Ο διάσημος Έλληνας γεωγράφος Στράβων είχε γράψει κατά τον 1ο αι. μ.Χ. ότι ο Πειραιάς ήταν στο παρελθόν ένα νησί ακριβώς απέναντι από την ηπειρωτική Αττική. Τώρα, μια νέα έρευνα Ελλήνων και Γάλλων γεωλόγων και αρχαιολόγων έρχεται να επιβεβαιώσει τα λεγόμενα του.
Η μελέτη που δημοσιεύτηκε στο έγκριτο γεωλογικό περιοδικό "Geology", έγινε από τον Κοσμά Παυλόπουλο, αναπληρωτή καθηγητή Γεωμορφολογίας στο Τμήμα Γεωγραφίας του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου, τη Μαρία Τριανταφύλλου, λέκτορα στο Τμήμα Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και τους Ζαν-Φιλίπ Γκουαράν, Ερίκ Φουάς και Ρολάν Ετιέν του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών της Γαλλίας (CNRS) και του Πανεπιστημίου του Παρισιού.
Η μελέτη που δημοσιεύτηκε στο έγκριτο γεωλογικό περιοδικό "Geology", έγινε από τον Κοσμά Παυλόπουλο, αναπληρωτή καθηγητή Γεωμορφολογίας στο Τμήμα Γεωγραφίας του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου, τη Μαρία Τριανταφύλλου, λέκτορα στο Τμήμα Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και τους Ζαν-Φιλίπ Γκουαράν, Ερίκ Φουάς και Ρολάν Ετιέν του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών της Γαλλίας (CNRS) και του Πανεπιστημίου του Παρισιού.
Οι επιστήμονες επιβεβαίωσαν την υπόθεση του Στράβωνα, συνδυάζοντας την ανάλυση ιστορικών και χαρτογραφικών δεδομένων με παλαιοπεριβαλλοντολογικά στοιχεία και χρονολόγηση με τη μέθοδο του ραδιενεργού άνθρακα των γεωλογικών δειγμάτων που ελήφθησαν από γεωτρήσεις στην περιοχή του Κηφισού, νοτιοδυτικά της Αθήνας.
Τα πορίσματα αυτής της διεπιστημονικής γεωαρχαιολογικής έρευνας δείχνουν ότι όντως ο Πειραιάς ήταν κάποτε νησί. Στην αρχή της Ολοκαίνου Εποχής, ο βραχώδης λόφος του Πειραιά συνδεόταν με την ξηρά της Αττικής με στενή λωρίδα γης με τη μορφή χερσονήσου. Στη διάρκεια της ύστερης Νεολιθικής Περιόδου (4850-3450 π.Χ.) ο Πειραιάς μετατράπηκε σε νησί, εξαιτίας μιας ανόδου των υδάτων.
Στη χρονική περίοδο μεταξύ 2850 και 1550 π.Χ., στην πρώιμη και μέση εποχή του Χαλκού, ο Πειραιάς ήταν χωρισμένος από τη στεριά με μια όλο και πιο ρηχή λιμνοθάλασσα, καθώς οι συνεχείς προσχώσεις ιζημάτων από τα ποτάμια έκαναν ολοένα πιο αβαθή την υδάτινη περιοχή, ώσπου τελικά η περιοχή απέκτησε χαρακτηριστικά βάλτου.
Τον 5ο αι. π.Χ., ο Θεμιστοκλής, ο Κίμων και μετά ο Περικλής συνέδεσαν τον Πειραιά με την Αθήνα μέσω δύο "μακρών τειχών", τα οποία εν μέρει κατασκευάστηκαν πάνω στο παράκτιο έλος (αλίπεδο), το οποίο είχε απομείνει μετά την μερική απόσυρση των υδάτων. Η μελέτη αποκαλύπτει, έτσι, ότι υπήρξε μια εντυπωσιακή εξέλιξη του τοπίου του Πειραιά στο παρελθόν, ενώ ερώτημα παραμένει πώς ο Στράβων υπέθεσε σωστά ότι κάποτε ήταν νησί.
Τα πορίσματα αυτής της διεπιστημονικής γεωαρχαιολογικής έρευνας δείχνουν ότι όντως ο Πειραιάς ήταν κάποτε νησί. Στην αρχή της Ολοκαίνου Εποχής, ο βραχώδης λόφος του Πειραιά συνδεόταν με την ξηρά της Αττικής με στενή λωρίδα γης με τη μορφή χερσονήσου. Στη διάρκεια της ύστερης Νεολιθικής Περιόδου (4850-3450 π.Χ.) ο Πειραιάς μετατράπηκε σε νησί, εξαιτίας μιας ανόδου των υδάτων.
Στη χρονική περίοδο μεταξύ 2850 και 1550 π.Χ., στην πρώιμη και μέση εποχή του Χαλκού, ο Πειραιάς ήταν χωρισμένος από τη στεριά με μια όλο και πιο ρηχή λιμνοθάλασσα, καθώς οι συνεχείς προσχώσεις ιζημάτων από τα ποτάμια έκαναν ολοένα πιο αβαθή την υδάτινη περιοχή, ώσπου τελικά η περιοχή απέκτησε χαρακτηριστικά βάλτου.
Τον 5ο αι. π.Χ., ο Θεμιστοκλής, ο Κίμων και μετά ο Περικλής συνέδεσαν τον Πειραιά με την Αθήνα μέσω δύο "μακρών τειχών", τα οποία εν μέρει κατασκευάστηκαν πάνω στο παράκτιο έλος (αλίπεδο), το οποίο είχε απομείνει μετά την μερική απόσυρση των υδάτων. Η μελέτη αποκαλύπτει, έτσι, ότι υπήρξε μια εντυπωσιακή εξέλιξη του τοπίου του Πειραιά στο παρελθόν, ενώ ερώτημα παραμένει πώς ο Στράβων υπέθεσε σωστά ότι κάποτε ήταν νησί.
Το ερώτημα για την προέλευση της γνώσης στον Στράβωνα απαντιέται εύκολα με την ύπαρξη της "προφορικής παράδοσης" που μεταδιδόταν στον ελληνόφωνο χώρο από γενιά σε γενιά. Με την καθαίρεση των δομών της πόλης κράτους και την επικράτηση των ανατολίτικων μυστικιστικών ιδεοληψιών που άρχισαν να εισρέουν σταδιακά στην Ελλάδα ήδη από την εποχή του μακεδονικού κράτους, αλλά κυρίως στους αιώνες της ρωμαιοκρατίας, η προφορική παράδοση εξασθένησε και σταδιακά εξέλειπε, αφού επιβλήθηκαν οι θρησκευτικές ιδεοληψίες και τα πρότυπα παιδείας από τη Μέση Ανατολή.
