των βουλευτών της περασμένης Τετάρτης απέδειξε ότι πληθαίνουν οι βουλευτές που επιλέγουν κάθε φορά να μην ορκιστούν, ζητώντας έτσι με τη στάση τους να καθιερωθεί πολιτική ορκωμοσία. Η νέα κυβέρνηση δεσμεύεται να εξετάσει το θέμα, ενώ στο θέμα της συνταγματικότητας ή όχι της κατάργησης του θρησκευτικού όρκου ενεπλάκησαν και συνταγματολόγοι.
«Εγώ θα συνεχίσω να κάνω τον σταυρό μου, είτε καταργήσουν είτε όχι τον θρησκευτικό όρκο» λέει η κυρία Λιάνα Κανέλλη, η μοναδική βουλευτής του ΚΚΕ η οποία την περασμένη Τετάρτη, στην τελετή της ορκωμοσίας των νέων βουλευτών, αδιαφορώντας για τη στάση και τη γνώμη των συντρόφων της στο ΚΚΕ, των βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ και ορισμένων βουλευτών του ΠαΣοΚ, ύψωσε το χέρι της με ενωμένα τα τρία δάχτυλα ως συμβολική πράξη επίκλησης της Αγίας Τριάδας και ορκίστηκε βουλευτής στο Ιερό Ευαγγέλιο «εις το όνομα της Αγίας,Ομοουσίου και Αδιαιρέτου Τριάδος».
Οσο για τον ΣΥΡΙΖΑ, το πρώτο κόμμα που αρνείται συντεταγμένα να συμμετάσχει στη θρησκευτική λειτουργία στη Βουλή, η κυρία Κανέλλη απλώς σχολιάζειμε νόημα: «Γνωρίζω ανθρώπους που δεν έχουν ούτε ιερό ούτε όσιο και όμως σταυροκοπιούνται». Και δηλώνει ότι παρά το γεγονός ότι είναι βουλευτής του ΚΚΕ, «αν δεν ορκιστεί στο θρήσκευμά της είναι σαν να μην αναγνωρίζει το θρήσκευμα των άλλων». «Εδώ δεν είναι Ιράν», της απαντά ο κ. Αλ. Τσίπρας.
Το ερώτημα αν θα πρέπει να ορκίζονται ή όχι οι βουλευτές επανέρχεται κάθε φορά που είτε συζητείται αναθεώρηση του Συντάγματος είτε συνέρχεται η νέα Βουλή, προκειμένου οι νεοεκλεγέντες βουλευτές να δώσουν τον θρησκευτικό όρκο, και αμέσως μετά οι πάντες το ξεχνούν. Μόνο που αυτή φορά τα πράγματα είναι διαφορετικά, όχι μόνο επειδή άνοιξε καβγάς ανάμεσα στον κ. Γ.Καρατζαφέρη και στους άθεους ή θρησκευτικά ασεβείς βουλευτές, όπως τους ονομάζει, αλλά επειδή η κυβέρνηση, για πρώτη φορά, όπως δήλωσε ο υπουργός Δικαιοσύνης κ.Χ.Καστανίδης, φαίνεται πως συζητεί το ενδεχόμενο για την κατάργηση του θρησκευτικού όρκου.
Το πώς θα το κατορθώσει αυτό τη στιγμή που η ορκωμοσία των βουλευτών είναι συνταγματικά καθιερωμένη παραμένει άγνωστο, αλλά ο υπουργός φαίνεται να έχει ενθαρρυνθεί από δύο γεγονότα. Πρώτον, από την πρόσφατη απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων το οποίο καταδίκασε την Ελλάδα επειδή ανάγκασε υποψήφιο δικηγόρο να αποκαλύψει τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις, προκειμένου να πάρει τη δικηγορική του άδεια. Και, δεύτερον, από δήλωση του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμου ότι η κατάργηση του θρησκευτικού όρκου δεν δημιουργεί πρόβλημα, αφού ο διοικητικός διαχωρισμός με το κράτος έχει επέλθει.
Τον κ. Καρατζαφέρη πάντως τα περί κατάργησης του θρησκευτικού όρκου φαίνεται ότι τον αφήνουν παγερά αδιάφορο, αφού θεωρεί ότι όποιος τα βάζει με τη θρησκεία, χάνει. Επιτίθεται δε με σφοδρότητα σε εκείνους οι οποίοι θέλουν την κατάργηση του θρησκευτικού όρκου, υπενθυμίζοντας ότι «ο θρησκευτικός όρκος στη Βουλή και στα δικαστήρια αποτελεί παράδοση που στηρίζει αρχές και αξίες του ελληνισμού», δηλώνοντας προς κάθε ενδιαφερόμενο ότι «η επανάσταση του 1821 έγινε υπέρ πίστεως και πατρίδος» .
Ο κ. Τσίπρας, από την πλευρά του, θεωρεί ότι πρέπει να υπάρξει διαχωρισμός των λειτουργιών του πολιτεύματος και των θρησκευτικών λειτουργιών και δηλώνει ότι « είναι πλέον ώριμο να βρούμε και χωρίς συνταγματική αναθεώρηση έναν βηματισμό προς κατάργηση του θρησκευτικού όρκου». Πώς, όμως, θα γίνει αυτό; Ο κ. Τσίπρας προτείνει απλώς την τροποποίηση του Κανονισμού της Βουλής.
Είναι, όμως, τόσο απλά τα πράγματα; Ο πρώην πρόεδρος της Βουλής κ. Δ. Σιούφας έσπευσε αμέσως να απαντήσει στον κ. Τσίπρα ξεκαθαρίζοντας ότι δεν τίθεται θέμα πολιτικού όρκου και υπενθυμίζει τη συνταγματική δέσμευση για τον θρησκευτικό όρκο λέγοντας: «Η ορκωμοσία των βουλευτών και ο όρκος ο οποίος δίνεται, καθορίζεται με ρητή διάταξη του Συντάγματος και συγκεκριμένα το άρθρο 59. Ο σεβασμός του Συντάγματος είναι απόλυτος για όλους».
Βεβαίως, αντιτείνουν κάποιοι, η θέση αυτή προσκρούει στο γεγονός ότι η θρησκευτική πίστη δεν είναι υποχρεωτική στο ελληνικό -ούτε και σε κανένα άλλο ευρωπαϊκό- κράτος, το οποίο αναγνωρίζει εύλογα το δικαίωμα στους πολίτες τους (και άρα στους βουλευτές του) να είναι άθρησκοι ή άθεοι.
Βεβαίως, αντιτείνουν κάποιοι, η θέση αυτή προσκρούει στο γεγονός ότι η θρησκευτική πίστη δεν είναι υποχρεωτική στο ελληνικό -ούτε και σε κανένα άλλο ευρωπαϊκό- κράτος, το οποίο αναγνωρίζει εύλογα το δικαίωμα στους πολίτες τους (και άρα στους βουλευτές του) να είναι άθρησκοι ή άθεοι.
Αντί απαντήσεως και οι 13 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ δεν συμμετείχαν στη θρησκευτική λειτουργία της ορκωμοσίας των βουλευτών. Η στάση τους αυτή φαίνεται ότι ανοίγει εκ νέου το ζήτημα των διακριτών ρόλων που σε μια σύγχρονη δημοκρατική κοινωνία, όπως λένε, οφείλουν να έχουν Κράτος και Εκκλησία. Ανάλογη πάντως πρόταση για κατάργηση του θρησκευτικού όρκου των βουλευτών, του Προέδρου της Δημοκρατίας αλλά και του όρκου στα δικαστήρια είχαν καταθέσει κατά τη συζήτηση για τη συνταγματική αναθεώρηση και οι βουλευτές του ΠαΣοΚ κκ. Ευ. Βενιζέλος και Α. Λοβέρδος. Το ΠαΣοΚ πρότεινε την πλήρη απάλειψη του θρησκευτικού όρκου, όπως έχει καθοριστεί από το Σύνταγμα και το Εθνικό Δίκαιο.
Το 1999 ο σημερινός υφυπουργός Υποδομών κ. Ν. Σηφουνάκης είχε αναλάβει την ευθύνη σύνταξης πρότασης 53 βουλευτών για την αντικατάσταση του θρησκευτικού όρκου με πολιτική διαβεβαίωση εν όψει της συνταγματικής αναθεώρησης. Η ανεξιθρησκία και η αναγκαιότητα να υπάρχει η δυνατότητα επιλογής για εκείνους οι οποίοι το επιθυμούν, αποτελούν βασικά επιχειρήματα για την κατάργηση του όρκου από τη βουλευτή του ΠαΣοΚ κυρία Μαρία Δαμανάκη.
ΟΣΟΙ ΕΠΙΖΗΤΟΥΝ την κατάργηση του θρησκευτικού όρκου επικαλούνται το Σύνταγμα άλλων ευρωπαϊκών χωρών, όπως της Φινλανδίας, της Αυστρίας και της Δανίας, όπου χρησιμοποιούνται οι όροι «διαβεβαίωση, υπόσχεση ή δήλωση» των πολιτειακών παραγόντων και των ανωτάτων δικαστών αντί του όρκου, ενώ σε Ιταλία, Ισπανία και Πορτογαλία ο όρκος δεν έχει θρησκευτικό περιεχόμενο. Στη Γαλλία βέβαια εδώ και έναν αιώνα κανένα θρησκευτικό σύμβολο ή διαδικασία δενέχει θέση στις λειτουργίες του κράτους.
Ενδιαφέρον έχει η περίπτωση της Κύπρου, όπου το θρησκευτικό αίσθημα είναι έντονο. Ο πρόεδρος της Κύπρου δεν ορκίζεται στο Ευαγγέλιο όταν αναλαμβάνει το αξίωμά του, αλλά διαβεβαιώνει το κοινοβούλιο ότι θα τηρεί το Σύνταγμα και τους νόμους. Ετσι απλά, χωρίς τελετές και ιερωμένους. Παρά τα μικρά βήματα εκσυγχρονισμού με την απάλειψη του θρησκεύματος από τις ταυτότητες, Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Πρωθυπουργός, υπουργοί και βουλευτές εξακολουθούν να ορκίζονται στο «όνομα της Αγίας, Ομοουσίου και Αδιαιρέτου Τριάδος» υπό τις ευλογίες των ιεραρχών. Το Σύνταγμα δίνει ωστόσο τη δυνατότητα σε αλλόθρησκους ή ετερόθρησκους βουλευτές να ορκίζονται σύμφωνα με τους τύπους της δικής τους θρησκείας ή δόγματος.
