(του Τάσου Καφαντάρη, ΒΗΜΑ, 23/8/2009)
Αν αποζητεί κάποιος μια Βίβλο όπου έχει καταγραφεί με ιστορική έρευνα όλη η πορεία συγκρουσιακής συνύπαρξης της θρησκείας με την επιστήμη, αυτή δεν είναι άλλη από το βιβλίο του καθηγητή στο βρετανικό Πανεπιστήμιο του Λάνκαστερ Τζον Μπρουκ. Πρόκειται για ένα ψύχραιμο οδοιπορικό στο πώς ακριβώς ανέβλυσε η επιστήμη από την ευρωπαϊκή Αναγέννηση, ποιες ήταν οι σχέσεις εξάρτησής της από τους χορηγούς της- τους αστούς εμπόρους που τη χρηματοδοτούσαν και τους μητροπολίτες που την πρωτοφιλοξένησαν έως τον σημερινό «βυζαντινισμό» που εξακολουθεί να διαπλέκει τις σχέσεις αυτές. Ωστόσο το οδοιπορικό αυτό δεν είναι στεγνά ιστορικό. Εξηγούνται με σαφήνεια οι λεπτές διαφοροποιήσεις που σταδιακά επέρχονταν στο σκεπτικό και στην επιχειρηματολογία επιστημόνων και θεολόγων, παρατίθεται η ουσία της συμβολής κάθε νέας θεωρίας και διαλύονται πάμπολλοι μύθοι που συνεχίζουν να κυκλοφορούν γύρω από τις «νίκες» της κάθε πλευράς. Η πληρότητα της καταγραφής του Μπρουκ φαίνεται από τους τίτλους των κεφαλαίων του: Αλληλεπίδραση επιστήμης και θρησκείας, Επιστήμη και θρησκεία κατά την επιστημονική επανάσταση, Σύγκριση μεταξύ επιστημονικής και θρησκευτικής μεταρρύθμισης, Θεϊκή δράση σε ένα μηχανιστικό Σύμπαν, Επιστήμη και θρησκεία κατά τον Διαφωτισμό, Η τύχη και η λειτουργία της φυσικής θεολογίας, Θρησκευτική πίστη και ιστορικές επιστήμες, Εξελικτική θεωρία και θρησκευτική πίστη, Επιστήμη και θρησκεία στον εικοστό αιώνα.
Καταλήγει με πληρέστατη βιβλιογραφία, πηγές παραθεμάτων και ευρετήριο όρων και ονομάτων. Ενα εγκυκλοπαιδικό θα λέγαμε πόνημα, απαραίτητο τόσο σε επιστημονικές όσο και σε θεολογικές βιβλιοθήκες, γραμμένο όμως με τρόπο κατανοητό και από τον απλό απόφοιτο λυκείου.
Από τον τίτλο και μόνο καταλαβαίνει κανείς ότι το βιβλίο αυτό εστιάζει στην αντιπαράθεση του δημιουργισμού με τον δαρβινισμό. Ωστόσο ο γεωπόνος-θεολόγος- καθηγητής της Ιστορίας των Επιστημών και... δομινικανός μοναχός Ζακ Αρνώ ξαφνιάζει με την καταλυτική δύναμη της πένας του, που διαπερνά όλο το φάσμα αντιπαράταξης επιστήμης- θρησκείας.
Η έκπληξη δεν προέρχεται μόνο από τον μυθιστορηματικά εμπνευσμένο τρόπο γραφής του ή από τα δυσεύρετα στοιχεία που παραθέτει για τις κατά καιρούς θέσεις της Καθολικής Εκκλησίας, αλλά και από την προσωπική του γενναία στάση, που ορθώνεται μέσα από τους σχολιασμούς του. Το εντυπωσιακό είναι ότι τίποτε από όλα αυτά δεν θα είχε συμβεί- ούτε καν το βιβλίοαν οι δημιουργιστές δεν είχαν προσπαθήσει να εντάξουν τον συγγραφέα στο στρατόπεδό τους. Η επαφή ώθησε τον Αρνώ να εντρυφήσει στις σκέψεις και στις δοξασίες τους, με αποτέλεσμα να τον... κατατρομάξουν: Παρά την κοπιώδη προσπάθειά του να μείνει αντικειμενικός κριτής των δύο θεωρήσεων του κόσμου, είναι ο πρώτος ιερωμένος που καταγγέλλει ότι οι δημιουργιστές επιδιώκουν την εγκαθίδρυση θεοκρατικών καθεστώτων στη Δύση!
Κατά την άποψή μου, πρόκειται για ένα ριζοσπαστικό όσο και απολαυστικά ενημερωτικό ανάγνωσμα, χρήσιμο όσο ελάχιστα βιβλία για όλους μας. Ιδίως οι πολιτικοί μας, αν δεν το διαβάσουν... θα εκπλαγούν από τις μελλοντικές εξελίξεις.
Ο πολυγραφότατος Πολ Ντέιβις είναι καθηγητής Φυσικής Φιλοσοφίας στο αυστραλιανό Πανεπιστήμιο ΜacQuarie. Το βιβλίο του μπορεί να θεωρηθεί συμπληρωματικό των προηγουμένων τόσο από την εστίασή του στη φυσική όσο και από το διαφορετικό πρίσμα θεώρησής του. Δεν επιχειρεί διόλου να ασχοληθεί με τις αιτιάσεις των δημιουργιστών, αλλά να εξηγήσει το μοντέλο του κόσμου που δομεί η επιστήμη και- μόνο τότετην πιθανή θέση του Θεού σε αυτό.
Ως θεματικούς του άξονες για την ανάπτυξη του βιβλίου θέτει τέσσερα «μεγάλα υπαρξιακά ερωτήματα»: Γιατί οι νόμοι της φύσης είναι αυτοί που είναι; Γιατί το Σύμπαν αποτελείται από τα αντικείμενα που αποτελείται; Πώς προέκυψαν αυτά τα αντικείμενα; Πώς κατάφερε να οργανωθεί το Σύμπαν; Εν κατακλείδι, αν τα δύο προαναφερθέντα βιβλία μάς μυούν στη θεωρία του προβλήματος, το βιβλίο του Ντέιβις μάς δίνει τα «πειράματα απόδειξης» της θεωρίας. Και το καταφέρνει εξαίρετα, με πολλά γραφήματα και έναν μαιευτικό- ερωταποκριτικό- λόγο. Διαβάστε τον, ιδιαίτερα αν έχετε εμπλακεί σε συζητήσεις «σχεδιασμού του Σύμπαντος».
