(της Ιωάννας Σουφλέρη, BHMA, 27/6/2009)
«Η ερμηνευτική δύναμη του δαρβινισμού 150 χρόνια μετά τη γέννησή του». Αυτός ήταν ο τίτλος της διάλεξης του ομότιμου καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Ελευθερίου Ζούρου στην έναρξη των εργασιών του διεθνούς συνεδρίου για τις αρθρώσεις, το οποίο έλαβε χώρα στη Λάρισα από τις 18 ως τις 20 Ιουνίου. Σας μεταφέρουμε τα κύρια σημεία της.
Ο έλληνας εξελικτικός βιολόγος άρχισε τη διάλεξή του διαπιστώνοντας τη δαρβινομανία η οποία υφίσταται διεθνώς, με αφορμή τη 200ή επέτειο της γέννησης του Δαρβίνου και την 150ή επέτειο της έκδοσης του βιβλίου του «Οn the Οrigin of Species», την οποία απέδωσε στο γεγονός ότι «ο Δαρβίνος προκάλεσε κάτι παραπάνω από μια επανάσταση στον χώρο των βιολογικών επιστημών, έβαλε οριστικά και αμετάκλητα τον άνθρωπο μέσα στον φυσικό κόσμο και στην επιστήμη, ενώ ταυτόχρονα απομυθοποίησε τόσο το φαινόμενο της ζωής όσο και τον άνθρωπο».
Διευκρινίζοντας ότι, «άλλο το φαινόμενο της εξέλιξης και άλλο η ερμηνεία του» και τονίζοντας πως «μπορούμε να αμφισβητήσουμε την ερμηνεία, αλλά δεν μπορούμε να αμφισβητήσουμε το φαινόμενο», ο κ. Ζούρος σημείωσε ότι «ο Δαρβίνος δεν ήταν ο πρώτος που επεσήμανε το φαινόμενο της εξέλιξης, αλλά ευθύνεται για την ερμηνεία του» και συμβούλεψε «αν έχετε πρόβλημα με την εξέλιξη, μην κατηγορείτε τον Δαρβίν - τον αδικείτε!».
Περνώντας στο κυρίως θέμα, της ερμηνευτικής δύναμης του δαρβινισμού, ο κ. Ζούρος σημείωσε:«Η νεοδαρβινική ερμηνεία της εξέλιξης είναι μια θεωρία τόσο για τις αλληλεπιδράσεις των μορίων μέσα στα κύτταρα όσο και για τις αλληλεπιδράσεις των ατόμων μέσα σε μια κοινωνία και των ειδών μέσα σε ένα οικοσύστημα.Αναφέρεται τόσο στον αγώνα περί υπάρξεως όσο και στον αγώνα περί συνυπάρξεως».Τρεις είναι οι ιδιότητες-συνθήκες που πρέπει να ισχύουν για να υπάρξει εξέλιξη: η αναπαραγωγή, η μεταλλαγή και η επιλογή. Αυτά τα τρία «-γή» λοιπόν είναι αρκετά για να εξηγήσουν σε βάθος χρόνου τη ροή της γενετικής πληροφορίας. Να εξηγήσουν δηλαδή τι συνέβη τα τελευταία 3,8 δισεκατομμύρια χρόνια που υπάρχει ζωή στη Γη, τόνισε ο κ. Ζούρος, επισημαίνοντας όμως, ότι μιλάμε για «ανισο-λαθο-αυτο-ανα-παραγωγή». Τι θα πει αυτό; Θα πει πως δεν υπάρχει σκοπός στην εξέλιξη, πως ό,τι έγινε, έγινε από την ύπαρξη τυχαίων ανισοτήτων που προέκυψαν κατά λάθος, οι οποίες είχαν δυνατότητα αυτοαναπαραγωγής και επελέγησαν ως πλεονεκτικές στο δεδομένο περιβάλλον, τη δεδομένη χρονική στιγμή.
Βάσει των παραπάνω όμως «κάθε σύστημα που έχει τις ιδιότητες της αναπαραγωγής, μεταλλαγής και επιλογής είναι σύστημα δαρβινικό. Είναι πια γνωστό ότι ο έμβιος κόσμος είναι ένα τέτοιο σύστημα και αντιπροσωπεύει τη βιολογική εξέλιξη. Άλλα συστήματα, όπως οι γλώσσες, οι θρησκείες, οι τέχνες, οι επιστήμες, μπορούν να θεωρηθούν δαρβινικά συστήματα, στον βαθμό που συνιστούν μια αναπαραγόμενη, μεταλλασσόμενη και επιλεγόμενη πληροφορία.
Συμπεριληπτικά, αναφερόμαστε σε αυτά ως πολιτισμική εξέλιξη» είπε ο κ. Ζούρος. Και πρόσθεσε πως «η θεώρηση της πολιτισμικής εξέλιξης ως ένα δαρβινικό σύστημα μπορεί να αποδειχθεί γόνιμη, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η θεώρηση αυτή διεκδικεί τον αποκλειστικό, ίσως ούτε καν τον πρωταρχικό, ερμηνευτικό ρόλο» και πως «ο άνθρωπος είναι το πιο εντυπωσιακό -αλλά όχι το μόνο- αποτέλεσμα της σύντηξης βιολογικής και πολιτισμικής εξέλιξης».
Αλλά προσοχή!«Η διαδικασία της οποίας είμαστε το αποτέλεσμα δεν αριστοποιεί, δεν μεγιστοποιεί και δεν οδηγεί,κατ΄ ανάγκην,στην αντικειμενική γνώση του (φυσικού) κόσμου.Μεταξύ μιας λανθασμένης και μιας ορθής εντύπωσης για τον κόσμο,θα επικρατήσει εκείνη που προκαλεί την ταχύτερη εξάπλωση των γονιδίων μας» τόνισε ο έλληνας επιστήμονας. Με άλλα λόγια, κάθε φορά που νομίζουμε ότι ο αγαπημένος/η μας είναι το παν ή ότι το παιδί μας είναι το τελειότερο δημιούργημα της φύσης βιώνουμε μια δαρβινική πλάνη, η οποία όμως είναι απολύτως χρήσιμη για την επιβίωση του είδους!
