(ΤΟ ΒΗΜΑ, 30/5/2010)
Ο αστροφυσικός Κρις Ιμπι γεννήθηκε στο Εδιμβούργο της Σκωτίας, αλλά έζησε τα περισσότερα από τα 55 χρόνια του στις ΗΠΑ. Πολυβραβευμένος, είναι αντιπρόεδρος του Τμήματος Αστρονομίας του Πανεπιστημίου της Αριζόνας και έγινε σε μας γνωστός από το βιβλίο του «Living Cosmos» («Το ζωντανό Σύμπαν- Η αναζήτηση της ζωής στο Διάστημα» στα ελληνικά, εκδόσεις Ψυχογιός, 2009). Και η προώθηση αυτού του βιβλίου μας έδωσε την ευκαιρία να τον γνωρίσουμε από κοντά πριν από λίγες ημέρες στην Αθήνα.
«Το ευτύχημα για μένα ήταν ότι μετακομίσαμε όταν ήμουν μικρός στην Αμερική, μακριά από τον ομιχλώδη καιρό της Σκωτίας, οπότε βρήκα πολύ πιο ανοιχτούς ουρανούς για να μετράω τα άστρα. Και τώρα βρέθηκα εδώ, στη χώρα που πρώτη ανακάλυψε τη σημασία του μετρήματός τους. Ξέρετε, είναι η δεύτερη φορά που έρχομαι, έπειτα από 15 χρόνια, και νιώθω ότι κάνω προσκύνημα. Κυριολεκτώ, διότι πολλοί αρχαίοι πολιτισμοί μετρούσαν τα άστρα και τις αλλαγές θέσης τους, αλλά κανείς πριν από τους Ελληνες δεν διανοήθηκε να συσχετίσει αριθμούς και αλλαγές ώστε να οδηγηθεί σε επιστημονική ερμηνεία».
- Από τότε και ως σήμερα ακολούθησαν πολλοί τους Έλληνες, με τις δικές τους ερμηνείες. Η δική σας κατόρθωσε να διαβαστεί από τους περισσότερους αναγνώστες πέρυσι, και είναι μία ερμηνεία που υπερασπίζεται τη βεβαιότητα ύπαρξης ζωής και εκτός Γης. Εφέτος την ερμηνεία αυτή είδαμε να ασπάζονται και άλλοι αστροφυσικοί, με τελευταίο παράδειγμα τις δηλώσεις του Stephen Ηawking για «εξωγήινους Κολόμβους». Αλλά δεν διαφέρει πολύ το να σκεφτόμαστε ύπαρξη ζωντανών μικροοργανισμών σε εξωπλανήτες από το να φοβόμαστε επιδρομή εξωγήινων στον δικό μας;
«Το πιο εύλογο είναι η έρευνά μας να μας οδηγήσει σε μικροοργανισμούς μόνον. Αλλά θυμηθείτε ότι το κύριο πρόβλημα της εμβέλειας των δικών μας εξερευνήσεων και της εποίκησης άλλων πλανητών είναι η αδυναμία μας για μακρινά διαστημικά ταξίδια. Αν κάποιοι άλλοι κατορθώνουν να κάνουν τέτοια ταξίδια και να φθάνουν ως τον πλανήτη μας, τότε η θεωρία της εξέλιξης μας λέει ότι αναμφίβολα θα είναι πιο ανεπτυγμένοι τεχνολογικά από εμάς. Άρα εμείς θα έχουμε την άγνοια τεχνολογίας των ιθαγενών και εκείνοι τις γνώσεις των κονκισταδόρες».
- Ωστόσο τότε, αν υπάρχουν κάποιοι πιο εξελιγμένοι από εμάς, μυρίζομαι πρόβλημα με την ερμηνεία των θρησκειών ότι ο άνθρωπος είναι το αγαπημένο δημιούργημα του Θεού, κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσή του. Μια και, όπως διάβασα, έχουν ακούσει ομιλίες σας στο Βατικανό και στο Συμβούλιο του Δαλάι Λάμα, τι σας είπαν ως προς αυτό οι πατέρες;
«Κατά σύμπτωση, ήρθα στην Αθήνα έπειτα από την Ινδία, όπου όντως διδάσκω αστροφυσική εκεί, στο εξόριστο ιερατείο του Θιβέτ. Οι βουδιστές, ειλικρινά, δεν έχουν κανένα πρόβλημα με ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Ίσως γιατί η όλη κοσμοθεωρία τους αποδέχεται τη μεταστοιχείωση. Αντίθετα, σε αντίστοιχο σεμινάριο στο Βατικανό, όταν ετέθη από κάποιον το ίδιο ερώτημα, ο επικεφαλής των καρδιναλίων απάντησε με περίεργο τρόπο: ανέφερε την παραβολή του Ασώτου, υπονοώντας ότι αυτός που αγαπά πιο πολύ ο Θεός δεν είναι απαραίτητα το πιο προικισμένο τέκνο του αλλά εκείνο που έχει μεγαλύτερη ανάγκη σωτηρίας! Ίσως αυτή η ερμηνεία να είναι ικανοποιητική για πολλούς, αλλά εμένα μου φάνηκε περίεργη».
- Οι συνάδελφοί σας είναι συνήθως ιδιαίτερα προσεκτικοί όταν καλούνται να πουν τι επίδραση έχει στο θρησκευτικό τους «πιστεύω» αυτή η κοσμολογική αναζήτηση αιτίου και αιτιατού στο Σύμπαν. Εσείς...
«Καταλαβαίνω. Οι περισσότεροι δεν αποκαλύπτουν τις μύχιες σκέψεις τους για λόγους κοινωνικούς ή καριέρας. Μεταξύ μας, όταν βρισκόμαστε, αναπτύσσουμε πιο ελεύθερα τους προβληματισμούς μας. Κατά την εκτίμησή μου, περίπου το ένα τρίτο από εμάς παραμένει θρησκευόμενο. Αν ρωτάτε εμένα προσωπικά, δηλώνω αγνωστικιστής».
- Στο βιβλίο που παρουσιάζετε σήμερα στο ελληνικό κοινό μιλάτε για ζωή στο Σύμπαν. Ωστόσο ήδη κυκλοφόρησε στην Αμερική το νέο σας βιβλίο, υπό τον τίτλο «Ηow it Εnds» (Πώς -το Σύμπαν- τελειώνει). Τι σας ώθησε σε μια μακάβρια ερμηνεία θανάτου; Ιδιαίτερα όταν έχουν προσφάτως εμφανιστεί κοσμολογικές θεωρίες που δεν δέχονται ένα Σύμπαν με αρχή και τέλος από συνεχή διαστολή, αλλά επαναλαμβανόμενο Πυροκλαστικό Σύμπαν, ίσως και πολλαπλά παράλληλα σύμπαντα...
«Τα επαναλαμβανόμενα ή πολλαπλά σύμπαντα είναι μια γοητευτική ιδέα, αλλά δεν με έχει ακόμη πείσει. Τα στοιχεία που μέχρι στιγμής έχουμε, δείχνουν το ένα Σύμπαν, αυτό που διαστέλλεται και κάποτε θα νεκρωθεί. Βέβαιατα πράγματα θα μπορούσαν να αποδειχθούν διαφορετικά αν κατορθώναμε να ερμηνεύσουμε το κοινό μυστήριο που δένει τον μικρόκοσμο με τον μακρόκοσμο, τη σκοτεινή ενέργεια».
- Την «πεμπτουσία» των Αρχαίων και του Αϊνστάιν ή την πηγή της αντιβαρύτητας, για να το πούμε απλά... Αν τη βρούμε θα αλλάξουν για πάντα τα ταξίδια μας στον χώρο, όπως και στον χρόνο... Ως τότε, όμως, έχουμε να λύσουμε το θέμα των ταξιδιών εντός του ηλιακού μας συστήματος. Αν σας καλούσε ο πρόεδρος Ομπάμα και σας ρωτούσε ποια θέτετε ως πρώτη προτεραιότητα για τη ΝΑSΑ, τι θα του λέγατε;
«Θα του έλεγα να κάνει το πιο ρεαλιστικά εφικτό πρόγραμμα εξερεύνησης, που νομίζω ότι είναι η διερεύνηση της βιωσιμότητας στον δορυφόρο του Δία, Ευρώπη. Φυσικά πολλοί θα προτιμούσαν να συνεχίσουμε τις προσπάθειες προς τον αφιλόξενο Αρη, οι Κινέζοι σίγουρα θα πάνε στη Σελήνη, ο Τιτάνας επίσης συγκεντρώνει πιθανότητες άλλων μορφών ζωής, αλλά για τον άνθρωπο η γεμάτη πάγο επιφάνεια της Ευρώπης δίνει τις μεγαλύτερες δυνατότητες γεωδιαμόρφωσής της (Τerraforming)».
- Τι γλυκό όνειρο για τους Αμερικανούς το να «εποικήσει η Αμερική την Ευρώπη»! Και αυτή η ανάπτυξη της κατάλληλης τεχνολογίας γεωδιαμόρφωσης ακούγεται εξόχως θελκτική, καθώς με αυτήν θα μπορούσε να υποσχεθεί κανείς ότι θα δαμάσει την κλιματική κρίση στην ίδια τη Γη. Ωστόσο έχουμε λόγο να εμπιστευόμαστε στην επιστήμη έναν τόσο καταλυτικό ρόλο; Εννοώ ο άνθρωπος έχει ήδη καταστρέψει κατά την εξέλιξή του τον δικό του πλανήτη. Το να αποκτήσει δυνατότητες ταχείας μεταβολής των συνθηκών άλλων πλανητών ίσως είναι εγγύηση ότι θα «τελειώσουν όλα» για μας εκατομμύρια χρόνια νωρίτερα!
«Βεβαιότατα και δεν μπορεί να επαναπαυθεί κανείς σε έναν μηχανισμό ελαχίστων που θα αποφασίσει για τους πολλούς. Δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι η επιστημονική και τεχνολογική πρόοδος θα δίνει αυτόματα τις σωστές λύσεις. Χρειάζεται εγρήγορση, έλεγχος και οικουμενική συνείδηση ευθύνης. Πράγματα που πρέπει να κατακτήσουμε και, ευτυχώς, βλέπω ότι έχουν αρχίσει να μπαίνουν ως αξίωμα και στη δράση των διαστημικών υπηρεσιών. Για παράδειγμα, καμία αποστολή της ΝΑSΑ δεν γίνεται πια χωρίς προμελέτη τού πώς δεν θα αφήσει πίσω της απορρίμματα που θα αλλοιώσουν το περιβάλλον στο ουράνιο σώμα που θα επισκεφθεί».
- Οπότε είστε αισιόδοξος για τη μελλοντική εξέλιξη του ανθρώπου, δρ. Ιμπι;
«Θα σας φανεί παράξενο, αλλά προσωπικά δεν έχω καμία αγωνία για την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους. Πολύ απλά, αν δεν κατορθώσει να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες, θα εξαλειφθεί. Και τότε... ίσως τη σκυτάλη του πλέον νοήμονος είδους στον πλανήτη πάρουν τα δελφίνια. Όπως και να 'χει, η ζωή στο Σύμπαν θα συνεχιστεί!».
