Το σύμπαν και ο άνθρωπος
Ενα βιβλίο με τις θεμελιώδεις δυνάμεις της δημιουργίας και της ζωής(The Guardian, Καθημερινή, 30/3/2007)
Το σύμπαν είναι ένα βιβλίο ανοιχτό μόνο στην παρούσα σελίδα. Ποιος ο συγγραφέας είναι γεγονός συζητήσιμο, ουδείς θα δει το οπισθόφυλλο ή θα κατανοήσει τις αρχικές του φράσεις.
Ολόκληρη η αφήγηση πρέπει να αναπλαστεί από τη δράση, τα πρόσωπα και τους τόπους που είναι σήμερα ορατά. Εδώ και 40 χρόνια οι φυσικοί επιστήμονες έχουν συντάξει μια ιστορία, η οποία περιγράφει, σε μια ενιαία πλοκή, όλα τα συμβάντα
των τελευταίων 13,7 δισεκατομμυρίων ετών. Δεν ξέρουν τι συνέβη στην αρχή, δεν ξέρουν γιατί η πλοκή αυτή είναι κατανοητή και δεν καταλαβαίνουν γιατί υπάρχει η ανάγκη κατανόησής της και τα όντα που θέλουν να την κατανοήσουν.
Η τέλεια ενορχήστρωση
Το σύμπαν μοιάζει να αυτοδιογκώθηκε, από το τίποτα, γινόμενο ένας χωρόχρονος μεστός, σκοτεινής ύλης και σκοτεινής ενέργειας, φωτισμένος από 200 δισεκατομμύρια γαλαξίες, ο καθένας τους περιέχοντας περί τα 200 δισεκατομμύρια άστρα. Οι θερμοπυρηνικοί αντιδραστήρες τούτοι τροφοδοτημένοι από την ίδια τους την ελκτική δύναμη, καίνε αρχέγονο υδρογόνο μετατρέποντάς το σε τέφρα βαρύτερων στοιχείων, τα οποία με τη σειρά τους, γίνονται η πρώτη ύλη πλανητών γύρω από μια νέα γενιά άστρων και στη συνέχεια, ισχυρά, βιομηχανικά κατάλοιπα απ’ όπου, πρέπει να πρωτοσχηματίσθηκε η ζωή σε έναν πλανήτη, πριν από 3,5 δισεκατομμύρια χρόνια.
Το σύμπαν μπόρεσε να το κατορθώσει αυτό γιατί οι θεμελιώδεις δυνάμεις, οι οποίες ενορχηστρώνουν τη δημιουργία ήταν τονισμένες με απόλυτη ακρίβεια. Αν αυτές ήταν διαφορετικές ακόμη και σε ένα ελάχιστο βαθμό τα άστρα θα καίγονταν ή δεν θα έλαμπαν καθόλου ή δεν θα παρήγαγαν άνθρακα και τις βαρύτερες ύλες από τις οποίες εξαρτάται η ζωή ή θα συρρικνώνονταν αντί να εκραγούν και έτσι δεν θα διέσπειραν νερό και ζωογόνες χημικές ουσίες στον γαλαξία. Ολα αυτά έκαναν τον φυσικό επιστήμονα Φρίμαν Ντάισον να πει ότι κατά μία έννοια «το σύμπαν γνώριζε την έλευσή μας».
Οι κοσμολόγοι αποκαλούν τούτο ανθρωποκεντρική αρχή. Οι πιστοί της θρησκείας, χέρι του Θεού. Και το ένα και το άλλο δεν εξηγούν τίποτα. Ο Πολ Ντέιβις είναι θεωρητικός φυσικός ο οποίος στράφηκε στη νέα επιστήμη της αστροβιολογίας. Εχει γράψει περί τα 20 εκλαϊκευτικά βιβλία με πιο πρόσφατο από αυτά το The Goldilocks Enigma: Why is the Universe just Right for Life (εκδ. Allen Lane, 360 σελ., 22 στερλίνες). Δεν αποπειράται σε αυτό να απαντήσει στα μεγάλα ερωτήματα, από πού προήλθε το σύμπαν, από πού η ζωή και από πού οι άνθρωποι. Αλλά, όπως γράφει ο Τιμ Ράντφορντ στον «Γκάρντιαν» προσπαθεί με ωραίο τρόπο να εξηγήσει τα ερωτήματα και να τα αντιμετωπίσει λογικά.
Υπάρχουν περισσότερα από ένα σύμπαντα; Είμαστε ένας τόμος σε μια απέραντη βιβλιοθήκη; Τούτη είναι η πολύστιχη θεωρία της δημιουργίας που λέει ότι σε ένα πολυσύμπαν μπορούν τα πάντα να συμβούν λογικά και ο Γουίλιαμ Σαίξπηρ και η Πάρις Χίλτον. Οι άνθρωποι είναι εποχικοί κάτοικοι του σύμπαντος. Δεν υπάρχει Θεός ως πρώτος κινών. Στο άπειρο δεν υπάρχει αρχή. Αλλά σε άπειρα σύμπαντα θα υπάρχουν και άπειρες ωσεί Γη και άπειρες όμοιες Γη, ορισμένες τους εικονικές.
Η άλλη θεωρία λέει ότι το σύμπαν προορίστηκε για τη ζωή. Οτι η ζωή συγκεντρώθηκε σιγά και τυχαία αλλά κατά μία έννοια μοιραία. Εάν ο Θεός έπαιξε ρόλο τότε θα ήταν ένας απόμακρος ρόλος. Οπως ακριβώς το σύμπαν πορεύεται σύμφωνα με κάποιους βαθείς νόμους, έτσι και η ζωή εμφανίστηκε χωρίς εμφανή βοήθεια από κάποιο υπερφυσικό ον. Οι περισσότεροι σοβαροί θεολόγοι είναι ικανοποιημένοι με την εξέλιξη του Δαρβίνου, ως ερμηνεία της πολυμορφίας της ζωής. Δεν βλέπουν θέση για ένα Θεό που ερμηνεύει τα ανερμήνευτα. Τον προτιμούν περισσότερο ως νομοθέτη, ένα Θεό δίχως θαύματα. Τούτος θα ήταν ένας Θεός πέραν του χώρου και του χρόνου. Και το μεγάλο ερώτημα είναι: Είχε ο Θεός επιλογή; Μπορούσε να επιλέξει να μη δημιουργήσει το σύμπαν; Πρέπει το σύμπαν να είναι με τον τρόπο που είναι; Εάν τούτο είναι το μόνο, μαθηματικά συνεπές, δυνατό σύμπαν, ο Θεός δεν είχε επιλογή στον σχεδιασμό του. Εάν όμως δεν είχε επιλογή, τότε κατά ποία έννοια είναι αναγκαίος; Αλλά και τούτο αφήνει αναπάντητο το ερώτημα: γιατί το σύμπαν φαίνεται δημιουργημένο για ζωή;
Απαντήσεις δεν υπάρχουν. Και μόνο το ότι μπορούμε και θέτουμε τέτοια ερωτήματα είναι αίνιγμα. Είναι ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ, ο Τζον Μίλτον, ο Νταν Μπράουν και η Πάρις Χίλτον, εκφάνσεις κάποιου αινιγματικού κοσμικού λόγου; Ή είναι, όπως και οι άλλοι εμείς, το χωρίς νόημα αποτέλεσμα ενός χωρίς νόημα πειράματος, το τυχαίο ρίξιμο των κύβων σε ένα κοσμικό καζίνο; Ο Αϊνστάιν είπε κάποτε ότι το πιο ακατανόητο στο σύμπαν είναι το ότι είναι κατανοητό.
Στιγμές φωτισμού
Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει κάποιος να το κατανοήσει. Και τούτο συνέβη, όσο γνωρίζουμε, μια φορά μόνο και τώρα. Εάν κατ’ υπόθεση, το ανθρώπινο γένος εξαφανιστεί σε ένα μελλοντικό κατακλυσμό;
«Δεν θα ξανασυμβεί», λέει ο συγγραφέας. «Το σύμπαν μπορεί να ζήσει τρισεκατομμύρια χρόνια τυλιγμένο σε βαθύ μυστήριο, εκτός από κάποιες φευγαλέες στιγμές φωτισμού, σε ένα άστρο, σε ένα κάποιο γαλαξία, 13,7 δισεκατομμύρια χρόνια μετά την αρχή των πάντων».
