Τα χρόνια που ζούμε τώρα, εξελίσσεται ο αποχαιρετισμός ενός τεχνολογικού μύθου: της λυχνίας πυρακτώσεως, της οποίας η εφεύρεση έχει κατακυρωθεί από τα τέλη του 19ου αιώνα στον Thomas Edison, αν και πολλοί άλλοι διεκδίκησαν αυτή τη δόξα και το χρήμα. Λέγεται ότι οι δίκες για το προνόμιο στην εφεύρεση της λυχνίας πυρακτώσεως μεταξύ των αμερικάνικων εταιριών Edison Electric Light Co. και United States Electric Lighting Co. αφορούσαν 125 διαφορετικές ευρεσιτεχνίες και ήταν οι πιο μακρόσυρτες και σκληρές στην ιστορία των ευρεσιτεχνιών.
Στη δεκαετία του 1920 άρχισε η ευρεία παραγωγή και διάδοση των λαμπτήρων πυρακτώσεως στην Ευρώπη, αφού είχαν δημιουργηθεί μονάδες παραγωγής ενέργειας επαρκούς ισχύος. Οι ανταγωνίστριες εταιρίες έριχναν μέσω εφημερίδων και περιοδικών τις πιο απίθανες διαφημίσεις για να παρακινήσουν τους καταναλωτές που αποκτούσαν σύνδεση στο ηλεκτρικό δίκτυο, να τις προτιμήσουν. Το ραδιόφωνο ήταν τότε υποτυπώδες και η τηλεόραση υπήρχε μόνο σαν ιδέα.
Το γερμανικό περιοδικό Spiegel δημοσίευσε προ εβδομάδων μερικές από αυτές τις διαφημίσεις, οι οποίες φαίνονται μεν σήμερα παιδαριώδεις, ήταν όμως οι πρώτες με τις οποίες διαφημίστηκε τόσο εντατικά ένα βιομηχανικό προϊόν. Μάλιστα, πολλές από αυτές τις διαφημίσεις δεν ήταν μόνο παιδαριώδεις, αλλά και άκρως προσβλητικές και ρατσιστικές. Σήμερα αποκλείεται να επιτρεπόταν η αξιοποίηση τέτοιων ιδεών.
Συγκεκριμένα, σε μια διαφήμιση εκείνης της εποχής της εταιρίας Philips σε μορφή comics, o αρχηγός Moustinga μιας αφρικάνικης φυλής ταξιδεύει με το πλοίο στην Ευρώπη και ανακαλύπτει τον «ήλιο» που άναβε το βράδυ, όταν είχε δύσει ο πραγματικός ήλιος. Φτάνοντας ο φύλαρχος στο λιμάνι, σκαρφάλωσε σε μια κολώνα φωτισμού για να δει από κοντά, τι ήταν αυτό που έφεγγε μέσα στη νύχτα. Όταν συναντήθηκε δε με την ηγεσία της χώρας, την οποία είχε επισκεφτεί, ζήτησε να του προμηθεύσουν ένα φορτίο με λαμπτήρες. Μετά την επιστροφή του φύλαρχου στη χώρα του και την παρουσίαση της μεγάλης αυτής εφεύρεσης στους αδαείς κατοίκους της, λατρεύτηκε ο Moustinga από το λαό του κτλ. κτλ.
Το μήνυμα ήταν σαφές: ο εξηλεκτρισμός αποτελεί τεχνολογική πρόοδο και οι λυχνίες είναι η απλή και φθηνή απόδειξη αυτής της προόδου (βλέπε επίσης >>>). Ακριβώς εκείνα τα χρόνια είχε εξαγγείλει ο Λένιν στη νέα τότε Σοβιετική Ένωση ότι «Σοσιαλισμός
είναι εξηλεκτρισμός συν εξουσία των Σοβιέτ». Ήταν η δεκαετία που άρχισαν να αντικαθίστανται στην Ευρώπη τα δίκτυα φωταερίου με ηλεκτρικά και ο φωτισμός των πόλεων έδωσε την αρχική εικόνα που περίπου γνωρίζουμε κι εμείς σήμερα.
Τώρα όμως αυτά τα πανηγύρια έχουν τελειώσει και η λυχνία πυρακτώσεως πρέπει, σύμφωνα με οδηγία της Ε.Ε. να αποσυρθεί, λόγω υπερβολικής κατανάλωσης και συνεπαγόμενης περιβαλλοντικής επιβάρυνσης. 130 χρόνια μετά την εφεύρεση της λυχνίας πυρακτώσεως δεν θα επιτρέπεται από τον Σεπτέμβριο του 2009 η διάθεση στο εμπόριο λαμπτήρων των 100W ή μεγαλύτερης ισχύος. Από το 2012 η ίδια μοίρα περιμένει τις λυχνίες των 60, 40 και 25W.
Οι λυχνίες πυρκατώσεως έχουν ένα βαθμό αποδόσεως περί το 5%, δηλαδή μόνο το 5% της απορροφόμενης ηλεκτρικής ενέργειας μετατρέπεται σε φωτισμό και το υπόλοιπο 95% σε θερμότητα. Όταν κάποια στιγμή θα χρησιμοποιούνται για φωτισμό αποκλειστικά λυχνίες εξοικονόμησης ενέργειας, θα απαιτείται 5 φορές λιγότερη ηλεκτρική ενέργεια για τη λειτουργίας τους. Αυτό σημαίνει, για όλο τον κόσμο, μείωση του εκπεμπόμενου διοξειδίου του άνθρακα κατά περίπου 15 εκατομμ. τόνους ετησίως, ενώ για τον μέσο καταναλωτή ρεύματος στις πόλεις θα υπάρξει μια ετήσια εξοικονόμηση της τάξης των 50 ευρώ.
Πέρα απ' αυτά, οι λυχνίες εξοικονόμησης ενέργειας έχουν σημαντικά μεγαλύτερη διάρκεια ζωής, είναι όμως προς το παρόν ακριβότερες από τις ενεργοβόρες λυχνίες πυρακτώσεως. Ελπίζεται ότι και των νέων λυχνιών η τιμή θα διαμορφωθεί σε χαμηλά επίπεδα, ιδίως λόγω σημαντικών εισαγωγών από την Κίνα.
(Στέλιος Φραγκόπουλος, Stelios Frangopoulos)
Στη δεκαετία του 1920 άρχισε η ευρεία παραγωγή και διάδοση των λαμπτήρων πυρακτώσεως στην Ευρώπη, αφού είχαν δημιουργηθεί μονάδες παραγωγής ενέργειας επαρκούς ισχύος. Οι ανταγωνίστριες εταιρίες έριχναν μέσω εφημερίδων και περιοδικών τις πιο απίθανες διαφημίσεις για να παρακινήσουν τους καταναλωτές που αποκτούσαν σύνδεση στο ηλεκτρικό δίκτυο, να τις προτιμήσουν. Το ραδιόφωνο ήταν τότε υποτυπώδες και η τηλεόραση υπήρχε μόνο σαν ιδέα.
Το γερμανικό περιοδικό Spiegel δημοσίευσε προ εβδομάδων μερικές από αυτές τις διαφημίσεις, οι οποίες φαίνονται μεν σήμερα παιδαριώδεις, ήταν όμως οι πρώτες με τις οποίες διαφημίστηκε τόσο εντατικά ένα βιομηχανικό προϊόν. Μάλιστα, πολλές από αυτές τις διαφημίσεις δεν ήταν μόνο παιδαριώδεις, αλλά και άκρως προσβλητικές και ρατσιστικές. Σήμερα αποκλείεται να επιτρεπόταν η αξιοποίηση τέτοιων ιδεών.
Συγκεκριμένα, σε μια διαφήμιση εκείνης της εποχής της εταιρίας Philips σε μορφή comics, o αρχηγός Moustinga μιας αφρικάνικης φυλής ταξιδεύει με το πλοίο στην Ευρώπη και ανακαλύπτει τον «ήλιο» που άναβε το βράδυ, όταν είχε δύσει ο πραγματικός ήλιος. Φτάνοντας ο φύλαρχος στο λιμάνι, σκαρφάλωσε σε μια κολώνα φωτισμού για να δει από κοντά, τι ήταν αυτό που έφεγγε μέσα στη νύχτα. Όταν συναντήθηκε δε με την ηγεσία της χώρας, την οποία είχε επισκεφτεί, ζήτησε να του προμηθεύσουν ένα φορτίο με λαμπτήρες. Μετά την επιστροφή του φύλαρχου στη χώρα του και την παρουσίαση της μεγάλης αυτής εφεύρεσης στους αδαείς κατοίκους της, λατρεύτηκε ο Moustinga από το λαό του κτλ. κτλ.
Το μήνυμα ήταν σαφές: ο εξηλεκτρισμός αποτελεί τεχνολογική πρόοδο και οι λυχνίες είναι η απλή και φθηνή απόδειξη αυτής της προόδου (βλέπε επίσης >>>). Ακριβώς εκείνα τα χρόνια είχε εξαγγείλει ο Λένιν στη νέα τότε Σοβιετική Ένωση ότι «Σοσιαλισμός
Τώρα όμως αυτά τα πανηγύρια έχουν τελειώσει και η λυχνία πυρακτώσεως πρέπει, σύμφωνα με οδηγία της Ε.Ε. να αποσυρθεί, λόγω υπερβολικής κατανάλωσης και συνεπαγόμενης περιβαλλοντικής επιβάρυνσης. 130 χρόνια μετά την εφεύρεση της λυχνίας πυρακτώσεως δεν θα επιτρέπεται από τον Σεπτέμβριο του 2009 η διάθεση στο εμπόριο λαμπτήρων των 100W ή μεγαλύτερης ισχύος. Από το 2012 η ίδια μοίρα περιμένει τις λυχνίες των 60, 40 και 25W.
Οι λυχνίες πυρκατώσεως έχουν ένα βαθμό αποδόσεως περί το 5%, δηλαδή μόνο το 5% της απορροφόμενης ηλεκτρικής ενέργειας μετατρέπεται σε φωτισμό και το υπόλοιπο 95% σε θερμότητα. Όταν κάποια στιγμή θα χρησιμοποιούνται για φωτισμό αποκλειστικά λυχνίες εξοικονόμησης ενέργειας, θα απαιτείται 5 φορές λιγότερη ηλεκτρική ενέργεια για τη λειτουργίας τους. Αυτό σημαίνει, για όλο τον κόσμο, μείωση του εκπεμπόμενου διοξειδίου του άνθρακα κατά περίπου 15 εκατομμ. τόνους ετησίως, ενώ για τον μέσο καταναλωτή ρεύματος στις πόλεις θα υπάρξει μια ετήσια εξοικονόμηση της τάξης των 50 ευρώ.
Πέρα απ' αυτά, οι λυχνίες εξοικονόμησης ενέργειας έχουν σημαντικά μεγαλύτερη διάρκεια ζωής, είναι όμως προς το παρόν ακριβότερες από τις ενεργοβόρες λυχνίες πυρακτώσεως. Ελπίζεται ότι και των νέων λυχνιών η τιμή θα διαμορφωθεί σε χαμηλά επίπεδα, ιδίως λόγω σημαντικών εισαγωγών από την Κίνα.
(Στέλιος Φραγκόπουλος, Stelios Frangopoulos)
