Από τότε που ακούω για φωτιές στην Ελλάδα, πάντα υπήρχε και μια ιστορία συνωμοσίας. Άλλοτε έβαζαν τις φωτιές οι τούρκικες μυστικές υπηρεσίες, άλλοτε η 17Ν και άλλοτε η ΔΕΗ με τις γραμμές μεταφοράς, κάποια εποχή άρχισε ο καυγάς δασικής και πυροσβεστικής υπηρεσίας με αλληλοκατηγορίες για αμέλεια και άγνοια στην δασοπυρόσβεση, αργότερα έφταιγε το ΠΑΣΟΚ και στη συνέχεια η εκάστοτε «ανίκανη κυβέρνηση».
Τα τελευταία 40 χρόνια έχουν παρελάσει πολλοί και διάφοροι «εμπρηστές», πραγματικοί και φανταστικοί, μόνο εμείς οι περίπου 300.000 Έλληνες πολίτες δεν φταίνε -μαζί με τα μέλη της οικογένειάς τους περί το 1,2 εκατομμύρια-, οι οποίοι διαθέτουν/τουμε μερίδια σε οικοδομικούς συνεταιρισμούς και διεκδικούν/κούμε οικόπεδα σε δασικές εκτάσεις, πιέζοντας υπουργούς, βουλευτές και πολιτευτές (προσωπικά δεν κατέχω τέτοια μερίδια και δεν πιέζω κανέναν για καταπατήσεις, αλλά βάζω και τον εαυτό μου στους συνενόχους, γιατί γνωρίζω μερικούς που καλλιεργούν το συγκεκριμένο σπορ και δεν τους έχω καταγγείλει δημόσια).
Μόνο εμείς που «πετάμε» αναμμένα τσιγάρα από το αυτοκίνητο (εγώ δεν καπνίζω, βέβαια, αλλά βάζω και πάλι τον εαυτό μου στους ενόχους, γιατί δεν έχω καταγγείλει κανέναν από όσους έχω δει να πετάνε) ή εγκαταλείπουμε εύφλεκτα σκουπίδια σε δασικές εκτάσεις, δεν αυτοκατηγορηθήκαμε ακόμα, αφού πάντα κάποιος άλλος πρέπει να φταίει. Μόνο εμείς που ζούμε σε πόλεις, οι οποίες αποθέτουν τα οικιακά σκουπίδια μας σε δασικές εκτάσεις δεν φταίμε, παρότι ψηφίζουμε τους ίδιους και ίδιους ανίκανους και ιδιοτελείς δημάρχους και κοινοτάρχες.Όλοι οι προαναφερόμενοι και διάφοροι άλλοι, ιδιοτελείς ή ψυχοπαθείς εμπρηστές, αθωώθηκαν φέτος πανηγυρικά, αφού βρέθηκε έγκαιρα ο κύριος ένοχος: ο Βύρων Πολύδωρας, ο οποίος χαρακτηρίστηκε σε γελοιογραφίες και πλακάτ ως εμπρηστής και κατηγορήθηκε από εφημερίδες ότι την ώρα της φωτιάς βρισκόταν σε δεξίωση ή σε βαφτίσια ή σε κάποια εγκαίνια. Υποψιάζομαι ότι οι παντογνώστες δημοσιογράφοι ήθελαν να τον δουν με τη μάνικα στο χέρι να σβήνει την πυρκαγιά που ο ίδιος πρέπει να άναψε, ως ξεφωνημένος εμπρηστής! Θα είχαν έτσι την ευκαιρία να τον χλευάσουν για άλλη μια φορά, αφού δεν θα έχει καταφέρει να τη σβήσει.
Όλοι ξέρουμε, τέλος πάντων, ότι οι φωτιές σβήνουν αφού ολοκληρώσουν τον κύκλο τους, δηλαδή κάψουν όλο το δάσος ή αφού πέσει ο άνεμος ή γυρίσει προς την κατεύθυνση των ήδη καμένων. Οι πυροσβέστες σ' αυτές τις περιπτώσεις το πολύ πολύ να σώσουν κάποια σπίτια ή να αποτρέψουν την επέκταση σε γειτονικά βουνά και δάση... Αλλά, άμα έχεις έτοιμα σερβιρισμένο το βασικό ένοχο, γιατί να ασχολείσαι με λεπτομέρειες που απασχολούν το μυαλό, πέρα από τα απαραίτητα της ημέρας;
Προσωπικά δεν έχω κανένα λόγο να υπερασπιστώ τον Πολύδωρα, τον πρωτότυπο φέτος ή τις παραλλαγές του των προηγούμενων ετών. Μόνο που αυτοί όλοι αποτελούν εύκολους στόχους και η προβολή τους αποκρύπτει τα πραγματικά αίτια και τις επιπτώσεις των πυρκαγιών. Γεγονός είναι ότι ο Πολύδωρας εμφανίζεται αυτάρεσκος, πολυπράγμων και πολυλογάς, μιλάει συχνά ακατανόητα και ειρωνικά, άλλοτε δε αινιγματικά και ποιητικά και σχεδόν πάντα δημιουργεί ασυνεννοησία, αντιπαλότητες και αντιδικίες. Άρα προσφέρεται για λοιδορίες στους ημιμαθείς δημοσιογράφους και τα άπληστα αφεντικά τους, τα οποία ουδόλως ενδιαφέρονται για τον όποιον Πολύδωρα αλλά διεκδικούν ανταλλακτικά οφέλη. Όμως, ότι κοιμάται ήσυχος ο Βύρων Πολύδωρας ή οποιοσδήποτε άλλος συγκροτημένος άνθρωπος, παρ' ότι κάηκε ένα μεγάλο δάσος κοντά στην Αθήνα, δεν θα το ισχυριζόμουν ποτέ.
Με όλα αυτά, προσωπικά ήμουν και είμαι μόνιμα αναποφάσιστος και δεν κατάφερα να αποκτήσω οριστική άποψη για το πρόβλημα των δασικών πυρκαγιών, δεδομένου ότι και ο φίλος Θόδωρος Κουσουρής που γράφει πότε πότε για περιβαλλοντικά θέματα στο sfrang2, βιολόγος από σπουδές και περιβαλλοντολόγος από επάγγελμα ο ίδιος, μου έχει εξηγήσει από ετών ότι το θέμα της πυρκαγιάς στα δάση είναι πολύπλοκο και ακόμα όχι πλήρως εξερευνημένο.
Τώρα έρχονται οι γνωστοί περιβαλλοντολόγοι, αρχικά ο Νίκος Μάργαρης, πανεπιστημιακός καθηγητής, ο οποίος ασχολείται και γράφει για θέματα περιβάλλοντος εδώ και πολλές δεκαετίες και στη συνέχεια ο Παύλος Κωνσταντινίδης, ερευνητής του ΕΘ.Ι.Α.ΓΕ., οι οποίοι με στέρεη και τεκμηριωμένη επιχειρηματολογία ανατρέπουν όλες τις ιδεοληψίες που συσσωρεύτηκαν όλα αυτά τα χρόνια.
Με λίγα λόγια: Οι φωτιές είναι ένα φυσικό φαινόμενο, όπως η βροχή, ο αέρας και ο κεραυνός και σε μας δεν μένει παρά να οργανώσουμε την πρόληψη και τη σωστή διαχείριση για να αποφύγουμε τις αρνητικές επιπτώσεις αυτού του φαινομένου. Όπως κάνουμε με τη βροχή που δεν μπορούμε να την αποτρέψουμε, αλλά προμηθευόμαστε ομπρέλες ή αδιάβροχα και κατασκευάζουμε στέγαστρα, σκεπές, δίκτυα υπονόμων κ.ο.κ. Όπως κάνουμε με τον κεραυνό που επίσης δεν μπορούμε να αποτρέψουμε, αλλά τοποθετούμε αλεξικέραυνα και αποφεύγουμε να στεκόμαστε κάτω από ψηλά κτήρια ή δέντρα την ώρα της καταιγίδας. Οι αντίστοιχοι κύριοι κίνδυνοι κατά τη διαχείριση των αποτελεσμάτων των πυρκαγιών είναι η βόσκηση στο αναγεννόμενο δάσος και η οικοδόμηση από λαθραίους ή νομιμοφανείς οικιστές.
Ας δούμε, λοιπόν, τα κείμενά τους και, ως ανίδεοι και αναρμόδιοι αλλά ενδιαφερόμενοι, ας αποφασίσουμε πού μπορεί να βρίσκεται η αλήθεια. Πάντως, φίλος που διάβασε ήδη αυτά τα κείμενα, απάντησε ότι: «Αυτά τα είχα μάθει εγώ από Γάλλους ειδικούς το 1997, σε συνέδριο στις Σπέτσες, μετά την καταστροφική πυρκαγιά στο νησί». Λέτε, εκτός από τον Μάργαρη και τον Κωνσταντινίδη, να ξέρουν και οι Γάλλοι κάτι παραπάνω από μας κι μόνο εμείς, το πόπολο, να βολευόμαστε και πάλι με την παραδοσιακή αρλουμπολογία, μια και πλησιάζουν εκλογές, οι οποίες εξυπηρετούν τους εύκολους μύθους;
(του Νίκου Μάργαρη, από τα ΝΕΑ, 5/7/2007)
1. Οι φωτιές στα δάση είναι φυσιολογικά φαινόμενα
Η φωτιά είναι ομαλά ενταγμένη στα μεσογειακού τύπου οικοσυστήματα. Σε όλες τις χώρες γύρω από τη Μεσόγειο, στην Καλιφόρνια, στο Ακρωτήρι της Καλής Ελπίδας, στη Νότια Αφρική, στην Αυστραλία, στη Χιλή είναι σύνηθες φαινόμενο.
Την προηγούμενη μόλις εβδομάδα φωτιά στην Καλιφόρνια έκανε στάχτη 2.000 σπίτια. Η Ελλάδα δεν είναι ειδική περίπτωση. Ακόμα και τα ζώα της χώρας μας είναι προσαρμοσμένα σε αυτήν. Υπάρχουν πουλιά που πάνε μόνο στις καμένες εκτάσεις γιατί εκεί βρίσκουν πολλά έντομα. Και τα έντομα είναι πολλά, γιατί τα φυτά που βγαίνουν στις καμένες περιοχές ανθίζουν γρηγορότερα. Είναι, όσο και αν δεν το πιστεύουμε, αυτός ο κύκλος της ζωής των μεσογειακών οικοσυστημάτων. Μια καμένη περιοχή, την πρώτη χρονιά μετά τη φωτιά είναι κήπος.
2. Δεν αντιμετωπίζονται σωστά οι πυρκαγιές
Η πυρκαγιά των δασών θέλει ειδική αντιμετώπιση. Στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ έχουν καταγράψει όλες τις προηγούμενες φωτιές, από το 1985 έως σήμερα. Υπάρχουν σε εξειδικευμένα προγράμματα ανά πάσα στιγμή δεδομένα, όπως οι άνεμοι που φυσούν, μετεωρολογικά και κλιματικά στοιχεία, τα είδη των φυτών που έχουν φυτρώσει, η ηλικία τους, οι εκτάσεις που έχουν ξανακαεί, και ο χρόνος που συνέβη αυτό. Έχοντας διαθέσιμα όλα τα στοιχεία μπορούν να αντιμετωπίσουν τις φλόγες κάθε φορά με τον τρόπο που χρειάζεται. Η σύγκριση με την Ελλάδα είναι καταλυτική. Εδώ ο καθένας λειτουργεί περίπου ως μαθητευόμενος μάγος.
3. Ποιοι είναι οι εμπρηστές
Εμπρηστές στην Ελλάδα είναι η ΔΕΗ, οι ανεξέλεγκτες χωματερές και όσοι έχουν κοπάδια. Δεν υπάρχουν σατανικοί εμπρηστές με κουκούλες και μηχανές που καίνε τα δάση. Υπάρχει και ένα μεγάλο ποσοστό πυρκαγιών που προκαλούνται από άλλες αιτίες. Στη Χαλκιδική η φωτιά ξεκίνησε πέρσι από κεραυνό. Τώρα έλεγε κάποιος ραδιοφωνικός σταθμός ότι υπήρχε εμπρηστικός μηχανισμός στην Πάρνηθα. Είναι λάθος. Βρίσκουν μια παλιά οβίδα και λένε μετά ότι πρόκειται για εμπρηστικό μηχανισμό.
4. Τα πεύκα είναι οι μεγάλοι ένοχοι
Έχουμε μια μανία με τα πεύκα. Τα φυτεύουμε παντού. Στα στρατόπεδα τα βάζουν δίπλα στις πυριτιδαποθήκες. Τα πεύκα όμως έχουν ένα... μειονέκτημα. Χρειάζονται, προκαλούν, τη φωτιά. Ανήκει στο DΝΑ τους.
Στο Πήλιο που δεν έχει πεύκα, πήγαν οι δασολόγοι και φύτεψαν. Τα πεύκα αυτά έχουν καεί έως τώρα τρεις φορές. Στην Πάρνηθα τα πεύκα έκαψαν τα έλατα. Από τη ρητίνη βγαίνει το εύφλεκτο νέφτι.
5. Ο Εθνικός Δρυμός της Πάρνηθας
Υποτίθεται ότι είχαν κάνει Εθνικό Δρυμό και μιλούσαν για τα κρι-κρι που τα έφεραν από την Κρήτη. Είχαν μαντρώσει μια περιοχή και είχαν βάλει μέσα ελάφια. Για να δουλέψει πραγματικά ένα οικοσύστημα με ζαρκάδια και ελάφια έπρεπε να υπήρχαν και λύκοι. Τα ελάφια είχαν γίνει τόσο πολλά που τρώγανε συνεχώς τους φλοιούς των ελάτων.
6. Δεν θα λιγοστέψει το οξυγόνο των Αθηναίων
Άκουσα ότι θα λιγοστέψει το οξυγόνο στην Αθήνα. Το οξυγόνο, τα τελευταία εκατομμύρια χρόνια, δεν έχει ελαττωθεί. Το οξυγόνο παράγεται κατά ενενήντα τοις εκατό απο τους ωκεανούς. Πιστεύει κανείς ότι στη Σαχάρα δεν έχουν οξυγόνο; Στους πόλους που δεν έχουν δέντρα δεν έχουν οξυγόνο άραγε;
Άκουσα επίσης να λένε και να ξαναλένε εξαφανίστηκε ο τελευταίος πνεύμονας πρασίνου. Δεν ήταν ο τελευταίος πνεύμονας πρασίνου στο Λεκανοπέδιο. Υπάρχει η άλλη πλευρά της Πάρνηθας, η Πεντέλη, ο Υμηττός που ξαναπρασίνισε.
7. Δεν χρειάζονται αντιπλημμυρικά έργα, ούτε αναδασώσεις
Στο Άγιον Όρος, πριν από δέκα χρόνια, μια φωτιά είχε κατακάψει τα πάντα. Καθηγητές και οικολόγοι λέγανε ότι έπρεπε να γίνουν αναδασώσεις. Οι καλόγεροι δεν άφησαν κανέναν να μπει μέσα. Οι καλόγεροι ευτυχώς δεν έχουν γίδια, το δάσος έγινε καλύτερο απ΄ ό,τι ήταν πριν.
Στην Πάρνηθα σήμερα υπάρχει ένας υποόροφος. Είναι ο σχίνος, η κουμαριά, το πουρνάρι. Σε αυτά τα φυτά καίγεται μόνο το από πάνω μέρος. Καίγεται δηλαδή το 40%. Το 60% το αποτελούν οι ρίζες τους. Αυτά τα φυτά «ξαναπετάνε» αμέσως με τις πρώτες φωτιές. Αυτά που ακούμε περί πλημμυρών κλπ. είναι ανοησίες. Το έδαφος και το νερό συγκρατούνται από τον υποόροφο, γιατί οι ρίζες είναι ζωντανές.
Δεν πρέπει να πατήσει κανείς μέσα στην καμένη έκταση, να κόψει κορμούς, να τους σέρνει. Στην Πεντέλη, σε εκείνες τις φοβερές αναδασώσεις, μικρών τμημάτων ευτυχώς, σκάβανε και φύτευαν ασθενικά δεντράκια και συγχρόνως καταστρέφανε γύρω στα 100 μικρά φυτά που είχαν φυτρώσει από μόνα τους.
(συνεχίζεται)
Η φωτιά είναι ομαλά ενταγμένη στα μεσογειακού τύπου οικοσυστήματα. Σε όλες τις χώρες γύρω από τη Μεσόγειο, στην Καλιφόρνια, στο Ακρωτήρι της Καλής Ελπίδας, στη Νότια Αφρική, στην Αυστραλία, στη Χιλή είναι σύνηθες φαινόμενο.
Την προηγούμενη μόλις εβδομάδα φωτιά στην Καλιφόρνια έκανε στάχτη 2.000 σπίτια. Η Ελλάδα δεν είναι ειδική περίπτωση. Ακόμα και τα ζώα της χώρας μας είναι προσαρμοσμένα σε αυτήν. Υπάρχουν πουλιά που πάνε μόνο στις καμένες εκτάσεις γιατί εκεί βρίσκουν πολλά έντομα. Και τα έντομα είναι πολλά, γιατί τα φυτά που βγαίνουν στις καμένες περιοχές ανθίζουν γρηγορότερα. Είναι, όσο και αν δεν το πιστεύουμε, αυτός ο κύκλος της ζωής των μεσογειακών οικοσυστημάτων. Μια καμένη περιοχή, την πρώτη χρονιά μετά τη φωτιά είναι κήπος.2. Δεν αντιμετωπίζονται σωστά οι πυρκαγιές
Η πυρκαγιά των δασών θέλει ειδική αντιμετώπιση. Στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ έχουν καταγράψει όλες τις προηγούμενες φωτιές, από το 1985 έως σήμερα. Υπάρχουν σε εξειδικευμένα προγράμματα ανά πάσα στιγμή δεδομένα, όπως οι άνεμοι που φυσούν, μετεωρολογικά και κλιματικά στοιχεία, τα είδη των φυτών που έχουν φυτρώσει, η ηλικία τους, οι εκτάσεις που έχουν ξανακαεί, και ο χρόνος που συνέβη αυτό. Έχοντας διαθέσιμα όλα τα στοιχεία μπορούν να αντιμετωπίσουν τις φλόγες κάθε φορά με τον τρόπο που χρειάζεται. Η σύγκριση με την Ελλάδα είναι καταλυτική. Εδώ ο καθένας λειτουργεί περίπου ως μαθητευόμενος μάγος.
3. Ποιοι είναι οι εμπρηστές
Εμπρηστές στην Ελλάδα είναι η ΔΕΗ, οι ανεξέλεγκτες χωματερές και όσοι έχουν κοπάδια. Δεν υπάρχουν σατανικοί εμπρηστές με κουκούλες και μηχανές που καίνε τα δάση. Υπάρχει και ένα μεγάλο ποσοστό πυρκαγιών που προκαλούνται από άλλες αιτίες. Στη Χαλκιδική η φωτιά ξεκίνησε πέρσι από κεραυνό. Τώρα έλεγε κάποιος ραδιοφωνικός σταθμός ότι υπήρχε εμπρηστικός μηχανισμός στην Πάρνηθα. Είναι λάθος. Βρίσκουν μια παλιά οβίδα και λένε μετά ότι πρόκειται για εμπρηστικό μηχανισμό.
4. Τα πεύκα είναι οι μεγάλοι ένοχοι
Έχουμε μια μανία με τα πεύκα. Τα φυτεύουμε παντού. Στα στρατόπεδα τα βάζουν δίπλα στις πυριτιδαποθήκες. Τα πεύκα όμως έχουν ένα... μειονέκτημα. Χρειάζονται, προκαλούν, τη φωτιά. Ανήκει στο DΝΑ τους.Στο Πήλιο που δεν έχει πεύκα, πήγαν οι δασολόγοι και φύτεψαν. Τα πεύκα αυτά έχουν καεί έως τώρα τρεις φορές. Στην Πάρνηθα τα πεύκα έκαψαν τα έλατα. Από τη ρητίνη βγαίνει το εύφλεκτο νέφτι.
5. Ο Εθνικός Δρυμός της Πάρνηθας
Υποτίθεται ότι είχαν κάνει Εθνικό Δρυμό και μιλούσαν για τα κρι-κρι που τα έφεραν από την Κρήτη. Είχαν μαντρώσει μια περιοχή και είχαν βάλει μέσα ελάφια. Για να δουλέψει πραγματικά ένα οικοσύστημα με ζαρκάδια και ελάφια έπρεπε να υπήρχαν και λύκοι. Τα ελάφια είχαν γίνει τόσο πολλά που τρώγανε συνεχώς τους φλοιούς των ελάτων.
6. Δεν θα λιγοστέψει το οξυγόνο των Αθηναίων
Άκουσα ότι θα λιγοστέψει το οξυγόνο στην Αθήνα. Το οξυγόνο, τα τελευταία εκατομμύρια χρόνια, δεν έχει ελαττωθεί. Το οξυγόνο παράγεται κατά ενενήντα τοις εκατό απο τους ωκεανούς. Πιστεύει κανείς ότι στη Σαχάρα δεν έχουν οξυγόνο; Στους πόλους που δεν έχουν δέντρα δεν έχουν οξυγόνο άραγε;
Άκουσα επίσης να λένε και να ξαναλένε εξαφανίστηκε ο τελευταίος πνεύμονας πρασίνου. Δεν ήταν ο τελευταίος πνεύμονας πρασίνου στο Λεκανοπέδιο. Υπάρχει η άλλη πλευρά της Πάρνηθας, η Πεντέλη, ο Υμηττός που ξαναπρασίνισε.
7. Δεν χρειάζονται αντιπλημμυρικά έργα, ούτε αναδασώσεις
Στο Άγιον Όρος, πριν από δέκα χρόνια, μια φωτιά είχε κατακάψει τα πάντα. Καθηγητές και οικολόγοι λέγανε ότι έπρεπε να γίνουν αναδασώσεις. Οι καλόγεροι δεν άφησαν κανέναν να μπει μέσα. Οι καλόγεροι ευτυχώς δεν έχουν γίδια, το δάσος έγινε καλύτερο απ΄ ό,τι ήταν πριν.Στην Πάρνηθα σήμερα υπάρχει ένας υποόροφος. Είναι ο σχίνος, η κουμαριά, το πουρνάρι. Σε αυτά τα φυτά καίγεται μόνο το από πάνω μέρος. Καίγεται δηλαδή το 40%. Το 60% το αποτελούν οι ρίζες τους. Αυτά τα φυτά «ξαναπετάνε» αμέσως με τις πρώτες φωτιές. Αυτά που ακούμε περί πλημμυρών κλπ. είναι ανοησίες. Το έδαφος και το νερό συγκρατούνται από τον υποόροφο, γιατί οι ρίζες είναι ζωντανές.
Δεν πρέπει να πατήσει κανείς μέσα στην καμένη έκταση, να κόψει κορμούς, να τους σέρνει. Στην Πεντέλη, σε εκείνες τις φοβερές αναδασώσεις, μικρών τμημάτων ευτυχώς, σκάβανε και φύτευαν ασθενικά δεντράκια και συγχρόνως καταστρέφανε γύρω στα 100 μικρά φυτά που είχαν φυτρώσει από μόνα τους.
(συνεχίζεται)
