Μπορεί ένας ευφυής άνθρωπος να είναι οπαδός του ΚΚΕ;
(του Νίκου Δήμου, www.lifo.gr, 18/9/2008)
Το ερώτημα τίθεται επειδή το ΚΚΕ είναι ένα κόμμα που πιστεύει σε ακλόνητα δόγματα - και κανένας πραγματικά έξυπνος άνθρωπος δεν είναι δογματικός. (Για τον ίδιο λόγο δεν θα μπορούσε να είναι φανατικός πιστός μίας θρησκείας). Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της ευφυΐας είναι ότι παραμένει ανοιχτή σε κάθε νέο στοιχείο, μαθαίνει από την εμπειρία και τροποποιεί ανάλογα τις απόψεις της. Αντίθετα το Κόμμα καταδικάζει κάθε «αναθεωρητισμό».
Κι όμως υπάρχουν άνθρωποι αναμφισβήτητα ευφυείς που είναι τόσο οπαδοί του ΚΚΕ, όπως και θρησκευόμενοι.
Στην περίπτωση της θρησκείας αυτό συνήθως γίνεται με μία θεληματική απενεργοποίηση του ορθολογισμού, με ένα actus voluntatis (πράξη της θέλησης) που μπορεί να φτάσει μέχρι το credo quia absurdum (πιστεύω επειδή είναι παράλογο) του Τερτυλλιανού. Πιστεύω επειδή θέλω να πιστεύω, επειδή μου χρειάζεται, το έχω συναισθηματικά και υπαρξιακά ανάγκη - κι ας μην καταλαβαίνω το ομοούσιον ή ομοιούσιον της Αγίας Τριάδος.
Άραγε συμβαίνει το ίδιο και με το ΚΚΕ; Πολλοί μελετητές το παρομοίασαν με θρησκεία: Έχει κι αυτό δόγματα, ιερατείο, παράδεισο (την αταξική κοινωνία). Και ίσως οι παλιοί κομμουνιστές να είχαν ένα στοιχείο θρησκευτικότητας στην πίστη τους.
Ξαναδιαβάζοντας πρόσφατα το Μηδέν και το Άπειρο του Κέστλερ, θυμήθηκα τους σχολαστικούς φιλοσόφους του Μεσαίωνα και τους λογικιστές Ιησουίτες. Αλλά τώρα, 70 χρόνια μετά, τέτοιοι διάλογοι δεν είναι πια δυνατοί.
Η βασική μου υποψία για τα ευφυή μέλη του ΚΚΕ είναι ότι στο νου τους δεν κυριαρχεί η πίστη, αλλά η σκοπιμότητα. Έχουν γύρω τους μία συμπαγή ομάδα ανθρώπων που στέκονται αλληλέγγυοι στα πάντα. Οι καλλιτέχνες βρίσκουν έτοιμο κοινό, οι συγγραφείς αναγνώστες, ακόμα και οι επιχειρηματίες έχουν οφέλη. Επιπλέον συμμετέχουν σε μία ιδιότυπη εξουσία. Η επιρροή που ασκεί το κόμμα σε ιδεολογικά και πολιτικά θέματα είναι πολλαπλάσια του ποσοστού του.
Φυσικά υπάρχουν πάντα και οι «πίστευε και μη ερεύνα». Για την εξυπνάδα τους όμως, δεν θα έπαιρνα όρκο.
Κι όμως υπάρχουν άνθρωποι αναμφισβήτητα ευφυείς που είναι τόσο οπαδοί του ΚΚΕ, όπως και θρησκευόμενοι.Στην περίπτωση της θρησκείας αυτό συνήθως γίνεται με μία θεληματική απενεργοποίηση του ορθολογισμού, με ένα actus voluntatis (πράξη της θέλησης) που μπορεί να φτάσει μέχρι το credo quia absurdum (πιστεύω επειδή είναι παράλογο) του Τερτυλλιανού. Πιστεύω επειδή θέλω να πιστεύω, επειδή μου χρειάζεται, το έχω συναισθηματικά και υπαρξιακά ανάγκη - κι ας μην καταλαβαίνω το ομοούσιον ή ομοιούσιον της Αγίας Τριάδος.
Άραγε συμβαίνει το ίδιο και με το ΚΚΕ; Πολλοί μελετητές το παρομοίασαν με θρησκεία: Έχει κι αυτό δόγματα, ιερατείο, παράδεισο (την αταξική κοινωνία). Και ίσως οι παλιοί κομμουνιστές να είχαν ένα στοιχείο θρησκευτικότητας στην πίστη τους.
Ξαναδιαβάζοντας πρόσφατα το Μηδέν και το Άπειρο του Κέστλερ, θυμήθηκα τους σχολαστικούς φιλοσόφους του Μεσαίωνα και τους λογικιστές Ιησουίτες. Αλλά τώρα, 70 χρόνια μετά, τέτοιοι διάλογοι δεν είναι πια δυνατοί.
Η βασική μου υποψία για τα ευφυή μέλη του ΚΚΕ είναι ότι στο νου τους δεν κυριαρχεί η πίστη, αλλά η σκοπιμότητα. Έχουν γύρω τους μία συμπαγή ομάδα ανθρώπων που στέκονται αλληλέγγυοι στα πάντα. Οι καλλιτέχνες βρίσκουν έτοιμο κοινό, οι συγγραφείς αναγνώστες, ακόμα και οι επιχειρηματίες έχουν οφέλη. Επιπλέον συμμετέχουν σε μία ιδιότυπη εξουσία. Η επιρροή που ασκεί το κόμμα σε ιδεολογικά και πολιτικά θέματα είναι πολλαπλάσια του ποσοστού του.
Φυσικά υπάρχουν πάντα και οι «πίστευε και μη ερεύνα». Για την εξυπνάδα τους όμως, δεν θα έπαιρνα όρκο.
