Γράμμα από τη Νέα Υόρκη
(της Κων/νας Γιαννούτσου, ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ της «Ε», 13/07/2007)
Μια μαζική εξαφάνιση ειδών, που συνέβη πριν από 252 εκατομμύρια χρόνια, είχε ως αποτέλεσμα τον αφανισμό περίπου του ημίσεος όλων των θαλάσσιων οικογενειών και του 95% όλων των ασπόνδυλων θαλάσσιων ειδών. Παράλληλα, πολύ σημαντικές εξαφανίσεις ειδών συνέβησαν και στη στεριά, ανάμεσα σε τετράποδα, σε έντομα και σε φυτά. Οι αιτίες, όμως, που προκάλεσαν τη μαζική αυτή εξαφάνιση δεν είναι ακόμη σαφείς, παρότι η έρευνα που έγινε τις τελευταίες δεκαετίες περιόρισε δραστικά τον αριθμό των υποθέσεων.
Ο Douglas Erwin, παλαιοβιολόγος, υπεύθυνος στο Τμήμα Παλαιοβιολογίας του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Smithsonian Institution, μαζί με τον Sam Bowring του ΜΙΤ και τον Jin Yugan του Ινστιτούτου Γεωολογίας και Παλαιοντολογίας της Κίνας, προσπάθησαν να κατανοήσουν τόσο τον ρυθμό της μαζικής αυτής καταστροφής όσο και τις αιτίες που την προκάλεσαν, μελετώντας ειδικά τους θαλάσσιους οργανισμούς, ιδιαίτερα στη νότια Κίνα, όπου υπάρχουν περιοχές με εξαιρετικά απολιθώματα της περιόδου εκείνης. Ετσι μάλιστα κατάφεραν να αποδείξουν ότι η εξαφάνιση αυτή έγινε σε πολύ πιο σύντομο χρονικό διάστημα (160.000 χρόνια) κι όχι σε 500.000 χρόνια, όπως θεωρούνταν.
«Πρόκειται για το μεγαλύτερο πρόβλημα που παρουσιάστηκε ποτέ στις βιοποικιλίες στην ιστορία της ζωής -πολύ μεγαλύτερο από την εξαφάνιση των δεινοσαύρων πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια», γράφει ο Erwin στο βιβλίο του «Extinction: How Life on Earth Nearly Died 250 Million years ago» (Εξαφάνιση: Πώς η ζωή στη Γη έφτασε σχεδόν στο τέλος πριν από 250 εκατομμύρια χρόνια, εκδόσεις «Princenton University Press»). Ο Erwin σημειώνει ανάμεσα στα άλλα στο βιβλίο του ότι «εξαφανίστηκαν τουλάχιστον εννέα στα δέκα είδη στον ωκεανό, το 82% των γενών και πάνω από το 50% όλων των θαλάσσιων οικογενειών, ποσοστά που δείχνουν καθαρά το μέγεθος της καταστροφής».
Τι ήταν αυτό που γύρισε τον κόσμο ανάποδα και που μείωσε τη βιοποικιλία από εκατοντάδες ή ακόμη και χιλιάδες είδη σε μία και μόνον περιοχή, σε μερικές δεκάδες είδη;
Φυσικοί, βιολόγοι και άλλοι επιστήμονες έχουν προτείνει μέχρι τώρα δεκάδες υποθέσεις για να λύσουν το μυστήριο. Οι υποθέσεις αυτές έχουν να κάνουν με τη μετακίνηση των ηπείρων, την αύξηση της θερμοκρασίας της θάλασσας, τη σύγκρουση με κάποιο αστεροειδή -με αποτέλεσμα μαζική εμφάνιση ηφαιστείων, που κάλυψαν έκταση τόση όσο οι ΗΠΑ, ή και μεγαλύτερη- ή ακόμη με την υπόθεση ότι τα οικοσυστήματα είχαν γίνει τόσο πολύπλοκα που κατέρρευσαν από μόνα τους. Οπως και να έχει, η χρονική αυτή περίοδος συμπίπτει με μία από τις μεγαλύτερες μαζικές εμφανίσεις ηφαιστειακών εκρήξεων που συνέβησαν στον πλανήτη μας τα τελευταία 600 εκατομμύρια χρόνια.
«Είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι πρόκειται απλώς για μια σύμπτωση. Ομως, το κατά πόσον οφείλεται αποκλειστικά στο γεγονός αυτό η μαζική εξαφάνιση δεν είναι ξεκάθαρο. Το πιο πιθανό είναι ότι ένα τέτοιο συμβάν, όπως συχνά συμβαίνει στην Ιστορία, δεν οφείλεται αποκλειστικά σε έναν και μοναδικό λόγο». Χρησιμοποιώντας το γεγονός ότι έχουν βρεθεί πολύ μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα ακόμα και σε βράχους της εποχής, ο Erwin υποστηρίζει ότι η συγκεκριμένη καταστροφή «δεν μπορεί να οφείλεται σε μία και μόνον αιτία, αλλά σε μια συγκυρία όλων αυτών».
Τέλος, ο Erwin ισχυρίζεται ότι «καίτοι για να επέλθει η ανάκαμψη χρειάστηκαν δεκάδες εκατομμύρια χρόνια, αυτή η μαζικότατη εξαφάνιση αποτέλεσε ταυτόχρονα και μια πολύ μεγάλη δημιουργική δύναμη, μιας κι έβαλε τα θεμέλια για την ανάπτυξη της ζωής όπως τη γνωρίζουμε σήμερα».
Ο Douglas Erwin, παλαιοβιολόγος, υπεύθυνος στο Τμήμα Παλαιοβιολογίας του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Smithsonian Institution, μαζί με τον Sam Bowring του ΜΙΤ και τον Jin Yugan του Ινστιτούτου Γεωολογίας και Παλαιοντολογίας της Κίνας, προσπάθησαν να κατανοήσουν τόσο τον ρυθμό της μαζικής αυτής καταστροφής όσο και τις αιτίες που την προκάλεσαν, μελετώντας ειδικά τους θαλάσσιους οργανισμούς, ιδιαίτερα στη νότια Κίνα, όπου υπάρχουν περιοχές με εξαιρετικά απολιθώματα της περιόδου εκείνης. Ετσι μάλιστα κατάφεραν να αποδείξουν ότι η εξαφάνιση αυτή έγινε σε πολύ πιο σύντομο χρονικό διάστημα (160.000 χρόνια) κι όχι σε 500.000 χρόνια, όπως θεωρούνταν.
«Πρόκειται για το μεγαλύτερο πρόβλημα που παρουσιάστηκε ποτέ στις βιοποικιλίες στην ιστορία της ζωής -πολύ μεγαλύτερο από την εξαφάνιση των δεινοσαύρων πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια», γράφει ο Erwin στο βιβλίο του «Extinction: How Life on Earth Nearly Died 250 Million years ago» (Εξαφάνιση: Πώς η ζωή στη Γη έφτασε σχεδόν στο τέλος πριν από 250 εκατομμύρια χρόνια, εκδόσεις «Princenton University Press»). Ο Erwin σημειώνει ανάμεσα στα άλλα στο βιβλίο του ότι «εξαφανίστηκαν τουλάχιστον εννέα στα δέκα είδη στον ωκεανό, το 82% των γενών και πάνω από το 50% όλων των θαλάσσιων οικογενειών, ποσοστά που δείχνουν καθαρά το μέγεθος της καταστροφής».Τι ήταν αυτό που γύρισε τον κόσμο ανάποδα και που μείωσε τη βιοποικιλία από εκατοντάδες ή ακόμη και χιλιάδες είδη σε μία και μόνον περιοχή, σε μερικές δεκάδες είδη;
Φυσικοί, βιολόγοι και άλλοι επιστήμονες έχουν προτείνει μέχρι τώρα δεκάδες υποθέσεις για να λύσουν το μυστήριο. Οι υποθέσεις αυτές έχουν να κάνουν με τη μετακίνηση των ηπείρων, την αύξηση της θερμοκρασίας της θάλασσας, τη σύγκρουση με κάποιο αστεροειδή -με αποτέλεσμα μαζική εμφάνιση ηφαιστείων, που κάλυψαν έκταση τόση όσο οι ΗΠΑ, ή και μεγαλύτερη- ή ακόμη με την υπόθεση ότι τα οικοσυστήματα είχαν γίνει τόσο πολύπλοκα που κατέρρευσαν από μόνα τους. Οπως και να έχει, η χρονική αυτή περίοδος συμπίπτει με μία από τις μεγαλύτερες μαζικές εμφανίσεις ηφαιστειακών εκρήξεων που συνέβησαν στον πλανήτη μας τα τελευταία 600 εκατομμύρια χρόνια.
«Είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι πρόκειται απλώς για μια σύμπτωση. Ομως, το κατά πόσον οφείλεται αποκλειστικά στο γεγονός αυτό η μαζική εξαφάνιση δεν είναι ξεκάθαρο. Το πιο πιθανό είναι ότι ένα τέτοιο συμβάν, όπως συχνά συμβαίνει στην Ιστορία, δεν οφείλεται αποκλειστικά σε έναν και μοναδικό λόγο». Χρησιμοποιώντας το γεγονός ότι έχουν βρεθεί πολύ μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα ακόμα και σε βράχους της εποχής, ο Erwin υποστηρίζει ότι η συγκεκριμένη καταστροφή «δεν μπορεί να οφείλεται σε μία και μόνον αιτία, αλλά σε μια συγκυρία όλων αυτών».
Τέλος, ο Erwin ισχυρίζεται ότι «καίτοι για να επέλθει η ανάκαμψη χρειάστηκαν δεκάδες εκατομμύρια χρόνια, αυτή η μαζικότατη εξαφάνιση αποτέλεσε ταυτόχρονα και μια πολύ μεγάλη δημιουργική δύναμη, μιας κι έβαλε τα θεμέλια για την ανάπτυξη της ζωής όπως τη γνωρίζουμε σήμερα».
