Ο τελευταίος μάγος
(Καθημερινή, 18/4/2009)
Λέγεται πως όταν ο Ναπολέων παρατήρησε με κάποια έκπληξη στον Πιερ-Σιμόν Λαπλάς ότι δεν είδε πουθενά τον Θεό στο επιστημονικό του έργο, ο μεγάλος φυσικομαθηματικός του απάντησε: «Ο Θεός, εξοχότατε, θα ήταν περιττή παράμετρος στις εξισώσεις της θεωρίας μου». Ακριβής ή όχι, η μαρτυρία έχει ισχυρή συμβολική σημασία: Καθώς οι θετικές επιστήμες, από την ίδια τους τη φύση, δέχονται ότι υπάρχει μια αντικειμενική πραγματικότητα, που υπακούει στους δικούς της, κοσμικούς νόμους, οι λειτουργοί τους πολύ συχνά κλίνουν προς τον υλισμό, τον αγνωστικισμό, τον Θεό - Φύση του Σπινόζα ή, το πολύ- πολύ, τον Θεό - ωρολογοποιό του Ντεκάρτ. Εναν Θεό, ο οποίος, αφού έφτιαξε το Σύμπαν - ωρολογιακό μηχανισμό και το «κούρδισε», προικίζοντάς το με τους νόμους της αέναης ελέλιξής του, το άφησε στην (αυστηρά προκαθορισμένη) μοίρα του.Τέκνο αυτής της παράδοσης είναι και ο ευρέως γνωστός, Βρετανός βιολόγος και συγγραφέας, Ρίτσαρντ Ντόκινς (Το Εγωιστικό Γονίδιο, Η περί Θεού Αυταπάτη κ.α.). Μαχητικά άθεος και υπερασπιστής του κοσμικού κράτους, ο Ντόκινς πρότεινε κάποτε, μεταξύ σοβαρού και αστείου, να αντικατασταθεί, στην πολυπολιτισμική Βρετανία, η γιορτή των Χριστουγέννων από τον εορτασμό των γενεθλίων του… Ισαάκ Νεύτωνα! Ο θεμελιωτής της σύγχρονης Φυσικής, ο οποίος γεννήθηκε, σύμφωνα με το Ιουλιανό ημερολόγιο που ίσχυε τότε, στις 25 Δεκεμβρίου του 1642, είναι κοινός ευεργέτης της ανθρωπότητας και προσφέρει, κατά τον Ντόνικς, μια καλή δικαιολογία για διακοπές στους πάντες.
Είναι αλήθεια ότι το έργο που άφησε πίσω του ο Νεύτων προκαλεί δέος με την πρωτοτυπία, το βάθος και το σχεδόν υπερφυσικό εύρος του: Μηχανική, Βαρύτητα, Οπτική, Θερμότητα, Διαφορικός Λογισμός, Αλγεβρα - είναι τα κυριότερα γνωστικά πεδία όπου άφησε ανεξίτηλο στίγμα, όπως γνωρίζουν σήμερα οι μαθητές του λυκείου. Αν ζητούσαμε όλους τους φυσικούς να διαλέξουν τον επιστήμονα που άσκησε τη μεγαλύτερη επιρροή ανά τους αιώνες, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θα ψήφιζαν τον Νεύτωνα, πολύ μπροστά και από τον «ροκ σταρ» της σύγχρονης Φυσικής, τον Αϊνστάιν - όσο κι αν ο ίδιος ο Νεύτων, παρότι δεν φημιζόταν για τη σεμνότητά του, είπε κάποτε: «Αν μπόρεσα να δω μακριά, ήταν μόνο γιατί στηριζόμουν σε ώμους γιγάντων»!
Παρόλα αυτά, ο Νεύτων είναι βέβαιο ότι όχι μόνο δεν θα χειροκροτούσε, αλλά θα έφριττε με την πρόταση του Ντόκινς. Ο συγγραφέας του Principia ήταν πιστός Χριστιανός -ίσως «αιρετικός» με τα μέτρα της εποχής, αλλά πιστός- και μάλιστα έγραψε περισσότερες σελίδες θεολογικού, παρά επιστημονικού περιεχομένου (αν και δεν έμεινε στην Ιστορία για την ποιότητα των μεταφυσικών του αναζητήσεων και δεν δέχθηκε να κοινωνήσει στο κρεβάτι του θανάτου). «Η θεωρία μου εξηγεί τους νόμους της βαρύτητας, αλλά δεν εξηγεί ποιος θέσπισε αυτούς τους νόμους», έγραψε χαρακτηριστικά.
Αν κάτι ενσάρκωσε ο Νεύτων, αυτό ήταν η συμβατότητα μεταξύ θρησκείας και αγοράς. Από το 1699 μέχρι τον θάνατό του, το 1727, ήταν επικεφαλής του Βασιλικού Νομισματοκοπείου. Υπηρέτησε (με το αζημίωτο) τα οικονομικά της Βρετανίας, στέλνοντας στην αγχόνη ή στο διαμελισμό πολλούς παραχαράκτες χωρίς το παραμικρό έλεος. Προσεβλήθη κι αυτός από τη διαδεδομένη, εκείνη την εποχή, μανία των αλχημιστών, που πάσχιζαν να μετατρέψουν φτηνά μέταλλα σε χρυσό. Αποτέλεσμα ήταν, στο πτώμα αυτού του έξοχου επιστήμονα, να βρεθούν πολύ ισχυρές συγκεντρώσεις υδραργύρου. Κι ήταν γι’ αυτό που ο διάσημος οικονομολόγος Τζον Μέιναρντ Κέινς, είπε κάποτε: «Ο Νεύτων δεν ήταν ο πρώτος της εποχής του Λόγου, αλλά ο τελευταίος των μάγων»!Να συμπληρώσω εγώ ότι ο Νεύτων πίστευε κατά λέξη όλα τα ιερά βιβλία του χριστιανισμού και προσπαθούσε επί 5Ο χρόνια να «υπολογίσει», όπως δείχνουν εκτεταμένα κείμενα και σημειώσεις που βρέθηκαν μετά το θάνατό του (περί τις 4.5ΟΟ σελίδες), πότε θα γίνει η δεύτερη παρουσία που επαγγέλεται η Καινή Διαθήκη. Κάποια στιγμή κατέληξε ο Νεύτων στο συμπέρασμα ότι αυτό θα συμβεί το έτος 2060 και ότι τότε θα αρχίσει η χιλιετής βασιλεία των αγίων! Προέβλεψε δε στα γραπτά για τον εαυτό του μια θέση ανάμεσά τους...
