Η ιστορία των πρώτων επαφών της Δύσης με τις νεοανακαλυφθείσες χώρες
(Καθημερινή, 29/8/2008)
[...]
Πολύ πριν από τον Κολόμβο, οι Ευρωπαίοι ταξίδευαν δυτικά. Ηταν εν αμφιβόλω εάν τα πλάσματα που συναντούσαν ήταν ανθρώπινα. Τους Ιρλανδούς ο Γεράλδος της Ουαλλίας τους βρήκε άγριους και βάρβαρους. Γι’ αυτόν άνθρωποι ήταν μόνο επιφανειακά και ορισμένους θεώρησε ότι ήταν λυκάνθρωποι ή μισοί άνθρωποι, μισοί βόδια. Ηταν, όμως, χριστιανοί, ακόμη κι ως λυκάνθρωποι. Οι πρώτοι Ευρωπαίοι ταξιδιώτες στα Κανάρια Νησιά βρήκαν ανθρώπους γυμνούς που έψηναν το κρέας στον ήλιο, γιατί δεν ήξεραν τη φωτιά.Για ορισμένους ήταν αναμφίβολα ανθρώπινα πλάσματα που ζούσαν στην ειδυλλιακή Αρκαδία των κλασικών συγγραφέων. Ο Βοκάκιος θεώρησε ότι ήταν ανώτεροι πολλών Ισπανών, καλόκαρδοι και αδιάφοροι για το χρυσάφι και τα υλικά πλούτη. Ο Πετράρχης όμως έκρινε ότι η απομονωμένη, στερημένη ζωή τους τούς είχε μεταβάλει σε άγρια ζώα. Έτσι, πολύ γρήγορα αναπτύχθηκαν στο μυαλό των Ευρωπαίων δύο τάσεις που κυριάρχησαν για αιώνες: η μια ότι ήταν ανίδεα ζώα και η άλλη ότι ήταν ευγενείς άγριοι.
Ο Κολόμβος μετέφερε μέσα του και τις δύο τάσεις. Στα Νέα Κανάρια Νησιά, όπως νόμιζε, δηλ. τα νησιά της Καραϊβικής στην πραγματικότητα, άλλοτε θα θαύμαζε τον πρωτογονισμό των αυτοχθόνων ως αγνότητα και άλλοτε ο φόβος του για τον κανιβαλισμό, τον έσπρωχνε να τους καταπιέζει με πρωτοφανή σκληρότητα. Καθώς οι Ευρωπαίοι καθιστούσαν βαθμιαία ένα καθεστώς τυραννίας πάνω στους ντόπιους πληθυσμούς, άρχισαν να εμφανίζονται και οι πρώτες διαμαρτυρίες.
Ο Ισπανός Μπαρτολομέ ντε λας Κάζας, που υπήρξε μάρτυρας των σφαγών για την καθυπόταξη της Κούβας, στα γραφτά του άφησε πολλές παθιασμένες διαμαρτυρίες για την αδικία εκείνη - σήμερα τα κείμενα αυτά θεωρούνται όπως γράφει ο Κέβιν Ράσμπι στην «Γκάρντιαν», ως το πρώτο βήμα στην οδό για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Εκείνη η διάσταση απόψεων από τη μία υπέρ των ευγενών αγρίων και από την άλλη υπέρ υπανθρώπων όντων, άφησαν για τον σύγχρονο ερευνητή ένα κουβάρι που είναι υποχρεωμένος να ξεμπλέξει προκειμένου να φτάσει στην αλήθεια. Σε αυτό ο ιστορικός, είναι εν πολλοίς αποτελεσματικός.
[...]
Ο Λας Κάζας έβλεπε το καλό στους Ινδιάνους και το κακό στους συμπατριώτες του Ισπανούς. Ένας τους, ο Ντιέγκο Βελάσκεθ ντε Κουέγιαρ θεωρούσε πως η διαδικασία της αποικιοποίησης ήταν μοιραία πορεία. Ο φόρος χρυσού που φόρτωσαν στους Ινδιάνους, ήταν απόδειξη πως ήσαν νομοταγείς πολίτες.
Τι γνώριζαν, όμως, εκείνοι από τους νόμους των ξένων εισβολέων; Οι Ισπανοί για να νομιμοποιήσουν τις κατακτήσεις τους, συνέταξαν μια διακήρυξη η οποία διαβαζόταν δυνατά στους νέους λαούς που συναντούσαν στον δρόμο τους. Διαβαζόταν σε ζούγκλες και ακρογιαλιές, εμπρός σε ένα ακροατήριο που παρακολουθούσε σαν χαμένο μη καταλαβαίνοντας λέξη – και αυτά που άκουγε έλεγαν ότι έπρεπε να παραδώσουν τον τόπο τους, τη γη τους και να αναγνωρίσουν την Καθολική Εκκλησία ως την ανώτερη δύναμη. Κάθε αντίσταση σ’ αυτό επέφερε τα σίδερα της σκλαβιάς και τον θάνατο – ένας θάνατος για τον οποίο, σύμφωνα με τη διακήρυξη, ήταν υπεύθυνοι οι ίδιοι.Η Καθολική Εκκλησία όμως, μιλούσε και για τη μεταθανάτια σωτηρία, αλλά αυτή ήταν δευτερεύουσας σημασίας μπροστά στα δικαιώματα και στον πλούτο, της κατεσχημένης γης. Ο Κολόμβος ήταν άπληστος για χρυσάφι, αλλά ακόμη πιο άπληστοι ήταν όσοι τον ακολούθησαν. Ο γηγενής πολιτισμός διαλύθηκε εκ θεμελίων όταν οι οικογένειες και οι ομάδες χωρίστηκαν και οδηγήθηκαν σε σκλαβοπάζαρα και ορυχεία. Για να εξαφανισθούν οι αυτόχθονες των Κανάριων Νησιών χρειάστηκαν δύο αιώνες, αλλά πολύ λιγότερο για τους πληθυσμούς της Ν. Αμερικής και της Καραϊβικής.
Ενας φύλαρχος στην Κούβα εξαπέλυσε με τον τρόπο του, το κατηγορώ στην αλλοτρίωση και την καταστροφή που έφεραν οι Ευρωπαίοι. Στον δρόμο για την εκτέλεση, όταν του είπαν να γίνει χριστιανός λίγο πριν από τον θάνατό του ώστε να πάει στον Παράδεισο, ρώτησε αν ο Παράδεισος είναι ο τόπος που πηγαίνουν οι καλοί χριστιανοί. Και όταν του απάντησαν καταφατικά, είπε «τότε προτιμώ να πάω στην Κόλαση» (πλήρες κείμενο >>>)
