(Επιμέλεια: ΟΛΓΑ ΚΟΛΙΑΤΣΟΥ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 06/08/2008)
Καθηγητής Εξελικτικής Βιολογίας και Ανατομίας στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου, ο Νιλ Σούμπιν (Neil Shubin) έκανε το 2004 την ανακάλυψη της ζωής και της καριέρας του. Μαζί με τους συνεργάτες του εντόπισε στην Αρκτική το απολίθωμα του Tiktaalik roseae, ζώου που αποδεικνύει το μεταβατικό στάδιο μεταξύ ψαριού κι αμφίβιου.Η ονομασία του απολιθώματος Tiktaalik προέρχεται από τη γλώσσα των Ινουίτ (Εσκιμώων) και είναι παρεμφερής μ' εκείνη του γυρίνου. Το εύρημα είχε βράγχια και στο δέρμα λέπια, αλλά και σαφή χαρακτηριστικά σπονδυλωτών της ξηράς, όπως πνεύμονες και λαιμό, κι επίσης άρθρωση χεριού, που καταλήγει σε πτερύγια αντί δάκτυλα. Αυτό ήταν περίπου τρία μέτρα, αλλά τα μεγαλύτερα πρέπει να προκαλούσαν φόβο!
Βιβλίο του Αμερικανού παλαιοντολόγου που κυκλοφόρησε πρόσφατα στις ΗΠΑ προκάλεσε αίσθηση, αφού μεταξύ άλλων συγκρίνει τις δομές του απολιθώματος της Δεβονίου περιόδου με τις ανθρώπινες! Σε συνέντευξή του σε ελβετική ημερησία μιλά γι' αυτό, αλλά και για το μέλλον της ανθρωπότητας.
Κύριε Σούμπιν, το νέο σας βιβλίο έχει τίτλο «Το ψάρι μέσα μας» (Your Inner Fish). Πού πιστεύετε ότι κρύβεται;
«Δεν κρύβεται καθόλου, είναι ορατό παντού όταν ξέρει κανείς πού να κοιτάξει. Για παράδειγμα, πολλοί μύες, νεύρα και οστά, που χρησιμοποιούμε για την ομιλία, προέρχονται από δομές βραγχίων. Τα νεύρα, που μεταφέρουν στον εγκέφαλο τα οπτικά και οσφρητικά ερεθίσματα - όλα είναι όπως και στα ψάρια».
Συνηθέστερο είναι να συγκρίνουμε το είδος μας με τους ανθρωποειδείς πιθήκους.
«Εχουμε κοινή ιστορία με όλα τα θηλαστικά, τα ερπετά, τα ψάρια, ακόμη και με τα σφουγγάρια και τις μέδουσες. Σε κάθε όργανο και κάθε κύτταρο φέρουμε το κληροδότημα εξέλιξης 3,5 δισεκατομμυρίων ετών. Πριν από επτά χρόνια το ένιωσα αληθινά, όταν ως ερευνητής πήγα στην Ιατρική Σχολή του Σικάγου και χρειάστηκε να διδάξω ανατομία σε νεαρούς φοιτητές. Με ρωτούσαν για την ειδικότητά μου και παραξενεύτηκαν όταν έμαθαν ότι είμαι παλαιοντολόγος ειδικευμένος στην ιχθυολογία, αλλά στην πορεία αποδείχτηκε πως η κατάρτισή μου αποτελούσε καλή βάση, μπορούσα να χρησιμοποιήσω τις γνώσεις μου περί ψαριών, ερπετών και σκωλήκων για να φτιάξω έναν "χάρτη" των σημαντικότερων μελών του ανθρώπινου σώματος. Εκεί άρχισα να αισθάνομαι τη βαθιά ένωση μεταξύ του ανθρώπινου είδους και του συνόλου της πανίδας».
Ακούγεται πολύ ποιητικό αυτό κι ασυνήθιστο για έναν φυσικό επιστήμονα.«Και από αισθητικής πλευράς είναι ωραίο να είμαστε σύνθεση διαφόρων τμημάτων που απαντώνται και σε άλλα ζωικά είδη του πλανήτη μας. Συγγενεύω με τους γονείς και τους παππούδες μου, αλλά σε τελική ανάλυση -όσο κι αν αυτό ακούγεται παράξενο- όλα τα πτηνά, τα ψάρια και τα ερπετά εκπροσωπούνται στο οικογενειακό μου δένδρο και έτσι πρέπει ν'αντιμετωπίζονται, ως συγγενικά μας είδη».
Ως παλαιοντολόγος έχετε συμφιλιωθεί με την ιδέα ότι όλα τα είδη κάποτε πεθαίνουν; Ή σας θλίβει αυτό;
«Το ερώτημα είναι πάντοτε: τι είναι φυσικό και τι όχι. Εμείς οι άνθρωποι έχουμε έντονη επίδραση στον κόσμο μας. Η εξαφάνιση των ειδών με ανησυχεί πολύ και θεωρώ ότι πρέπει να κάνουμε τα πάντα για να διατηρήσουμε τη βιοποικιλότητα».
Οι παλαιοντολόγοι σκέφτονται σε χρονικά διαστήματα εκατομμυρίων ετών. Δεν είναι θλιβερό ν'αναλογιστεί κανείς τα λίγα χρόνια που διαθέτει ο άνθρωπος στη Γη;
«Είναι καθηλωτικό να σκέφτεται κανείς με έπαρση. Αντιμετωπίζω τον εαυτό μου ως τμήμα μιας μακράς αλυσίδας, αυτός είναι ο κόσμος μου κι όλα τα πλάσματα περιλαμβάνονται στην οικογένειά μου. Αυτό το βρίσκω παρήγορο».
Θα σας άρεσε να μεταμορφωθείτε σε ερπετό μετά τον θάνατό σας;
«Οι φοιτητές μου υποστηρίζουν πως είμαι ήδη! Σοβαρά, όμως, οι πιθανότητες να γίνουμε κάποτε απολιθώματα είναι πολύ περιορισμένες. Η ανεύρεση ενός απολιθώματος είναι η κορυφή του παγόβουνου -υπήρξαν πολλά είδη και πολλά δείγματα του ίδιου είδους που δεν απολιθώθηκαν-, πρέπει, βλέπετε, να πεθάνει κανείς στο σωστό μέρος! Και θα 'ταν πολύ αστείο οι μεταγενέστερες γενεές να 'βρισκαν έναν σκελετό και να του κρεμούσαν μια ταμπελίτσα "ένας άνθρωπος"»!
Η ανθρωπότητα θα εκλείψει;«Αυτό είναι αναπόφευκτο, τίποτε δεν υπάρχει για να παραμείνει. Αν ένας άνθρωπος μπορούσε να ταξιδέψει με μια χρονομηχανή τρία εκατομμύρια χρόνια στο μέλλον, δεν θα έβρισκε πλέον κανέναν συνάνθρωπό του. Οι σαλαμάνδρες υπάρχουν εδώ και 160 εκατομμύρια χρόνια - αληθινά αστέρια της εξέλιξης. Εμείς υπάρχουμε μόνον εδώ και 5-8 εκατομμύρια χρόνια και δεν πιστεύω πως θ' αντέξουμε όσο οι σαλαμάνδρες».
Τι ιδιαίτερο έχει το Tiktaalik;
«Είναι ένα μείγμα ψαριού κι αμφιβίου, έχει πτερύγια και λέπια και μας δείχνει πώς συνετελέσθη ένα από τα μεγαλύτερα εξελικτικά βήματα - το Tiktaalik κατακυρίευσε την ξηρά. Αλλά είναι και κάτι άλλο - το απολίθωμα μας δείχνει κάτι για το ψάρι μέσα μας. Πολλά απ'όσα μας χαρακτηρίζουν τα είχε το Tiktaalik, -π.χ. του "οφείλουμε" την ύπαρξη και τη λειτουργία του λαιμού μας. Εζησε σε ποταμούς με μικρή ροή και τα μεγαλύτερα δείγματα πρέπει να προκαλούσαν φόβο. Ηταν σαφώς κυνηγός μ' όλα αυτά τα κοφτερά δόντια μέσα κι έξω από τα σαγόνια του - ένας κροκόδειλος με πτερύγια.
»Και δεν μπορούν κάποιοι να ισχυρίζονται ότι δεν υπήρξαν μεταβατικά πλάσματα - κι ο αρχαιοπτέρυξ ήταν ένα τέτοιο είδος μεταξύ ερπετού και πτηνού. Ισως είμαι αφελής, αλλά πιστεύω στην πρόοδο και την εξέλιξη. Βεβαίως, υπάρχουν κι άνθρωποι που αρνούνται τις επιστημονικές ενδείξεις και γνώσεις, αλλά κανένα λογικό άτομο δεν μπορεί ν' αγνοεί επί μακρόν ένα ισχυρό στοιχείο. Το ανθρώπινο σώμα είναι θαυμάσιο και αν θέλετε τη γνώμη μου, δεν έχει φτιαχτεί από κάποιον ευφυή σχεδιαστή...».
