και οι συσχετισμοί με την καταρρέουσα ελληνική οικονομία
Ελάχιστα είναι σήμερα γνωστό ότι ο αυτοκινητοβιομήχανος Henry Ford προσπάθησε στα τέλη της δεκαετίας του 1920, πριν από περίπου 80 χρόνια, να στήσει εκ του μηδενός μια αμερικάνικη πόλη στη ζούγκλα του βραζιλιάνικου Αμαζονίου, η οποία θα ονομαζόταν Fordlandia.
Η πρωτοχρονιά του 1931 θα γιορταζόταν πανηγυρικά με στολισμένα δεντράκια από το Ντιτρόιτ και γλυκίσματα που είχαν ετοιμάσει μαγείρισσες στην Αμερική, χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από τον Rio Tapajós, ένα παραπόταμο του Αμαζόνιου. Η Fordlandia θα είχε τη μορφή μικροαστικού προαστίου του Ντιτρόιτ, με άσπρους ξύλινους φράχτες στους κήπους και κόκκινους κρουνούς πυροσβεστικού νερού.
Οι Αμερικάνοι οικονομολόγοι και μηχανικοί είχαν σχεδιάσει το εγχείρημα με απόλυτη ακρίβεια, δεν είχαν λάβει όμως καθόλου υπόψη τους, σε ποιο φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον θα γινόταν η εφαρμογή. Ο Rio Tapajós είχε άλλοτε υψηλή στάθμη και πλημμύριζε τις αποβάθρες και άλλοτε χαμηλή, οπότε κανένα πλοίο δεν μπορούσε να μεταφέρει εμπορεύματα, εξοπλισμό από τις ΗΠΑ στη Finlandia και ξυλεία και καουτσούκ από τον Αμαζόνιο στον υπόλοιπο κόσμο. Το καουτσούκ ήθελε να αξιοποιήσει ο Ford για τα λάστιχα των αυτοκινήτων του!
(click)
Η μεγάλη διαφορά πολιτισμικού επιπέδου Βραζιλιάνων (ιθαγενών) εργατών και Αμερικάνων επιστατών οδήγησε σε συγκρούσεις και διακοπή του πειράματος μεταφοράς ενός αμερικάνικου πυρήνα ζωής από το Ντιτρόιτ στη ζούγκλα του Αμαζονίου.
Οι εργαζόμενοι Βραζιλιάνοι είχαν δικά τους ωράρια και τρόπο εργασίας. Κάθε ημέρα του χρόνου ήθελαν να αρχίζουν και να σταματάνε τη δουλειά, όποτε τους εξυπηρετούσαν οι καιρικές συνθήκες (θερμοκρασία, υγρασία) και όποτε το επέτρεπαν οι καθιερωμένες πολλές γιορτές, χριστιανικές και ινδιάνικες ή αφρικάνικες. Η ιδέα ότι κάθε εργάσιμη μέρα του έτους η δουλειά ξεκινάει στις 7 ή 7.30 το πρωί και σταματάει στις 3 το απόγευμα, οπότε αρχίζει η νέα βάρδια, τούς ήταν αδιανόητη. Όταν εισήχθησαν δε επιπλέον ρολόγια με κάρτες ελέγχου προσέλευσης και αποχώρησης, η διάθεση του εργατικού προσωπικού έφτασε κοντά στο μηδέν.
Όταν ξεκίνησε η κατασκευή της Finlandia είχαν προκύψει πολύ γρήγορα υγειονομικά προβλήματα λόγω της συμβίωσης μεγάλου αριθμού ανθρώπων σε περιορισμένη έκταση. Η απουσία χώρων υγιεινής και τακτικής αποκομιδής σκουπιδιών, είχε οδηγήσει σε κρούσματα τύφου, χολέρας και ελονοσίας. Σμήνη από μύγες και κουνούπια διακοσμούσαν την ατμόσφαιρα της περιοχής. Με την επιβολή μεθόδων υγιεινής που συνηθίζονταν ήδη από δεκαετίες στις μεγάλες πόλεις όλου του κόσμου, μειώθηκαν βέβαια τα κρούσματα στο μηδέν, προκλήθηκαν όμως αντιδράσεις του βραζιλιάνικου προσωπικού, το οποίο δεν μπορούσε να καταλάβει τη σχέση μεταξύ αυτών των δύο: οι αρρώστιες προέρχονταν αποδεδειγμένα από το θεό, το έλεγαν και οι ιερείς ή οι σαμάνοι. Όμως, το πλύσιμο των χεριών και, γενικότερα, η σωματική υγιεινή δεν ήταν δυνατόν να σχετίζεται με τις αρρώστιες και αποτελούσε, στα μάτια των αμόρφωτων εργατών, μια πολυτέλεια που δεν εξυπηρετεί τίποτα… Οι Γιάνκηδες είχαν μοναδικό στόχο να ταλαιπωρούν τους ελεύθερους και περήφανους Βραζιλιάνους, ήταν το εγγύτερο συμπέρασμα!
Παρ’ όλες τις αντιδράσεις, Αμερικάνοι επιστάτες επέβλεπαν και επέβαλαν προσεκτικά κανόνες υγιεινής σε όλες τις φάσεις εργασίας και διαβίωσης των Βραζιλιάνων εργατών. Φαγητό χωρίς πλυμένα χέρια ή χειρισμός μηχανημάτων μετά από επίσκεψη σε τουαλέτα χωρίς αποστείρωση, απαγορευόταν αυστηρά – φοβερή καταπίεση στην αντίληψη των ντόπιων, οι οποίοι στην παραδοσιακή ζωή τους δεν είχαν μάθει να πλένονται, δεν το χρειάζονταν, πέρα από τα μακροβούτια στα νερά του Αμαζόνιου.
Τα φαγητά για τους εργαζόμενους όλων των βαθμίδων είχαν επιλεγεί από Αμερικάνους διατροφολόγους έτσι, ώστε να ανταποκρίνονται στις συνθήκες οκτάωρης εργασίας στη ζούγκλα, πολύ φυσικό ρύζι, δυναμωτικές κρέμες, φρούτα κονσέρβας κ.ά. Οι Βραζιλιάνοι προτιμούσαν βέβαια τα τοπικά φαγητά που είχαν συνηθίσει με το χαλαρό τρόπο ζωής τους και σε όποιες ώρες επιθυμούσε καθένας.
(click)
Υπολείμματα των κτιριακών εγκαταστάσεων της fordlandia, όπως έχουν διασωθεί μέχρι σήμερα και αξιοποιούνται από εργάτες ξυλείας του Αμαζονίου.
Μερικές μέρες πριν από την πρωτοχρονιά του 1931 εισήχθη η αυτοεξυπηρέτηση (self service) στο εστιατόριο: όλοι έπρεπε να σταθούν στην ουρά και να πάρουν μόνοι τα απαραίτητα τρόφιμα στο δίσκο τους. Στο τέλος κατέγραφε δε ένας επιστάτης και χρέωνε τον κάθε εργαζόμενο. Με αυτές τις «καταπιεστικές μεθόδους» ξεχείλισε πλέον το ποτήρι της ανοχής. Αποτέλεσμα ήταν να ξεσηκωθούν οι εργάτες, να σπάσουν τα καθίσματα και τα τζάμια και, γενικώς, να καταστρέψουν την αίθουσα του εστιατορίου, αφού προηγουμένως κατεδίωξαν τους Αμερικάνους επιστάτες. Με συνθήματα όπως «Η Βραζιλία στους Βραζιλιάνους» και «Θάνατος στους Αμερικάνους» κινήθηκαν οι επαναστάτες προς την κεντρική διοίκηση της Finlandia πυρπολώντας κάθε κτήριο παραγωγής ή κατοικίας, μέχρι που τους ανέκοψε βραζιλιάνικη στρατιωτική δύναμη.
Οι Αμερικάνοι τεχνικοί και διοικητικοί υπάλληλοι, εκπρόσωποι του Ford, κατέφυγαν στη ζούγκλα και εμφανίστηκαν δειλά ύστερα από αρκετές ημέρες, όταν είχαν βεβαιωθεί ότι δεν υπάρχει πλέον κίνδυνος. Επόμενο βήμα ήταν η οριστική διακοπή του εγχειρήματος και η επιστροφή των Αμερικάνων στις ΗΠΑ.
Όλη αυτή η ιστορία μάλλον δεν ενδιαφέρει και πολύ πλέον, παρά μόνο στο πλαίσιο της μελέτης των μηχανισμών μεταφοράς και εφαρμογής τεχνογνωσίας και μεθόδων παραγωγής μεταξύ πληθυσμιακών ομάδων με διαφορετικό πολιτισμικό επίπεδο. Ειδικά, όμως, στη σημερινή εποχή ενδιαφέρει το συγκεκριμένο περιστατικό τους Έλληνες, γιατί βλέπουμε να εξελίσσεται ένα ανάλογο φαινόμενο, mutatis mutandis, ως προς τη δυνατότητα προσαρμογής της χώρας στις εξελιγμένες ευρωπαϊκές μεθόδους και αρχές.
Η χώρα μας εντάχθηκε στο ευρωπαϊκό νόμισμα, του οποίου η λειτουργία απαιτεί ένα σύστημα διακυβέρνησης και ένα πολιτισμικό επίπεδο αρκετά ανώτερα από αυτά που έχουμε συνηθίσει εμείς στην Ελλάδα (αλλά και οι Ευρωπαίοι συμπολίτες στις υπόλοιπες μεσογειακές χώρες). Οι όποιες αποφάσεις των κυβερνήσεών μας (υπουργών και παρεπόμενων ανθρώπων των μηχανισμών) είναι συνηθέστατα ιδιοτελείς, χρονικά καθυστερημένες και ελάχιστα αποδοτικές σε σχέση με τα προβλήματα που πρόκειται να επιλυθούν, η δε επιβολή των μέτρων είναι περιπτωσιακή και χαρακτηρίζεται από αναβλητικότητα. Ομολογημένος στόχος γι' αυτή την οπισθοδρομική μεθόδευση είναι να αποτραπούν αντιδράσεις από πελατειακές ομάδες και πρόσωπα που έχουν βολευτεί επί δεκαετίες με μια ανατολίτικη νοοτροπία διαβίωσης και εκμετάλλευσης των συμπολιτών και του εθνικού πλούτου. Εγώ πιστεύω ότι, πολύ σημαντικότερη αιτία γι' αυτή την κυβερνητική συμπεριφορά που δεν συμβαδίζει με τη σοβαρότητα της καταστάσεως, είναι ο φόβος για απώλεια της εξουσίας και της ευχέρειας για αξιοποίηση του δημόσιου ταμείου.
Με τέτοια προϊστορία, αμφιβάλλω πάρα πολύ ότι θα αποδώσουν όποια μέτρα κι αν αποφασίσει τελικά αύριο ή μεθαύριο η σημερινή κυβέρνηση και όσα από αυτά προσπαθήσει να εφαρμόσει. Όποιο νέο μέτρο κι αν λάβαινε ο Ford στη Fordlandia, δεν θα μπορούσε να ξεπεράσει το πολιτισμικό χάσμα μεταξύ Αμερικάνων και ιθαγενών του Αμαζονίου. Το ίδιο διαβλέπω και παρ' ημίν, αν και το χάσμα δεν είναι τόσο μεγάλο! Σύντομα, σε 2-3 μήνες, θα φτάσει η χώρα στην ανάγκη να επιβληθούν πολύ πιο δραστικά μέτρα – το χειρουργικό μαχαίρι θα αντικατασταθεί με τσεκούρι, όπως έχει ήδη ειπωθεί.
Η επιτυχία ακόμα και σκληρότερων μέτρων προϋποθέτει όμως ένα πολιτισμικό επίπεδο, το οποίο δεν διαθέτουμε ως λαός και το πιθανότερο είναι ότι θα οδηγηθούμε σε μεγάλη αναστάτωση, με απεργίες, άρνηση προσφοράς υπηρεσιών, καταλήψεις δημόσιων κτηρίων και οδικών κόμβων και, τελικά, σε ολοκληρωτική παράλυση του δημόσιου βίου. Κάποια στιγμή προβλέπω ότι θα αποσυρθούν τα μέτρα από κάποια «φιλολαϊκή κυβέρνηση» που επέβαλαν «τα μονοπώλια», «οι ξένες δυνάμεις», «ο Σόρος» κ.ο.κ. και η υπερήφανη Ελλάς θα αποχωρήσει (εκδιωχθεί) θριαμβευτικά από την ομάδα του ευρωπαϊκού νομίσματος! Ίσως αποχωρήσει (εκδιωχθεί) και τελείως από την Ε.Ε., όπως επιδιώκουν οι απολιθωμένες αριστερές δυνάμεις, για να περπατήσει μόνη και υπερήφανη στο δρόμο της δικής της ανάπτυξης, όπως παλαιότερα η Αλβανία.
Η επιτυχία ακόμα και σκληρότερων μέτρων προϋποθέτει όμως ένα πολιτισμικό επίπεδο, το οποίο δεν διαθέτουμε ως λαός και το πιθανότερο είναι ότι θα οδηγηθούμε σε μεγάλη αναστάτωση, με απεργίες, άρνηση προσφοράς υπηρεσιών, καταλήψεις δημόσιων κτηρίων και οδικών κόμβων και, τελικά, σε ολοκληρωτική παράλυση του δημόσιου βίου. Κάποια στιγμή προβλέπω ότι θα αποσυρθούν τα μέτρα από κάποια «φιλολαϊκή κυβέρνηση» που επέβαλαν «τα μονοπώλια», «οι ξένες δυνάμεις», «ο Σόρος» κ.ο.κ. και η υπερήφανη Ελλάς θα αποχωρήσει (εκδιωχθεί) θριαμβευτικά από την ομάδα του ευρωπαϊκού νομίσματος! Ίσως αποχωρήσει (εκδιωχθεί) και τελείως από την Ε.Ε., όπως επιδιώκουν οι απολιθωμένες αριστερές δυνάμεις, για να περπατήσει μόνη και υπερήφανη στο δρόμο της δικής της ανάπτυξης, όπως παλαιότερα η Αλβανία.
Έξοδος από τη ζώνη του ευρώ σημαίνει όμως, όπως το ζήσαμε στις δεκαετίες του 1980 και '90, συνεχής διολίσθηση και πολλαπλές υποτιμήσεις του νομίσματος (από το 1974 μέχρι το 2000 έγιναν τρεις), μεγάλος πληθωρισμός και, φυσικά, γιγάντωση της παραοικονομίας και ταυτόχρονα της φτώχιας… Η ευκαιρία του «ευρώ», στο οποίο εισήλθε η χώρα με συστηματικό μαγείρεμα των στοιχείων και εξαπάτηση των εταίρων, αποτελούσε την πρώτη και ίσως μοναδική μέχρι τώρα ευκαιρία στον ελεύθερο βίο του σύγχρονου ελληνικού κράτους να εκσυγχρονιστεί και να πλησιάσει την Ευρώπη. Όμως, στο ευρωπαϊκό περιβάλλον είμαστε οι Βραζιλιάνοι ιθαγενείς, οι οποίοι θα αποτρέψουμε με τσιτάτα του Μακρυγιάννη και του Παπουλάκου κάθε εκσυγχρονιστική ενέργεια!
Με τις αναμενόμενες ανατροπές οδηγούμαστε, εννοείται, με μαθηματική ακρίβεια σε μια περιθωριακή θέση, με μοναδική προοπτική τη στενή οικονομική συνεργασία και, τελικά, τον πολιτικό εναγκαλισμό (συνομοσπονδία) με την Τουρκία. Στην οποία συνομοσπονδία προσβλέπουν πολλοί Τούρκοι διανοούμενοι και διάφοροι Έλληνες νέο-οθωμανιστές. Παρεμπίπτον πλεονέκτημα, έτσι θα λυθούν και όλα τα προβλήματα με Κύπρο, Αιγαίο, Θράκη κ.ο.κ. – περιττό να περιγράψω προς όφελος ποίας πλευράς!
Με τις αναμενόμενες ανατροπές οδηγούμαστε, εννοείται, με μαθηματική ακρίβεια σε μια περιθωριακή θέση, με μοναδική προοπτική τη στενή οικονομική συνεργασία και, τελικά, τον πολιτικό εναγκαλισμό (συνομοσπονδία) με την Τουρκία. Στην οποία συνομοσπονδία προσβλέπουν πολλοί Τούρκοι διανοούμενοι και διάφοροι Έλληνες νέο-οθωμανιστές. Παρεμπίπτον πλεονέκτημα, έτσι θα λυθούν και όλα τα προβλήματα με Κύπρο, Αιγαίο, Θράκη κ.ο.κ. – περιττό να περιγράψω προς όφελος ποίας πλευράς!
