Η ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;
Για ποιαν ελληνικότητα μιλούμε; Για την αλλοτινή ελληνικότητα του Μακρυγιάννη, του Σολωμού και των δημοτικών τραγουδιών; Για τη δίσημη ρωμιοσύνη, όπως την ύμνησε ο Ρίτσος και τη σατίρισαν ο Παλαμάς, ο Σουρής και ο Βάρναλης; Ή μήπως για την τωρινή μας θλιβερή υπόσταση, που δεν θα τη χαρακτήριζα ούτε αίσθημα ούτε συνείδηση;
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Λαϊκά δίστιχα, όπως το κρητικό: «Φρύγομαι και μαραίνομαι σαν την κομμένη βιόλα/ σαν όντε και σού θυμηθώ! Μά ιντα ξεχνώ σου κιόλα;» Ή το κυπριώτικο: «Τον τόπον 'που φιλιόμαστον θωρώ τον κ' εννά σκάσω/ φαίνεσται μώππεσεν φιλίν καί σκύβκω να το πιάσω».
Η υπέροχη εκδοχή του Ελληνα.
Και του ανθρώπου γενικά: να κάνει δική του την αλήθεια πως «λευτεριά θα πει να μάχεσαι στη γη, χωρίς ελπίδα».
Αυτό που με «χαλάει».
Το πόσο εύκολα και πόσο σταθερά στον τόπο μας (δια)φημίζονται και επικρατούν ως κορυφαίοι πολιτικοί, συγγραφείς, δημοσιογράφοι, επιστήμονες, ακόμα και καλλιτέχνες, άνθρωποι (ας είμαι ευγενικός) που δεν το αξίζουν! -κι έρχεται ώρα να ψιθυρίσεις με τον Μανόλη Αναγνωστάκη: «Α, ρε Λαυρέντη, εγώ που μόνο τό 'ξερα τί κάθαρμα ήσουν / τί κάλπικος παράς...».
Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Ελληνας σήμερα;
Ρωτήστε τον Νίκο Δήμου που έγραψε την ατυχία, και μάθετε περισσότερα.
Παράγει πολιτισμό ο Ελληνας της νέας εποχής ή μένει προσκολλημένος σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Ο τόπος μας έχει πάντα ανθρώπους που παράγουν -που δημιουργούν και προσφέρουν θα προτιμούσα- πολιτισμικό πλούτο· μόνο που κρύβονται στο περιθώριο, καθώς στο προσκήνιο μένουν κολλημένοι οι κραυγαλέα ρητορικοί Ελληναράδες.
Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται στον σύγχρονο κόσμο;
Καθένας με την ατομική του μικρή ή μεγάλη προκοπή κι όλοι μαζί βιώνοντας τους σολωμικούς στίχους «...περασμένα μεγαλεία / και διηγώντας τα να κλαις!».
Το ελληνικό μου «γιατί» κι ένα «πρέπει» που πέταξα.
Κατοικούμε έναν πανέμορφο τόπο, που μέρα με τη μέρα τον μετατρέπουμε σε χωματερή. Μας δόθηκε μια θαυμάσια γλώσσα, που καθημερινά όλο και περισσότερο την κακοποιούμε. Παραλάβαμε μια ζηλευτή πνευματική κληρονομιά που, αντί να τη ζωντανέψουμε, την αποστειρώνουμε και τη νεκροτομούμε. Γιατί; Οσο για τα πρέπει, είναι καιρός που τα έχω απαρνηθεί, εκτός από ένα, που λέει πως ο δάσκαλος πρέπει να φανερώνει την αλήθεια.
Ο Ελληνας ποιητής μου.
Αν όχι ο Ομηρος για την Ιλιάδα και την Οδύσσεια, αν όχι ο Κορνάρος για τον Ερωτόκριτο, αν όχι ο Καβάφης για το Απολείπειν ο θεός Αντώνιον, αν όχι ο Ελύτης για τη Μαρίνα των βράχων, τότε σίγουρα ο Σεφέρης για τον Ερωτικό λόγο, με στίχους όπως: «Είναι το πέρασμα του χρόνου σιγαλό κι απόκοσμο / κι ο πόνος απαλά μες στην ψυχή μου λάμνει / χαράζει η αυγή τον ουρανό, τ' όνειρο μένει απόντιστο / κι είναι σα να διαβαίνουν μυρωμένοι θάμνοι».
Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
Το πλατωνικό Ελληνες αεί παίδες.
Η οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη - ορίστε την.
Ετσι που διατυπώθηκε, το ερώτημα παραπέμπει σε όρους και έννοιες όπως ο οδικός χάρτης, που συνήθως τον καθορίζουν οι ισχυροί του κόσμου ανάλογα με τα συμφέροντά τους. Θα προτιμούσα, κι ας ήταν επικίνδυνο, να ισχύσει το γνωμικό δίστιχο που λέει πως: «Την τύχη του κάθε λαός την κάνει μοναχός του, κι όσα τού κάνει η τρέλα του δεν του τα κάνει οχτρός του».
* Ο Φάνης Κακριδής είναι ομότιμος καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.
