Ανακάλυψη-ορόσημο για τον εντοπισμό της κοσμικής μάζας
Ενα φωτοστέφανο που ανακαλύφθηκε γύρω από ένα μακρινό γαλαξιακό σμήνος, δήλωσαν χθες αστρονόμοι της NASA, αποτελεί τη σημαντικότερη ένδειξη, που διαθέτουμε μέχρι σήμερα για τη σκοτεινή ύλη, τον κοσμικό σκελετό γύρω από τον οποίο δημιουργούνται πλανήτες και άστρα.
Η ανακάλυψη θεωρείται ορόσημο στην προσπάθεια εντοπισμού ενός αντικειμένου που ποτέ δεν έχει παρατηρηθεί, παρ’ όλα αυτά αποτελεί το σύνολο σχεδόν της μάζας στο σύμπαν. Επειδή ούτε αντανακλά, ούτε εκλύει ακτινοβολία, η σκοτεινή ύλη είναι αδύνατο να παρατηρηθεί απευθείας ακόμη και με τα πλέον προηγμένα τηλεσκόπια.
Οι επιστήμονες γνωρίζουν ότι υπάρχει και άλλη ύλη στο σύμπαν εκτός από αυτή που παρατηρούμε διότι το μικρό ποσοστό του ορατού σύμπαντος -αστέρια, πλανήτες και νεφελώματα από αέρια και σκόνη- κινούνταν σαν να ασκούνται επάνω τους βαρυτικές δυνάμεις που φαίνεται ότι προέρχονται από το πουθενά. Χρησιμοποιώντας το Χαμπλ οι επιστήμονες σχημάτισαν έναν χάρτη της σκοτεινής ύλης παρατηρώντας, πώς το φως μακρινών αστεριών κάμπτεται από τη βαρύτητα καθώς διέρχεται από ένα γαλαξιακό σμήνος που βρίσκεται στον αστερισμό των Ιχθύων. Ο χάρτης αποκάλυψε την παρουσία ενός δακτυλίου σκοτεινής ύλης που περιβάλλει τους γαλαξίες και έχει διάμετρο 2,6 εκατομμύρια έτη φωτός.
Το στοιχείο αυτό είναι σημαντικό διότι αποτυπώνει το αποτέλεσμα μιας κοσμικής σύγκρουσης μεταξύ δύο γαλαξιακών σμηνών. Εξαιτίας της σύγκρουσης η σκοτεινή ύλη μετακινήθηκε από τη συνηθισμένη της θέση επάνω από τους γαλαξίες (δηλαδή την ορατή ύλη), επιτρέποντας στους αστρονόμους να μελετήσουν την επίδρασή της στο φως των αστεριών χωρίς να παρεισφρέουν άλλα σώματα (οι γαλαξίες) που ασκούν και αυτά βαρυτική έλξη.
«Είναι η πρώτη φορά που ανιχνεύουμε σκοτεινή ύλη έχουσα μια μοναδική δομή που διαφέρει από αυτή των αερίων και των γαλαξιών στο σμήνος», εξηγεί ο Μιουνγκούκ Τζέιμς Τζι, επικεφαλής της ομάδας αστρονόμων του Πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς. «Βλέποντας τη δομή της σκοτεινής ύλης μακριά από γαλαξίες και θερμά αέρια, μπορούμε να μελετήσουμε τις διαφορές στη συμπεριφορά μεταξύ σκοτεινής και κανονικής (ορατής) ύλης», προσθέτει (πλήρες κείμενο>>>).
Η ανακάλυψη θεωρείται ορόσημο στην προσπάθεια εντοπισμού ενός αντικειμένου που ποτέ δεν έχει παρατηρηθεί, παρ’ όλα αυτά αποτελεί το σύνολο σχεδόν της μάζας στο σύμπαν. Επειδή ούτε αντανακλά, ούτε εκλύει ακτινοβολία, η σκοτεινή ύλη είναι αδύνατο να παρατηρηθεί απευθείας ακόμη και με τα πλέον προηγμένα τηλεσκόπια.
Οι επιστήμονες γνωρίζουν ότι υπάρχει και άλλη ύλη στο σύμπαν εκτός από αυτή που παρατηρούμε διότι το μικρό ποσοστό του ορατού σύμπαντος -αστέρια, πλανήτες και νεφελώματα από αέρια και σκόνη- κινούνταν σαν να ασκούνται επάνω τους βαρυτικές δυνάμεις που φαίνεται ότι προέρχονται από το πουθενά. Χρησιμοποιώντας το Χαμπλ οι επιστήμονες σχημάτισαν έναν χάρτη της σκοτεινής ύλης παρατηρώντας, πώς το φως μακρινών αστεριών κάμπτεται από τη βαρύτητα καθώς διέρχεται από ένα γαλαξιακό σμήνος που βρίσκεται στον αστερισμό των Ιχθύων. Ο χάρτης αποκάλυψε την παρουσία ενός δακτυλίου σκοτεινής ύλης που περιβάλλει τους γαλαξίες και έχει διάμετρο 2,6 εκατομμύρια έτη φωτός.
Το στοιχείο αυτό είναι σημαντικό διότι αποτυπώνει το αποτέλεσμα μιας κοσμικής σύγκρουσης μεταξύ δύο γαλαξιακών σμηνών. Εξαιτίας της σύγκρουσης η σκοτεινή ύλη μετακινήθηκε από τη συνηθισμένη της θέση επάνω από τους γαλαξίες (δηλαδή την ορατή ύλη), επιτρέποντας στους αστρονόμους να μελετήσουν την επίδρασή της στο φως των αστεριών χωρίς να παρεισφρέουν άλλα σώματα (οι γαλαξίες) που ασκούν και αυτά βαρυτική έλξη.
«Είναι η πρώτη φορά που ανιχνεύουμε σκοτεινή ύλη έχουσα μια μοναδική δομή που διαφέρει από αυτή των αερίων και των γαλαξιών στο σμήνος», εξηγεί ο Μιουνγκούκ Τζέιμς Τζι, επικεφαλής της ομάδας αστρονόμων του Πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς. «Βλέποντας τη δομή της σκοτεινής ύλης μακριά από γαλαξίες και θερμά αέρια, μπορούμε να μελετήσουμε τις διαφορές στη συμπεριφορά μεταξύ σκοτεινής και κανονικής (ορατής) ύλης», προσθέτει (πλήρες κείμενο>>>).
(Καθημερινή, Guardian, 17/5/2007)
