(της ΙΩΑΝΝΑΣ ΣΟΥΦΛΕΡΗ, ΒΗΜΑ, 24/5/2009)
Πώς γεννιέται μια ιδέα και μάλιστα επαναστατική; Πώς έφτασε ο Δαρβίνος, ένας νέος εύπορης οικογένειας με θεολογικές σπουδές, να προτείνει μια θεωρία η οποία ερχόταν σε πλήρη αντίθεση με τις κρατούσες απόψεις; Μια πρόσκληση να ακολουθήσουν τα χνάρια του Δαρβίνου είχαν όσοι παρακολούθησαν τη διάλεξη του δρος Βob Βloomfield την περασμένη Τετάρτη 20 Μαΐου στο Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας. Βλέπετε ο βρετανός επιστήμονας, ο οποίος διευθύνει τα ειδικά προγράμματα του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου, δεν είναι μόνο ο άνθρωπος πίσω από τους εορτασμούς για τη 2ΟΟή επέτειο από τη γέννηση του μεγάλου φυσιοδίφη και την 15Οή επέτειο από τη δημοσίευση του έργου του «Η καταγωγή των ειδών»: πέρασε τρία χρόνια από τη ζωή του ταξιδεύοντας στα μέρη που επισκέφθηκε ο Δαρβίνος. Ετσι, το να ακολουθήσει κανείς τα χνάρια του Δαρβίνου με τη βοήθεια του δρος Βloomfield αποκτά άλλη σημασία...Σύμφωνα λοιπόν με τον βρετανό επιστήμονα ο Δαρβίνος γαλουχήθηκε σε ένα περιβάλλον που τον βοήθησε να αναπτύξει ιδέες περί της ισότητας των ανθρώπων. Και οι δύο παππούδες του, ο Josiah Wedgwood (από την πλευρά της μητέρας του) που πρωτοστάτησε στη βιομηχανική επανάσταση και ο ποιητής και επιστήμονας Εrasmus Darwin (από την πλευρά του πατέρα του) που αποτέλεσε επιφανές μέλος του αγγλικού διαφωτισμού, ήταν άτομα με φιλελεύθερες απόψεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι και οι δύο υπήρξαν ενεργά μέλη στο κίνημα που αναπτύχθηκε προκειμένου να σταματήσει η απάνθρωπη πρακτική της δουλείας στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Επιπροσθέτως ανήκαν και η δύο στην Εκκλησία που πρέσβευε ότι όλοι οι άνθρωποι είχαν κοινή θεϊκή καταγωγή.
Ετσι δεν αποτελεί έκπληξη η συμπεριφορά του Δαρβίνου που ως φοιτητής στο Εδιμβούργο συναναστρέφεται έναν μαύρο απελευθερωμένο σκλάβο, από τον οποίο μαθαίνει να βαλσαμώνει ζώα (κάτι που θα του χρειαστεί αργότερα). Η αποστροφή του Δαρβίνου για τη δουλεία τον ακολουθεί σε όλη του τη ζωή: είναι χαρακτηριστικό ότι πολλά χρόνια αργότερα γίνεται έξαλλος όταν πληροφορείται πως ο γιος του πήγε να παρακολουθήσει ομιλία ευρωπαίου επιστήμονα που τασσόταν υπέρ της δουλείας.
Οι παρατηρήσεις του Δαρβίνου κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του με το «Βeagle» τού παρείχαν τις αποδείξεις για τη μη στατικότητα του φυσικού κόσμου. Τα διαδοχικά στρώματα πετρωμάτων των Ανδεων στα οποία εντοπίζονταν απολιθώματα θαλασσίων οργανισμών ήταν αποδείξεις ενός ταραγμένου γεωλογικού παρελθόντος και τα απολιθώματα του γιγάντιου αρμαντίλο στα γεωγραφικά μήκη και πλάτη που ζουν τα σημερινά αρμαντίλο (Λατινική Αμερική) ήταν αποδείξεις της μεταβλητότητας των ειδών. Αντίστοιχες αποδείξεις τού παρείχαν και τα είδη πουλιών και ερπετών των νησιών Γκαλαπάγκος που διέφεραν προσαρμοζόμενα στις συνθήκες του περιβάλλοντός τους και ειδικότερα στο είδος της τροφής που υπήρχε.Τα παραπάνω, συνδυαζόμενα με τις ιδέες του οικονομολόγου Μάλθους (Τhomas Robert Μalthus 3.2.1766 - 23.12.1834), ο οποίος υποστήριξε ότι οι πόροι της Γης είναι πεπερασμένοι, δεν επαρκούν για να θρέψουν τον πληθυσμό του πλανήτη και προέβλεψε εκρήξεις και πολέμους, έκαναν τον Δαρβίνο να μιλήσει για τον αγώνα της επιβίωσης και να θέσει τη φυσική επιλογή ως μηχανισμό που εξηγεί την παρατηρούμενη μεταβλητότητα των ειδών.
Με άλλα λόγια η εξελικτική θεωρία δεν γεννήθηκε εν μια νυκτί στο μυαλό του Δαρβίνου. Ηταν αποτέλεσμα μακροχρόνιων διεργασιών που ξεκίνησαν από την παιδική του ηλικία. Οσο για τις συνέπειές της, τις βιώνουμε ακόμη. Σύμφωνα με τον βρετανό επιστήμονα, ο Δαρβίνος παραμένει περισσότερο επίκαιρος από ποτέ: μας ανάγκασε να επανεξετάσουμε τη θέση μας μέσα στον κόσμο και μας βοηθά να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να τον καταστρέφουμε.
