Μινωικός «αναλογικός υπολογιστής»

του Τάσου Καφαντάρη, ΒΗΜΑ, 26/3/2011

Σε παλαιότερη ανάρτηση έγινε αναφορά στον αστρονομικό δίσκο της Nebra, ένα τέχνημα για αστρονομικές προβλέψεις από ανθρώπους στη σημερινή Γερμανία που έγινε πριν από το 1600 π.Χ. Τώρα προκύπτει κάτι όμοιο και για τη μινωική Κρήτη, το οποίο συσχετίζεται με τους μεγαλίθους του Stonehenge.

Στα τέλη Φεβρουαρίου μια παρουσίαση βιβλίου έλαβε χώρα στην κατάμεστη αίθουσα «Ανδρόγεω» του Δήμου Ηρακλείου Κρήτης. Αναλύοντας εκεί το περιεχόμενο του βιβλίου του, «Αστρονομία Κρητομυκηναϊκού Πολιτισμού», ο ερευνητής αιγαιακών γραφών δρ. Μηνάς Τσικριτσής (Μ.Τ.) προέβη σε πρωτότυπες παγκοσμίως αποκαλύψεις, που αφορούν την τεχνολογία και την επιστημονική γνώση των Μινωιτών. Αποκαλύψεις οι οποίες προέκυψαν από την ερμηνεία παραστάσεων που απεικονίζονται σε δύο πλακίδια, από το Παλαίκαστρο Σητείας.

Στη συνέντευξη που μας παραχώρησε ρωτήσαμε τον ερευνητή:

- Κύριε Τσικριτσή, πώς φθάσατε στη μελέτη αυτών των ευρημάτων;

Μ.Τ.: «Τα τελευταία δύο χρόνια, ασχολούμενος με μινωικά ευρήματα που έχουν σχέση με την αστρονομία του κρητομυκηναϊκού πολιτισμού, έχω έλθει σε επαφή με πολλά ευρήματα αστρονομικού ενδιαφέροντος, τα οποία περιγράφω στο πρόσφατο βιβλίο μου. Τις εικόνες της μήτρας από το Παλαίκαστρο τις βρήκα δημοσιευμένες στην “Αρχαιολογική Εφημερίδα” του 1900, αλλά και ως σκίτσα στο βιβλίο του ανασκαφέα της Κνωσού, Εβανς, “Τhe palace of Μinos, etc.”. Ο Εβανς αναφέρει ότι οι εικόνες- που βρέθηκαν χαραγμένες σε πλακίδια αργιλικού σχιστόλιθου του 15ου αι. π.Χ.- εμφανίζουν σύμβολα της Σελήνης και του Ηλίου. Επειδή οι εικόνες δεν ήταν ευκρινείς, ζήτησα από το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου την άδεια να μελετήσω το εύρημα. Ο διευθυντής κ. Γ. Ρεθεμνιωτάκης και η αρχαιολόγος Κ. Αθανασάκη με έφεραν σε επαφή με εικόνες υψηλής ανάλυσης. Με βάση αυτές και τη συσχέτιση με άλλα αρχαιολογικά ευρήματα, αλλά και ιστορικά και αστρονομικά στοιχεία που αφορούν μονάδες μέτρησης χρόνου και πρόβλεψη εκλείψεων Σελήνης και Ηλίου, κατέληξα σε μία ερμηνεία για τη χρήση της μοναδικής αυτής μήτρας».

- Η οποία ερμηνεία, συνοπτικά, είναι;

Μ.Τ.: «Οτι μέσω της μήτρας αυτής περιγράφεται αναλογικός υπολογιστής που μετρά χρόνο, προσδιορίζει γεωγραφικό πλάτος και προβλέπει σεληνιακές εκλείψεις!».

- Ενα τέτοιο επίτευγμα, στην εποχή των Αργοναυτών, ακούγεται αδιανόητο. Πώς οδηγηθήκατε σε μια τέτοια ερμηνεία;

Μ.Τ.: «Αρχικά μελέτησα και κατανόησα το πώς λειτουργεί ο δίσκος που αποτυπώνεται αριστερά στη μήτρα και έπειτα μελέτησα τον ακτινωτό δίσκο που βρίσκεται στη δεξιά πλευρά της. Στο κέντρο του δίσκου εμφανίζεται ένας σταυρός- ο οποίος παγκοσμίως θεωρείται σύμβολο απεικόνισης του Ηλίου. Μεγεθύνοντας το εύρημα, απαρίθμησα 18 στιγμές γύρω από το σύμβολο του σταυρού και, κάτω από τον κύκλο, διέκρινα το σύμβολο της Σελήνης (με μορφή μηνίσκου) και 28 αριθμημένες στιγμές στον εξωτερικό κύκλο. Αν οι 18 στιγμές γύρω από το σύμβολο του Ηλίου αντιπροσωπεύουν 18 χρόνια, τότε σωστά ο δημιουργός αυτής της εικόνας τοποθέτησε 28 στιγμές γύρω από το σύμβολο της Σελήνης, καθώς το πλήθος των σεληνιακών εκλείψεων ανά 18 χρόνια και 11 ημέρες είναι 28. Το φαινόμενο της επανάληψης των σεληνιακών εκλείψεων κάθε 18 χρόνια και 11 ημέρες ήταν γνωστό στους Χαλδαίους και το αποκαλούσαν “Σάρο”».

- Ομως... τα αρχαιότερα αρχαιολογικά ευρήματα αναφοράς του Σάρου από τους Χαλδαίους εντοπίζονται στο 750 π.Χ. Μια τέτοια γνώση της περιοδικότητας των εκλείψεων προϋποθέτει είτε ότι οι Μινωίτες είχαν προπορευθεί αστρονομικά ή ότι η γνώση αυτή προϋπήρχε στους Βαβυλώνιους ή τους Σουμέριους και την είχαν δανειστεί από εκεί. Επιπλέον,υπάρχει ένα deja vu: την ίδια πρόβλεψη βάσει του Σάρου την είδαμε και στον μηχανισμό των Αντικυθήρων!

Μ.Τ.: «Είμαι πλέον βέβαιος ότι οι Μινωίτες ήταν από τους πρώτους- αν όχι οι πρώτοι- που ανακάλυψαν την έννοια του Σάρου. Οσο για τον μηχανισμό των Αντικυθήρων, ορθά επισημαίνετε τον παραλληλισμό. Θεωρώ ότι το “νέο” αυτό εύρημα δεν μειώνει την αξία του ευρήματος των Αντικυθήρων, αλλά μετατοπίζει τον χρόνο δημιουργίας 14 αιώνες πίσω. Ξαναγράφουμε έτσι το κεφάλαιο εισαγωγής στην ιστορία των επιστημών, με αρχή τον “υπολογιστή του Παλαικάστρου”, του 1500 π.Χ.».

- Για να προβλέψουν τις σεληνιακές εκλείψεις,οι κατασκευαστές του μηχανισμού των Αντικυθήρων χρησιμοποιούσαν έναν,απίστευτο για την εποχή τους, συνδυασμό γραναζιών.Σε αυτή τη μήτρα βλέπουμε να απεικονίζεται απλά ένα εγχάραγμα με κουκκίδες.Πώς καταφέρνει να επιτελεί τον υπολογισμό;

Μ.Τ.: «Είναι όντως ένα θαύμα κομψής λύσης στη μέγιστη απλότητα κατασκευής. Δείτε: Ο εσωτερικός κύκλος χωρίζεται σε δύο ημικύκλια, που το καθένα έχει 29 και 30 χαράξεις. Αυτά τα ημικύκλια αναπαριστούν δύο σεληνιακούς μήνες, 29 και 30 ημερών, που αρχίζουν και τελειώνουν με πανσέληνο. Αν, κάθε ημέρα, μετακινούμε δεξιόστροφα μία βελόνα στον εσωτερικό κύκλο και κάθε 15 ημέρες μετακινούμε μια άλλη βελόνα αριστερόστροφα στην περιφέρεια με τα ακτινωτά τριγωνικά δόντια, παίρνουμε την πορεία της Σελήνης ως προς την πορεία του Ηλίου».

- Και γιατί αντιστοιχίζεται αυτή η διττή πορεία με τις σεληνιακές εκλείψεις;

Μ.Τ.: «Αναλογισθείτε ότι έκλειψη σημαίνει στην πράξη “εξαφάνιση στη σκιά”. Αν το επίπεδο της τροχιάς της Σελήνης και της Γης συνέπιπταν, τότε θα είχαμε κάθε μήνα μια έκλειψη Ηλίου και μια έκλειψη Σελήνης. Αυτό όμως δεν συμβαίνει, διότι οι τροχιές Σελήνης και Γης βρίσκονται σε επίπεδα που έχουν μεταξύ τους μια κλίση 5 μοιρών. Τα σημεία όπου το επίπεδο της τροχιάς της Σελήνης τέμνει το επίπεδο της γήινης τροχιάς λέγονται “σεληνιακοί δεσμοί”. Οταν η Σελήνη βρίσκεται στη θέση της πανσελήνου και ο Ηλιος κοντά στη θέση ενός από τους δύο σεληνιακούς δεσμούς, τότε έχουμε έκλειψη Σελήνης. Αυτά τα δύο σημεία (οι δεσμοί) ολοκληρώνουν μια πλήρη περιφορά κάθε 18 χρόνια. Ετσι, κάθε 12 μήνες, οι κόμβοι μετακινούνται τρεις θέσεις κατά τη φορά των δεικτών του ρολογιού, πάντα σε διαμετρικά αντίθετες θέσεις. Ο κύκλος της περιφέρειας με τις 58 οπές στον “υπολογιστή του Παλαικάστρου” αντιπροσωπεύει την περιστροφή των δεσμών. Μετά το πέρας αυτής της περιόδου των 18,5 ετών επαναλαμβανόταν ο ίδιος κύκλος των σεληνιακών εκλείψεων. Τα στοιχεία πείθουν ότι οι κατασκευαστές της μήτρας είχαν ανακαλύψει αυτόν τον κύκλο κίνησης των δεσμών».

- Επαληθεύσατε στην πράξη ότι ο «υπολογιστής» αυτός βρίσκει σωστά τις εκλείψεις;

Μ.Τ.: «Βεβαιότατα! Υπολόγισα την πρόσφατη ολική σεληνιακή έκλειψη, που έγινε στις 21 Δεκεμβρίου 2010, και έπειτα βρήκα ότι με την ίδια λογική λειτουργίας μπορούσα να προβλέψω τις εκλείψεις που θα συμβούν το 2011, όπως και άλλες που θα συμβούν τα έτη 2015, 2017 και 2018».

- Συναρπαστικό...Αλλά μιλήσατε και για υπολογισμό ωρών και γεωγραφικού πλάτους.Αυτοί οι υπολογισμοί πώς γίνονται;

Μ.Τ.: «Δείτε: Αν προσανατολίσουμε τον κεντρικό σταυρό σε κατεύθυνση Βορρά- Νότου και τοποθετήσουμε στο κεντρικό βαθούλωμα μια βελόνα κατακόρυφα, τότε η σκιά της βελόνας δείχνει το σημείο του ακτινωτού δίσκου που αντιστοιχεί στην ώρα της παρατήρησης. Φαίνεται λοιπόν ότι ο μηχανισμός αυτός μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως ημερήσιο “ηλιακό ρολόι χειρός”, με ώρα που αντιστοιχεί σε περίπου 58 λεπτά- δηλαδή, πολύ κοντά στην ώρα που χρησιμοποιείται σήμερα. Θεωρώντας ότι κάθε τριγωνικός δείκτης του ακτινωτού τμήματος αντιστοιχεί σε περίπου μισή ώρα, οι πέντε κουκκίδες του κάθε δείκτη τον χωρίζουν σε 5 μικρότερες μονάδες χρόνου, διάρκειας περίπου 6 σημερινών λεπτών».

- Εφόσον αυτά επαρκούν για τον υπολογισμό της ώρας,τα υπόλοιπα σύμβολα της μήτρας τι σημαίνουν;

Μ.Τ.: «Σωστά το παρατηρήσατε: στη μήτρα, πάνω από τον δίσκο, υπάρχουν τρία εργαλεία για τον προσδιορισμό του γεωγραφικού πλάτους. Αν ο χρήστης του δίσκου χρησιμοποιούσε ως όργανα τις δύο βελόνες και την ημικυκλική λαβίδα που υπάρχει στο αποτύπωμα της πίσω πλευράς της μήτρας, και σημείωνε ανά εβδομάδα την άκρη της σκιάς όταν μεσουρανεί ο Ηλιος, τότε μπορούσε- με τη γωνία ω που σχηματίζουν οι βελόνες- να καταγράφει το γεωγραφικό πλάτος του τόπου όπου βρίσκεται. Σε μελλοντική μετατόπισή του, δεν είχε παρά να μετρήσει τη σκιά της βελόνας στην αντίστοιχη εβδομάδα για να προσδιορίσει πόσο βόρεια κατευθύνθηκε, ώστε να μπορεί να επιστρέψει!».

- Κύριε Τσικριτσή,η ερμηνεία αυτή που δίνετε στη μήτρα πιστεύετε ότι είναι και η μοναδική;

Μ.Τ.: «Εκείνο που γνωρίζω είναι ότι η λογική της ερμηνείας μου στέφθηκε με επιτυχείς μετρήσεις τόσο των εκλείψεων όσο και της ώρας και του γεωγραφικού πλάτους. Ωστόσο το θέμα παραμένει ανοιχτό, διότι μπορεί κάποιος άλλος να προτείνει μια άλλη χρήση. Το σίγουρο πάντως είναι ότι βρισκόμαστε μπροστά στον πρώτο αναλογικό υπολογιστή της ανθρωπότητας- και αυτός έχει μινωική προέλευση».

- Είναι ασύλληπτο το πόσα πρέπει να γνώριζαν για να φθάσουν σε μια τέτοια πολυπυξίδα! Συνειδητοποιείτε βέβαια, κύριε Τσικριτσή, ότι αυτή η ερμηνεία σας ανατρέπει πολλά από όσα πιστεύονται ως σήμερα για τον μινωικό πολιτισμό;

Μ.Τ.: «Θεωρώ ότι πρέπει να απεμπλακούμε από τις αγκυλώσεις που έχουν δημιουργήσει οι έως τώρα παραδοχές ότι αυτός ο πολιτισμός οικοδομήθηκε αντλώντας στοιχεία και γνώσεις του βαβυλωνιακού και του αιγυπτιακού. Η κατανόησή του οφείλει να γίνεται με μια διαθεματική προσέγγιση στα λιγοστά καμένα ευρήματά του. Χαρακτηριστικά, θα αναφερθώ σε δύο γνωστές φωτογραφίες που εμφανίζουν μινωικά καράβια. Το πρώτο καράβι απεικονίζεται σε ένα κυκλαδικό “τηγανόσχημο” σκεύος του 2300 π.Χ., με 14 ζεύγη κουπιών, πράγμα που μας παραπέμπει σε σκάφος μήκους 32 μέτρων. Σε μια άλλη παράσταση, από την τοιχογραφία της Σαντορίνης του 1640 π.Χ., διακρίνουμε ένα μεγάλο καράβι, με 26 ζεύγη κουπιών, που κατά τον συγγραφέα Cavin Μenzies αντιστοιχεί σε σκάφος 54 μέτρων. Η ναυτική αυτή εξέλιξη ακούγεται λογική για χρονική περίοδο 700 χρόνων. Δεν είναι όμως λογικό ένας πολιτισμός που είχε αναπτύξει το θαλάσσιο εμπόριο από το 2800 π.Χ. έως το 1200 π.Χ. να μην είχε αναπτύξει αντίστοιχη επιστήμη και για τις ανάγκες του. Θα έπρεπε, εκτός των άλλων, να είχε αναπτύξει τα μαθηματικά και την αστρονομία. Πράγμα που αποδεικνύουν αυτά τα ευρήματα!».

- Υπάρχει κάτι, κατά την όλη μελέτη σας, που σας εξέπληξε προς άλλη κατεύθυνση;

Μ.Τ.: «Όντως, προέκυψε κάτι το συγκλονιστικό: Οτι υπάρχει μεγάλη σύμπτωση της μήτρας με τον μεγαλιθικό σχηματισμό του Στόουνχεντζ! Την ιδέα μού την έβαλε ο γιος μου Δημήτρης, που σπουδάζει στην Αγγλία, ο οποίος παρατήρησε ότι η μήτρα έχει τον ίδιο αριθμό οπών (29 + 30 στον εσωτερικό κύκλο και 57 στον εξωτερικό) με αυτές του Στόουνχεντζ. Εκεί, υπάρχει ο λεγόμενος “Κύκλος Ζ” από 29 οπές και γύρω από αυτόν ο “Κύκλος Υ” με 30 οπές. Ο εξωτερικός τελικός κύκλος, που περιβάλλει όλο το Στόουνχεντζ, αποτελείται από 57 οπές και ονομάζεται Κύκλος Ομπρι (Αubrey Ηoles). Επίσης, στο κέντρο του “ναού” υπάρχουν 19 πέτρες (το λεγόμενο Πέταλο από Γαλαζόπετρες), αλλά το ίδιο πλήθος μικρών οπών υπάρχει σε δύο περιοχές του εσωτερικού σταυρού της μήτρας του Παλαικάστρου».

- Aν αυτό δεν αποτελεί σύμπτωση και πράγματι το Στόουνχεντζ ήταν μια «μεγέθυνση» της μήτρας του Παλαικάστρου,πώς αιτιολογείτε τη συσχέτιση των δύο πολιτισμών;

Μ.Τ.: «Η κατασκευή του Στόουνχεντζ είχε αποδοθεί στους αρχαίους Κέλτες και στους Δρυίδες τους, αλλά τα ανασκαφικά ευρήματα τη χρονολογούν στη 2η χιλιετία π.Χ. Την εποχή του Χαλκού, οι γνωστοί πολιτισμοί που θα μπορούσαν να σχετισθούν με τέτοιον “ναό” θα ήταν οι μεσοποτάμιοι, ο αιγυπτιακός και ο κρητομυκηναϊκός. Ωστόσο τα μόνα κυκλικά κατασκευάσματα που έχουμε σε όλους αυτούς είναι οι τύμβοι των Μυκηνών (του 16ου αι. π.Χ.)- που όμως είναι τάφοι και όχι ναοί- και το... λεγόμενο “δαχτυλίδι του Μίνωα”. Στο δαχτυλίδι αυτό διακρίνουμε ένα κυκλοτερές κτίσμα στην κορυφή ενός λόφου, που περιβάλλεται από ορθόλιθους. Αν η κατασκευή αντιπροσώπευε ένα αστρονομικό παρατηρητήριο, θα μπορούσαμε να το συσχετίσουμε με την κυκλική δομή κατασκευής του Στόουνχεντζ. Ισως, τελικά, ο μινωικός πολιτισμός να είχε σχέση με τους “Υπερβόρειους” της Βρετανίας, όπως είχε γράψει ο Διόδωρος Σικελιώτης».

Τον αποχαιρέτισα «ζαλισμένος». Στον νου μου φτερούγιζαν εικόνες από τον στρογγυλό ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς και το «τέμενος Απόλλωνος μεγαλοπρεπές, σφαιροειδές τω σχήματι» των Υπερβορείων, που περιέγραφε ο Διόδωρος. Μα... από εκεί δεν ήρθε ο Αβαρις ο Υπερβόρειος που έγινε φίλος του Πυθαγόρα; Και ο Πυθέας ο Μασσαλιώτης, που περιέπλευσε το 331 π.Χ. τη Βρετανία και «υπολόγισε το μέγεθός της»... μήπως είχε έναν μινωικό υπολογιστή για να βρίσκει τη θέση του πλοίου του στην ομίχλη; Μύρια απίστευτα κατορθώματα της ναυτικής μαεστρίας Ελλήνων και Φοινίκων θα έβρισκαν την εξήγησή τους αν μια τέτοια «πολυπυξίδα» ήταν το μυστικό των καπετάνιων από την εποχή των Αργοναυτών ως εκείνη του Αρχιμήδη (212 π.Χ.). Σίγουρα ο Αρχιμήδης και οι σοφοί της Αλεξάνδρειας και της Ρόδου βρίσκονταν πίσω από τη μετεξέλιξή της στον «μηχανισμό των Αντικυθήρων», με όλη τη μικρομηχανική τελειότητα εκείνου. Αλλά αν η γνώση είχε τον σπόρο της στους Μινωίτες, τότε... μας μένουν πολλά ακόμη να ανακαλύψουμε για εκείνα που χάθηκαν στον ελληνικό Μεσαίωνα, στα χρόνια της κλιματικής αλλαγής, των σεισμών και των λιμών μετά τον Πόλεμο της Τροίας.

Κοίταξα στον ορίζοντα την Ακρόπολη με νέα μάτια: Αυτή η χώρα είναι τελικά ανεξάντλητη σε εκπλήξεις. Για την αποδοχή ή όχι της ερμηνείας του κ. Τσικριτσή μένει να αποφανθεί η επιστημονική κοινότητα. Αν τελικά ευσταθεί, ένας νέος πρόλογος θα έχει γραφτεί για την Ιστορία των Επιστημών, με κρητική υπογραφή!

Βλέπε επίσης την παλαιότερη ανάρτηση, στην οποία αναφέρω ότι κατά τη μινωική εποχή "δεν φαίνεται να έγιναν συστηματικά αστρονομικές παρατηρήσεις στον ελλαδικό χώρο - τουλάχιστον δεν έχουν εντοπιστεί σχετικά ευρήματα". Αν ευσταθούν οι εκτιμήσεις του Μ.Τσικριτσή, σίγουρα καταρρίπτεται εκείνος ο ισχυρισμός.

Αποχαιρετισμός στη θρησκευτική πίστη (6)

Να σας συστηθώ: είμαι η Μελίνα Παπ., 38 ετών, δικηγόρος και διαζευγμένη.

Γεννήθηκα στην Πάτρα και διαμένω από παιδί στην Αθήνα. Το μορφωτικό επίπεδο του πατέρα μου ήταν της βασικής εκπαίδευσης και απασχολούνταν ως ελεύθερος επαγγελματίας, η δε μητέρα μου αν και ασχολούνταν με τα οικιακά, είχε μια πιο κριτική διάθεση στα θρησκευτικά ήθη και έθιμα μέχρι το τέλος της ζωής της, σε αντίθεση με τον πατέρα μου που είναι πιο θεοσεβούμενος.

Όλα όσα θα παρουσιάσω στη συνέχεια, τα αποδίδω με βάση τα συναισθήματα και τον αυθορμητισμό που ένοιωθα και ενθυμούμαι, ανάλογα με την ηλικία που βρισκόμουν σε κάθε περιστατικό. Ελπίζω να μη κουράσω και να κερδίσω την εύνοια του αναγνώστη σχετικά με τις σκέψεις και τους προβληματισμούς μου.

Στο δημοτικό μου άρεσαν οι άθλοι του Ηρακλή και γενικά η αρχαία ελληνική μυθιστορία. Παράλληλα μας βομβάρδιζαν με θρησκευτικές ιστοριούλες στο ανάλογο μάθημα και μας επέβαλαν να πάμε στο κατηχητικό σαν την πλέον ενάρετη εξωσχολική δραστηριότητα για όλα τα «καλά παιδιά»… Επειδή λοιπόν, δεν ήμουν καθόλου κακό παιδί και έτρωγα όλο το φαΐ μου –γι’ αυτό και είχα τότε λίγα κιλάκια παραπάνω– πήγαινα ανελλιπώς στο κατηχητικό!

Εκεί στο κατηχητικό όμως συνέβαιναν κάποια πράγματα που με προβλημάτιζαν... Π.χ. μας υποχρέωναν, με χρήση ηθικού ψυχαναγκασμού, να δίνουμε χρήματα από το ελάχιστο χαρτζιλίκι μας για τα παιδάκια της Αφρικής, όπως μας έλεγαν, βάζοντας τα σε ένα χαρτί που δίπλωνε ειδικά σαν φάκελος και γράφαμε και το όνομά μας απέξω! Το θέμα που ανέκυψε για μένα ήταν ότι, τα χρήματα αυτά ήταν τόσο λίγα, που σκεφτόμουν πως ήταν σαν να εμπαίζαμε τα φτωχά παιδάκια - ή αλλιώς μας εμπαίζανε. Επίσης πως, αν ήθελε η Εκκλησία πραγματικά να βοηθήσει, θα έδινε χρήματα και άλλα πράγματα, από το πλήθος χρυσών σκευών που είχαν στους ναούς και τις μητροπόλεις και τα τόσα χρήματα που έβλεπα πως συγκέντρωναν σε κάθε λειτουργία στο παγκάρι, όποτε πήγαινα για εκκλησιασμό, γιατί εκεί πολλοί έκαναν και επίδειξη με το μέγεθος των κεριών καθώς και το περίφημο «κουτί του φιλόπτωχου ταμείου»…

Επιπλέον θα μπορούσαν να έπαιρναν από τις δωρεές που έκαναν οι πιστοί σε κοσμήματα και πολυτελείς πολυελαίους. Τελικά, ας έπαιρναν χρήματα μόνο από τους μεγάλους και όσους είχαν γενικά μεγαλύτερες οικονομικές δυνατότητες... Για τους λόγους αυτούς υποψιαζόμουν μεγάλο επιχειρηματικό δαιμόνιο των «ιερών πατέρων» μας, αλλά πώς ήταν δυνατόν να δεχόταν ο οποιοσδήποτε ενήλικας τέτοιες σκέψεις από ένα μικρό κορίτσι; Κάτι τέτοιο ήταν αδιανόητο αν όχι, ανήθικο και «ξεδιάντροπο»… Αν ήμασταν στον Μεσαίωνα θα ήμουν για την πυρά - για «το πυρ το εξώτερον»…

Εκτός αυτού, είχα πάντα σοβαρές αμφιβολίες και για τον τελικό προορισμό των χρημάτων, γιατί ποτέ δεν μας έλεγαν για το αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας... Αλλά σε ποιον να το πω, δεν τολμούσα αν και έμπαινα πολλές φορές στον «πειρασμό». Με έπιανε ένας κόμπος στο λαιμό, γιατί φοβόμουν την επίπληξη από την κυρία του κατηχητικού και ντρεπόμουν... Όμως έδινα τα χρήματα και απλά προσευχόμουν μέσα μου και ήλπιζα να πάνε πραγματικά σε εκείνα τα πεινασμένα παιδάκια ή τέλος πάντων σε ανθρώπους που ήταν σε μεγάλη ανέχεια και πάντως σε «καλή μεριά»…

Όταν ο πατέρας μου ανάρρωσε μετά από μια ασθένειά του, είχε κάνει δωρεά αντικαθιστώντας όλους τους πολυελαίους που είχε η εκκλησία κοντά στο σπίτι μας, με άλλους πολυτελούς κατασκευής, των οποίων το οικονομικό κόστος θεώρησα τότε υπερβολικό και επιδεικτικά πομπώδες για την οικογένειά μας, πράγμα που τόλμησα να εκφράσω μόνο στη μητέρα μου με την οποία επικοινωνούσα καλύτερα, γιατί τηρούσε πιο δημοκρατικές διαδικασίες στις σχέσεις με τα παιδιά της. Φυσικά, ούτε λόγος μπροστά στον πατέρα μου, καθώς δεν τολμούσα να «ασεβήσω» υπεισερχόμενη σε τέτοια θέματα, γιατί ο μπαμπάς ήταν πολύ αυστηρός μαζί μου πάντα, ιδιαίτερα όταν καταλάβαινε ότι διαφωνώ, επειδή πάντα το εκλάμβανε ως αυθάδεια και ήταν κακό γι’ αυτόν ένα μικρό κορίτσι να υπερβαίνει τα εσκαμμένα...

Όταν ήμουν σε ηλικία 7-8 ετών, οι κυρίες του κατηχητικού στην Πάτρα, κατά την Κυριακή της Αποκριάς που γινόταν η μεγάλη παρέλαση του καρναβαλιού, μας φυγάδευσαν κυριολεκτικά έξω από την πόλη δήθεν για εκδρομή, με το αζημίωτο βέβαια, αν και ήταν για τη σωτηρία της παιδικής ψυχής μας, ενάντια στη διαφθορά που δήθεν προσέφερε η πιθανή συμμετοχή μας στο λαϊκό αυτό πανηγύρι ξεγνοιασιάς και κεφιού. Όπως μας έλεγαν, ήταν αμαρτία και έργο του διαβόλου η συμμετοχή μας σε αυτές τις εκδηλώσεις.

Έτσι μου έχει μείνει απωθημένο από τότε, το γεγονός ότι δεν μπόρεσα να συμμετάσχω στην παρέλαση του καρναβαλιού της Πάτρας μέχρι σήμερα... Μετά φύγαμε από εκεί και ήλθαμε στην Αθήνα, οπότε έχασα αυτή την ευκαιρία δια παντός, καθόσον θέλει προετοιμασία και οργάνωση αρκετών ημερών ή και μηνών για να συμμετάσχει κάποιος σε αυτά τα γκρουπ των μεταμφιεσμένων...

Αναρωτιόμουν λοιπόν τότε, τι το κακό υπάρχει στη διασκέδαση και στο γέλιο που όλοι ξέρουμε τις ευεργετικές επιπτώσεις που έχει στη ζωή μας. Τι λόγους μπορεί να έχει η Εκκλησία και παρεμβαίνει στο καρναβάλι και, ενώ όλοι χαίρονται και διασκεδάζουν, εμείς τα παιδιά απαγορεύεται να συμμετάσχουμε σε αυτή τη χαρούμενη γιορτή; Μόνο ένας διεστραμμένος νους θα μπορούσε να δικαιολογήσει μια τέτοια παρέμβαση σε παιδικές ψυχές.

Στο πίσω μέρος του μυαλού μου σαν παιδί, είχα πάντα μια αμφιβολία γι’ αυτά που μας έλεγαν, αλλά παρά ταύτα αναγκαζόμουν να ακολουθήσω τις οδηγίες σαν «καλό κορίτσι» που ήμουν, γιατί είχαν φροντίσει να ενσπείρουν έντεχνα το φόβο, τον τρόμο και τη σύγχυση στη παιδική ψυχή μου και μαζί την αμφιβολία, ότι μπορεί και να υπάρχει ο θεός, που δεν επιτρέπει αντίθετη συμπεριφορά και θεωρεί την ανυπακοή μεγάλη αμαρτία, και θα με παιδεύει σε αυτή αλλά και στην άλλη ζωή! Μετά μας έλεγαν ότι είναι Πανάγαθος… «Δεν μπορεί, κάπου υπάρχει λάθος» έλεγα…

Αυτός ο φόβος και τρόμος με είχε κυριεύσει όταν σε ηλικία 7 ετών περίπου, ένα αυγουστιάτικο βράδυ, μας είχε πάει ο πατέρας μου με τις αδελφές μου σε παράσταση του Καραγκιόζη. Τον συμπαθούσε ιδιαίτερα ο μπαμπάς μου και εκείνη τη φορά είχε σαν θέμα τον εξορκισμό ενός τέρατος που έτρωγε ανθρώπους και κατέστρεφε την πόλη... Στην παράσταση αυτή χρησιμοποιούσε ο Καραγκιόζης έναν τεράστιο σταυρό που τον πρότεινε στο τέρας για να το διώξει μακριά από την πόλη και τους ανθρώπους. Όταν γυρίσαμε σπίτι και πέσαμε να κοιμηθούμε ήλθαν κρυφά οι αδελφές μου στο κρεβάτι μου και κάναμε αναπαράσταση στο τοίχο δίπλα στο κρεβάτι μου, καθώς έπεφτε το φως του αυγουστιάτικου φεγγαριού και έλουζε το δωμάτιό μου.

Αφού παίξαμε, οι αδελφές μου κουράστηκαν και πήγαν να κοιμηθούν, στο δικό μου μυαλό γύριζε και ξαναγύριζε η σκηνή του εξορκισμού και αναρωτιόμουν, πώς γινόταν, με βάση ποιο μηχανισμό, ένα κομμάτι ξύλο να έχει τέτοιες μαγικές ιδιότητες και ικανότητες. Ξαφνικά κι ενώ σκεφτόμουν τη σκηνή, στο μεταίχμιο μεταξύ εγρήγορσης και ύπνου, ένοιωσα, κοιτάζοντας το πόδι του τραπεζιού που γυάλιζε στο ημίφως, να έρχεται κατά πάνω μου σαν ένα ανθρωπόμορφο τέρας, ο ίδιος ο διάβολος, όπως μας τον περιέγραφαν! Με μια μαύρη μπέρτα καλυμμένος, κατάμαυρος με κόκκινα μάτια στάθηκε από πάνω μου έτοιμος να με κατασπαράξει...

Εκείνη τη στιγμή παρέλυσα από τρόμο και ενώ προσπαθούσα απεγνωσμένα να φωνάξω σε βοήθεια, η φωνή μου πνιγόταν και δεν έβγαινε ούτε φθόγγος, αν και προσπαθούσα με όλη τη δύναμη της ψυχής μου. Ταυτόχρονα σκεφτόμουν και ήξερα ότι όλα αυτά δεν είναι αλήθεια... Μετά από προσπάθεια ώρας κατάφερα, όπως φάνηκε, δεν ξέρω πως, να βγάλω μια άναρθρη κραυγή, και είδα να εισβάλλει έντρομη η μητέρα μου μέσα στο δωμάτιο, όπου με αγκάλιασε και στη συνέχεια μου έφερε νερό να πιω και μου έβρεξε λίγο το πρόσωπο και στο λαιμό μου για να συνέλθω...

Αυτή ήταν η πιο τρομακτική εμπειρία που έχω νοιώσει ποτέ. Ίσως ήταν κάτι σαν αυθυποβολή αλλά από τότε δεν τόλμησα να κάνω τέτοιου είδους «αναπαραστάσεις» στο τοίχο του κρεβατιού μου… Συλλογιζόμουν και τελικά συνειδητοποίησα, πόσο λεπτές είναι οι ισορροπίες του μυαλού μας – του υποσυνειδήτου μας. Επειδή, ενώ ήξερα ότι αυτό που συνέβαινε ήταν πλαστό, εν τούτοις δεν μπορούσα να το ελέγξω για να μη φοβάμαι...

Σκέφτομαι όμως ότι πολλοί άλλοι άνθρωποι που ίσως είχαν παρόμοιες εμπειρίες με μένα, δεν μπόρεσαν να ελέγξουν τις φοβίες τους και στράφηκαν σε δεισιδαιμονίες και παραδόθηκαν άνευ όρων σε μια θρησκευτική πίστη, περιχαρακώνοντας τη ζωή και το μέλλον τους μέσα σε επικίνδυνες ψευδαισθήσεις. Πράγμα που σίγουρα είχε αρνητικές επιπτώσεις στις σχέσεις τους προς το οικογενειακό και ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον τους. Αυτό συμβαίνει γιατί ο φόβος και ο τρόμος αλλοιώνουν την ψυχοσύνθεση του ανθρώπου και τον κάνουν να αντιδρά σπασμωδικά στα προβλήματα της ζωής.

Γενικότερα, η επίδραση αυτή έχει σαν αποτέλεσμα την ανάπτυξη φοβικών συνδρόμων στις ανθρώπινες κοινωνίες, με απρόβλεπτες συνέπειες στον τρόπο διαβίωσης μας και στον τρόπο που διαμορφώνουμε το κοινωνικό μας μέλλον. Συνέπεια αυτού είναι και η άνευ όρων παράδοση κάποιων ομάδων ανθρώπων στη θρησκευτική τρομολαγνεία και τη στυγνή εκμετάλλευση της ανθρώπινης αδυναμίας και άγνοιας, που οδηγούν στον «κανιβαλισμό» του ανθρώπου από τον συνάνθρωπο.

Κατά τη διάρκεια της εφηβείας μου άρχισα να ανακαλύπτω σιγά σιγά στη Μέση Εκπαίδευση, την αλήθεια μέσα από το μάθημα της ιστορίας και ειδικά στα κεφάλαια που αναφέρονταν στις Οικουμενικές Συνόδους και τις διαμάχες μεταξύ των αιρετικών. Έτεινα δε να συμφωνώ με κάποιους από τους λεγόμενους «αιρετικούς» (π.χ. τους Κόπτες, τους Γνωστικούς κλπ). Εξάλλου με είχε προβληματίσει το γεγονός ότι συνεδρίαζαν κατά χρονικά διαστήματα και προσάρμοζαν τα «πιστεύω» της χριστιανικής θρησκείας κατά το δοκούν και πάντα σε συνάρτηση με πολιτικές προεκτάσεις και σε συνεργασία με αυτοκράτορες ή ηγεμόνες της κάθε εποχής. Έτσι διέκρινα πίσω από τις καταστάσεις αυτές ότι επρόκειτο για ιστορικούς συμβιβασμούς που εξυπηρετούσαν τα συμφέροντα διαφόρων ομάδων που πρόσκειντο στο χριστιανικό ιερατείο για εξασφάλιση κοσμικής εξουσίας και όχι για κάποια θεϊκή αλήθεια.

Εν ολίγοις άρχισα να αντιλαμβάνομαι με τη βοήθεια και των άξιων φιλολόγων καθηγητών μου, ότι πρόκειται για ένα παιχνίδι εξουσίας — μια συμπαιγνία μεταξύ εκκλησίας και κρατικής εξουσίας, που άλλοτε συνεργάζονταν και άλλοτε ανέχονταν ή μια την άλλη για να εκμεταλλεύονται τους λαούς ανενόχλητοι, γεγονός που συνεχίζεται μέχρι και σήμερα. Έτσι όταν έβλεπα στο βιβλίο κεφάλαιο της ιστορίας με οικουμενικές συνόδους μετά την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο, άρχιζα να νοιώθω μια αποστροφή γι’ αυτά τα κομμάτια της ύλης του μαθήματος, επειδή θεωρούσα από τότε, ότι συνωμοτούσαν κάθε φορά κατά του λαού και προσπαθούσαν να τον χειραγωγήσουν μέσα από τις δοξασίες και τους πειθαναγκασμούς που θεσμοθετούσαν…

Τις παραπάνω πεποιθήσεις μου επιβεβαίωσε και το γεγονός ότι ανακάλυψα διαβάζοντας για άλλες αρχαίες θρησκείες ότι ο χριστιανισμός έχει δανειστεί όλα σχεδόν τα λατρευτικά και δογματικά του στοιχεία από την αρχαία αιγυπτιακή θρησκεία, την αρχαία ελληνική καθώς και τις αρχαίες ανατολικές θρησκείες.

Σε ηλικία 15-17 ετών έκανα φιλοσοφικές συζητήσεις με τον παππού μου και ένα θείο μου και όταν τους συναντούσα και τους δυο μαζί, για μένα ήταν η καλύτερη «ψυχαγωγία», γιατί χρησιμοποιώντας την μαιευτική μέθοδο του μεγάλου φιλόσοφου Σωκράτη, αποσπούσα απαντήσεις σε πολλά ερωτήματα μου, ενώ συνεχώς ανέκυπταν νέα ερωτήματα που ζητούσαν απάντηση και αφορούσαν κοινωνικοπολιτικά θέματα και για το πως διαπλεκόταν σε όλα αυτά η θρησκεία...

Έτσι μπήκα στα βαθιά και άρχισα παράλληλα να διαβάζω την «Ασκητική» του Καζαντζάκη, τη «Σιδηρά Διαθήκη» του Θ. Δημητρακόπουλου, το «Τι Πιστεύω» του Μπέρτραντ Ράσελ, το «Τάδε έφη Ζαρατούστρα» του Νίτσε και τα «Κοινωνικά Συστήματα» του Μπέρναρ Σω. Τα περισσότερα από αυτά ανήκαν σε βιβλιοθήκες του θείου και του παππού μου όπου κατέφευγα, προκειμένου να αντλήσω περισσότερη εξωσχολική γνώση. Για μένα ήταν η καλύτερη ψυχαγωγία και ξεχνιόμουν διαβάζοντας με τις ώρες, ενώ παράλληλα συζητούσα μαζί τους ή παρακολουθούσα δικές τους συζητήσεις κοινωνικού ή φιλοσοφικού περιεχομένου, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

Ο πατέρας μου άρχισε να τα χάνει μαζί μου, δεν ήθελε να βλέπει βιβλία στο σπίτι και πολύ περισσότερο να αγοράζω βιβλία... Θυμάμαι κάποια φορά μας είχε πάει στο Ζάππειο και γινόταν τυχαία εκείνη τη μέρα η καθιερωμένη «έκθεση βιβλίου», οπότε εγώ ξέφυγα και πλησίαζα στους πάγκους. Ενθουσιασμένη με την πληθώρα των βιβλίων, άνοιγα και διάβαζα αποσπάσματα από διάφορα βιβλία. Τότε έπεσε το μάτι μου σε μια δίτομη έκδοση της UNESCO «Le droit d΄ être un home» δηλαδή «Το δικαίωμα να είσαι άνθρωπος». Το άνοιξα και λαίμαργα άρχισα να διαβάζω σελίδες του και τότε με κυρίευσε μια τεράστια επιθυμία να το αποκτήσω...

Κοίταξα αν με παρακολουθεί ο πατέρας μου και βιαστικά είπα ότι ήμουν μαθήτρια και έδωσα τα στοιχεία μου για να μου τα στείλουν στο σπίτι και υποσχέθηκα ότι θα το ξεπληρώσω (πρώτη φορά αγόραζα τέτοιας αξίας πράγμα με δική μου αποκλειστικά πρωτοβουλία) σε μικρές μηνιαίες δόσεις από το χαρτζιλίκι μου. Οι δυο υπεύθυνοι των παραγγελιών αφού με κοίταξαν καλά το αποδέχτηκαν! Λίγες μέρες μετά όταν χτύπησαν το κουδούνι και είδα ότι έφεραν τα βιβλία, πήρα τη μεγαλύτερη χαρά που είχα νοιώσει στη ζωή μου και ευτυχώς που δεν ήταν εκείνη τη στιγμή ο πατέρας μου στο σπίτι, γιατί δεν θα με άφηνε να τα παραλάβω. Αφενός είχα κάνει αγορά κρυφά, χωρίς την άδειά του και αφετέρου ήταν βιβλία-γνώση που τον έκαναν να αισθάνεται άβολα, γιατί δεν την καταλάβαινε.

Σε αυτούς τους δυο τόμους υπήρχαν ήθη, έθιμα και θρησκευτικές δοξασίες από όλο τον κόσμο, ένα απαύγασμα σοφίας και πολιτισμού των λαών της υφηλίου από τις αρχαιότερες πηγές μέχρι τότε και η απόκτηση αυτού του μεγάλου συγγραφικού έργου με έκανε να αισθάνομαι ότι χειραφετούμαι σιγά-σιγά ως άνθρωπος. Έτσι και έγινε κι αυτός βέβαια ήταν ο λόγος που διαφωνούσα με τον πατέρα μου, ο οποίος είχε γίνει ανταγωνιστικός μαζί μου και άρχισε να αντιπαθεί τον παππού και τον θειο μου για όλη αυτή τη συμπεριφορά μου και ότι φταίνε τα βιβλία…

Ακόμα και τώρα, όταν έρχεται ο πατέρας σπίτι μου, δεν θέλει να βλέπει βιβλία, τα αποστρέφεται και μου λέει ειρωνικά «Εσύ όλα τα ξέρεις!» Φυσικά τώρα δεν με πληγώνει αυτό, όπως όταν ήμουν παιδί, αλλά τον κοιτάζω κάθε φορά χαμογελώντας...

Όταν ήμουν φοιτήτρια της Νομικής ΑΠΘ, είχα πάει να δω με φίλους μια παλιά ταινία του Κολλάτου, τον διαβόητο «Άγιο Πρεβέζης» που αναφερόταν σε πραγματικά γεγονότα και στην σεξουαλική εκμετάλλευση γυναικών από ένα μητροπολίτη της Πρέβεζας... Σιχάθηκα και συγχρόνως εξοργίστηκα από τις πράξεις αυτού του «ιερωμένου». Φανερά απηυδημένη δεν άντεξα να δω όλη την ταινία και έφυγα στη μέση της προβολής, αηδιασμένη από τη χυδαία συμπεριφορά αυτού του «αγίου της χριστιανικής Εκκλησίας»!

Εκτός αυτού κατά καιρούς είχα ακούσει και διάφορες άλλες τέτοιου είδους ιστορίες πως συνέβαιναν πάντα, αλλά πάντα τα συζητούσε «χαμηλόφωνα» όλος ο κόσμος για να μη θιγεί η αξιοπρέπεια της Εκκλησίας και του «χριστεπώνυμου» ποιμνίου... Ήταν ένα κοινό μυστικό που κυκλοφορούσε από στόμα σε στόμα στους κόλπους της ελληνικής κοινωνίας. Η κοινωνική υποκρισία σε όλο της το μεγαλείο…

Όλη αυτή η γνώση και η παραπάνω ενδεικτική εμπειρία μου και η κριτική μου ικανότητα με έμαθαν να διακρίνω τι κρύβεται πίσω από το προφανές και προπάντων να έχω εμπιστοσύνη στο κριτήριό μου σχετικά με τη ζωή και τους ανθρώπους. Αντιμετωπίζω χωρίς ψεύτικα δεκανίκια όλα τα προβλήματα κατάματα και παράλληλα προσπερνώ γενναία τις προσωπικές μου δυσκολίες στη ζωή. Έμαθα ότι πρέπει να αντλούμε δύναμη από μέσα μας, γιατί κανείς άλλος δεν μπορεί με τα λόγια του να μας πείσει, αν αυτό δεν βγαίνει από μέσα μας...

Εμείς δημιουργούμε την κόλαση αλλά και τον παράδεισο στη ζωή μας και ότι πολλά πράγματα που διδάσκουν οι θρησκείες, σκοπό έχουν να παραπλανήσουν τους λαούς που επωφελείται το κάθε ιερατείο. Προσπαθούν να δημιουργήσουν ψευδαισθήσεις και ιδεοληψίες στη ζωή μας, που οδηγούν σε ψυχώσεις και θρησκευτικούς φανατισμούς.

Ο κάθε άνθρωπος πρέπει με γνώση και συνειδητοποίηση του εαυτού του κατά το παγκοσμίως γνωστό αρχαίο μας ρητό «γνώθι σ’ αυτόν» να απεγκλωβιστεί από τις θρησκείες και τις πάσης φύσεως ιδεοληψίες γιατί μόνον έτσι θα βρει διέξοδο και την αλήθεια μέσα από τον ίδιο του τον εαυτό και ποτέ μην ψάχνει να βρει διέξοδο μέσα από τρίτους γιατί πάντα ελλοχεύει ο κίνδυνος της παραπλάνησης από αυτούς.

Θαύμα, θαύμα!

Κλείνει δεκαετία από το «θαύμα» με τη βυσσινάδα!

«Άλαλα τα χείλη των ασεβών των μη προσκυνούντων την Εικόνα Σου την Σεπτήν Θεοτόκε»! Το έτος 2001 ήταν κοσμοϊστορικό, διότι δόθηκε η ευκαιρία να αναλύσει η Επιστήμη το αίμα του Αγίου Φανούρη σε ναό της Αργυρούπολης και να αποδείξει ότι επρόκειτο για  βυσσινάδα.

Έγραψε η "Ελευθεροτυπία" στις 18/6/2001: «Και τώρα αναζητούν να μάθουν αν έγινε θαύμα, στον Αγιο Γεώργιο Αργυρούπολης. Όπως έγινε γνωστό πριν από μία εβδομάδα, η εικόνα του Αγίου Φανουρίου είχε «ματώσει». Οι πιστοί γέμιζαν την εκκλησία για να προσκυνήσουν την εικόνα και παράλληλα γέμιζαν και το παγκάρι του ναού. Τελικά, έπειτα από χημική ανάλυση του «αίματος» που υπήρχε στην εικόνα διαπιστώθηκε ότι επρόκειτο για βυσσινάδα. Χθες ανακοινώθηκε από την Αρχιεπισκοπή Αθηνών ότι ο αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος παρήγγειλε τη διενέργεια Ενορκης Διοικητικής Εξέτασης προκειμένου «να διακριβωθούν» πληροφορίες, σύμφωνα με τις οποίες «ορισμένοι ενορίτες χαρακτήριζαν ως θαύμα την εμφάνιση».

Το πόρισμα της Διοικητικής Εξέτασης διεπίστωσε πως τα φαινόμενα "οφείλονται σε συγκυρίες φυσικών συνθηκών που διαμορφώθηκαν μέσα στο Ναό, λόγω υψηλής θερμοκρασίας, υγρασίας και άλλων γνωστών και αγνώστων φυσικών παραγόντων" ("Ορθόδοξος Τύπος", 13/7/2001). Περιγραφή απευθείας από τα μυστικά συγγράμματα του Αγίου, σύμφωνα με τα οποία, κάτω από ειδικές συνθήκες που ξέρει μόνο ο Φανούρης, το αίμα γίνεται βυσσινάδα! Φυσικά δεν επεστράφησαν τα χρήματα των πιστών για το θαύμα μαϊμού...

Στη συνέχεια επεβλήθη επίπληξη στον εφημέριο του ναού, γιατί επέτρεψε σε (προφανώς άθεους) επιστήμονες να ελέγξουν το αίμα του Αγίου με τη βυσσινάδα στις φλέβες του... Γκαντεμιά, φίλε μου! Πήγαν να κάνουν οι παπάδες μια αρπαχτή «δια το φιλόπτωχον ταμείον» και την πάτησαν από Χημικό!

Λίγα χρόνια μετά ανακαλύφθηκε το πτώμα του Βησσαρίωνα που δεν έλιωνε και εξετέθη σε παλλαϊκό προσκύνημα, μέχρι που ολοκληρώθηκαν οι εισπράξεις...

(βλέπε επίσης >>>)

Κρυφό σχολειό: τα ιστορικά δεδομένα για τον αβάσιμο ισχυρισμό

του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΣΤΑΘΗ, Ιστορικού, Ελευθεροτυπία, 26/3/2011

Μια απλή αναζήτηση στο Google αποδίδει 259.000 αποτελέσματα για το κρυφό σχολειό. Στη συντριπτική τους πλειονότητα πρόκειται για αναφορές που υπερασπίζονται το μύθο.

Και όμως στις πηγές της οθωμανικής περιόδου δεν υπάρχει καμιά μαρτυρία, ούτε καν ένδειξη για λειτουργία κρυφού σχολειού ή απαγόρευση της εκπαίδευσης σε όλη τη διάρκεια της οθωμανικής περιόδου και σε όλη την έκταση της αυτοκρατορίας.

Το επιχείρημα ότι τέτοιες πηγές δεν σώθηκαν επειδή τα σχολειά ήταν κρυφά και οι γραπτές αναφορές αποφεύγονταν, μήπως και ανακαλυφθούν από τους Τούρκους, δεν ευσταθεί διότι για άλλες μυστικές, συνωμοτικές ενέργειες σώθηκε πλήθος άμεσων μαρτυριών.

Οσες πηγές προσκομίζουν ως αποδείξεις οι υπερασπιστές του κρυφού σχολειού δεν περιέχουν καμιά νύξη για απαγόρευση εκπαίδευσης. Συνιστούν απλώς εντυπώσεις μιας χριστιανικής πνευματικής παρακμής στην αυτοκρατορία συγκριτικά με την αντίστοιχη των ευρωπαϊκών χωρών ή με ένα εξιδανικευμένο βυζαντινό παρελθόν.

Οι αναφορές αυτές είναι, εν πολλοίς, γραμμένες από μορφωμένους χριστιανούς ή ξένους περιηγητές, και έχουν συνήθως προπαγανδιστικό χαρακτήρα με στόχο να πιέσουν τη Δύση να οργανώσει σταυροφορίες εναντίον των Οθωμανών. Συνακόλουθα, ενώ αποδίδουν την παρακμή στην απώλεια της χριστιανικής βασιλείας, αποκλείουν από το κάδρο τους τις πλούσιες εκδηλώσεις του οθωμανικού πολιτισμού, καθώς η θρησκευτική αντίθεση καθιστά εκ προοιμίου βάρβαρους τους μουσουλμάνους και την κουλτούρα τους. Αλλωστε, η πνευματική υποχώρηση, που παρατηρείται στα πρώτα χρόνια μετά την οθωμανική κατάκτηση, οφείλεται στη φυγή των Βυζαντινών λογίων και γενικότερα των ελίτ στη Δύση.

Το επιχείρημα ότι η σπανιότητα των σχολείων στην πρώιμη οθωμανική περίοδο δεν μπορεί παρά να οφείλεται στην οθωμανική καταπίεση επίσης δεν ευσταθεί. Η συντριπτική πλειονότητα του πληθυσμού ήταν αγρότες που δεν χρειαζόταν να ξέρουν γράμματα. Ο πολιτισμός τους ήταν προφορικός που εκφραζόταν με παραμύθια και δημοτικά τραγούδια. Η μόρφωση δεν είχε κοινωνική αξία. Μόνο λιγοστοί γραμματικοί ή νοτάριοι χρειάζονταν για τη σύνταξη των επίσης λιγοστών συμβολαίων.

Οι παπάδες επίσης χρειαζόταν να γνωρίζουν ανάγνωση για τις εκκλησιαστικές λειτουργίες. Συχνά παπάδες και γραμματικοί ταυτίζονταν. Αλλά και η μόρφωση των παπάδων κάποιες φορές δεν ήταν απλώς στοιχειώδης αλλά ανεπαρκής.

Η επίδραση του Διαφωτισμού

Πάντως όποιος αποφάσιζε να μάθει γράμματα, στον παπά ή στον καλόγερο απευθυνόταν, αυτός ήξερε. Για τούτο και η εκπαίδευση, όπως και γενικότερα η κουλτούρα, ήταν θρησκευτική: κυρίως από τα ιερά βιβλία μάθαιναν γράμματα. Το ίδιο θρησκευτική ήταν η εκπαίδευση και στους Οθωμανούς, το ίδιο και στους Βυζαντινούς. Και στο Βυζάντιο η συντριπτική πλειονότητα ήταν αγράμματη. Λίγοι μάθαιναν τα βασικά γράμματα, κυρίως από κληρικούς στις εκκλησίες.

Κάπως καλύτερη μόρφωση έπαιρναν όσοι θα ακολουθούσαν εκκλησιαστική καριέρα ή οι γόνοι των ελίτ που προορίζονταν για διοικητικά αξιώματα. Λίγα ιδιωτικά και εκκλησιαστικά σχολειά υπήρχαν γι' αυτούς στις μεγάλες πόλεις.

Η κοινωνία δεν χρειαζόταν τα γράμματα. Μόνον ύστερα από τον 17ο αιώνα με τη ραγδαία ανάπτυξη του εμπορίου και τον πολλαπλασιασμό των γραπτών συναλλαγών αυξήθηκε η ανάγκη κοσμικών μορφωμένων στελεχών (γραμματέων, λογιστών, δασκάλων).

Από τότε η μόρφωση και η λογιοσύνη αποκτούν βαθμιαία αυτόνομη αξία. Τότε πολλαπλασιάζονται τα σχολειά. Και αργότερα, στον 18ο αιώνα, υπό την επιρροή και των διαφωτιστικών ιδεών, αρχίζουν να διαμορφώνονται οι εθνικές ιδέες και να διαχέονται στους μορφωμένους. Μέχρι τότε τίποτε εθνικό δεν διδασκόταν.

Οι εκπαιδευτικοί θεσμοί δεν είχαν χαρακτήρα εθνικής διαπαιδαγώγησης πριν τον 19ο αιώνα ούτε στην οθωμανική αυτοκρατορία, αλλά ούτε και στη Δύση. Η παραδοσιακή ορθόδοξη κουλτούρα προσλάμβανε την οθωμανική κατάκτηση ως θεόθεν τιμωρία για τις αμαρτίες των χριστιανών και ως θεόθεν δοκιμασία που έπρεπε να την υπομένουν.

Ο Κοσμάς Αιτωλός κήρυττε την ίδρυση σχολείων στον όψιμο 18ο αιώνα για να μειώσει την αύξηση των εθελούσιων εξισλαμισμών, όχι για να διατηρήσει την εθνική συνείδηση, όπως, άλλωστε, φαίνεται στο γνωστό του απόφθεγμα: «Δεν είστενε Ελληνες, δεν είστενε ασεβείς, αιρετικοί, άθεοι, αλλ' είστενε ευσεβείς ορθόδοξοι χριστιανοί».

Οι επιβιώσεις πάντως της κοινωνικής απαξίας της εκπαίδευσης φτάνουν μέχρι πριν λίγες δεκαετίες όταν ακόμα στα χωριά οι παππούδες μας και οι γιαγιάδες μας, που θα συνέχιζαν το αγροτικό επάγγελμα, άρχιζαν να δουλεύουν από παιδιά και δεν πήγαιναν σχολείο.

Οι Οθωμανοί, άλλωστε, δεν είχαν κανένα λόγο να απαγορεύσουν την εκπαίδευση των χριστιανών. Αντίθετα την χρειάζονταν, διότι είχαν ανάγκη ενός αποτελεσματικού εκκλησιαστικού μηχανισμού για τη διοίκηση των χριστιανών. Το Πατριαρχείο, που ο Μωάμεθ επανασυνέστησε αμέσως μετά την άλωση, και η εκκλησιαστική ιεραρχία συνιστούσαν ουσιαστικά τμήμα της οθωμανικής διοίκησης. Υπάρχουν τεκμήρια που δείχνουν μέριμνα της οθωμανικής διοίκησης για τη χριστιανική εκπαίδευση.

Σουλτανικό διάταγμα του 1675 διατάζει τους οθωμανούς αξιωματούχους της Κασταμονής του Πόντου να πάψουν να εισπράττουν παρανόμως χρήματα από τους γονείς των χριστιανών μαθητών της πόλης. Εγγραφο του 1796 του Κωστάκη Χαντζερή, με το επίσημο οθωμανικό αξίωμα του δραγομάνου του στόλου, επιπλήττει τους προεστούς της Σίφνου επειδή δεν επισκευάζουν τις ζημιές του σχολείου. Γνωρίζουμε ότι ο Αλή Πασάς ενίσχυσε την εκπαίδευση στα Ιωάννινα. Ο γραμματικός του, Αθανάσιος Ψαλίδας, ήταν παράλληλα διευθυντής της σχολής Καπλάνη στα Γιάννενα.

Ανώτερες σχολές

Η λειτουργία κρυφών σχολειών δείχνει παράλογη όταν επιτρεπόταν απρόσκοπτα η λειτουργία ανωτέρων σχολών. Η Πατριαρχική Σχολή (μετέπειτα Μεγάλη του Γένους) λειτουργεί στην Κωνσταντινούπολη από το 1454. Ακόμα πιο παράλογη δείχνει η ύπαρξη κρυφών σχολειών, και μάλιστα των πιο «γνωστών», σε τόπους όπου λειτουργούσαν ανώτερες σχολές (Ιωάννινα, Δημητσάνα, Αθήνα), και μάλιστα μέσα στις πόλεις, ενώ τα κρυφά σχολειά βρίσκονταν πολλά χιλιόμετρα μακριά, στην Πεντέλη ή στη χαράδρα του Λούσιου όπου ήταν αδύνατο να περπατήσουν και να φτάσουν τα παιδιά), ή σε τόπους όπου δεν υπήρχε μόνιμη οθωμανική παρουσία (Τήνος) ή σε περιοχές που κατακτήθηκαν στην ύστερη οθωμανική περίοδο οπότε ήδη λειτουργούσαν πολλές ανώτερες σχολές (Κρήτη 1669, Τήνος 1715).

Η συχνή διενέργεια μαθημάτων το βράδυ (βλ. και το δημοτικό τραγουδάκι «Φεγγαράκι μου λαμπρό») δεν οφείλεται σε οθωμανικούς περιορισμούς, αλλά στην προτεραιότητα των αγροτικών ασχολιών, στις οποίες τα παιδιά εργάζονταν από πολύ μικρά. Ούτε η ύπαρξη των τοπωνυμίων «Κρυφό σχολειό» συνιστά απόδειξη διότι όλα τα τοπωνύμια μαρτυρούνται στον 20ό αιώνα, τα περισσότερα μάλιστα μετά το 1960, ύστερα δηλαδή από τη δημιουργία του μύθου και πρέπει να αποδοθούν σε έμπρακτη υιοθέτηση της λόγιας κατασκευής από τα λαϊκά στρώματα και τις τοπικές κοινωνίες.

Ο λόγιας αφετηρίας μύθος διαμορφώνεται σταδιακά, από την επανάσταση και μετά, στο πλαίσιο της νεαρής εθνικής ιδεολογίας, όπου η παιδεία νοείται ως φορέας εμπέδωσης εθνικής συνείδησης. Ετσι, μέσω του μύθου, δικαιολογείται η πνευματική καθυστέρηση των Ελλήνων έναντι των Δυτικών, νομιμοποιείται η επανάσταση, συμπληρώνονται τα κενά της «εθνικής αντίστασης» στην οθωμανική κυριαρχία, παρουσιάζεται η Εκκλησία ως φορέας διατήρησης της εθνικής ταυτότητας. Αργότερα, η Αριστερά παρουσιάζει το κρυφό σχολειό ως το λαϊκό σχολειό της περιόδου, και οι τοπικές κοινωνίες, παρουσιάζοντας κάθε μοναστηριακή κρύπτη της περιοχής ως κρυφό σχολειό, διεκδικούν ισότιμη ενσωμάτωση στον ένδοξο κορμό της εθνικής ιστορίας.

Ποιος θα «σώσει» τους εξωγήινους;

Προβληματισμοί για την ημέρα που θα εντοπιστεί εξωγήινη ζωή!

Διαχρονικά, οι εκπρόσωποι του εκάστοτε πολιτισμού διακατέχονταν από μια αλαζονεία, επειδή παλιά δεν μπορούσαν, ελλείψει επιστημονικών γνώσεων, να εξηγήσουν για τον εαυτό τους και τους συνανθρώπους τους, πώς βρέθηκαν επικεφαλής του ζωικού και φυτικού βασιλείου.

Έτσι, μέχρι και τον ύστερο Μεσαίωνα θεωρούσαν οι «πνευματικές ηγεσίες» και όπου έλειπαν αυτές, μεμονωμένοι διανοούμενοι, ότι ο κόσμος που γνώριζαν είναι ανθρωποκεντρικός: η Γη βρίσκεται στο κέντρο, γύρω της υπάρχει το σύμπαν (Ήλιος, Σελήνη και άστρα) και ηγέτες σ' αυτό το σύμπαν είναι οι άνθρωποι της γήινης εξουσίας, κατά κανόνα φεουδάρχες ή πάπες...

Με την εισαγωγή του ηλιοκεντρικού συστήματος από τον Κοπέρνικο και την επιβεβαίωσή του από τις παρατηρήσεις του Γαλιλαίου και τους νόμους του Κέπλερ, κέντρο του κόσμου ήταν πλέον ο Ήλιος και οι γήινες ηγεσίες απομακρύνονταν από τη φανταστική εξουσία τους. Με τη διαπίστωση της ύπαρξης του σπειροειδούς γαλαξία, στον οποίο το ηλιακό μας σύστημα βρίσκεται σε ένα ακραίο σημείο κάποιου κλάδου του, δέχθηκε ο ανθρωποκεντρισμός ένα ακόμα κτύπημα. Μετά δε την ανακάλυψη του πλήθους των γαλαξιών στο σύμπαν και την πιθανότητα της ύπαρξης πολλαπλών συμπάντων, η ιδεοληψία περί κέντρου και ηγεμονίας πήγε οριστικά χαμένη...

Βέβαια, με κάθε μία από αυτές τις ανατροπές διατυπωνόταν το ερώτημα -και συμβαίνει αυτό μέχρι σήμερα- ποιες από τις αντιλήψεις μας πρέπει να αναπροσαρμόσουμε και με ποια διαδικασία πρέπει οι άνθρωποι να οδηγηθούν στη νέα αντίληψη για τον κόσμο (το σύμπαν ή τα σύμπαντα) και ποια θα είναι η θέση των ανθρώπων μέσα σ' αυτόν.

Γνωρίζοντας σήμερα ότι υπάρχουν δισεκατομμύρια ηλιακά συστήματα σε ένα και μόνο γαλαξία και ότι κάθε τέτοιο ηλιακό σύστημα περιλαμβάνει πολλούς ή λίγους πλανήτες, είναι προφανές ότι η επόμενη ερώτηση που τίθεται, αφορά την ύπαρξη εξωγήινης ζωής, αρχικά, και ευφυούς ζωής ειδικότερα.

Ήδη έχουν εντοπιστεί περί τους 500 εξωπλανήτες, δηλαδή πλανήτες έξω από το ηλιακό μας σύστημα, οι οποίοι διαθέτουν όμοια χαρακτηριστικά με αυτά που είχε η Γη μας σε κάποιες φάσεις της εξέλιξής της, εδώ και περίπου 4,5 δισεκατ. χρόνια. Η Jennifer Wiseman, αστροφυσικός της Nasa, λέει ότι η αναζήτηση ενός «γήινου» πλανήτη δεν αποτελεί πια επιστημονική φαντασία αλλά καθημερινή ερευνητική δραστηριότητα.

Ταυτόχρονα θέτει όμως και το ερώτημα, πώς θα αντιδράσουν οι άνθρωποι, γενικότερα, και οι πνευματικές ηγεσίες ειδικότερα, όταν κάποια στιγμή εντοπιστούν μορφές ζωής σε άλλους πλανήτες. Λέει η κ. Wiseman: «Μόλις εντοπιστούν ίχνη εξωγήινης ζωής, πρέπει να αποχωριστούμε άλλη μια ιδεοληψία περί μοναδικότητας της ζωής στη Γη!» Έτσι, η ανθρωπότητα θα περιπέσει τουλάχιστον ένα σκαλοπάτι πίσω, θα αποτελεί μία από τις σίγουρα πάμπολλες μορφές ζωής στο γαλαξία μας (και στο σύμπαν ή τα σύμπαντα πολύ περισσότερο).

Η κ. Wiseman είναι βέβαιη ότι αυτή η ανακάλυψη θα προκαλέσει κλονισμό στις θρησκευτικές πεποιθήσεις των ανθρώπων, ιδίως εκείνων που έχουν μείνει στις σχολικές ιστορίες περί δημιουργίας και όλα τα άλλα που μαθαίνουν οι άνθρωποι, είτε στο χριστιανικό κόσμο, είτε σε άλλους πολιτισμικούς κύκλους και τα οποία, σίγουρα, δεν περιλαμβάνουν ιδέες για εξωγήινη ζωή.

Οι επιστήμονες διαβλέπουν ότι δεν θα αργήσει πολύ η στιγμή του εντοπισμού κάποιας μορφής εξωγήινης ζωής. Το διαστημικό τηλεσκόπιο Kepler εξετάζει αυτή την εποχή 1235 πιθανούς εξωπλανήτες, ανάμεσά τους 54 αντίγραφα της Γης. Ίσως λοιπόν αυτό ή τα επόμενα χρόνια να εντοπιστεί τουλάχιστον μία δεύτερη Γη, για την οποία αρκεί να μάθουμε ότι διαθέτει ατμόσφαιρα οξυγόνου. Αυτό θα σημαίνει ότι υπάρχει ζωή που εξελίσσεται ή έχει εξελιχθεί κατ' αναλογία προς τη γήινη.

Ο εντοπισμός ζωής σε άλλο πλανήτη δεν θα δώσει, φυσικά, πληροφορίες για τυχόν ευφυΐα των ξένων ειδών. Αυτό δεν είναι δυνατόν να διαπιστωθεί με παρατηρήσεις μέσω τηλεσκόπου. Οι επιστήμονες ελπίζουν λοιπόν ότι θα λάβουν πληροφορίες με το σύστημα SETI, το οποίο αναζητά στο σύμπαν ηλεκτρομαγνητικά και φωτεινά σήματα, τα οποία θα επιτρέπουν το συμπέρασμα ότι αποστέλλονται επί τούτου από άλλους πλανήτες. Ο Seth Shostak, αστρονόμος του προγράμματος SETI, υπολογίζει ότι «Στις επόμενες 2 δεκαετίες θα εντοπίσουμε σίγουρα σήματα από ευφυείς εξωγήινους. Κι αν όχι, θα πληρώσω από έναν καφέ σε κάθε μέλος του προγράμματος!»

Είναι βέβαιο ότι δεν θα φτάσουν τα χρήματα του Shostak για να πληρώσει καφέδες σε τόσους πολλούς ερευνητές, αλλά μάλλον δεν θα χρειαστεί, γιατί σε όλους τους αρμόδιους φορείς υπάρχει η πεποίθηση ότι μια τέτοια ανακάλυψη δεν αργεί· γι' αυτό έχουν εντατικοποιηθεί οι εργασίες προετοιμασίας, επειδή όλοι κάτι υποψιάζονται! Σύμφωνα με την Washington Post υπάρχει επιτροπή της Nasa, η οποία μελετάει ήδη πώς θα διατυπωθεί η πρώτη επίσημη ανακοίνωση για την ανατρεπτική αυτή ανακάλυψη, ωστε να μην προκληθεί στον κόσμο πανικός...

Από δίπλα και το Βατικανό κάλεσε ήδη το 2009 στη Ρώμη σημαντικούς αστροβιολόγους, ώστε να πληροφορηθούν τα ηγετικά κλιμάκια της καθολικής εκκλησίας για το επίπεδο των γνώσεων και τις πιθανές εξελίξεις πάνω σε θέματα εξωγήινης ζωής. Ο εφιάλτης του Κοπέρνικου και του Γαλιλαίου στοιχειώνει τον ύπνο πολλών καρδιναλίων και δεν θέλουν ο μηχανισμός τους να βρεθεί άλλη μια φορά στο ρόλο του αρνητή και του αγχωμένου ουραγού των εξελίξεων.

Ο θεολόγος Ted Peters, καθηγητής στο προτεσταντικό Pacific Lutheran Theological Seminary του Berkeley/Καλιφόρνια, λέει ότι δεν φοβάται άμεση κατάρρευση των θρησκειών, επειδή η «πίστη» των ανθρώπων στο θεό είναι βαθια ριζωμένη. Μεσοπρόθεσμα θα προκύψουν όμως σημαντικά προβλήματα. Είναι γεγονός ότι η προσκόλληση σε ιδεοληψίες, πάσης φύσεως, είναι το κύριο χαρακτηριστικό για τη μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων, ιδίως επειδή πρόκειται για αμόρφωτες και απληροφόρητες μάζες, οι οποίες ίσως και να μην μάθουν καν ότι εντοπίστηκε αξωγήινη ζωή.

Η μεσοπρόθεσμη εξέλιξη των πραγμάτων δεν πρέπει να αφήνει όμως σε ηρεμία τον κ. Peters: από τους 1325 σταθερούς οπαδούς διαφόρων θρησκειών που ρωτήθηκαν συστηματικά από τον ίδιο, μεγαλύτερο προβληματισμό έδειξαν οι ιερείς της εβραϊκής θρησκείας, της οποίας τα ιερά βιβλία περιγράφουν λεπτομερώς διαδικασίες δημιουργίας πάνω σε μια επίπεδη και ακίνητη Γη, με εντολοδόχους του θεού συγκεκριμένους ανθρώπους, χωρίς οποιαδήποτε υπόνοια για εξωγήινη ζωή, ώστε να προσαρμόσουν το κήρυγμά τους κατάλληλα.

Εκείνοι από τους ερωτηθέντες που δεν έδειξαν οποιαδήποτε θρησκειολογική αγωνία για την περίπτωση ύπαρξης εξωγήινων ήταν οι ινδουιστές και άλλοι πολυθεϊστές, καθώς επίσης οι βουδιστές, στους οποίους υπάρχει σταθερή πεποίθηση για ένα αιώνιο κόσμο!

Οι μωαμεθανοί δεν έχουν επίσης κανένα πρόβλημα, αφού δεν υπάρχει σ' αυτούς περιγραφή «δημιουργίας» της ζωής από το θεό, οπότε αυτή μπορεί να έγινε παντού και με οποιοδήποτε τρόπο. Ούτε γνωρίζουν οι πιστοί στον Αλλάχ για «προπατορικό αμάρτημα», το οποίο δεν μπορεί να επηρέασε προφανώς όντα σε άλλους πλανήτες, παρά μόνο στη Γη.

Πολλοί χριστιανοί θεολόγοι είναι στην πλειοψηφία τους έτοιμοι, εφόσον βεβαιωθούν για εξωγήινη ζωή, να εγκαταλείψουν κάθε σύνδεση με την εβραϊκή Π.Δ. και οτιδήποτε άλλο τους κρατάει στην επιχειρηματολογία τους δεμένους με τη Γη, π.χ. Πλάτων, Αριστοτέλης, Πτολεμαίος και πολλούς από τους «πατέρες», οι οποίοι κατέκλεβαν την αρχαία ελληνική γραμματεία. Θα υποχωρήσουν στα αρχικά κείμενα της Κ.Δ., τα οποία όμως είναι απλοϊκές ηθικολογίες από τη Μέση Ανατολή, χωρίς φιλοσοφικές αξιώσεις!

Βέβαια, οι ιστορίες με τη γέννηση του «υιού του θεού» στη Γη από μια γήινη γυναίκα και τη θανάτωσή του, με όλες τις ακατανόητες για κάθε λογικό άνθρωπο σωτηριολογίες, δεν είναι καθόλου εύκολο να επεκταθούν, ούτε καν μέχρι τη Σελήνη, η οποία κατά την εβραϊκή και χριστιανική αντίληψη απλώς είναι «φωστήρας» για τους ανθρώπους, δηλαδή κάτι σαν φωτιστικό σώμα...

Η κ. Jennifer Wiseman θεωρεί επίσης ότι κυρίως οι χριστιανοί θα έχουν δυσκολίες προσαρμογής των θεολογικών τους αντιλήψεων, δεδομένου ότι ο θεός έστειλε, σύμφωνα με τη χριστιανική μυθολογία, το γιο του στη Γη για να λυτρώσει τους ανθρώπους από την αμαρτία, ακόμα κι εκείνους που δεν ήξεραν ούτε και έμαθαν ποτέ ότι συνέβη κάτι τέτοιο - Κινέζους, Ινδιάνους Αμερικής, Εσκιμώους, Αφρικανούς. Βέβαια, καθένας μπορεί να ισχυρίζεται ότι ήρθε για να «σώσει» όλους τους ανθρώπους πάνω στη Γη, αλλά για εξωγήινους ούτε υπόνοια δεν έχει διατυπωθεί - τη στιγμή μάλιστα που και για τον χριστιανισμό -επιμένουν οι πατέρες- η Γη είναι επίπεδη και βρίσκεται στο κέντρο του «κόσμου», δηλαδή του σύμπαντος...

Στο βιβλίο του «The Eerie Silence» υποστηρίζει ο Paul Davies ότι οι φόβοι για ραγδαίες ανατροπές στη χριστιανική πίστη από μια ανακάλυψη εξωγήινων υποβαθμίζονται αρμοδίως και μια αναδιατύπωση της θεϊκής δημιουργίας με συμπαντικές προεκτάσεις, όπου θα παραμένει ο πυρήνας των παιδαριωδών περιγραφών της Π.Δ., θα προκαλέσει χλεύη και κατακραυγή. «Ο χριστιανικός θεός, έστω με τη μορφή του γιου του, ήρθε στη Γη για να σώσει γήινους ανθρώπους, όχι δελφίνια και πιθήκους, ούτε και εξωγήινα όντα!», γράφει ο Davies. Αυτοί οι εξωγήινοι, αν έχουν θεούς, θα είναι κατά πάσα βεβαιότητα διαφορετικοί από τους γήινους, καθένας επίσης μοναδικός και αληθινός...

(βλέπε επίσης>>>)

Οι κοινωνικές συνθήκες παράγουν επαναστάσεις

(του ΒΑΣΙΛΗ ΚΡΕΜΜΥΔΑ, ομ. καθηγ.
Παν.Αθηνών, Ελευθεροτυπία, 26/3/2011)

Σήμερα ο πρώτος που ευλογεί τους ιστορικούς μύθους δεν είναι πια η Εκκλησία, όπως παλαιότερα, αλλά η ίδια η συγκεκριμένη ιστοριογραφία.

Τι είναι όμως ιστορικός μύθος; Προφανώς, ένα ιστορικό ψεύδος. Προσοχή όμως, δεν είναι μόνο γεγονός που κατασκευάστηκε από την αρχή χωρίς να έχει υπάρξει τίποτε στο παρελθόν. Οπως επίσης ιστορικός μύθος μπορεί να είναι η μισή αλήθεια, η απόκρυψη αλήθειας για κάποιο γεγονός· ακόμη και η εξαπάτηση, όπως να λέμε ότι η Επανάσταση του 1821 οφείλεται σε μια ιδέα! Και όπως εξαπάτηση είναι να κατασκευάζεις ένα κρυφό σχολειό, γύρω στο 1960, σε μοναστήρι κοντά στην Αθήνα, και να το επιδεικνύεις ως κρυφό σχολειό της Τουρκοκρατίας.

Ας επανέλθουμε στις ιδέες, για να πλησιάσουμε στο θέμα μας, που είναι η Επανάσταση του 1821. Από μόνες τους οι ιδέες δεν παράγουν τίποτε· προπάντων δεν παράγουν επανάσταση. Οι ίδιες είναι παράγωγο κάποιων πραγματικοτήτων· αυτές πάλι δεν είναι άλλο από την κοινωνία - τις κοινωνικές σχέσεις που λέγαμε παλαιότερα: από το είδος τους και το επίπεδο ανάπτυξής τους.

Μέσα σε μια κοινωνία παράγονται όλα και αυτά τα παραγόμενα τα μεταμορφώνουν, με τη σειρά τους, όλα.

Το εμπόριο στη Μεσόγειο

Για να αντιληφθούμε λοιπόν γιατί, πώς και τι είδους ήταν η Επανάσταση του 1821, οφείλουμε να μελετήσουμε την πορεία της ελληνικής κοινωνίας κατά τις προηγούμενες δεκαετίες. Θα μάθουμε τότε ότι οι Ευρωπαίοι, για το δικό τους συμφέρον, ανέπτυξαν το εμπόριό τους στην ανατολική Μεσόγειο και στον κατακτημένο ελληνικό χώρο, ότι αυτό το εμπόριο δεν μπορούσε να μη χρησιμοποιήσει και τους ντόπιους, ότι πολλοί Ελληνες άλλαξαν γι' αυτό επάγγελμα, ότι επίσης γι' αυτό άλλαξε η σύνθεση των καλλιεργειών, για να προσαρμοστούν στη ζήτηση του εξωτερικού εμπορίου, αυτό έβαλε τους υπόδουλους Ελληνες στη διαδικασία των μεταφορών, αύξησε την αγροτική και βιοτεχνική παραγωγή, για να ανταποκρίνονται στις ποσότητες που χρειάζονταν οι ξένοι έμποροι.

Πολλοί υπόδουλοι Έλληνες μετατράπηκαν σταδιακά σε εμπόρους και ναυτικούς, 

λόγω της ανάπτυξης του εμπορίου στην Ανατολική Μεσόγειο.

Επίσης, κυκλοφόρησε στην ελληνική αγορά χρήμα, σχηματίστηκε κέρδος και μικρός πλούτος και πολλοί υπόδουλοι Ελληνες άλλαξαν επάγγελμα -από αγρότης σε μεσίτη, από καλλιεργητής σε μεταφορέα εμπορευμάτων. Το τελευταίο έχει μεγάλη σημασία: οι παραγωγοί είναι προσανατολισμένοι πια στην παραγωγή εμπορεύματος. Διαμορφώθηκε μια αγορά πλήρως εκχρηματισμένη: ο ξένος έμπορος θα αγοράσει πρώτη ύλη, μαλλιά ας πούμε, θα τα στείλει στην υφαντουργία της χώρας του και θα τη φέρει πίσω να την πουλήσει ως μάλλινο ύφασμα· να πουλήσει το ύφασμα σε αγορά με συνεχώς ελαστικοποιούμενη απορροφητικότητα.

Η κοινωνική κινητικότητα ήταν εκτεταμένη· περισσότερο μετά τη Γαλλική Επανάσταση του 1789 και μάλιστα μετά την άνοδο του Ναπολέοντα και τους πολέμους που άνοιξε. Τότε, που ο γαλλικός εμπορικός στόλος, κυρίαρχος έως τότε στις ελληνικές θάλασσες, αποσύρθηκε, ενώ και με τους αλλεπάλληλους αποκλεισμούς, που στέρεψαν από προμήθειες τις ευρωπαϊκές αγορές, ο υπόδουλος Ελληνισμός βρέθηκε έτοιμος να επενδύσει στην παραγωγή καραβιών και στη διεξαγωγή εμπορίου απ' αυτά. Αυτές οι δραστηριότητες των Ελλήνων τροφοδότησαν τις ευρωπαϊκές αγορές: τα κέρδη ήταν τεράστια και συσσωρεύονταν.

Στην πανίσχυρη ομάδα εφοπλιστών και μεγαλεμπόρων που διαμορφώθηκε, προστέθηκαν και πραγματικά πολυάριθμες ομάδες βοηθητικών ομάδων, από ναυπηγούς και ναύτες έως ξυλοκόπους, έως αχθοφόρους, κατασκευαστές παξιμαδιών και μπακάληδες, που εξασφάλιζαν την τροφοδοσία των καραβιών.

Κοινωνική αναδιάταξη

Ολη η κοινωνία βρέθηκε στο τέλος του 18ου αιώνα σε αναδιάταξη - τα σημάδια του αστισμού ήταν περισσότερο από εμφανή και άρχισαν να διαμορφώνονται οι ιδεολογικές βάσεις του Ελληνισμού με στήριγμα τη διδασκαλία του Διαφωτισμού και το κήρυγμα της Γαλλικής Επανάστασης· όλα μαζί οδήγησαν στη διαμόρφωση της εθνικής συνείδησης, ενώ ο υπόδουλος Ελληνισμός είχε στραμμένα τα βλέμματα στη Δύση αποκλειστικά, εκτός από την επίσημη Εκκλησία.

Ο Ελληνισμός βρίσκεται πλέον στην Ευρώπη, κουβαλώντας στις πλάτες του το ένδοξο αρχαίο παρελθόν, ενώ έχει συνδεθεί με τον παροικιακό Ελληνισμό. Ο τελευταίος, συμμέτοχός της, παρακολούθησε την πολύμορφη ανάπτυξη του υπόδουλου κομματιού. Εκείνος θα αρχίσει και θα προχωρήσει την έκδοση κοσμικού βιβλίου, εφημερίδων, μεταφρασμένων ευρωπαϊκών βιβλίων.

Ωστε, το 1803, ο Αδαμάντιος Κοραής μίλησε στο φημισμένο College de France για την «πολιτισμένη» κατακτημένη Ελλάδα, για την ανάπτυξη της ναυτιλίας και του εμπορίου, για την αυριανή Ελλάδα που θα γίνει ένα ευρωπαϊκό κράτος.

Στην πρώτη δεκαετία του 19ου αιώνα, όλες οι νέες οικονομικές δραστηριότητες των υπόδουλων Ελλήνων γνώρισαν την κορύφωσή τους· την ώρα που ο αριθμός των σχολείων αύξανε, τα νέα μαθήματα, τα διαφωτισμένα, η φυσική και η χημεία εισάγονταν σ' αυτά, για να προκαλέσουν την μήνιν του Πατριαρχείου· την ώρα που βιβλία και εφημερίδες ενίσχυαν την ενημέρωση και την ιδεολογική βάση της νεαρής ακόμη αστικής τάξης· την ώρα που η «Ελληνική Νομαρχία» του Ανώνυμου καυτηρίαζε σκληρά αναχρονιστικές αντιλήψεις και πρακτικές και οι μυστικές εταιρείες κάτι ήθελαν να πουν για τις αλλαγές που έχουν συμβεί στον υπόδουλο Ελληνισμό· την ώρα, τέλος, που η ελληνική αστική τάξη έβρισκε τον προστάτη της στην ελληνική αρχαιότητα: δεν είμαστε οι υποδουλωμένοι ραγιάδες· είμαστε η συνέχεια των ένδοξων αρχαίων Ελλήνων· να, τα καράβια μας τα λένε Αρη, Ποσειδώνα, Θεμιστοκλή· αλλά και Παναγία.

Από τις αρχές της δεύτερης δεκαετίας όμως, όταν φάνηκε ότι ο Ναπολέων όδευε ολοταχώς στην ήττα, οι ευρωπαϊκές αγορές άρχιζαν να απεγκλωβίζονται και οι εθνικές ναυτιλίες των μεγάλων ευρωπαϊκών χωρών να επιστρέφουν στην ανατολική Μεσόγειο. Η ελληνική ναυτιλία, χωρίς κρατική προστασία, με το κράτος «της», την Οθωμανική Αυτοκρατορία, να μην την έχει ποτέ θεωρήσει δική του ναυτιλία, γιατί λειτουργούσε με φεουδαρχικές λογικές, δεν ήταν δυνατό να αντέξει στον ανταγωνισμό. Εμπόριο και ναυτιλία βρέθηκαν σε κρίση, που συμπαρέσυρε καθετί όφειλε την ανάπτυξή του στις νέες αυτές οικονομικές δραστηριότητες.

Στα πρώτα χρόνια της κρίσης ιδρύθηκε η Φιλική Εταιρία (1814) μια μυστική συνωμοτική οργάνωση, με σκοπό να προετοιμάσει την επανάσταση των Ελλήνων· και όσο η κρίση βάθαινε τόσο οι μυήσεις στη Φιλική Εταιρία πύκνωναν. Ο υπόδουλος Ελληνισμός γρήγορα δοκίμασε εκτεταμένη ανεργία, φτώχεια, κοινωνική έκπτωση, με μεγάλα συσσωρευμένα κεφάλαια ανενεργά· βρέθηκε σε αδιέξοδο.

Από τη στιγμή που ο Ελληνισμός βρέθηκε με το όπλο στο χέρι, οι κυριότεροι σταθμοί είναι, πρώτα πρώτα, η Προκήρυξη του Αλέξανδρου Υψηλάντη, δηλαδή της Φιλικής Εταιρίας, με το ιδεολογικό στίγμα της Επανάστασης - το μανιφέστο της.

Κατόπιν, η Εγκύκλιος της Ιεράς Συνόδου του Πατριαρχείου, που αφόριζε, όχι μόνον τον Αλ. Υψηλάντη, όπως κάποια ιστοριογραφία ισχυρίζεται, αποκρύπτοντας την αλήθεια, αλλά την ίδια την Επανάσταση.

Ακολουθεί η «διεθνοποίηση», από την πρώτη ημέρα, της Επανάστασης, με την πρόσκληση προς όλες τις ευρωπαϊκές χώρες να συνδράμουν τους επαναστατημένους Ελληνες, κάτι σαν ανταπόδοση του χρέους τους για τα φώτα που έλαβαν από τους αρχαίους προγόνους τους.

Θα παρακολουθούμε σε όλη τη διάρκεια της Επανάστασης τη στρατιωτική ιδιοφυΐα τού Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και την πολιτική τού Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου.

Επανάσταση και εξουσία

Σταθμός είναι οι εμφύλιοι πόλεμοι, που δεν πρέπει να αποδοθούν στην «προαιώνια» έφεση των Ελλήνων για διχόνοια, σάμπως να είναι στο DNA τους, αλλά στην αλήθεια ότι δεν υπάρχει επανάσταση στην Ιστορία, που να μη γέννησε εμφύλιο πόλεμο, καθώς κάθε επανάσταση παράγει εξουσία.

Τα δάνεια από την Αγγλία προμήνυαν την απελευθέρωση, ενώ το Ναβαρίνο δεν σήμαινε παρά την επιτυχία της εξωτερικής πολιτικής της Επανάστασης να προκαλέσει την ανταγωνιστική στρατιωτική επέμβαση των μεγάλων της Ευρώπης υπέρ των Ελλήνων.

http://www.enet.gr/?i=issue.el.home&date=26/03/2011&id=262494

Δεν ελέγχονται οι δημόσιοι υπάλληλοι νευρολογικά;

«Καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή παρά Ευρώπη και φαγί» (;)

(του Στεφανου Κασιματη, Καθημερινή, 25/3/2011)

«Θα δείτε τη Μέρκελ να προσκυνάει την Παναγιά της Τήνου για να μην αποχωρήσει η Ελλάδα από την Eυρωζώνη». Είναι μία από τις δηλώσεις που είχε κάνει ο εκκεντρικός Αλέκος Αλαβάνος την επομένη του συλλαλητηρίου της 23ης Φεβρουαρίου, όταν είχε προκαλέσει την κοινή γνώμη με την προτροπή του να γίνει Ταχρίρ η πλατεία Συντάγματος. Την ανέσυρα από τον ποταμό της αριστερής μπουρδολογίας των καιρών μας, λόγω της παράξενης αναφοράς που περιέχει στην ορθόδοξη εκκλησιαστική παράδοση.

Παράξενη σίγουρα, αλλά μόνον εκ πρώτης όψεως. Διότι όσοι παρακολουθούν τον δημόσιο λόγο του κατ’ εξοχήν εκπροσώπου της εξωπραγματικής Αριστεράς έχουν προσέξει ότι, συχνά, ο τέως πρόεδρος του ΣΥΝ πρωτοτυπεί –κατά τρόπο σχεδόν σκανδαλώδη για πολιτικό της άκρας Αριστεράς– διανθίζοντας τον λόγο του με ευαγγελικές ρήσεις και αναφορές στην εκκλησιαστική ζωή. Πώς εξηγείται; Μεγάλωσε, άραγε, με γονείς ευσεβείς, που τον έστελναν στο Kατηχητικό; Λάτρευε τα Θρησκευτικά στο σχολείο και ονειρευόταν να αφιερωθεί στην ιεροσύνη; Oταν ήταν παιδάκι και τον ρωτούσαν τι θα γίνει όταν μεγαλώσει, εκείνος απαντούσε «δεσπότης»; Κανείς δεν μπορεί να ξέρει, πλην των οικείων του.

Ανεξαρτήτως των όποιων λόγων στους οποίους οφείλεται η έφεση του κυρ Αλέκου στη θρησκευτική εικονοποιία, επί της ουσίας αυτή η προτίμηση είναι απολύτως ταιριαστή με την πολιτική ιδεολογία που πρεσβεύει. Διότι μπορεί μεν η πίστη στον Θεό και η πίστη στην Αριστερά να είναι θεωρητικώς ασύμβατες, όμως στις πιο ακραίες εκδοχές τους συμπίπτουν σε μεγάλο βαθμό. Ο θρησκόληπτος και ο κομμουνιστής –όσο και αν φρίττουν με την ιδέα– έχουν την ίδια πνευματική συγκρότηση: ο πρώτος πιστεύει στη χριστιανική τελολογία, ο δεύτερος στη μαρξιστική-λενινιστική. Και για τους δύο, τα πάντα σε τούτο τον κόσμο διέπονται από τελικά αίτια και η αντίληψή τους για την εξέλιξη είναι εσχατολογική. Το «πλήρωμα του χρόνου» θα έλθει κάποτε, για τον θρησκόληπτο με τη Βασιλεία των Ουρανών, για τον φανατικό μαρξιστή-λενινιστή με τον κομμουνιστικό παράδεισο. Η δε αμφισβήτηση της επιστημονικότητας του μαρξισμού-λενινισμού ως θεωρίας ισοδυναμεί με την αμφισβήτηση της ίδιας της φύσης του Θεανθρώπου.

Κατά συνέπειαν, εμένα τουλάχιστον δεν με ξενίζει το εκκλησιαστικό ύφος που χρησιμοποιεί ενίοτε ο πολιτικός πατέρας του Τσίπρα. Aλλωστε, έναντι της κρίσης, οι θέσεις της άκρας Αριστεράς ταυτίζονται με τις θέσεις των εκπροσώπων της πολιτευόμενης Εκκλησίας, ιδίως ως προς τη θέση και τον ρόλο της Ευρώπης στον εθνικό μας βίο. Ο τέως πρόεδρος του ΣΥΝ μπορεί με τις δηλώσεις και τη δράση του να φλερτάρει με τα όρια της γραφικότητας, πρέπει, όμως, να του αναγνωρίσουμε ότι έχει ένα ρόλο «προφήτη» της άκρας Αριστεράς, υπό την έννοια ότι συχνά εκφράζει με ασυνήθιστη σαφήνεια θέσεις που υιοθετούνται από τα δύο μεγαλύτερα κόμματα της άκρας Αριστεράς, τις οποίες εντούτοις εκείνα αποφεύγουν (από σκοπιμότητα) να διατυπώνουν με την ευθύτητα του κυρ Αλέκου. Τόσο το ΚΚΕ όσο και ο ΣΥΡΙΖΑ βλέπουν, λ. χ., στην κρίση την ευκαιρία που θα παρασύρει την Ελλάδα μακριά από το πλαίσιο των ευρωπαϊκών θεσμών και –γιατί όχι; – ως το πρώτο βήμα για τη σοσιαλιστική μετεξέλιξή της.

Ο ίδιος (άκρως επικίνδυνος) αντιευρωπαϊσμός εκφράζεται και από ορισμένους υπερσυντηρητικούς ιεράρχες, απλώς δεν τυγχάνει της ίδιας προσοχής. Την πρώτη Κυριακή του Μαρτίου, π. χ., όσοι παρακολούθησαν το κυριακάτικο κήρυγμα του μητροπολίτη Θεσσαλονίκης τον άκουσαν να τελειώνει την ομιλία του παραφράζοντας τους στίχους από τον Θούριο του Ρήγα Φεραίου: «Καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή, παρά σαράντα χρόνια Ευρώπη και φαγί», είπε ο Aγιος Θεσσαλονίκης, ενώ το πρόσωπό του φώτιζε το αίσθημα ικανοποίησης που του προκαλούσε η ιδέα του. Δεν αμφιβάλλω ότι ανάλογη θα ήταν και η αγαλλίαση του Αλέκου Αλαβάνου, αν βρισκόταν στο εκκλησίασμα...

Είχα γράψει προ καιρού ότι πολύ υποτακτικός και υποκλιτικός (από το υπόκλιση!) μου φαίνεται ο Τσίπρας απέναντι στους παπάδες. Όλο χαρούλες και γελάκια είναι, όταν συναντήσει κάποιον μητροπολίτη και διαρκώς αναβάλλει για "άλλη συνάντηση" τη συζήτηση σημαντικών θεμάτων, όπως ο χωρισμός κράτους και εκκλησιαστικού μηχανισμού, ο διαχειριστικός έλεγχος σε μητροπόλεις, μονές και τις διάφορες κερδοσκοπικές εταιρίες που έχουν στήσει οι παπάδες (δια το φιλανθρωπικόν έργον, εννοείται!), η επιστροφή των 5,5 εκατομμυρίων € για τα σάπια κοτόπουλα του Χριστόδουλου (με τους τόκους θα έχει φτάσει ήδη στα 10 εκατ. €) και άλλα πολλά.

Τώρα βγαίνει ότι και ο έτερος Καππαδόκης του ΣΥΝ-ΣΥΡΙΖΑ έχει όμοιες θεόπληκτες καταβολές και, ουσιαστικά, οι δήθεν επαναστατικές παρεκβάσεις του εδράζονται σε θρησκευτικό υπόβαθρο που του δημιουργήθηκε σε τρυφερή ηλικία (ως παπαδάκι, μάλλον) και δεν βρήκε ευκαιρία να τις υλοποιήσει... Το ΚΚΕ έχεις στις τάξεις του τη γνωστή εθνο-θεούσα και το μόνο που μένει πλέον είναι  να βρει και η κ. Λουκά μια θέση στην Αριστερά... σε κάποια "συνιστώσα" ίσως! Η αριστερή πολυφωνία στο χώρο της εκκλησίας θα είναι πλέον πλήρης!

Για τον μητροπολίτη κ. Άνθιμο δεν έχω να πω τίποτα, τη στιγμή που διακατέχεται αυτός από ποιητικό οίστρο και προβάρει τις ποιητικές του δυνατότητες! Μήπως θα έπρεπε όμως να εξετάζονται δεόντως κάποιοι που εισπράττουν δημόσιο χρήμα - καμιά βυθοσκόπηση οφθαλμού, κανένα κτύπημα με σφυράκι στο γόνατο και άλλα σχετικά; Εκτός κι αν ελπίζουν ότι θα τον ακούσει κάποια στιγμή ο Κούβελας να απαγγέλλει τα αυτοσχέδια στιχάκια του, οπότε θα τον περιλάβει δεόντως!