του Τάσου Καφαντάρη, ΒΗΜΑ, 23/10/2011
ΧΑΡΗΣ ΒΑΡΒΟΓΛΗΣ: Ιστορία και εξέλιξη των ιδεών στη Φυσική, Εκδόσεις Πλανητάριο Θεσσαλονίκης, σελ. 197, τιμή 17 ευρώ
Οποιοσδήποτε παρατηρεί κατ' ελάχιστον τις επιστημονικές εξελίξεις αντιλαμβάνεται ότι η Φυσική έχει αναχθεί σε «κυρίαρχο του παιχνιδιού». Ναι μεν έχει ως απαραίτητο εργαλείο τα Μαθηματικά, αλλά ως πεδίο δράσης της... τα χάνεις: τη βρίσκεις στα πόδια όλων των άλλων επιστημών, είτε εξετάζουν χημικές αντιδράσεις ύλης και κινήσεις έμβιων οργανισμών στη Γη είτε μελετούν τα δρώμενα στο Σύμπαν.
Είναι πανταχού παρούσα, πίσω από κάθε νέο επιστημονικό επίτευγμα του ανθρώπου. Ωστόσο για να γεφυρώσεις το θριαμβικό σήμερα της Φυσικής με τις ρίζες της, για να εξοικειώσεις τον σημερινό νέο με την ιστορία των γιγάντων που τη διακόνησαν, αντιμετωπίζεις μέγα πρόβλημα.
Πώς μεταλαμπαδεύεις ισόρροπα την πανεπιστημονική σκέψη των σοφών της αρχαιότητας και της βιομηχανικής επανάστασης με την άκρα εξειδίκευση εκείνων του 20ού αιώνα; Ο γρίφος αυτός απασχολεί ιδιαίτερα όσους αποτολμούν να εξηγήσουν την εξέλιξη της Φυσικής στη νέα γενιά, είτε είναι καθηγητές στα γυμνάσια και στα λύκεια είτε στα πανεπιστήμια ή συγγραφείς βιβλίων εκλαΐκευσης των επιστημών.
Ο καθηγητής στο Τμήμα Φυσικής του ΑΠΘ Χάρης Βάρβογλης αποπειράθηκε ακριβώς αυτό. Βασιζόμενος στις σημειώσεις που είχε συγγράψει για τους φοιτητές του, δόμησε ένα βιβλίο που εξιστορεί την εξέλιξη της Φυσικής πασχίζοντας να κρατήσει τη ροή της απρόσκοπτη. Και, μα την αλήθεια, τα καταφέρνει ιδιαίτερα καλά! Ενόσω κρατά τη δομή του «τυπολογικώς ορθή», κατορθώνει να σου δώσει το αίσθημα της συνέχειας, της εξελισσόμενης περιπέτειας, της σταδιακής κατάκτησης της γνώσης, από τα επί μέρους στο όλον. Ετσι, διαβάζεις στην αρχή για τις «φυσικές επιστήμες και τη Φυσική», έπειτα για τις «ιδέες των Ελλήνων για τη φύση» και το πέρασμα από την «Κλασική Εποχή στην Αναγέννηση».
Στη συνέχεια αναλύει «τα μεγάλα κεφάλαια της Φυσικής» και εξειδικεύει στη «μηχανική», στην «οπτική», στον «στατικό μαγνητισμό και ηλεκτρισμό», στα «ρεύματα και στον ηλεκτρομαγνητισμό», στη «θερμότητα και στη θερμοδυναμική» και στην «κινητική θεωρία των τέλειων αερίων». Ολοκληρώνει την εξιστόρησή του με μια αναδρομή «από την κλασική στη σύγχρονη Φυσική», μια μεστή περιγραφή της «Φυσικής του 20ού αιώνα», για να καταλήξει στα «διδάγματα από τρεις αιώνες Φυσικής» και στην «οργάνωση της διδασκαλίας και της έρευνας». Ολα αυτά καλογραμμένα, τυπωμένα σε ιλουστρασιόν χαρτί, με πλήθος εικόνων και διαγραμμάτων, με πλήρη ερμηνεία των κομβικών πειραμάτων και με ένα πολύ καλό ευρετήριο στο τέλος.
Συνοπτικά, είναι το καλύτερο ελληνικό βιβλίο-εργαλείο που έχω διαβάσει για τη μαθητιώσα νεολαία μας, απαραίτητο βοήθημα κάθε δασκάλου θετικών επιστημών στα σχολεία μας.
Είναι πανταχού παρούσα, πίσω από κάθε νέο επιστημονικό επίτευγμα του ανθρώπου. Ωστόσο για να γεφυρώσεις το θριαμβικό σήμερα της Φυσικής με τις ρίζες της, για να εξοικειώσεις τον σημερινό νέο με την ιστορία των γιγάντων που τη διακόνησαν, αντιμετωπίζεις μέγα πρόβλημα.
Πώς μεταλαμπαδεύεις ισόρροπα την πανεπιστημονική σκέψη των σοφών της αρχαιότητας και της βιομηχανικής επανάστασης με την άκρα εξειδίκευση εκείνων του 20ού αιώνα; Ο γρίφος αυτός απασχολεί ιδιαίτερα όσους αποτολμούν να εξηγήσουν την εξέλιξη της Φυσικής στη νέα γενιά, είτε είναι καθηγητές στα γυμνάσια και στα λύκεια είτε στα πανεπιστήμια ή συγγραφείς βιβλίων εκλαΐκευσης των επιστημών.Ο καθηγητής στο Τμήμα Φυσικής του ΑΠΘ Χάρης Βάρβογλης αποπειράθηκε ακριβώς αυτό. Βασιζόμενος στις σημειώσεις που είχε συγγράψει για τους φοιτητές του, δόμησε ένα βιβλίο που εξιστορεί την εξέλιξη της Φυσικής πασχίζοντας να κρατήσει τη ροή της απρόσκοπτη. Και, μα την αλήθεια, τα καταφέρνει ιδιαίτερα καλά! Ενόσω κρατά τη δομή του «τυπολογικώς ορθή», κατορθώνει να σου δώσει το αίσθημα της συνέχειας, της εξελισσόμενης περιπέτειας, της σταδιακής κατάκτησης της γνώσης, από τα επί μέρους στο όλον. Ετσι, διαβάζεις στην αρχή για τις «φυσικές επιστήμες και τη Φυσική», έπειτα για τις «ιδέες των Ελλήνων για τη φύση» και το πέρασμα από την «Κλασική Εποχή στην Αναγέννηση».
Στη συνέχεια αναλύει «τα μεγάλα κεφάλαια της Φυσικής» και εξειδικεύει στη «μηχανική», στην «οπτική», στον «στατικό μαγνητισμό και ηλεκτρισμό», στα «ρεύματα και στον ηλεκτρομαγνητισμό», στη «θερμότητα και στη θερμοδυναμική» και στην «κινητική θεωρία των τέλειων αερίων». Ολοκληρώνει την εξιστόρησή του με μια αναδρομή «από την κλασική στη σύγχρονη Φυσική», μια μεστή περιγραφή της «Φυσικής του 20ού αιώνα», για να καταλήξει στα «διδάγματα από τρεις αιώνες Φυσικής» και στην «οργάνωση της διδασκαλίας και της έρευνας». Ολα αυτά καλογραμμένα, τυπωμένα σε ιλουστρασιόν χαρτί, με πλήθος εικόνων και διαγραμμάτων, με πλήρη ερμηνεία των κομβικών πειραμάτων και με ένα πολύ καλό ευρετήριο στο τέλος.
Συνοπτικά, είναι το καλύτερο ελληνικό βιβλίο-εργαλείο που έχω διαβάσει για τη μαθητιώσα νεολαία μας, απαραίτητο βοήθημα κάθε δασκάλου θετικών επιστημών στα σχολεία μας.
