18 November 2006

Φυσικό τοπίο...

μια επαναστατική άποψη του Ρενουάρ

Ο Πιερ Ογκίστ Ρενουάρ έχει αποτυπωθεί στην κοινή συνείδηση ως ο ζωγράφος ζαχαρένιων σκηνών, όλο ρόδινα και γαλάζια, και πορτρέτων γυναικών με πλουσιοπάροχα σάρκινα κάλλη, ντυμένα ή όχι, και με πλούσια ξανθά μαλλιά, τα οποία τρέχουν σε ώμους και στήθη σαν χρυσοί καταρράκτες. Είναι όμως μόνον αυτό; Μια προσεχής έκθεση της Εθνικής Πινακοθήκης στο Λονδίνο επιχειρεί να καταδείξει ότι ήταν ένα επαναστατικός καλλιτέχνης.

Με τίτλο «Τα τοπία του Ρενουάρ» ανοίγει τις πύλες της τον Φεβρουάριο και θα παρουσιάσει συγκεντρωμένους, στις αίθουσες που σήμερα κατέχει η μεγάλη έκθεση του Βελάσκεθ, περί τους 70 πίνακες του ζωγράφου. Πιο συγκεκριμένα, κατά τα λεγόμενα της εκ των οργανωτών της έκθεσης Νάνσι Αϊρσον, θα αποκαλύψει τις επαναστατικές αλλαγές που έφερε ο Ρενουάρ στην τέχνη του καιρού του. Τούτη θα είναι η πρώτη έκθεση αφιερωμένη αποκλειστικά στα τοπία του Ρενουάρ και η πρώτη του Γάλλου ζωγράφου στη Βρετανία, εδώ και 20 χρόνια. «Θα είναι μια ανακάλυψη και επανανακάλυψη του πολύ φημισμένου ζωγράφου».

Το νήμα που δένει τα έργα της έκθεσης είναι χρονολογικό και καλύπτει 20 χρόνια της δημιουργίας του, αρχίζοντας από το 1865, όταν ο 25χρονος καλλιτέχνης από τη Λιμόζ, που είχε ξεκινήσει ζωγραφίζοντας πορσελάνες σε ένα εργοστάσιο αγγειοπλαστικής, ολοκλήρωσε ένα πίνακα με τίτλο «Ξέφωτο στο δάσος». Είναι ένα έργο σχετικά συντηρητικό ως σύλληψη, μια και τότε ο Ρενουάρ παρουσίαζε έργα καμωμένα στο αποδεκτό, συμβατικό στυλ πριν να προσχωρήσει στο κίνημα των ιμπρεσιονιστών. Ομως, εμπεριέχει στοιχεία που δείχνουν τι θα επακολουθήσει. Τρία χρόνια αργότερα δούλευε με ένα πιο ελεύθερο και συνάμα πυκνό ύφος, όπως δείχνει το έργο «Μπάνιο στην Γκρενουγιέρ», άποψη μιας δημοφιλούς όχθης του Σηκουάνα, που τη ζωγράφισε δίπλα στον φίλο του Κλοντ Μονέ. Η συνεργασία τους ήταν μια αδιάκοπη γιορτή, που στο διάστημά της ουδέποτε κατάφερε να ολοκληρώσει ένα πίνακα.

Καθώς λούζει το φως

Σύντομα, στο σχεδόν αφαιρετικό «Ανοιξιάτικο τοπίο» (1875) φαίνεται πως πειραματίζεται τολμηρά ? το φύλλωμα είναι καμωμένο με ελεύθερες πινελιές και είναι πολύ ζωντανό. Το συνολικό αποτέλεσμα είναι σύμφωνα με τη Νάνσι Αϊρσον «φως, κίνηση και χρώμα», που μεταφέρουν το αίσθημα του να βρίσκεσαι μέσα σ’ αυτό το τοπίο. Μιλάμε για τον αισθησιασμό του Ρενουάρ όταν βλέπουμε πώς αποδίδει το δέρμα, το θερμό άγγιγμα που μοιάζουν να φέρουν οι ερωτικές γυναίκες του. Το ίδιο άγγιγμα, όμως, η ίδια θέρμη μοιάζει να εμποτίζει και τα τοπία του. «Σε αυτά, το άγγιγμα τούτο διαπερνάει με θέρμη τη φύση, είναι το ηλιόφωτο, καθώς διασχίζει τα δέντρα», λέει η ειδικός, αναφερόμενη σε ένα από τα ωραιότερα τοπία του Ρενουάρ, το σπανίως παρουσιαζόμενο «Αλέα στο δάσος» (1878-79) που ανήκει σε ιδιωτική συλλογή και παραχωρήθηκε ως δάνειο.

Στο έργο τούτο, με πολλή ακρίβεια αποδομένες ηλιαχτίδες του καλοκαιριού, ξεχύνονται μέσα από τα φυλλώματα των δέντρων. Αργότερα, το 1881, ζωγράφισε ένα παρόμοιο έργο στο Αλγέρι, σε εκείνο όμως το εκτυφλωτικό άσπρο φως του νότου διασχίζει τα κλωνάρια μιας φοινικιάς. Οι «Κήποι Τεστ» (1881) ανήκουν στον Στιβ Γουίν, τον Αμερικανό δισεκατομμυριούχο ιδιοκτήτη ακίνητης περιουσίας και καζίνο στο Λας Βέγκας, ο οποίος προσφάτως έγινε θέμα, καθώς έσκισε σπρώχνοντας απρόσεχτα με τον ώμο του την «Μαρί Τερέζ Βαλτέρ» του Πικάσο, που μόλις είχε συμφωνήσει να πουλήσει αντί 75 εκατομμυρίων στερλινών, γεγονός που θα τον καθιστούσε τον ακριβότερο πίνακα, ο οποίος αγοράστηκε ποτέ στον κόσμο. Προφανώς, η Εθνική Πινακοθήκη ελπίζει ότι οι «Κήποι Τεστ» δεν θα συναντήσουν παρόμοια τύχη. Είναι η πρώτη φορά που η Πινακοθήκη θα δανειστεί έργο από καζίνο. Οι «Κήποι Τεστ» συνήθως βρίσκονται αναρτημένοι στην ιδιωτική πινακοθήκη του Στιβ Γουίν, στο Καζίνο Μπελάτζιο όπου γυρίστηκε η ταινία «Η συμμορία των 11».

Κήποι της πόλης

Ο Ρενουάρ έστρεψε την προσοχή του και στα αστικά τοπία, τις μεγάλες λεωφόρους του Οσμάν, αλλά και τη Μονμάρτρη. Η δική του όμως Μονμάρτρη είναι διαφορετική από εκείνη που ζωγράφισαν άλλοι ομότεχνοι του Ρενουάρ. Δεν υπάρχει ίχνος από τη νυχτερινή ζωή της γειτονιάς με τους περιθωριακούς τύπους ούτε δείγμα μποέμικης ζωής. Αντίθετα, ο Ρενουάρ ζωγραφίζει τους δικούς του ειδυλλιακούς κήπους, λουσμένους με τη λαμπρή δόξα του καλοκαιριού και γεμάτους κόκκινες και πορτοκαλιές ντάλιες.

Με τούτη την έκθεση η Εθνική Πινακοθήκη προσβλέπει σε μιαν άλλη μεγάλη επιτυχία. Η τρέχουσα έκθεση του Βελάσκεθ άνοιξε με πρωτοφανή αριθμό εκ των προτέρων αγορασμένων εισιτηρίων από το κοινό. Την επισκέπτονται περί τα 3 χιλιάδες άτομα κάθε ημέρα, γεγονός που αν συνεχιστεί θα καταστήσει τούτη την έκθεση Βελάσκεθ την πιο δημοφιλή έκθεση της Εθνικής Πινακοθήκης, ξεπερνώντας την έκθεση του Τιτσιάνο την Ανοιξη του 2003, που την επισκέφθηκαν 267.900 άτομα, του Ραφαήλ το 2004 που προσείλκυσε 230.649 επισκέπτες και του Καραβάτζιο πέρυσι, την οποία επισκέφθηκαν 244.955 άτομα.

(Τhe Guardian, Καθημερινή,15/11/2006)