(του Νίκου Κωνσταντάρα, Καθημερινή, 10/8/2008)
Λέγεται ότι όταν ο Μάρκο Πόλο ξεψυχούσε, το 1324, ο παπάς που τον εξομολογούσε τον ικέτευσε να αποκηρύξει τα «παραμύθια» που είχε πει για τον θαυμαστό κόσμο που αντίκρισε στα ταξίδια του στην Κίνα και την Κεντρική Ασία. «Δεν είπα ούτε τα μισά απ’ όσα είδα», απάντησε ο έμπορος και τυχοδιώκτης. Η Κίνα, ένας σπουδαίος πολιτισμός που αναπτύχθηκε μακριά από τον ελληνορωμαϊκό κόσμο και ανεξάρτητα από τις πηγές του δυτικού πολιτισμού, ήταν πάντα μια μυστήρια και φανταστική χώρα.
Γι’ αυτό και αμφισβητήθηκε τόσο η διήγηση του Μάρκο Πόλο όταν επέστρεψε στην Ευρώπη: οι μεν, δεν πίστευαν ότι μπορούσε να υπάρχει ένας άγνωστος αστικοποιημένος πολιτισμός ανώτερος από τον δικό τους, οι δε, περίμεναν να ακούσουν ακόμη πιο φανταστικές ιστορίες, για ανθρώπους-τέρατα και άλλα παράξενα τα οποία ακούγονταν για εκατοντάδες χρόνια χωρίς να γνωρίζει κανείς τι ακριβώς γινόταν πίσω από τα μακρινά βουνά της Κεντρικής Ασίας.Και όμως, η Κίνα και ο ελληνορωμαϊκός κόσμος ήταν σε έμμεση επαφή περίπου χίλια χρόνια πριν από τα ταξίδια του Μάρκο Πόλο. Από τον 1ο αιώνα μ.Χ. οι Ρωμαίοι αγόραζαν κινέζικο μετάξι, και λάτρευαν αυτό το μυστήριο ύφασμα τόσο πολύ που άδειασαν την αυτοκρατορία τους από χρυσό για να αγοράζουν ακατέργαστο μετάξι, για το οποίο λέγεται ότι πλήρωναν το βάρος του σε χρυσάφι. Εκείνη την εποχή, ανάμεσα στους δύο πολιτισμούς είχε αναπτυχθεί ένας άλλος, αυτός των Παρθών. Αυτός ο πολεμοχαρής λαός (και ταυτόχρονα ανεκτικός προς άλλους λαούς και θρησκείες) πλούτισε από τους φόρους που εισέπραττε από τα καραβάνια τα οποία περνούσαν πέρα-δώθε, διασχίζοντας τα εδάφη του από τον Ευφράτη έως την Ινδία. Το 106 π.Χ., οι Κινέζοι έστειλαν πρέσβεις στον βασιλιά των Παρθών, τον Μιθριδάτη Β’, και οι δύο λαοί ανέπτυξαν θερμές σχέσεις. Ετσι, μαζί ήλεγχαν το εμπόριο του μεταξιού. Οι Ελληνες και οι Ρωμαίοι δεν ήξεραν ούτε από τι παράγεται ούτε από πού ακριβώς προερχόταν.
Οταν ο Ρωμαίος Κράσσος εισέβαλε στην Παρθία το 53 π.Χ. με έναν στρατό περίπου 42.000 ανδρών, υπέστη τη χειρότερη ήττα που είχε υποστεί ποτέ η Ρώμη. Το αποτέλεσμα ήταν ότι αντί να βγάλει τους μεσάζοντες από τη μέση, οι συνεχόμενες αποτυχίες των Ρωμαίων ανέβαζαν την τιμή του μεταξιού. Οι Ρωμαίοι, τελικά, δεν ήρθαν σε άμεση επαφή με τους Κινέζους, παρόλο που ήταν οι καλύτεροι πελάτες τους. Σε όλο αυτό το διάστημα, και στη συνέχεια, η Κίνα παρέμενε ένας χώρος άγνωστος στη Δύση. Αναπτυσσόταν, συρρικνωνόταν - όλα μακριά από δυτικούς μάρτυρες. Γι’ αυτό και δεν μπορούσε κανείς να είναι σίγουρος (ούτε και σήμερα) ότι αυτά που έλεγε ο Μάρκο Πόλο ήταν η αλήθεια. Και στις μέρες μας, η επικράτηση του Μάο –μετά τις ταπεινώσεις της βρετανικής αποικιοκρατίας και της ιαπωνικής κατοχής– κράτησε την Κίνα μακριά από τα μάτια του υπόλοιπου κόσμου.
Και ξαφνικά, οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2008 έγιναν η ιστορική στιγμή που η Κίνα, αυτός ο αιωνίως εσωστρεφής γίγαντας, άνοιξε τις πόρτες του και την καρδιά του στον υπόλοιπο κόσμο. Βλέποντας την τελετή έναρξης –το όραμα του Ζανγκ Γιμού να εκτελείται τέλεια από χιλιάδες συμπατριώτες του, όλοι παιδιά του Μάο και κάτω από την καθοδήγηση του κόμματός του– αισθάνθηκα κάτι από το δέος που πρέπει να ένιωσαν οι πρώτοι επισκέπτες σε αυτόν τον απαγορευμένο κόσμο - έναν συνδυασμό θαυμασμού και φόβου. Σήμερα, για πρώτη φορά, η Κίνα και οι άλλοι πολιτισμοί γίνονται ένα. Η Κίνα αποκαλύπτει τον εαυτό της αγκαλιάζοντας τους Ολυμπιακούς Αγώνες, ένα από τα πιο ισχυρά σύμβολα του ελληνικού πολιτισμού.
Σήμερα, είμαστε μάρτυρες της στιγμής που όλοι οι πολιτισμοί ακουμπούν ο ένας τον άλλον. Και αυτά που είδαμε έως τώρα δεν είναι ούτε τα μισά απ’ αυτά που θα δούμε.
