Διηγήματα με φιλοσοφικό τρόπο
Καίτη Βασιλάκου: Ο τέταρτος κλώνος, εκδόσεις Αίολος, σ. 217, ευρώ 14
Καίτη Βασιλάκου: Ο τέταρτος κλώνος, εκδόσεις Αίολος, σ. 217, ευρώ 14
Μπορεί η φανταστική λογοτεχνία, με την «εξωπραγματική» θεματική της και τα «μυθικά» της σύμβολα, να δίνει την εντύπωση ότι κινείται εκτός ρεαλιστικής πραγματικότητας, σε περιοχές ονείρου, εφιάλτη, φαντασιώσεων γενικά. Στο βάθος της, όμως, ο προσεκτικός αναγνώστης εύκολα θα ανιχνεύσει την «υλική» και «μεταφυσική» προβληματική, που έχει υπαγορεύσει την οικοδόμησή της με υπερρεαλιστικά μοτίβα, προβληματική που για ποικίλους λόγους δεν μπορεί να θίξει η νατουραλιστική καθημερινότητα. Υπό αυτή την έννοια, οι ιστορίες της, χωρίς να υποτιμάται το εξωτερικό τους περίβλημα, λειτουργούν προσχηματικά.
Κατ' αρχάς, εξασφαλίζουν την απόλαυση της ανάγνωσης, προσόν κάθε τίμιας μυθοπλασίας, ενώ στη συνέχεια εγκαλούν τον αναγνώστη να συνομιλήσει μαζί τους. Ενα εκ των κυρίων θεμάτων αυτής της ερεθιστικής και προκλητικής συνομιλίας είναι η σημασία της φαντασίας και η πιθανή καταγωγή της, μια οργανική, απροσδιόριστη ανθρώπινη λειτουργία που σχετίζεται με τη μνήμη. Η κοινωνικοπολιτική δομή της προαναφερθείσης πραγματικότητας, το υπαρξιακό αίνιγμα και το κοσμικό άγνωστο είναι τα άλλα σπουδαία θέματα που θέτει επί τάπητος ο επιφανειακός ρασιοναλισμός, των οποίων επιτρέπει τη «φαντασιακή» μελέτη τους και την «αναρχική» προσέγγισή τους. Στα ερωτήματα που προκαλούν δεν έχει δοθεί μέχρι στιγμής απάντηση. Ομως η εμφάνισή τους στον νοηματικό ορίζοντα του ανθρώπου πιθανώς να έχει μεγαλύτερη σημασία.
Τα φανταστικά διηγήματα της Καίτης Βασιλάκου εστιάζουν την προβληματική τους στις καταστάσεις που προκάλεσαν τα προαναφερθέντα ερωτήματα. Τολμηρά, προκλητικά, ενίοτε επιθετικά και σαρκαστικά, ερεθίζουν τη σκέψη, και με την ευφάνταστη ιστορία τους και με τη φιλοσοφική τους διάσταση. Στη θεματική της συγγραφέως η σύγχρονη επιστημονική-τεχνολογική εποχή συναντάται με τη χθεσινή πρώιμη καταγωγή της και σχολιάζουν όλες τις πλευρές της προαναφερθείσης πραγματικότητας στις γήινες διαστάσεις τους, σε μια προσπάθεια να απαλλαγούν από το μυθολογικό τους περίβλημα.
Στο εναρκτήριο διήγημα της συλλογής, για παράδειγμα, ο Τέταρτος κλώνος της Μέριλιν Μονρόε επιστρατεύεται για να καυτηριάσει τα οικονομικά συμφέροντα των Οργανισμών Θεάματος, που εδώ λειτουργούν ως αντανακλάσεις ενός μοντέρνου ολοκληρωτισμού. Στη «Σχεδιάστρια», που ακολουθεί, μια ανάπηρη γυναίκα καταφεύγει στο όνειρο για να επιβιώσει. Η εφιαλτική πραγματικότητα όμως, αδυνατώντας να τη θεραπεύσει, θα την εξαφανίσει· στην αμοραλιστική της ατμόσφαιρα δεν έχουν θέση ούτε το όνειρο ούτε ο «ασθενής». Ενδιαφέρον παρουσιάζει Ο Ορφέας στον Αδη, που χρησιμοποιεί τον αρχαίο μύθο για αποκαλύψει τον άνθρωπο ως συνειδητό υπεύθυνο των πράξεών του - και των αποφάσεών του. Τα Αποπαίδια, επίσης, ρίχνουν ένα αναρχικό, αν όχι και «βλάσφημο» βλέμμα, στον ιδρυτή της χριστιανικής θρησκείας, η δογματική της οποίας συνεχίζει να καλλιεργεί ανεδαφικές ψευδαισθήσεις ακόμη και σήμερα.
Κατ' αρχάς, εξασφαλίζουν την απόλαυση της ανάγνωσης, προσόν κάθε τίμιας μυθοπλασίας, ενώ στη συνέχεια εγκαλούν τον αναγνώστη να συνομιλήσει μαζί τους. Ενα εκ των κυρίων θεμάτων αυτής της ερεθιστικής και προκλητικής συνομιλίας είναι η σημασία της φαντασίας και η πιθανή καταγωγή της, μια οργανική, απροσδιόριστη ανθρώπινη λειτουργία που σχετίζεται με τη μνήμη. Η κοινωνικοπολιτική δομή της προαναφερθείσης πραγματικότητας, το υπαρξιακό αίνιγμα και το κοσμικό άγνωστο είναι τα άλλα σπουδαία θέματα που θέτει επί τάπητος ο επιφανειακός ρασιοναλισμός, των οποίων επιτρέπει τη «φαντασιακή» μελέτη τους και την «αναρχική» προσέγγισή τους. Στα ερωτήματα που προκαλούν δεν έχει δοθεί μέχρι στιγμής απάντηση. Ομως η εμφάνισή τους στον νοηματικό ορίζοντα του ανθρώπου πιθανώς να έχει μεγαλύτερη σημασία.
Τα φανταστικά διηγήματα της Καίτης Βασιλάκου εστιάζουν την προβληματική τους στις καταστάσεις που προκάλεσαν τα προαναφερθέντα ερωτήματα. Τολμηρά, προκλητικά, ενίοτε επιθετικά και σαρκαστικά, ερεθίζουν τη σκέψη, και με την ευφάνταστη ιστορία τους και με τη φιλοσοφική τους διάσταση. Στη θεματική της συγγραφέως η σύγχρονη επιστημονική-τεχνολογική εποχή συναντάται με τη χθεσινή πρώιμη καταγωγή της και σχολιάζουν όλες τις πλευρές της προαναφερθείσης πραγματικότητας στις γήινες διαστάσεις τους, σε μια προσπάθεια να απαλλαγούν από το μυθολογικό τους περίβλημα.
Στο εναρκτήριο διήγημα της συλλογής, για παράδειγμα, ο Τέταρτος κλώνος της Μέριλιν Μονρόε επιστρατεύεται για να καυτηριάσει τα οικονομικά συμφέροντα των Οργανισμών Θεάματος, που εδώ λειτουργούν ως αντανακλάσεις ενός μοντέρνου ολοκληρωτισμού. Στη «Σχεδιάστρια», που ακολουθεί, μια ανάπηρη γυναίκα καταφεύγει στο όνειρο για να επιβιώσει. Η εφιαλτική πραγματικότητα όμως, αδυνατώντας να τη θεραπεύσει, θα την εξαφανίσει· στην αμοραλιστική της ατμόσφαιρα δεν έχουν θέση ούτε το όνειρο ούτε ο «ασθενής». Ενδιαφέρον παρουσιάζει Ο Ορφέας στον Αδη, που χρησιμοποιεί τον αρχαίο μύθο για αποκαλύψει τον άνθρωπο ως συνειδητό υπεύθυνο των πράξεών του - και των αποφάσεών του. Τα Αποπαίδια, επίσης, ρίχνουν ένα αναρχικό, αν όχι και «βλάσφημο» βλέμμα, στον ιδρυτή της χριστιανικής θρησκείας, η δογματική της οποίας συνεχίζει να καλλιεργεί ανεδαφικές ψευδαισθήσεις ακόμη και σήμερα.
Στο ίδιο φιλοσοφικό πνεύμα κινούνται και τα άλλα διηγήματα της ενδιαφέρουσας αυτής συλλογής. Ενεργοποιώντας τη σκέψη, καταθέτουν σοβαρή άποψη και υπαρξιακό προβληματισμό, που συνεχίζουν να απασχολούν τον αναγνώστη και μετά την ανάγνωσή τους. Ουσιώδες στοιχείο της καλής λογοτεχνίας.
Μάκης Πανώριος, Βιβλιοθήκη Ελευθεροτυπίας, 2/7/2011
