(του Θύμιου Νικολαΐδη [*], Καθημερινή, 29/3/2009)
Άντριου Ρόμπινσον: Ιστορία των μετρήσεων, εκδ. Polaris
Τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί οι έρευνες και η σχετική βιβλιογραφία που αφορούν την ιστορία των μετρήσεων. Τι είναι η μέτρηση, πότε εμφανίζεται, ποιους τομείς αφορά σε κάθε εποχή; Η μέτρηση είναι συνυφασμένη με τη μαθηματικοποίηση της φύσης, άρα ακολουθεί τους ρυθμούς αυτής της μαθηματικοποίησης. Ακολουθεί την ανάπτυξη των κοινωνιών και την ανάγκη τους για κανονικοποίηση: η μέτρηση των εκτάσεων, ο καθορισμός ενός ημερολογίου, η μέτρηση της ώρας, η μέτρηση των αντικειμένων καθιστούν τις πρώτες προσπάθειες μαθηματικοποίησης της κοινωνικής ζωής.
Οι τομείς των μετρήσεων είναι ποικίλοι και φυσικά δεν αφορούν μόνο τις θετικές επιστήμες. Η τάση είναι προς την ποσοτικοποίηση όλων των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων και η μανία των δεικτών συνεχίζει να κερδίζει έδαφος. Προβλήματα τα οποία παλαιότερα επιδέχονταν ποιοτική προσέγγιση τείνουν να λύνονται ποσοτικά, με τον καθορισμό μετρήσιμων δεικτών για δραστηριότητες οι οποίες παραδοσιακά βρίσκονταν εκτός ποσοτικοποίησης. Είναι φυσικό, ένα θέμα που στην εποχή μας αφορά ένα τόσο ευρύ φάσμα τομέων και ανθρωπίνων δραστηριοτήτων δεν μπορεί να προσεγγιστεί από έναν μόνο ειδικό. Η μελέτη των μετρήσεων είναι κατ' ανάγκη μια διεπιστημονική μελέτη, όπου συναντώνται οι επιστήμονες όλων των τομέων: φυσικοί, βιολόγοι, αστρονόμοι, γιατροί, οικονομολόγοι, κοινωνιολόγοι, ιστορικοί, είναι ένα μικρό δείγμα του καταλόγου των εμπλεκομένων ειδικοτήτων.Μαθηματικοποίηση
Το βιβλίο του Άντριου Ρόμπινσον συνιστά μια σημαντική συμβολή στην εκλαΐκευση του θέματος των μετρήσεων. Ο συγγραφέας καταφέρνει αριστοτεχνικά να παρουσιάσει το θέμα και από την πλευρά της ιστορίας και από αυτή της σύγχρονης επιστήμης των μετρήσεων. Συγγραφέας επιτυχημένων εκλαϊκευτικών επιστημονικών βιβλίων, ο Ρόμπινσον θέτει το θέμα της μέτρησης (τι είναι, πώς γεννήθηκε) και τη μελετά σε βασικούς τομείς που αφορούν τη φύση και τον άνθρωπο και την κοινωνία του.
Διαβάζοντας το βιβλίο, ακολουθούμε τη διαδρομή της μαθηματικοποίησης της φύσης. Μαθηματικοποίηση της αστρονομίας στην αρχαία εποχή, μαθηματικοποίηση της φυσικής στην κλασική επιστήμη (17ος–19ος αιώνας), μαθηματικοποίηση των κοινωνικών επιστημών στον 19ο και 20ό αιώνα… Το βιβλίο περπατά τον αναγνώστη στη μεγάλη περιπέτεια του καθορισμού του μετρικού συστήματος από τη Γαλλική Επανάσταση, στον κόσμο των επιστημονικών οργάνων και των τεχνικών της μέτρησης, στον κόσμο του ατόμου και στον κόσμο των γαλαξιών, σε αυτόν του κλάσματος του δευτερολέπτου και σε αυτόν των μεγάλων γεωλογικών περιόδων, στη γλώσσα και τη γραφή, στο γονίδιο, στις δημοσκοπήσεις, στη δημογραφία και σε πλείστα άλλα θέματα των επιστημών της φύσης και του ανθρώπου.
Πρόκειται για μια έκδοση έξοχα εικονογραφημένη, με πολλούς πίνακες και εύληπτες παρουσιάσεις των θεμάτων και με πολύ καλή ποιότητα εκτύπωσης. Γενικά πρόκειται για ένα βιβλίο που αξίζει να έχουμε στη βιβλιοθήκη μας.
[*] Ο κ. Θύμιος Νικολαΐδης είναι διευθυντής Ερευνών, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών.
