Ηθική ανθρώπων και ρομπότ

Αναζητώντας κανόνες λειτουργίας και συμπεριφοράς των ρομπότ, καλό θα ήταν να διατυπωθούν και νέοι ηθικοί κανόνες για τους ανθρώπους, με βάση τις σύγχρονες συνθήκες και απαιτήσεις και όχι με τις αντιλήψεις από τις ερήμους της Μέσης Ανατολής και τα κατάλοιπα του Μεσαίωνα. Το κείμενο που ακολουθεί είναι από την Καθημερινή, 1/5/2007.

Ηθικά διλήμματα παρουσιάζει η χρήση των ρομπότ

Πρέπει να ακολουθήσουμε τους «Νόμους του Ασίμοφ»;

ΑΝΗΣΥΧΙΕΣ εκφράζει μερίδα του επιστημονικού κόσμου, σχετικά με την αξιοποίηση ρομπότ νέας γενιάς, ικανά για αυτόνομη σκέψη, που προορίζονται κυρίως για αμυντικές εφαρμογές.

Την ώρα που η χρήση τους εξαπλώνεται, τα ρομπότ αυτά θα μπορούσαν να έχουν αρνητικές επιπτώσεις σε τομείς όπως η παρακολούθηση και η φύλαξη χώρων, αλλά και η περιποίηση ηλικιωμένων. Η επιστημονική ομάδα υποστηρίζει ότι η συζήτηση γύρω από τις μελλοντικές χρήσεις των ρομπότ δεν έχει λάβει τη σημασία που της αξίζει.

Τα αυτόνομα ρομπότ έχουν την ικανότητα να λαμβάνουν αποφάσεις, χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Στο απλούστερο επίπεδο, αυτό σημαίνει τα ρομπότ ηλεκτρικές σκούπες, που «αποφασίζουν» μόνα τους πότε να μετακινηθούν από το ένα δωμάτιο στο άλλο ή πότε να επιστρέψουν στη βάση φόρτισής τους.

Στρατιωτικές εφαρμογές

Τα αυτόνομα ρομπότ χρησιμοποιούνται, όμως, ολοένα και περισσότερο από το στρατό. Η εταιρεία Samsung, για παράδειγμα, δημιούργησε ρομποτικό σκοπό, που θα φυλά τα σύνορα μεταξύ των δύο κρατών της Κορέας. Το ρομπότ είναι εξοπλισμένο με δύο κάμερες και πολυβόλο.

Η ανάπτυξη αυτόνομων ρομπότ δημιουργεί, όμως, διλήμματα, όπως εξηγεί ο καθηγητής Άλαν Ουίνφιλντ, του Πανεπιστημίου της Δυτικής Αγγλίας. «Εάν ένα αυτόνομο ρομπότ σκοτώσει κάποιον, ποιος ευθύνεται; Αυτή τη στιγμή, το ζήτημα δεν τίθεται, καθώς η ευθύνη πέφτει στο σχεδιαστή ή τον κατασκευαστή του ρομπότ. Καθώς, όμως, τα ρομπότ αποκτούν μεγαλύτερη αυτονομία, η απόδοση ευθύνης περιπλέκεται», εξηγεί ο δρ Ουίνφιλντ.

Δικαιώματα των ρομπότ

Βρετανική κυβερνητική υπηρεσία, αρμόδια για θέματα επιστημονικής έρευνας, εξέδωσε μελέτη το Δεκέμβριο του 2006, με τίτλο «Ουτοπικά Όνειρα ή Η Επικράτηση των Μηχανών;».

Η μελέτη εξέταζε το ζήτημα των δικαιωμάτων των ρομπότ, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στις προόδους της τεχνητής νοημοσύνης και της επιπτώσεις της στο δίκαιο και την πολιτική. Οι συντάκτες της μελέτης προβλέπουν ότι τα ρομπότ θα απαιτούν κάποια ημέρα τα ίδια δικαιώματα με αυτά των πολιτών, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος στην κατοικία και στην ιατρική περίθαλψη.

«Η μελέτη είναι επιφανειακή, πειραματικά ανυποστήρικτη και στοχεύει στον εντυπωσιασμό. Χρειαζόμαστε ουσιαστική συζήτηση για τις ηθικές επιπτώσεις των συσκευών αυτών», λέει ο καθηγητής Όουεν Χόλαντ του Πανεπιστημίου του Έσεξ στην Αγγλία.

Νόμοι της Ρομποτικής

Ο Ρώσος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας Ισαάκ Ασίμοφ ασχολήθηκε ήδη από τη δεκαετία του 1940 με τα ηθικά διλήμματα που παρουσιάζει η χρήση των ρομπότ από τον άνθρωπο. Στην προσπάθειά του να δώσει πρακτική απάντηση στο ζήτημα, ο Ασίμοφ εκπόνησε τους περίφημους «Τρεις Νόμους (κανόνες) της ρομποτικής»:

• Ένα ρομπότ δεν επιτρέπεται να βλάψει άνθρωπο ή να επιτρέψει -μέσω της απραξίας του- να πάθει ένας άνθρωπος κακό.
• Ένα ρομπότ πρέπει να υπακούει στις διαταγές των ανθρώπων, εκτός εάν οι διαταγές αυτές αντιβαίνουν στον πρώτο κανόνα.
• Ένα ρομπότ πρέπει να προστατεύει την ύπαρξή του, εφόσον η ύπαρξή του δεν παραβιάζει τον πρώτο ή το δεύτερο κανόνα.

---

Με τη γενίκευση των προαναφερόμενων μπορεί να θεσπιστούν κανόνες γενικής συμπεριφοράς:

• Ένας άνθρωπος δεν επιτρέπεται να βλάψει άλλον άνθρωπο ή να επιτρέψει -μέσω της απραξίας του- να πάθει ένας άλλος άνθρωπος κακό.
• Κάθε άνθρωπος μπορεί να υπακούει στις εντολές άλλων ανθρώπων, με εξαίρεση εκείνες που παραβαίνουν τον πρώτο κανόνα.
• Κάθε άνθρωπος πρέπει να προστατεύει την ύπαρξή του, εφόσον δεν έχει γίνει παράβαση των δύο πρώτων κανόνων.

Δεκτή κάθε ιδέα για βελτίωση αυτών των «ηθικών» κανόνων.